Tony Ödülleri

Antoinette Perry Broadway Tiyatrosu'nda Mükemmellik Ödülü, daha yaygın adıyla Tony Ödülü, Broadway tiyatrosunda üstünlüğe verilen ödül. Ödüller American Theatre Wing ve Broadway League tarafından Midtown Manhattan’da her yıl sahiplerini bulmaktadır. Broadway yapımları ve performansları için dağıtılan ödüllerin yanı sıra, Amerika'daki bölgesel tiyatrolar için de bir ödül verilmektedir. Special Tony Award, Tony Honors for Excellence in Theatre ve Isabelle Stevenson Award gibi adaylıksız, özel ödüller de gerekli görülürse sahiplerini bulmaktadır. Ödül adını American Theatre Wing'in kurucu ortağı olan Antoinette "Tony" Perry'den almaktadır.

Tony Ödülleri
73. Tony Ödülleri
Açıklama	Broadway yapıtlarında üstünlük
Dağıtan	American Theatre Wing ve The Broadway League
Tarih	6 Nisan 1947 (1947-04-06)
Ülke	Amerika Birleşik Devletleri
Resmî sitesi	tonyawards.com

Tony Ödülleri için geçerli olan kurallar, sadece o sezon için geçerli olan "The American Theatre Wing'in Tony Ödülleri Kuralları ve Düzenlemeleri" adlı resmi belgede belirtilmiştir. Tony Ödülleri ABD'de verilen en prestijli tiyatro ödülüdür, Tony ödülüne denk olarak; film için Akademi Ödülleri (Oscar), televizyon için Emmy Ödülleri ve müzik Grammy Ödülleri kabul edilmektedir. EGOT bu dört büyük ödülü temsil etmekte olup dördüncü harf Tony'i temsil etmektedir. İngiltere'deki Laurence Olivier Ödülleri ile Fransa'daki Molière Ödülleri Tony Ödüllerine eşdeğer olarak kabul edimektedir.

Ödül kategorileri

Oyunculuk kategorileri

• Oyun Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülü
• Oyun Dalında En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülü
• Oyun Dalında En İyi Kadın Oyuncu Ödülü
• Oyun Dalında En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Kadın Oyuncu Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Ödülü

Gösteri kategorileri ve teknik kategoriler

• En İyi Müzikal Ödülü
• En İyi Yeniden Sahnelenen Müzikal Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Yönetmen Ödülü
• En İyi Kitaptan Uyarlama Müzikal Ödülü
• En İyi Orijinal Şarkı Ödülü
• En İyi Orkestrasyon Ödülü
• En İyi Koreografi Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Sahne Tasarımı Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Kostüm Tasarımı Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Işıklandırma Ödülü
• Müzikal Dalında En İyi Ses Kurgusu Ödülü
• En İyi Oyun Ödülü
• En İyi Yeniden Sahnelenen Oyun Ödülü
• Oyun Dalında En İyi Yönetmen Ödülü
• Oyun Dalında En İyi Sahne Dizaynı Ödülü
• Oyun Dalında En İyi Kostüm Tasarımı Ödülü
• Oyun Dalında En İyi Işıklandırma Ödülü
• Oyun Dalında En İyi Ses Kurgusu Ödülü

Özel ödüller

• Bölgesel Tiyatro Şirketi Ödülü
• Özel Tony Ödülü (Yaşam Boyu Başarı Ödülünü de içermektedir)
• Tony Üstünlük Nişanı
• Isabelle Stevenson Ödülü

Ödül rekorları

Yapımlar

• Adaylıklar: Bir yapım tarafından alınan en fazla adaylık rekoru, önceki sahipleri The Producers (2001: 15 kategoriden 12 adaylık) ve Billy Elliot'ı (15 kategoriden 13 adaylık) geçerek Hamilton müzikaline ait (16 kategoriden 13 adaylık). Müzikal olmayan bir yapım tarafından alınan en fazla adaylık rekoru ise yeniden sahnelenen Angels in America oyununa ait (2018: 11 kategoriden 10 adaylık)
• Ödüller: Bir yapım tarafından alınan en fazla ödül rekoru, En İyi Müzikal Ödülü de dahil olmak üzere 12 ödülle The Producer müzikaline ait. Müzikal olmayan bir yapım tarafından alınan en fazla ödül rekoru ise, 7 ödülle The Coast of Utopia'ya ait. (2007)
• En fazla adaylık ile en az ödül: Mean Girls (2018) ve The Scottsboro Boys (2011) müzikallerinin her ikisi de 12 adaylık alıp bunların hiçbirini kazanamadı.
• Hepsi müzikal olan büyük altı ödüllü dört yapım: South Pacific (1950 yılında), Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street (1979 yılında), Hairspray (2003 yılında) ve The Band's Visit (2018 yılında); hepsi En İyi Müzikal, En İyi Müzik, En İyi Kitaptan uyarlama oyun, En İyi Erkek Oyuncu, En İyi Kadın Oyuncu ve En İyi Yönetmen ödüllerini aldı.
• Oyunculuk: Sadece South Pacific (1950 yılında) müzikali, tek seferde bütün oyunculuk ödüllerini kazandı.
• Yazarlık ve Müzik: Hem En İyi Müzikal ödülünü kazanan hem de o müzikalin senaryosunu ve müziklerini hazırlayan sadece altı isim var: The Music Man (1958) ile Meredith Willson, The Mystery of Edwin Drood (1986) ile Rupert Holmes, Rent (1996) ile Jonathan Larson, The Book of Mormon (2011) ile Trey Parker, Robert Lopez ve Matt Stone, Hamilton (2016) ile Lin-Manuel Miranda ve Hadestown (2019) ile Anaïs Mitchell.
• Tasarım Ödülleri: Bütün tasarım ödüllerini (2008'den önce En İyi Sahne Tasarımı, En İyi Kostüm Tasarımı ve En İyi Işıklandırma Ödülü iken 2008'den sonra En İyi Ses Kurgusu da eklenmiştir.) alan dokuz oyun var: Follies (1972), The Phantom of the Opera (1986), The Lion King (1998), The Producers (2001), The Light in the Piazza (2005), The Coast of Utopia (2007), yeniden sahnelenen South Pacific (2008), Peter and the Starcatcher (2012) ve Harry Potter and the Cursed Child (2018).

Bireysel

• Ödüller: Sekiz tane Müzikal Dalında En İyi Yönetmen Ödülü, sekiz tane En İyi Müzikal Ödülü, iki tane En İyi Müzikal Yapımcısı Ödülü ve üç tane Özel Tony Ödülü olmak üzere 21 ödülle Harold Prince en fazla Tony Ödülü'ne sahip kişi. Altı tane En İyi Orijinal Şarkı Ödülü, bir tane En İyi Besteci Ödülü ve bir tane En İyi Söz Yazarı Ödülü olmak üzere toplamda sekiz Tony müzik Ödülü ile Stephen Sondheim en fazla Tony müzik Ödülü'ne sahip kişi. Bob Fosse, sekiz ödülle En İyi Koreografi Ödülü dalında en fazla ödülü sahip kişi. Oliver Smith, sekiz ödülle En İyi Sahne Tasarımı Ödülü dalında en fazla ödülü sahip kişi. Jules Fisher, dokuz ödülle En İyi Işıklandırma Ödülü dalında en fazla ödülü sahip kişi. Audra McDonald, altı ödülle en fazla oyunculuk ödülüne sahip kişi. Terrence McNally ve Tom Stoppard, dörder ödülle en fazla Tony ödülüne sahip yazarlar.
• Adaylıklar: Julie Harris ve Chita Rivera onar adaylıkla en fazla aday olan oyuncular.
• İki daldada oyunculuk adayları: Aynı sezonda hem En İyi Oyuncu Ödülü hem de En İyi Yardımcı Oyuncu Ödülüne aynı sezonda aday olan altı oyuncu var: Amanda Plummer (1982), Dana Ivey (1984), Kate Burton (2002), Jan Maxwell (2010), Mark Rylance (2014) ve Jeremy Pope (2019).
• Bütün oyunculuk kategorileri: Aday olunabilir bütün oyunculuk dallarında aday olan beş oyuncu var:
  • Boyd Gaines, aday olunabilir dört dala da aday olan ilk oyuncudur.
  • Raúl Esparza bunu başaran ikinci oyuncudur.
  • Angela Lansbury bunu başaran üçüncü kişi ve ilk kadın oyuncudur.
  • Jan Maxwell bunun başaran dördüncü kişidir.
  • Audra McDonald bunu başaran beşinci oyuncu oldu ve aday olunabilir bütün dallarda bütün ödülleri alan ilk ve tek isim oldu.
• Karşı cinsi oynayan oyuncular: Karşı cinsin kıyafetlerini giyip ödülü kazanan birçok oyuncu var ancak sadece dört isim karşı cinsten birini oynayarak Tony ödülünü kapabildi: Peter Pan (1955) müzikalinde başrolü canlandıran Mary Martin, Hairspray (2003) müzikalinde Edna Turnblad karakterini canlandıran Harvey Fierstein, Twelfth Night (2014) oyunda Olivia karakterini canlandıran Mark Rylance ve Hedwig and the Angry Inch (2014) müzikalinde Yitzhak karakterini canlandıran Lena Hall.
• Ortak adaylılar: Billy Elliot the Musical müzikalinde başrolü paylaşan üç gen oyuncu David Alvarez, Trent Kowalik ve Kiril Kulish 2009 yılındaki ödüllerde hem tek bir adaylığı paylaştı hem de sonrasında ödülü. Daha öncesindeki en büyük paylaşılan ödüllerin sahipleri John Kani ve Winston Ntshona idi.
• Bir rol, iki cinsiyet: Ben Vereen ve Patina Miller Pippin müzikalindeki başrolleriyle, sırasıyla, 1972 yılında Müzikal Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülü ve 2013 yılında Müzikal Dalında En İyi Kadın Oyuncu Ödülü kazanarak bir rolü hem bir aktör hem de bir aktris tarafından ödül alan ilk Broadway yapımı oldu
• Yazarlık ve oyunculuk: Sadece iki kişi hem yazar olarak hem de oyuncu olarak Tony Ödülü'nü kazandı. Torch Song Trilogy (1983) oyunuyla Harvey Fierstein hem En İyi Oyun Ödülünü hem de Oyun Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülünü, La Cage aux Folles ile En İyi Müzikal Metni Ödülü ve Hairspray müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülünü kazandı. August: Osage County oyunuyla metnin yazarı olarak Tracy Letts En İyi Oyun Ödülünü kazandı, beş yıl sonra ise Who's Afraid of Virginia Woolf? oyunuyla Oyun Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülünü kazanarak bunu başaran ikinci isim oldu.
• Ödül kazanan en yaşlı ve en genç besteciler: In The Heights müzikalinin bestecisi olan Lin-Manuel Miranda ödülü kazandığında 28 yaşındaydı ve bunun sonucunda ödülü kazanan en genç isim muştu. Adolph Green ise The Will Rogers Follies müzikaliyle bu ödüle, 76 yaşında, sahip olan en yaşlı isim. Eğer T. S. Eliot Cats müzikaliyle ödül aldığında yaşıyor olsaydı bunu başaran en yaşlı isim, 94 yaşında, olacaktı. Eliot öldükten sonra ödül kazanan iki isimden biri, diğeri ise Rent müzikaliyle ödüle uzanan Jonathan Larson.

İlkler

• 1950 yılında Juanita Hall, South Pacific müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Ödülünü kazanan ilk siyahi isim oldu.
• 1954 yılında Harry Belafonte, John Murray Anderson's Almanac müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülünü kazanan ilk siyahi isim oldu.
• 1956 yılında Frances Goodrich, kocası Albert Hackett ile birlikte yazdığı The Diary of Anne Frank ile En İyi Oyun Ödülünü kazanan ilk kadın yazar oldu.
• 1962 yılında Diahann Carroll, No Strings müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Kadın Oyuncu Ödülünü kazanan ilk siyahi isim oldu.
• 1969 yılında James Earl Jones, The Great White Hope oyunu ile Oyun Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülü'nü kazanan ilk for siyahi isim oldu.
• 1970 yılında Cleavon Little, Purlie müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülünü kazanan ilk siyahi isim oldu.
• 1974 yılında Joseph A. Walker, The River Niger oyunu ile En İyi Oyun Ödülünü kazanan ilk siyahi yazar oldu.
• 1978 yılında Betty Comden, On the Twentieth Century müzikali ile En İyi Orijinal Şarkı Ödülünü kazanan ilk kadın oldu.
• 1988 yılında David Henry Hwang, M Butterfly oyunu ile En İyi Oyun Ödülünü kazanan ilk Asya asıllı yazar oldu.
• 1988 yılında BD Wong, M Butterfly oyunu ile Oyun Dalında En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülünu kazanan ilk Asya asıllı isim oldu.
• 1989 yılında Wendy Wasserstein, The Heidi Chronicles oyunu ile En İyi Oyun Ödülünü tek başına kazanan ilk kadın yazar oldu.
• 1991 yılında Lea Salonga, Miss Saigon müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Kadın Oyuncu Ödülünü kazanan Asya asıllı isim oldu.
• 1998 yılında Julie Taymor, The Lion King müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Yönetmen Ödülünü kazanan ilk kadın oldu.
• 1998 yılında Garry Hynes, The Beauty Queen of Leenane oyunu ile Oyun Dalında En İyi Yönetmen Ödülünü kazanan ilk kadın oldu.
• 2004 yılında Phylicia Rashad, A Raisin in the Sun oyunu ile Oyun Dalında En İyi Kadın Oyuncu Ödülünü kazanan ilk siyahi isim oldu.
• 2008 yılında Paulo Szot, South Pacific müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülünü kazanan ilk Brezilyalı isim oldu.
• 2013 yılında Cyndi Lauper, Kinky Boots müzikali ile En İyi Orijinal Şarkı Ödülünü tek başına kazanan kadın oldu.
• 2015 yılında Ruthie Ann Miles, The King and I müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Ödülünü kazanan Asya asıllı isim oldu.
• 2018 yılında Tony Shalhoub, The Band's Visit müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Erkek Oyuncu Ödülünü kazanan ilk Lübnan asıllı isim oldu.
• 2018 yılında Ari'el Stachel, The Band's Visit müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülünü kazanan ilk Yemen asıllı isim oldu.
• 2019 yılında Ali Stroker, Oklahoma! müzikali ile Müzikal Dalında En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Ödülüne aday olan ve kazanan, tekerlekli sandalye kullanan ilk isim oldu.

Ayrıca bakınız

• Kadınların ilkleri listesi