Vela (takımyıldız)
Yelken takımyıldızı (Latince: Vela), Güney Göksel Yarımkürede yer alan bir takımyıldızdır. Vela adı Latincede gemi yelkenleri anlamına gelir. Bu isim, daha önceki takımyıldız adlandırmalarında bir gemi olarak tasavvur edilen Argo Navis takımyıldızının yelkenini oluşturan parçası olmasından ötürü verilmiştir. Argo Navis daha sonra Karina, Pupa ve Yelken takımyıldızı olarak üç bölüme ayrılmıştır. Görünür büyüklüğü 1,8 olan en parlak yıldızı, bileşenlerinden biri gökyüzündeki en yakın ve en parlak Wolf-Rayet yıldızı olan sıcak mavi çoklu yıldız Gama Velorum'dur. Delta ve Kappa Velorum yıldızları, Epsilon ve Iota Carinae ile birlikte "Sahte Haç" olarak bilinen bir asterizmi oluşturur. 1,95 büyüklüğe sahip Delta ise aslında üçlü veya beşli bir yıldız sistemidir.
| Takımyıldız | |
 Vela takımyıldızının haritası | |
| Kısaltma | Vel |
|---|---|
| Tamlayan | Velorum |
| Sembolizm | Yelkenler |
| Bahar açısı | 9sa |
| Yükselim | -50° |
| Alan | 500 derece kare (32.) |
| Ana yıldızlar | 5 |
| Bayer/Flamsteed yıldızları | 50 |
| Gezegeni olduğu bilinen yıldızlar | 7 |
| Parlak yıldızlar (3,00m'den) | 5 |
| En parlak yıldız | γ Vel (1,83m) |
| Yakın yıldızlar (10 pc içindeki) | 0 |
| En yakın yıldız | Luhman 16 (6,5 Iy) |
| Messier nesneleri | 0 |
| Göktaşı yağmurları | Delta Velidler Gama Velidler Puppid Velidler |
| Çevreleyen takımyıldızlar | Pompa Kumpas Pupa Karina Erboğa |
| En iyi Mart ayı saat 21:00'de +30° ve −90° enlemleri arasında görülebilir. | |
Tarihçe
değiştirArgo Navis, 2. yüzyılda yaşamış astronom Batlamyus'un listelediği 48 klasik takımyıldızdan biriydi ve Yunan mitolojisinde İason ve Argonotların Altın Post'u aramak için kullandıkları Argo gemisini temsil ediyordu. Alman kartograf Johann Bayer, bu takımyıldızı 1603 tarihli Uranometria'sında tasvir etti ve yıldızlarına Alfa'dan Omega'ya kadar Bayer belirtmeleri verdi, fakat takımyıldız Kuzey Yarımküre'den tam olarak görünür olmadığı için haritası hatalıydı.[1]
Argo, 1752'de Fransız astronom Nicolas Louis de Lacaille tarafından daha doğru bir şekilde haritalandı ve Carina (omurga), Vela (yelkenler) ve Puppis (kıç güvertesi) olmak üzere alt bölümlere ayrıldı. Bu bölünmeye rağmen Lacaille, Argo'nun Bayer belirtmelerini korudu. Bu nedenle Karina, başlangıçta Argo Navis'e atanmış Alfa, Beta ve Epsilon'a sahipken, Yelken'in en parlak yıldızları Gama ve Delta, Pupa'nın en parlak yıldızı ise Zeta'dır ve diğer yıldızlar buna göre devam eder.[1]
Özellikler
değiştir
Yelken takımyıldızını kuzeyde Pompa ve Kumpas, kuzeybatıda Pupa, güney ve güneybatıda Karina ve doğuda Erboğa takımyıldızları çevreler. 500 derece karelik bir alan kaplayan Yelken, büyüklük açısından modern 88 takımyıldız arasında 32. sırada yer alır. Uluslararası Astronomi Birliği tarafından 1922'de kabul edilen takımyıldızın üç harfli kısaltması "Vel" dir.[2]
Eugène Delporte tarafından 1930'da belirlenen resmi takımyıldız sınırları, 14 parçadan oluşan bir çokgen ile tanımlanır. Ekvatoral koordinat sisteminde bu sınırların sağ açıklık koordinatları 08sa 13,3d ile 11sa 05,5d arasında, dik açıklık (deklinasyon) koordinatları ise -37,16° ile -57,17° arasında yer alır.[3]
Öne çıkanlar
değiştirYıldızlar
değiştirBu takımyıldızın en parlak yıldızı γ Velorum 1,75 kadir parlaklığında bir süperdevdir. Bu yıldız aslında, ana bileşeni gökyüzündeki en parlak Wolf-Rayet yıldızı olmasıyla meşhur olan beş yıldızdan oluşan bir yıldız sistemidir. Bu yıldıza kimi zaman, astronot Roger Chaffee'nin adının tersten yazılışı olarak "Regor" da denilir.
Sahte Haç
değiştirSahte Haç δ Velorum, κ Velorum, ι Carinae ve ε Carinae yıldızlarının oluşturduğu bir yıldız desenidir. Bu adlandırmanın sebebi, bazen Güneyhaçı takımyıldızıyla karıştırılması ve yıldızlara bakarak yön bulmada hatalara sebep olmasıdır.
Derin uzay nesneleri
değiştirYelken takımyıldızı bölgesindeki ilgi çekici nesnelerden biri NGC 3132 (diğer adıyla, Güneyin Halka Bulutsusu) gezegenimsi bulutsusu, bir diğeri Yelken Süpernova Kalıntısıdır. Bu kalıntı, Dünya'dan 10.000 yıl önce görüldüğü düşünülen bir süpernovadan arta kalan bir bulutsudur. Ayrıca bu kalıntı, optik olarak belirlenmiş ilk atarcayı da barındırır.
Gum Bulutsusu belirsiz bir salma bulutsusudur. Bir milyon yıl önce gerçekleşmiş bir süpernovanın kalıntısı olduğu düşünülmektedir.
Kaynakça
değiştir- ^ a b Wagman, Morton (2003). Lost Stars: Lost, Missing and Troublesome Stars from the Catalogues of Johannes Bayer, Nicholas Louis de Lacaille, John Flamsteed, and Sundry Others. Blacksburg, Virginia: The McDonald & Woodward Publishing Company. ss. 83, 315–19. ISBN 978-0-939923-78-6.
- ^ Russell, Henry Norris (1922). "The New International Symbols for the Constellations". Popular Astronomy. Cilt 30. s. 469. Bibcode:1922PA.....30..469R.
- ^ "Vela, constellation boundary". The Constellations. International Astronomical Union. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2013.
