Yörük Ali Efe
Yörük Ali Efe veya (Soyadı Kanunu'ndan sonra) Ali Efe Yörük (d. 1895, Sultanhisar – ö. 23 Eylül 1951, Bursa), Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 16 Haziran 1919'da Malgaç Baskını ile Aydın yöresinde düşman kuvvetlerinin ilerlemesini durdurmuş olan efe.[a]
Yörük Ali Efe | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1895 Sultanhisar, Aydın, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 23 Eylül 1951 Bursa, Türkiye |
Babası Sarıtekeli aşiretinden İbrahim oğlu Abdi, annesi yine Yörüklerin Atmaca Aşireti'nden Fatma'dır.
19 yaşına geldiğinde, Aydın dağlarında dolaşan Alanyalı Molla Ahmet Efe'nin grubuna katılmak istedi. Sınavdan geçirilerek gruba alındı. Kısa zamanda Efe'nin ve tüm zeybeklerin güven ve sevgisini kazanarak grupta ikinci adam konumuna yükseldi. Alanyalı Molla Ahmet Efe'nin Bozdoğan Kavaklıdere baskınında ölmesi üzerine Yörük Ali Efe olarak grubun başına geçti.[kaynak belirtilmeli]
Dört yıldan fazla dağlarda dolaştı.
1919 senesinde grubu ile birlikte dağdan indi. O sıralar Yunan Ordusu İzmir'in ardından Aydın ve Nazilli'yi de işgal etmişti.[kaynak belirtilmeli]
Yörük Ali Efe, Kıllıoğlu Hüseyin Efe ve bazı arkadaşları ile birlikte Aydın ilinin Çine ilçesi Yağcılar köyünde toplanarak 16 Haziran 1919 tarihinde Sultanhisar ve Atça arasındaki Malgaç deresinin üstünden geçen Malgaç demiryolu köprüsü yanındaki Yunan karakoluna baskın yaptı. Baskın sonunda karakol tümüyle imha edildi, cephane ve erzak ele geçirildi. Bu baskın Batı ve Güney Anadolu'da düzenli, bilinçli ve millî şuurla işgalcilere yapılan ilk baskın olarak kabul edilmektedir.[kaynak belirtilmeli] Yunan Ordusu ise bu baskın karşısında Nazilli'deki kuvvetlerini yakıp yıkarak Aydın istikametine geri çekti.[kaynak belirtilmeli]
Daha sonra 7. Tümen kumandanı Miralay Şefik Aker'in başkanlığında kurulan halk meclisinde oy birliğince alınan karar uyarınca Yörük Ali Efe'ye Aydın'ın kurtarılması emredildi. Emrindeki kuvvetlerle birlikte Aydın'ı geri aldı. Ancak takviye kuvvetlerle güçlenen Yunan ordusu Aydın’ı ikinci kez işgal etti. Köşk, Umurlu ve Dörtyol cephesi kurularak düşman kuvvetleri kayba uğratıldı. Böylece düzenli ordu kurulana kadar yirmi aylık bir süre düşman kuvvetlerinin Aydın kanadından Anadolu içlerine ilerlemesi engellendi.[kaynak belirtilmeli]
Düzenli ordunun kurulması üzerine Yörük Ali Efe, emrindeki savaş deneyimi çok iyi olan büyük bir grubu ile birlikte TBMM Ordusu'na katıldı. Milis Miralay rütbesiyle Millî Aydın Cephesi Komutanı olarak atandı. Savaş sonunda başarılarından dolayı TBMM tarafından Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası ile ödüllendirildi.[kaynak belirtilmeli]
Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki rolü ile ilgili olarak yapılan övgülere şu cevabı verdi:[kaynak belirtilmeli]
| “ | Bazı kimseler savaş zamanında yapılan işlerin bir çoğunu bana ve başkalarına mal ederler. Bu yanlıştır. Bir kişinin, beş kişinin böyle büyük davalarda ne ehemmiyeti olur ki? Gönlünde vatan muhabbeti taşıyan her vatansever o günlerde bizim gibi düşünmüş, bizim gibi duymuş, ondan sonra da bizimle beraber olmuştur. Millî mukavemette aslan payını kendine ayırmakta hata vardır. Bir elin sesi olur mu ki? | „ |
Türk Kurtuluş Savaşı'ndan sonra İzmir'e yerleşti. 1928 senesinde, Kurtuluş Savaşı'nda bir süre karargahı olan Yenipazar'a taşındı. 1934 yılında Soyadı Kanunu'nun çıkmasından sonra "Yörük" soyadını aldı. 1951 senesinde, İzmir'de geçirdiği bir tramvay kazasında bacaklarını kaybetti. 1951 yılında tedavi için gittiği Bursa'da öldü.[kaynak belirtilmeli] Yörük Ali Efe vasiyetinde Yenipazar'da toprağa verilmesini istedi. Ayrıca "Halkı iyidir, toprağı sever, toprağı seven insan sever. Ben orada rahat ederim." dedi.[kaynak belirtilmeli]
Kurtuluş Savaşı'ndaki mücadelesi, Türk halkı tarafından adına türkü yakılmasına vesile oldu. Yenipazar'daki evi Kültür Bakanlığı tarafından müze olarak düzenlenerek 2001 yılında Yörük Ali Efe Müzesi adıyla ziyarete açıldı.[kaynak belirtilmeli]
Ayrıca bakınız
değiştir
Kaynakça
değiştirAlpkaya, Şükrü Oğuz (2009). Yörük Ali Efe. Derleyen: Atilla Oral. İstanbul: Demkar Yayınevleri.
Dış bağlantılar
değiştir- Biyografide FORSNET'in "Kim Kimdir" sitesinden22 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. yararlanılmıştır.
- Zeybek-Net
- yorukaliefe.org
- Efelerle İlgili[ölü/kırık bağlantı]
- Yörük Ali'nin yaveri, Şükrü Oğuz Alpkaya