Oyunun Kuralı (film, 1939)

Oyunun Kuralı
La Règle du Jeu
	"Oyunun Kuralı" (La Règle du Jeu) filminin özgün Fransızca sinema afişi
Yönetmen	Jean Renoir
Senarist	Jean Renoir; Carl Koch
Oyuncular	Nora Gregor; Roland Toutain; Jean Renoir
Müzik	Wolfgang Amadeus Mozart
Görüntü yönetmeni	Jean-Paul Alphen; Jean Bachelet; Jacques Lemare; Alain Renoir
Kurgu	Marthe Huguet; Marguerite Renoir
Stüdyo	Nouvelle edition française
Dağıtıcı	Janus Films; The Criterion Collection DVD
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram, töre komedyası
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1939
Çıkış tarih(ler)i	8 Temmuz 1939, Fransa
Süre	110 dakika
Ülke	Fransa
Dil	Fransızca
Diğer adları	Oyunun Kuralı (Türkiye); Kocası ve Aşığı (Türkiye); The Rules of the Game (ABD); La Regola del Gioco (İtalya); La Regla del Juego (İspanya); Die Spielregel (Almanya)

Oyunun Kuralı ^[1]^[2] 1939 Fransa yapımı komedi filmdir. Filmin açılış yazılarında da belirtildiği gibi bir dramatik fantezi filmidir. Özgün adı La Règle du Jeu dür. İngilizce konuşulan ülkelerde The Rules of the Game adı ile gösterime giren filmin Türkiye'de Kocası ve Aşığı ^[3]^[4] adı ile de gösterildiğine dair kayıtlar vardır.

Filmin yönetmeni Jean Renoir aynı zamanda Carl Koch'la birlikte senaryoyu yazmış, ayrıca filmin önemli rollerinden birinde de oynamıştır. "Oyunun Kuralı", kısmen Fransız yazar Alfred de Musset'nin (d. 1810 - ö. 1857) 1833 yılında yazmış olduğu Les Caprices de Marianne (Marianne'ın Kaprisleri) adlı tiyatro eserinin serbest bir uyarlamasıdır.

II. Dünya Savaşı'nın arifesinde Fransa sosyetesinin yaşam tarzını, çarpık tavır ve ilişkilerini alaycı bir bakış açısıyla ele alan bu töre komedyası (comedy of manners) bir kaba güldürü (fars) olarak başlar ve trajedi ile sonlanır. "Oyunun Kuralı" kısaca ahlak yoksunu bir grup insan hakkında ahlaki bir filmdir. Çürümüş ve çökmekte olan bir Avrupa kültürünün traji komik eleştirisidir.

Sinema tarihinin en iyi filmlerinden biri olarak kabul edilen "Oyunun Kuralı", aynı zamanda Renoir'ın filmografisindeki en iyi filmi sayılmaktadır. Oysa film çekildiği tarihte büyük tepkiyle karşılanmış, bazı seyirciler filmin gösterildiği sinema salonlarını yakmaya bile kalkmışlardı. Sayısız tehditler alan film bir ay sonra Fransız hükûmeti tarafından, işgal sırasında da Nazi'ler tarafından yasaklanmıştı. Üstüne üstlük filmin orijinal negatifleri de müttefik uçaklarının bombardımanında yok olmuştu. Neredeyse kaybolmuş olan film, 1956'da sağda solda kalan parçaları bir araya getirilerek, bizzat Jean Renoir'ın nezaretinde restore edildi.^[5] Jean Renoir filmini ünlü Fransız eleştirmen ve film kuramcısı André Bazin'e ithaf etmiştir.

Filme çevrildikten 27 yıl sonra 1966 yılında Bodil ödülü verilmiştir.

Filmin konusu

Ünlü bir havacı olan André Jurieux (Roland Toutain) Atlantik'i tek başına ve hiç durmadan aşarak yeni bir rekor kırmış, Paris'te indiği havaalanında kendisini karşılayan hayran kitlesi ve hükûmet erkânını hiç önemsemeden ilk sarf ettiği söz aşık oluğu kadının kendisini karşılamaya gelmemiş olmasına üzüldüğü olmuştur. Âşık olduğu kadın aristokrat Marki Robert de la Cheyniest'nin (Marcel Dalio) karısı Christine'dir (Nora Gregor) ve bu sözleri radyo aracılığı ile tüm ülkeye yayımlanır, 1939'da radyo bir lüks meta olduğu için bu haber radyoların hep açık olduğu aristokratların evlerinde anında yankı bulur. Ancak Marki'nin de bir sevgilisi vardır.

Marki hafta sonu kırdaki şatosunda bir av partisi düzenleyecektir. André can dostu müzik eleştirmeni Octave'ı (Bu rolü bizzat Jean Renoir oynuyor) araya sokarak kendisini de bu partiye davet ettirir. Şatoda sadece soylu ve zenginler değil hizmetkarlar da vardır ve onların arasındaki ilişkiler de asillerinkinden pek farklı değildir. Soylular ve burjuvalar arasında ihanet sadece kabullenilmekle kalmaz aynı zamanda beklenilir de. Herkes birbirine ihanet ettiği halde yine herkesin bunlardan haberi vardır ve olan bitene ses çıkarmazlar (oyunun kuralı!). Oyunun kuralı ihanetle bozulmaz, ancak ihaneti kibar ve usulüne uygun bir biçimde inkâr edememekle bozulur. Yani burada da kuralı bu zümrenin adetlerine tam uyum sağlayamamış biri bozacaktır ve arkasından trajediyi getirecektir. Sonunda André'nin kazara vurulup ölmesi ile gerekli kurban verilir, diyet ödenmiştir ve artık bu yozlaşmış düzen kaldığı yerden devam edebilir. Oyuncular, bir daha oyunun kuralını bozmamayı umarak oyunlarına geri dönerler.

"Oyunun Kuralı" filminden bir sahne. Yönetmen Jean Renoir (soldan ikinci) aynı zamanda filmin aktörlerinden biri.

Oyuncu kadrosu

Nora Gregor ... Christine de la Cheyniest
Mila Parély ... Geneviève de Marras
Roland Toutain ... André Jurieux
Jean Renoir ... Octave
Marcel Dalio ... Robert de la Cheyniest
Paulette Dubost ... Lisette, oda hizmetçisi
Julien Carette ... Marceau, kaçak avcı
Gaston Modot ... Edouard Schumacher, malikanenin korucusu
Anne Mayen ... Jackie, Christine'in yeğeni
Odette Talazac ... Madame de la Plante
Claire Gérard ... Madame de la Bruyère
Pierre Magnier ... General
Eddy Debray ... Corneille, baş uşak
Pierre Nay ... Monsieur de St. Aubin
Lise Elina ... Radyo muhabiri

Film hakkında notlar

Bu filmin 1989 yılında ABD'de Scenes from the Class Struggle in Beverly Hills adıyla bir yeniden çevrimi yapılmıştır. Paul Bartel'in yönettiği bu filmin başrolünde Jacqueline Bisset oynuyordu.
Harp Esirleri (La Grande Illusion) (1937) ve Hayvanlaşan İnsan (La Bête humaine) (1938) filmlerinin büyük başarısı üzerine Jean Renoir, kardeşi Claude Renoir'la birlikte kendi film şirketlerini kurdular. "Les Nouvelles Editions Francaises" adındaki bu şirketin ilk filmi "Oyunun Kuralı" ydı. Jean Renoir'ın oğlu Alain Renoir da bu filmde kameraman olarak çalışmıştır.
Filmin uyarlandığı Les Caprices de Marianne (Marianne'ın Kaprisleri) adlı oyunu Alfred de Musset 1833'te yazmıştı. Oyun 15 Mayıs 1833'te Revue des Deux Mondes adlı aylık Fransız Edebiyat dergisinde yayınlandı. 14 Haziran 1851'de de Comédie-Française tiyatrosunda sahnelendi.
Film 1939'da gösterime verildiğinde insanların büyük tepkisiyle karşılanmıştı, hatta bazı seyirciler filmin gösterildiği sinema salonlarında yangın çıkarmaya bile kalkışmışlardı. Sayısız tehditler alan film Fransız sansürüne takıldı ve 'halkın ahlakını bozucu' özellikler taşıdığı için uyarıldı. Bunun üzerine Renoir filmi tekrar kurguladı ve istenmeyen sahneleri budayarak filmi 80 dakikaya indirip tekrar gösterime verdi. Bu da yeterli olmadı, gösterime çıktıktan bir ay sonra film tamamen yasaklandı. İşgal yıllarında da Nazi'ler tarafından yasaklan film savaşta tamamen yok oldu. Neredeyse kaybolmuş olan film, 1956'da sağda solda kalan parçaları bir araya getirilerek bizzat Jean Renoir nezaretinde restore edildi. Renoir'a göre tek bir kısa sahne dışında film tamamlanmıştı. 1959 yılında bu son haliyle gösterildiği Venedik Film Festivali'nde Dünyanın en iyi filmlerinden biri olarak ilan edildi.
Parti sırasında olayların iyice çığırından çıkıp kargaşanın arttığı bir anda ev sahibi Marki'nin uşağı ile arasında geçen şu iki cümle filmin de bir özeti gibidir:

-Marki Robert de la Cheyniest: Corneille! Bu maskaralığa hemen bir son vermeni istiyorum!

-Corneille, baş uşak: Hangisine, lord hazretleri?

Filmin müziği

Filmde kullanılan müzik parçaları şunlardır:^[6]

"Dreizehn Deutsche Tänze, K. 605, No. 1" (1791) ... Beste: Wolfgang Amadeus Mozart, Uyarlama: Roger Desormière
"C'est la Guinguette"... Beste: Gaston Claret and Camille François
"Cors de Chasse (Av Boruları)"
"En Revenant d'la Revue"... Beste: Louis Desormes, Lucien Delonnel ve Léon Garnier
"Minute Waltz" ... Beste: Frédéric Chopin
"Danse Macabre, Op.40", Op.40" (1874) (İskeletlerin Dansı) ... Beste: Camille Saint-Saëns
"Tout le Long de la Tamise"... Beste: Eugene Rosi
"Nous Avons l'vé l'Pied" ... Beste: Francis Salabert
"A Barbizon" ... Beste: Vincent Scotto
"Die Fledermaus Overture" (1874) ... Beste: Johann Strauß
"Le Déserteur"(1762) ... Beste: Pierre-Alexandre Monsigny, Uyarlama: Roger Desormière

Kaynakça

^ Rekin Teksoy'un Sinema Tarihi, 2005. Oğlak Yayınları s.228
^ 100 Yılın 100 Filmi. Atilla Dorsay. 1996, Remzi Kitabevi. s. 82
^ Sinema, Uygulayımı - Sanatı - Tarihi Nijat Özön, Hil Yayın 1985. s.192. La Règle du jeu filminin Türkçe adı için referans.
^ Sinema El Kitabı Nijat Özön. 1964, Elif Yayınları. s.42 La Règle du jeu filminin Türkçe adı için referans 2.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2008.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.

Dış bağlantılar

IMDb'de Oyunun Kuralı
Roger Ebert'in eleştirisi20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[1] Rekin Teksoy'un Sinema Tarihi, 2005. Oğlak Yayınları s.228

[2] 100 Yılın 100 Filmi. Atilla Dorsay. 1996, Remzi Kitabevi. s. 82

[3] Sinema, Uygulayımı - Sanatı - Tarihi Nijat Özön, Hil Yayın 1985. s.192. La Règle du jeu filminin Türkçe adı için referans.

[4] Sinema El Kitabı Nijat Özön. 1964, Elif Yayınları. s.42 La Règle du jeu filminin Türkçe adı için referans 2.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2008.

[6] "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]