Vardar mimari okulu

Vardar mimari okulu, kısaca "Makedon okulu" ya da "Vardar stili" olarak da bilinir.

Kral Milutin kralliyet kilisesi, 1314

Kilise kurucusu (ktetor) tasviri, Studenica, 14. Jh.

Dečani kraliyet kilisesi ikonostasisi (Raška mimari okulu), 1328–1335

Sırp mimarisi ve resmi için Kral Milutin'den (1282–1321) başlamak suretiyle Paleologos rönesansı olarak da bilinen dönem belirleyici bir dönemdir. Selanik ve Ohri'de bulunan Bizans ve Bulgaristan sanat merkezlerinden Aynaroz'a kadar yayılan bu stil özellikle Orta Çağ Sırp topraklarından, günümüz Kosovası ve komşusu Makedonya toprakları üzerine kendisine yer bulmaktadır. İşte Vardar mimari okulu bu bölgede ortaya çıkmıştır. Vardar mimari okulunun tüm özellikleriyle sergilendiği kilise şüphesiz Gračanica manastır kilisesidir. Bu stilde yapı güçlü bir biçimde vurgulanır ve bu şekilde bir Sırp-Bizans mimari anlayışı ortaya koyar. Bu stil, arkasından gelen Morava mimari okulu'nun da öncüsü olmuştur denebilir.

Mimari

Milutin döneminde inşa edilen yapılarda Selanik özelinde gelişen yunan mimarisinin etkisi açık bir biçimde görülür. Bunun dışında Sırbistan'da 5 Kubbeli kiliseler inşa edilmeye başlanmıştır. Mimaride kendini gösteren bu değişim esasen dönemin Bizans sanatına yabancıdır. Yunan haçı planı'na uygun olarak yapılan 5 kubbeli kiliseler arasında Gračanica (1311–1321), Staro Nagoričane (1317–1318) ve Bogorodica Ljeviška (1310–1313) sayılabilir. Bu kiliseler dışında elbette tek kubbeli basit mimari yapılı kiliseler de inşa edilmiştir. Bu kiliselerden birisi örneğin Lesnovo'da bulunan manastır kompleksinin bir parçası olan baş melek aziz Mikail kilisesidir. Ayrıca Studenica Manastırı'nda bulunan kraliyet kilisesi de dile getirilmesi gereken önemli kiliseler arasındadır. Milutin döneminde inşa edilen tüm bu yapılar için Selanik'te özellikle kendisini havariler kilisesi üzerinde gösteren mimari anlayış etkili olmuştur.

Freskler

Paleologos Rönesansı Kral Milutin'in saray ressamları Michael Astrapas ve Eustychios vesilesi ile Sırp resminde kendisini göstermeye başlamıştır. Raška okulu geleneğinde ortaya konan resim sanatına kıyasen vardar okulunda resimler kuvvetli bir biçimde stilize edilmişlerdir. Bu dönem ressamlarının çoğu Ohri resim okulu'nda eğitim görmüş ressamlardır. Vardar stilinde kendisine özel bir yer bulmayı başaran kilise fresklerine Visoki Dečani Manastırı freskleri örnek gösterilebilir. Aslen kilise gotik özellikler taşımakla birlikte Raska mimari okuluna aitmiş gibi görünebilir. Ancak kilisede bulunan freskler ve bu fresklerin yüksek kalitesi vardar okuluna işaret etmektedir. Daha yüksek kalitede freskler Bogorodica Ljeviška kraliyet kilisesi, Studenica ve Gracanica'da da karşımıza çıkmaktadır.

İkonlar

Bu dönemden çok az sayıda ikon günümüze kadar ulaşabilmiştir. Bunlardan 5 tanesi Decani'nin ikonostasis'inde bulunan ikonlardır. Önemli olan diğer ikonlar ise Ohri'de bulunmaktadırlar. Bu ikonlarda neredeyse savurgan biçimde arka plan fonu olarak altın rengi kullanıldığı görülür.

Galeri

• 
  Çar Dušan'ın Decani Manastırından ikonalar, 1350 civarı
• 
  Fresk, 14. yy başları
• 
  Fresk, 14. yy başları
• 
  Fresk, 14. yy başları
• 
  Fresk, 14. yy başları
• 
  Fresk, 14. yy başları
• 
  Fresk, 14. yy başları
• 
  Milesevo'nun beyaz meleği, 13. yy.

Ayrıca bakınız

• Orta Çağ Sırbistan mimarisi

İnternet

• Der weiße Engel von Milesevo.11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Die Zeit gazetesi makalesi, Nr. 12/1972 (Almanca)
• The Macedonean School – Towards a Reconstruction of the Opus (İngilizce)

Konuyla ilgili yayınlar

• Slobodan Ćurčić: Religious Settings of the Late Byzantine Sphere. In: Byzantium: Faith and Power (1261–1557), edited by Helen Evans (The Metropolitan Museum of Art, New York, 2004).(İngilizce)
• Gabriel Millet: L’ancien art serbe. Les eglises. de Boccard, Paris 1919. (Fransızca)