Tristan Tzara

Tristan Tzara (d. Moineşti, Romanya, 16 Nisan 1896 - ö. Paris, Fransa, 25 Aralık 1963) Rumen asıllı Fransız şair, yazar, Dadacılık akımının kurucularından.

Tristan Tzara Samuel (Samy) Rosenstock
Robert Delaunay'dan Tristan Tzara portresi. (1923)
Doğum	April 4 or April 16, 1896 Moineşti, Kingdom of Romania
Ölüm	25 Aralık 1963 (67 yaşında) Paris, Fransa
Takma adlar	S. Samyro, Tristan, Tristan Ruia, Tristan Ţara, Tr. Tzara
Meslek	şair, deneme yazarı, gazeteci, oyun yazarı, performans sanatçısı, besteci, film yönetmeni, politikacı, diplomat
Etkin yılları	1912–1963
Etkiledikleri Louis Aragon, Marcel Avramescu, Samuel Beckett, André Breton, William S. Burroughs, Andrei Codrescu, Jacques G. Costin, Paul Éluard, Julius Evola, Allen Ginsberg, Brion Gysin, Vicente Huidobro, Eugène Ionesco, Isidore Isou, Bruno Jasieński, Moldov, Valery Oişteanu, Saşa Pană, Georges Ribemont-Dessaignes, Claude Rivière, Jerome Rothenberg, Alberto Savinio, Philippe Soupault, Takahashi Shinkichi, Giuseppe Ungaretti, Ilarie Voronca
Etkilendikleri Guillaume Apollinaire, Henri Barzun, Fernand Divoire, Alfred Jarry, Jules Laforgue, Comte de Lautréamont, Maurice Maeterlinck, Adrian Maniu, Filippo Tommaso Marinetti, Ion Minulescu, Christian Morgenstern, Francis Picabia, Arthur Rimbaud, Urmuz, François Villon, Walt Whitman

Asıl adı Sami Rosenstock'dır. Dadacılık hareketinin adındaki "dada" kelimesini 1916 yılında arkadaşlarıyla birlikte Larousse sözlüğünün rastgele bir sayfasını açarak buldu. Dadacı Manifesto aynı yıl Tristan Tzara tarafından yazıldı. Tamamen rastlantılara dayalı ve geleneksel yazın kurallarının dışında bir edebiyat anlayışı geliştiren Tzara, şiirlerini gazeteden kesilen sözcükleri bir şapkada karıştırıp rastgele çekerek oluşturmuştur. 1921'de Paris'e yerleşerek, André Breton, Philippe Soupault, Louis Aragon ve Paul Eluard gibi şair ve yazarlarla, dilin yapısında ve kullanımında yaptıkları değişik ve çarpıcı denemelerle kamuoyunu ve sanat çevrelerini sarstılar.

Dil ve estetik kurallarını, bunların denetlemesini, mantık dizgesini yok sayan ve sözcük anlamlarına değer vermeyen, alabildiğine bağımsız çağrışımlarla ilkel ve doğrudan anlatım biçimi arayan bir sanat akımı olan Dadacılık; dünyanın, insanlığın yaşadığı yıkımdan umutsuzluğa düşmüş, hiçbir şeyin sağlam ve sürekli olduğuna inanmayan anlayışa sahip bir felsefi yapıdan etkilenmiş, I. Dünya Savaşı'nın yarattığı umutsuzluktan, boğuntu ve dengesizlikten, burjuva değerleri karşısında duyduğu tiksintiden kaynaklanan protesto eylemleri yapan ve güvensizlik ve umutsuzluk içeren yıkıcı bir devinimdi.

André Breton'un Dadacılıktan sıyrılması ve bir grup yazarın da bu sıyrılmayı taşkınlıkla dönemin kamuoyuna taşımasından sonra Dadaizm her ne kadar yaşatılmaya devam edilse de, Breton'un kurduğu Gerçeküstücülük etkisini arttırdıkça, Dadacılık da giderek ortadan kaybolmuştur. Tzara Dadacılık sonrası şiirlerini gerçeküstücülüğe yakın bir tarzda yazmıştır.

Tzara 1937'de Fransız Komünist Partisi'ne katılmış ve II. Dünya Savaşı'nda Fransız direnişçileri arasında yer almıştır.

Nihilist ve asi tavrıyla edebiyata yeni bir bakış açısı getiren Tzara'nın en önemli eserleri, L'Homme Approximatif (Yaklaşık Adam) (1931), Le Coeur à Gaz (Gazlı Yürek) (1938), Midis Gagnés (Hakedilmiş Öğleler) (1939), Parler Seul (Yalnız Konuşmak) (1950), La Face Intérieure (İç Yüz) (1953)dür. Ayrıca yazarın Dada Manifestoları adında bir kitabı da bulunmaktadır.

Kaynakça

• Meydan Larousse Büyük Lugat ve Ansiklopedi, Tristan Tzara maddesi