Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti
Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 30 Kasım 1918 tarihinde Edirne'de kurulan Anadolu Hareketi yanlısı cemiyet.
Oturanlar soldan sağa: Şakir Kesebir, Cafer Tayyar Paşa, Şevket Bey, Hilmi Ergene Ayaktakiler soldan Salih Cevdet, Cemal Bey, Nazmi beyzade İsmail, Salih Cemal, Şevket Ödül[1][2][3]
Tarihçe
değiştirCemiyetin Talat Paşa'nın yönlendirmesi ile 2 Kasım 1918'de İstanbul'da tacir Kasım Bey'in Küçük Kınaciyan Hanı'ndaki yazıhanesinde Edirne milletvekili Faik Bey, Edirne Belediye Başkanı Şevket Bey, avukat Mehmet Şeref Bey ve Edirneli yurtseverlerin katılımı ile yapılan toplantıda kurulmasına karar verilmiş; 30 Kasım 1918 tarihinde de Edirne merkez olmak üzere resmen kurulmuştur.[4][5] Talat Paşa'nın da üyesi olduğu cemiyet Teşkilât-ı Mahsusa kanalıyla devlet tarafından desteklenmiştir.[6]
Osmanlı İmparatorluğunun yıkılacağını düşünen bu cemiyet, yıkılma tehlikesine karşın Batı Trakya ve Doğu Trakya'yı tek bayrak altında toplamak, Trakya'daki Müslüman nüfusa sahip çıkmak ve bu bölgede bir Türk devleti kurmak amacıyla kurulmuştur. Çıkardıkları Trakya Paşaeli ve Ahali gazeteleriyle de bu düşüncelerini savunmuşlardır.[7] 7 Eylül 1919'daki Sivas Kongresi sonrasında ise 7 Ekim 1919'da Edirne Belediyesi'nde yapılan bir toplantıyı takiben Şevket Dağdeviren'in Mustafa Kemal'e çektiği bir telgrafla cemiyet, Anadolu'daki diğer cemiyetler ile birleşerek Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti çatısına girmiştir.[8][9][10]
Türk Ulusal Bağımsızlık Savaşı’nın örgütlenmesinin Mayıs 1919’da başladığı göz önünde bulundurulduğunda; bu tarihten 6 ay önce kurulan Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti benzeri birkaç cemiyetle birlikte anti-emperyalist direnişin öncü kuruluşlarındandır.[9][11]
Etkinlikler
değiştirCemiyet merkezi Edirne şehridir ve cemiyetin bir başkanı ile 12 üyesi yönetim kurulunu oluşturur. Cemiyetin dönemin siyasi partileri ile bir ilişkisi yoktur.[9]
Cemiyet üyeleri, Doğu ve Batı Trakya’daki demografik, ekonomik, kültürel ve tarihsel Türk üstünlükleri ve haklarını anlatan harita, grafik ve broşürler hazırlayarak bunları Amerika Birleşik Devletleri ile Anlaşma Devletleri’ne verdi ve Paris’teki Barış Konferansı’na gönderdi. Bir dizi basın açıklamasıyla yabancı basında çıkan yanlış haberleri düzeltmeye çalıştı, San Remo Konferansı’na temsilci gönderdi.[6][8][9]
Cemiyet, 5 kongre:
- 10 Temmuz 1919 Trakya Kongresi,
- 16 - 18 Ekim 1919 Birinci Edirne Kongresi,
- 15 Ocak 1920,
- 31 Mart - 2 Nisan 1920 Lüleburgaz Kongresi ve
- 9 - 13 Mayıs 1920 İkinci (Büyük) Edirne Kongresi'ni yaptı,[8]
8 bildirim (beyanname) yayınladı ve cemiyetin resmi yayın organı olan Trakya Paşaeli Gazetesi’ni 47 sayı çıkardı.[9]
Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin etkinliği Trakya’nın her tarafında tanınıyordu. Trakya’nın Türklüğü’nü savunmayı görev edinmiş bu oluşum, I. Kolordu’ya savaş için gerekli unsurları da sağlıyor ve bir hükûmet gibi algılanıyordu.[9]
Cemiyet, Lozan Barış Anlaşması’ndan sonra çalışmalarına son verdi ve üyeleri fırka (parti) içinde etkinliklerini sürdürdü.[9][11]
Üyeleri
değiştir
|
|
|
|
Kaynakça
değiştir- ^ Bıyıklıoğlu, Tevfik (1992). Trakya'da Milli Mücadele. 2. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
- ^ Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi Tevfik Bıyıklıoğlu Arşivi Belge No: 32 TB D: 151 N: 76
- ^ Altınel B. Cem 1863 - 1931 Şevket Dağdeviren ve Edirne'si Edirne Belediyesi Yayınları No: 27 sayfa: 62 Nisan 2017 İstanbul
- ^ "Trakya Paşaeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti 100. Yıl Hatırası". Altay BAYATLI, Edirne Planı. Edirne Belediyesi. 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Güner, Zekai (1998). Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1 Aralık 1918-13 Mayıs 1920). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. s. 203.
- ^ a b Bıyıklıoğlu, Tevfik (1992). Trakya'da Milli Mücadele. 1. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. ss. 121-125.
- ^ "Trakya Paşaeli Gazetesi". Hakan ŞALLI. Atatürk Ansiklopedisi. 30 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Özkaya, Yücel, İstiklal Harbinde Yararlı ve Zararlı Cemiyetler Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi sayfa: 61-67 Ankara 2011
- ^ a b c d e f g Altınel B. Cem, 1863 - 1931 Şevket Dağdeviren ve Edirne'si Edirne Belediyesi Yayınları No: 27 sayfa 42 - 67 Nisan 2017 İstanbul
- ^ Atatürk, Gazi M. Kemal, Söylev Cilt: III basıma hazırlayan Hıfzı Veldet Velidedeoğlu Cumhuriyet Kitapları, s: 340-400, İstanbul 10. baskı 2009
- ^ a b Altınel B. Cem Kuruluşunun 100. Yılında Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Derneği Yöneticilerinin Yaşam Öyküleri Edirne Belediye Başkanlığı Yayınları No:30 Edirne 2018 ISBN 978-605-67594-4-4