Vur/Yağmala/Yeniden
Vur/Yağmala/Yeniden (İngilizce Shoot/Get Treasure/Repeat), İngiliz oyun yazarı Mark Ravenhill tarafından 2007'de yazılan ve yaklaşık 20 dakikalık 17 kısa oyundan oluşan epik[2] oyun serisi. 2007 Edinburgh Festival Fringe için özel olarak yazılan oyunlar, ilk defa festival kapsamında Ravenhill for Breakfast adı altında okuma tiyatrosu[2] olarak sergilendi. 2008'de Londra'da birkaç farklı topluluğun ortak prodüksiyonu olarak sahnelenen oyunlar,[4] İngiltere dışında ilk defa İstanbul'da DOT tarafından sahnelendi.[5] Terörizmle Savaş'ın her iki taraftaki ülkelerde yaşayanlar üzerindeki etkilerini işleyen[2] oyun, eleştirmenler tarafından suratına tiyatro akımının en başarılı oyunlarından biri olarak değerlendirildi.[3]
| Vur/Yağmala/Yeniden | |
|---|---|
Shoot/Get Treasure/Repeat | |
 Özgün dildeki Methuen Drama baskısının kapağı | |
| Yazar | Mark Ravenhill |
| İlk gösterim | 7-26 Ağustos 2007 Traverse Theatre Edinburg[1] |
| Ülke | İngiltere |
| Orijinal dil | İngilizce |
| Konu | Terörizmle Savaş[2] |
| Tür | In-yer-face[3] |
İçerik
değiştirOyunlarda genel tema olarak terörle savaş konusu işlenir.[2] Margaret Thatcher'ın "toplum diye bir şey yoktur"[6] sözüyle de tanımlanmış olan, İngiltere'deki toplumsal yaşamda bireylerin son derece yalıtılmış oluşu olgusundan hareketle yazar bu oyunda, "bireysel yaşamları irdeledi, çağdaş ve acımasız dünyadaki parçacıkları art arda dışarı vurdu".[5] "Size özgürlük ve demokrasi getirdik" cümlesi gibi sürekli yinelenerek leitmotiv hâline getirilen yıkıcı ironi etmenleri[7] ile birkaç oyunda ortaya çıkan başı kopmuş asker, tek kanadı kırık melek, bahçe malzemeleri satılan dükkân gibi simgeler[8] kullandı.
Oyunların özeti
değiştir- Dün Meydana Gelen Bir Olayda…/Yesterday An Incident Occurred
Bir tiyatroda önceki gece oyunculardan biri kimliği belirsiz birinin saldırısına uğramıştır. Diğer oyuncular, arkadaşlarını yaralayan kişiyi bulmak isterler ve seyircileri sorgulamaya başlarlar. Çünkü o anda tiyatroda olan seyircilerden birinin, olayın görgü tanığı olduğunu ancak ortaya çıkmadığını düşünmektedirler.
- Kayıp Cennet/Paradise Lost
Düzensiz iş saatleri sebebiyle uyumakta zorluk çeken bir hostes, birkaç gecedir üst kat komşusunun gürültüsü sebebiyle hiç uyuyamamaktadır. Komşusunu çığlık atmaması için uyarmak üzere üst kata çıkar. Genç kadını hırpalanmış biçimde bulur. Olanları anlatmasını sağlamaya çalışırken iki adam eve gelir ve komşuya işkence etmeye başlar. Olayların gelişimiyle birlikte hostes, önce onlara engel olmaya çalışır, ardından topluma karşı eylem planladığını öğrendiği komşusuna kendi de şiddet uygulamaya başlar.
- Korku ve Sefalet/Fear and Misery
Rüyalarında sürekli kafası kopmuş bir asker gören Alex odasında uyurken, annesi ve babası akşam yemeği yemektedir. Çift yemek boyunca, Alex'se dair kaygılarından ve daha güvenli bir mahalleye taşınmaktan bahseder. Ardından, cinsellikle ilgili konuşmaya ve sonrasında da tartışmaya başlarlar.
- Savaş ve Barış/War and Peace
Alex, Körfez Savaşı'nda başı kopmuş askerle birlikte odasındadır. Alex ile asker savaştan, ölmekten ve öldürmekten, sınıfsal farklılıklardan bahseder. Oyunun sonunda Alex askerin silahını alır ve askeri vurarak bir kez daha öldürür.
- Troyalı Kadınlar/Women of Troy
Savaş açılan bir ülkenin vatandaşları olan bir grup kadından oluşan koro, kendilerinin demokrasi içinde uygarca yaşayan ve alışveriş yapan iyi insanlar olduklarını söyleyerek, art arda "Bizi neden bombalıyorsunuz?" sorusunu sorar.
- Dünyalar Savaşı/War of the Worlds
Barış içindeki bir ülkenin insanları, savaşın yıkımına uğramış olan bir topluma ait video görüntülerini izlerler ve bu haberleri gördükçe o insanlar adına ne kadar çok acı çektiklerinden bahsederler. Oyun ilerledikçe, çektiklerini söyledikleri acıların sahte ve yapmacık olduğu, ayrıca savaş kurbanı insanların aslında bunu hakedecek davranışlar sergilediklerini düşündükleri ortaya çıkar.
- Tahammülsüzlük/Intolerance
Sürekli bir mide ağrısından şikayet eden Helen, tek başına bir bankta oturmaktadır. Hastalığı sebebiyle vitamin hapları ve probiyotik yoğurt kullanmak zorundadır. Oğlundan ve eşinden bahseden Helen, ülkesinin bombalanmasına sebep olsa dahi, teröre karşı savaşın sürmesi gerektiğini savunur.
- Aşık Kadınlar/Women in Love
Hastanedeki ağır bir kanser hastası ile onu her gün ziyarete gelen sevgilisi, ilişkilerinin geçmişinden ve güzel anılarından bahseder. Sevgili, hastanın dışarıdaki olayları duymamasını sağlamaya çalışır. Ancak, erkek arkadaşı savaşa gitmiş bir asker olan hemşirenin getirdiği televizyondan, savaşın tüm ayrıntıları yayınlanmaktadır.
- Mikado/The Mikado
Ölümcül bir hastalığı atlatmış olan Peter ile sevgilisi Alan, bahçelerindeki bankta oturup ilişkilerini tartışırlar. Biri daha güvenli bir siteye taşınmak isterken diğeri güvensiz bir mahallede yer alan fakat kendi emekleriyle dekore ettikleri evi bırakmak istemez. İkili, zaman zaman kavgaya dönüşen konuşmaları süresince hastalık, bağlılık, bireysel özgürlük sadakat ve güven gibi konulardan bahseder.
- Aşk (için her şeyi yaparım ama bunu yapmam)/Love (But I Won’t Do That)
İşgal altındaki bir ülkede bir iş insanı olan Marion, işgalci askerlerden biri tarafından 24 saat evinde korunmaktadır. İşgal sırasında Marion'un kocasını yanlışlıkla öldürmüş olan asker, kendi ülkesinde bıraktığı kız arkadaşını özler ve Marion'u kendisiyle birlikte olmaya zorlar.
- Tanrıların Şafağı/Twilight of the Gods
Susan, yardım gönüllüsü olarak gittiği işgal edilmiş bir ülkede, günlerdir yiyecek bulamadığı için şikayet dilekçesi veren Jane'i sorgulamaktadır. Jane, Susan'ın yemeğinden bir parça almak ister ancak Susan, uzun süre yemek yemeyen kişilerin birden karnını doyurduğunda ölümle sonuçlanabilecek derecede hasta olduklarını öne sürerek Jane'i engeller.
- Mahşer/Armageddon
Aynı işyerinde çalışan Emma ile oğlu yaşındaki Honor arasında bir ilişki vardır. Her ikisi de dindar olmalarına rağmen, kendilerine engel olamazlar ve bir motelde buluşurlar. İkili birlikte iken, televizyondaki haberde Emma'nın savaşa giden oğlunun öldüğü bildirilir.
- Ana/The Mother
Oğlunu savaşa göndermiş olan Bayan Morrison, günlerini evinde tek başına televizyon izleyip içki içerek geçirmektedir. Bir gün kapısına iki asker geldiğinde, oğlunun ölüm haberini almayı geciktirmek için onları oyalamaya çalışır. Önce onlara kahvaltı sunmak ister, askerler kabul etmeyince hakaretler ve küfürler savurur. Sonunda askerler haberi verip kadını tek başına bırakır gider.
- Bir Ulusun Doğuşu/Birth of a Nation
Bir grup sanatçı, savaşın ardından yıkılmış bir ülkedeki toplumsal hayatı yeniden canlandırmak için ülkeye giderler. Çeşitli alanlarda çalışan sanatçılar, kendi kişisel deneyimlerinden yola çıkarak toplumsal travmanın sanat yoluyla nasıl aşılacağını anlatırlar.
- Suç ve Ceza/Crime and Punishment
Oğlunu ve kocasını işgal sırasında kaybetmiş olan bir kadın, işgalci askerlerden biri tarafından sorgulanmaktadır. Kadın kayıplarının hesabını sormaya çalışırken, asker ise kadından sürekli olarak kendisine sevgi göstermesini ister. Karşılık vermeyen kadına önce tecavüz eder, sonra da onu vurarak öldürür.
- Odysseia/The Odyssey
Uzun süredir ülkelerinden uzakta savaşta olan askerler, sonunda evlerine dönecekleri gün geldiği için sevinçlidir. Her biri, geri dönünce neler yapacaklarını anlatır. Ancak oyunun sonunda evlerine değil, işgal edilmesi gereken başka bir ülkeye gönderileceklerini öğrenirler.
- Cennet Yeniden/Paradise Regained
Yıllar önce birlikte yaşamış olan Matt ile Tom tekrar görüşürler. Tom savaşa gitmiş, ilişkileri de böylece sona ermiştir. Matt ise sürekli bomba tehdidi altındaki şehirde kalmış, bu süre boyunca zenginleşmiş ve kendine çok daha genç olan yeni bir sevgili bulmuştur. İki eski aşık yüzleşirler ve geçmişten bahsederler.
Tür
değiştirYazar tarafından "epik oyun dizisi" olarak adlandırılan[2] Vur/Yağmala/Yeniden'de Bertolt Brecht'in kurduğu epik tiyatro türünün izleri görülür.[9] Oyun bunun yanı sıra, In-yer-face türünün birçok tipik unsurunu içerir:[7]
- Vahşet ve kıyıcılık: İşgalci askerlerin birkaç oyundaki yıkıcı eylemleri
- Tecavüzkar cinsellik: Aşk (için her şeyi yaparım ama bunu yapmam) ve Suç ve Ceza oyunlarında askerlerin davranışları
- Bedensel taşkınlıklar: Tanrıların Şafağı'nda tıkınma ve kusma
- Bol küfürlü, açık saçık dil: Tüm oyunlarda tekraren kullanılan saldırgan ve küfürlü ifadeler
Ayrıca, In-yer-face isminin akıma verilmesini sağlayan eleştirmen Aleks Sierz'e göre Vur/Yağmala/Yeniden, 11 Eylül'den sonra tekrar gelişmeye başlayan siyasi tiyatro türünün güzel bir örneğidir.[7]
İlham
değiştirRavenhill oyunları kurgularken, Bertolt Brecht'in 1930'larda yazdığı ve 24 kısa sahneden oluşan bir tür oyunlar dizisi olan III.Reich’in Korku ve Sefaleti isimli oyunundan esinlendi.[5] Tüm serinin başlığı olan Shoot/Get Treasure/Repeat ifadesini ise, bir video oyunu üreticisinin, oyunlarından birini tanımlamak için kullandığı slogandan aldı.[10] Bir oyun dışında, oyunların isimleri Euripides, Homeros, John Milton, D. H. Lawrence gibi yazarların klasikleşmiş yapıtlarından alındı.[8] Aşk (için her şeyi yaparım ama bunu yapmam)'ın isminde ise Meat Loaf'un bir şarkısından esinlenildi.[8] Yazar oyunların içeriği için, kendisinin, arkadaşlarının, komşularının deneyimlerinden, haberlerde gördüğü olaylardan ve kendi rüyalarından faydalandı.[2]
Yazılışı
değiştirRavenhill, Edinburgh Festival Fringe boyunca her gün bir kısa oyun yazmayı planlamıştı. Oyun öğleden sonra prova edilecek, ertesi sabah da sahnelenecekti.[11] Ancak yazar, 2007'nin başında bir hafta boyunca hastanede kalmasına ve hayatının son iki ayını hatırlayamamasına sebep olan bir epilepsi krizinin ardından evinde dinlenirken, festival sırasında kısa sürede yazacağı oyunların ya çok kısa ya da çok kötü olacağına karar verdi.[2] Oyunların 14 tanesini, festivalden önceki üç ay boyunca yazdı, son üçünü ise festival sırasında tamamladı.[2]
Sahnelenme geçmişi
değiştirOyunlar ilk defa 2007 Edinburgh Festival Fringe kapsamında, İskoçya'nın Edinburg kentinde okuma tiyatrosu olarak sergilendi. Bu sergilemeler, Ravenhill for Breakfast (Kahvaltıda Ravenhill) başlığı altında, Traverse Theatre'da 7-26 Ağustos tarihleri arasında[1] sabah 09:30'da[11] yapıldı. Oyunların Londra'da ilk sahnelenişi, 2008 yılında A Gate Theatre, National Theatre, Out of Joint, Paines Plough ve The Royal Court ortak prodüksiyonu olarak gerçekleştirildi.[4] 5 farklı sahnede 3-20 Nisan tarihleri arasında gerçekleştirilen sahnelemelerin yanı sıra, Dün Meydana Gelen Bir Olayda... radyo tiyatrosu olarak BBC Radyo 3'te yayınlandı.[12] Oyunların İngiltere dışındaki ilk sahnelenişi DOT tarafından İstanbul'da yapıldı.[5] Ekim 2008 - Mayıs 2009 tarihleri arasında sekiz ayrı gösteri olarak sahnelenen oyunlar, Haziran 2009'da bir gün süren toplu gösterimlerde tekrarlandı.[13] Bu prodüksiyon kapsamında da, Dün Meydana Gelen Bir Olayda... NTV Radyo'da radyo oyunu olarak yayınlandı.[13]
Dış bağlantılar
değiştir- Oyunun yazılışına dair yazarın anıları28 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Guardian - 6 Ağustos 2007
- 2007 festival prodüksiyonu hakkında yorum13 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - The Daily Telegraph - 10 Ağustos 2007
- https://web.archive.org/web/20080330212919/http://www.shootgettreasurerepeat.com/ - 2008 Londra prodüksiyonu
Kaynakça
değiştir- ^ a b "RAVENHILL FOR BREAKFAST by Mark Ravenhill" (İngilizce). 2007. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b c d e f g h i Ravenhill, Mark (6 Ağustos 2007). "Writing a play a day for Edinburgh has me soaking up experiences to feed the great beast" (İngilizce). The Guardian. 28 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
- ^ a b Honeywill, Seçil (Haziran 2009). "In-Yer-Face'in Kitabını Yazmış Aleks Sierz ile Sohbet". Tiyatro Tiyatro. Cilt 202. s. 60.
- ^ a b Fisher, Philip (2008). "Shoot/Get Treasure/Repeat" (İngilizce). The British Theatre Guide. 18 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
- ^ a b c d Schild, Robert (Nisan 2009). "Philip Ridley ile Mark Ravenhill İstanbul'daydı". Tiyatro Tiyatro. Cilt 200. ss. 34-36.
- ^ Gazeteci Douglas Keay ile Woman's Own dergisi için röportaj ("toplum diye bir şey yoktur"), 23 Eylül 1987, "Aids, eğitim ve 2000 yılı!", 27 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Margaret Thatcher Vakfı. 23 Mart 2008'de alındı.
- ^ a b c Schild, Robert (Temmuz 2009). ""In-Yer-Face" Tiyatro Türünün Bir Başyapıtı...". Tiyatro Tiyatro. Cilt 203. ss. 18-20.
- ^ a b c Haleva, Beki (Temmuz 2009). "Vur/Yağmala/Yeniden". Tiyatro Tiyatro. Cilt 203. ss. 21-23.
- ^ Schild, Robert (Şubat 2009). "Tiyatro - Yaşamın Bir İzdüşümü...". Tiyatro Tiyatro. Cilt 198. ss. 34-36.
- ^ Türker, Yıldırım (28 Mart 2009). "Vur, Yağmala, Yeniden". Radikal. 6 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
- ^ a b Cavendish, Dominic (10 Ağustos 2007). "Mark Ravenhill: A play for today, and today..." (İngilizce). The Daily Telegraph. 13 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
- ^ "2008 prodüksiyonunun programı" (İngilizce). National Theatre. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b "2008-2009 DOT prodüksiyonunun Facebook sayfası". Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.