Tevfik Sağlam
Tevfik Salim Sağlam, Ali Tevfik Salim (27 Mayıs 1882 - 11 Temmuz 1963), Türk bilim insanı, askeri hekim.
| Tevfik Sağlam | |
|---|---|
| |
| Tevfik Salim Bey (solda), Mehmet Vehip Paşa ve Hüsrev Bey | |
| İstanbul Üniversitesi Rektörü | |
| Görev süresi 1943 - Haziran 1946 | |
| Yerine geldiği | Cemil Bilsel |
| Yerine gelen | Sıddık Sami Onar |
| Ulusal Verem Savaşı Derneği Başkanı | |
| Görev süresi 1948 - 11 Temmuz 1963 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 27 Mayıs 1882 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 11 Temmuz 1963 (81 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Ölüm nedeni | Kalp Krizi |
| Defin yeri | Edirnekapı Şehitliği, İstanbul |
| Mesleği | Tıp Profesörü , Akademisyen |
Türkiye Verem Savaş Derneği’nin kurucusu ve önderidir. 1948- 1963 yılları arasında derneğin başkanlığını yürütmüştür. İstanbul Üniversitesi eski rektörlerindendir (1943-1946). Türkiye’deki ilk Akciğer Hastalıkları (Fitzyoloji) kürsüsünü kuran kişidir.
Ahmet Muhtar Merterin kızkardeşi Naile Hanım ile evliydi.
Yaşamı
değiştirAilesi ve öğrenim yılları
değiştir27 Mayıs 1882 günü İstanbul'da doğdu. Babası Sadaret Şifre Kalemi Müdürü Mehmet Salim Bey, annesi Nevber Hanım’dı[1]
İlköğrenimini Sultanahmet’teki Nakilbent Okulu’nda tamamladı.[2] Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi’ndeki eğitiminin ardından (1891-1895) Çengelköy’deki Askeri Tıbbiye İdadisi’ne devam etti (1895-1898), Demirkapı’daki Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’den 1903 yılında Tabip yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu.
Mezuniyetinin ardından bir yıl Topkapı Sarayı içindeki Gülhane Tatbikat Hastanesi’nin İç Hastalıkları Kliniği’nde çalıştı. Süleyman Numan Paşa’nın asistanı oldu. 1906’da Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane İç Hastalıkları öğretmen yardımcılığı sınavını kazandı ve Gülhane’den ayrıldı; askeri ve sivil tıbbiyelerin birleştirilmesi ile oluşmuş Darülfünun Tıp Fakültesi’nin 3. İç Hastalıkları Kliniği’nde Süleyman Numan’ın yanında laboratuvar şefi oldu.
"İç Hastalıklarında Klinik Teşhis" adlı kitabını ilk defa 1909 yılında yayımladı.
Askeri hekimlik
değiştir1912 yılında Balkan Savaşı’nın patlak vermesinden itibaren cumhuriyetin ilk yıllarına kadar askeri hekim olarak hizmet verdi.
Balkan Savaşı
değiştirAli Tevfik Salim, Balkan Savaşı başladığında Selanik’te görevlendirildi. Sırasıyla Selanik Sıhhiye Bölüğü, Hadımköy Sıhhiye Bölüğü ve Yassıviran Bölge Hastanesi’nde çalıştı. Yassiviran’da iken askerler arasında yayılan tifüs ve kolera ile mücadele ederken kendisi de tifüse yakalanınca İstanbul’a gönderildi. Nekahet dönemini geçirmek ve oradaki yaralı subaylara bakmak için Almanya’nin Wiesbaden şehrinde bir buçuk yıl kaldıktan sonra Tıp Fakültesi’ne döndü.
1. Dünya Savaşı
değiştir1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine Tıp Fakültesi’ndeki görevinden ayrılıp Askeri Tıp Okulu’na geçti ve 1915’te henüz 32 yaşında iken İstanbul’da bulunan 2. Ordu’nun başhekimi oldu. Birkaç ay sonra Erzurum’daki 3. orduda görevlendirildi. Sarıkamış Harekatı’nda soğuktan ve salgın hastalıklardan büyük kayıp veren orduda tifus aşısı ile ilgili Türkiye’deki ilk önemli araştırmaları yaptı; aşı uygulamaları ile birçok askerin hayatını kurtardı. Rütbesi albaylığa yükseltildi.
1916’da Erzurum ve Trabzon’daki kolera salgını ile mücadele etti ve Harp Madalyası aldı. Rütbesi yarbaylığa yükseltildi. Salgınla mücadele girişimleri sırasında “aşının insanlara zarar verdiği” suçlamasıyla karşılaştı; 1918 yılında Nemrut Mustafa Paşa Divanı’nda yargılanarak beraat etti.
III. Ordu’da görev yaptığı yıllara ilişkin anılarını “3. Ordu’da Sıhhi Hizmet" başlıklı kitabında 1959 yılında yayımlamıştır.
Kurtuluş Savaşı
değiştirI. Dünya Savaşı yenilgisinden sonra İstanbul’a dönen Tevfik Salim Bey, tekrar Tıp Fakültesi’nde çalıştı; Gülhane’de dersler verdi; İstanbul’daki veba salgını ile mücadeleye katıldı. Ancak bu şehirdeki görevleri uzun sürmedi; Anadolu’daki milli mücadele hareketine katılmak için 19 Ekim 1921 günü İnebolu yoluyla Ankara’ya gitti.
Tevfik Salim Bey, 3 Ocak 1921’de Milli Savunma Bakanlığı Ordu Sağlık Daire Başkanlığı görevine atandı ancak ertesi yıl istifa etti. Önce Cebeci Hastanesi’ne sonra İzmir Hastanesi’ne atandı; 1923’te Gülhane Hastanesi’nde profesör ve başhekim olarak görevlendirildi.
1925 yılında I. Milli Türk Tıp Kongresi Düzenleme Kurul’unda Kongre Sekreteri olarak görev yaptı, Türk Kodeksi Hazırlama Komisyonu’nda yer aldı. 1926 yılında Kızılay Hemşire Okulu’nun kurucularından biri oldu.[3] 1927 yılında ikinci kez Milli Savunma Bakanlığı Ordular Sıhhiye Dairesi Başkanlığı görevine atanarak bu görevde General rütbesine yükseldi.
24 Ocak 1928’de kendi isteğiyle askeriyeden emekli oldu.
Askerlik Sonrası
değiştir1906’da meslek hayatının başında iken Darülfunun’da İç Hastalıkları Kliniği’nde görev yapan Tevfik Salim Bey, bazı aralar dışında, emekli olduğu 1952 yılına kadar İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi iç hastalıkları öğretim üyesi olarak çalışmayı sürdürmüştür. Askerlikten ayrıldıktan sınra İstanbul'a döndüğünde İstanbul Verem Mücadelesi Cemiyeti 'ni kurarak başladığı verem mücadele çalışmalarını ise 1963’te vefat edene kadar bırakmamıştır.
İstanbul Üniversitesi
değiştirTevfik Salim Bey, askerlikten emekli olduktan sonra Darülfunun Tıp Fakültesi’nde öğretim üyeliğine başladı. 1929 yılında kurulan İstanbul Tabip Odası’nın ilk başkanı oldu. 1931’de Gureba Hastanesi’ne geçti.
1933 Üniversite Reformu ile Darülfünun’un kapatılıp yerine İstanbul Üniversitesi kurulduğunda, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde ordinaryüs profesör ve fakülte dekanı olarak görev yaptı. Ertesi yıl Milli Eğitim Bakanlığı ile ters düşerek görevden ayrıldı; meslek hayatını Haydarpaşa Numune Hastanesi’nde sürdürdü.
1939’da Tıp Fakültesi Profesörler Kurulu’nun daveti ile üniversiteye tekrar dönerek 3.Dahiliye Kliniği Başkanlığı’na atandı. Bu klinikte Türkiye’de ilk kalp kateterizasyonu yapıldı; burada gerçekleştirilen karaciğer biyopsisi ve karaciğer dokusundan enzim çalışmaları dünya tıp literatüründe yerini aldı.
Dr. Sağlam, 1943 - 1946 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü görevini üstlendi ve bu dönemde çıkarılan ilk üniversite özerkliği ile ilgili yasanın mimarlarından birisi oldu.
Rektörlük görevinden sonra da mesleğini üniversitede sürdüren Sağlam, Türkiye’de ilk kez bir Akciğer Hastalıkları (Fitzyoloji) Kürsüsü’nün kurulmasına öncülük etti. 1951'de kurulan kürsünün başkanı oldu. Eşi Naile Hanım'ın parasal desteği ile "Naile Sağlam Tüberküloz Enstitüsü'nü" kurdu. 1952’de yaş haddinden emekli oluncaya kadar üniversitede çalışmayı sürdürdü.
Veremle Savaş
değiştirTevfik Sağlam, Türkiye Verem Savaş Derneği’nin kuruculuğunu ve başkanlığını yaparak veremin Türkiye'den silinmesi için büyük başarılar sağlamıştır.
Bulaşıcı hastalıklarla mücadelesine Balkan Savaşı yıllarında binbaşı rütbesiyle orduda hekim iken başladı. Veremle mücadelesi ise 1923 yılında Eyüp'te bir verem savaş dispanseri kurulmasına öncülük ederek başladı. 1927'de, Dr. Tevfik İsmail Gökçe ile beraber İstanbul Verem Mücadelesi Cemiyeti adlı bir dernek kurarak devam etti. Kurulmasını sağladığı senatoryumlar, dispanserler ile İstanubl'da etkin bir mücadele başlattı; ardından Anadolu'da şubeler kurmaya başladı.
Veremden ölümler II. Dünya Savaşı yıllarında ve sonrasında tüm dünyada çok artmıştı; 1948 yılında verem konulu bir konferas düzenlendi ve konferans sonucunda kurulan Türkiye Ulusal Verem Savaş Derneği'nin' başkanlığına Tevfik Sağlam getirildi. 1963 yılına kadar derneğin başkanlığını yürüttü. Derneğin kurulduğu yıl, verem savaş derneklerine gelir sağlayıcı 2537 sayılı kanunun çıkarılmasını sağladı. Bu kanunla belediyelerin eğlence yerlerinden aldığı verdiği %10'unun verem savaş derneklerine verilmesi kabul edildi.[4]
Türkiye'de veremle savaş alanında yapılan başarılı çalışmalar nedeniyle Dünya Sağlık Teşkilatı, 1950'de Yakın ve Orta Doğu Uluslararası Verem Savaşı Merkezi’nin Türkiye'de kurmaya verdi ve merkezin başkanlığına Dr. Sağlam seçildi. Tevfik Sağlam, İstanbul Üniversitesi'ndeki görevinden emekli olduktan sonra UNICEF ve Türkiye Ulusal Verem Savaşı Derneği ile Türkiye’de yurt çapında başarılı olan veremle savaş kampanyalarını başlattı.
1959 yılında Uluslararası Verem Savaşı Birliği’ne başkan seçildi. XV. Uluslararası Verem Konferansı’nın İstanbul’da toplanmasını sağladı. Beyrut, Şam, Kahire'ye Verem Mücadele Merkezleri kurdu.[5]
Diğer Çalışmaları
değiştirDr. Sağlam, veremin yanı sıra sıtmayla mücadele konusunda da çalıştı; 1949 yılında UNESCO Milli Temsilcisi olarak seçildi ve ölümüne kadar bu görevi sürdürdü; sağlık eğitimi, hemşirelik mesleğinin sorunları gibi alanlarda uğraş verdi.
Ölümü
değiştir11 Temmuz 1963 günü 81 yaşında hayatını kaybetti. Askeri törenle Edirnekapı Şehitliği'ne defnedildi. Doktorluğa ve bilime ait bütün eşya ve kütüphanesini 3. Dahiliye Kliniği’ne, merhum eşi ve kendisine ait tüm mal varlığını Verem Savaş Derneği'ne bıraktı.
Tübitak Hizmet Ödülü
değiştir1972 yılında, ölümünden 9 yıl geçmiş olmasına rağmen TÜBİTAK Hizmet Ödüllerinden birisi Tevfik Sağlam'a verilmiştir. Türkiye'de tıp öğretiminin gelişmesine büyük emeği geçmesi nedeniyle Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu tarafından merhum Tevfik Sağlam'a verilmesini uygun bulduğu ödül, Cumhurbaşkanı tarafından İstanbul Tıp Fakültesi Dekanı’na teslim edilmiştir.
Başlıca Yapıtları
değiştir- İç Hastalıklarında Klinik Teşhis (1909)
- Yukarı Solunum Yolu Hastalıkları (1920)
- Metabolizma Hastalıkları ve Avitaminozlar (1947)
- Nasıl Okudum (1959)
- 3. Ordu’da Sıhhi Hizmet (1959)
Kaynakça
değiştirBu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
- ^ A. Namal, Ş. Aras, G. Yürür, Tevfik Sağlim Sağlam, NobelMedicus, Cilt 4, Sayı 2, Sayfa 36-40[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Kenthaber.com İstanbul İli İz Bırakanlar Tevfik Sağlam Sayfası". 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2009.
- ^ Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu, Portreler [ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Egitimfeneri.com Verem Savaş Haftası Sayfası". 17 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2009.
- ^ "Verem Savaş Dernekleri Federasyonu Web Sitesi Eski Başkanlar Sayfası". 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2009.
Diğer Kaynaklar
değiştir- Tevfik Sağlam, Nasıl Okudum, Nehir yayınları, Önsöz, Prof.Dr.Hüsrev Hatemi, Prof.Dr.Aykut Kazancıgil, 1991 İstanbul sayfa 9-25
- Saim Polat Bengiserp, Ord.Prof.Dr.Tevfik Sağlam Paşa, Yeni Tıp Tarihi Arastırmaları I, Istanbul, 1995, S251-271
| Akademik görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Cemil Bilsel |
İstanbul Üniversitesi Rektörü 1943-1946 |
Sonra gelen: Sıddık Sami Onar |