Yalı Kilisesi
Yalı Kilisesi, Ordu ili Ünye kentinde bulunan eski bir Rum Ortodoks kilisesidir. Yalı semtinde bulunduğu için bu adla anılır. Şehirde Meryem Ana'ya adanmış iki Rum Ortodoks kilisesinden biridir. Ortadan kalkmış olan diğer kilise, şehrin "Kilise Tepe" olarak bilinen yüksekçe yerinde bulunuyordu. Yalı Kilisesi, Meryem Ana'ya adandığı için Panagia Rum Ortodoks Kilisesi veya Meryem Ana Rum Ortodoks Kilisesi olarak da bilinir.[1]
 Yalı Kilisesi'nin güneydoğu cepheden görünümü | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Ünye, Ordu (il) |
| Koordinatlar | 41°08′07″K 37°17′16″D / 41.13528°K 37.28778°D |
| İnanç | Hristiyanlık |
| Mezhep | Rum Ortodoks |
| Durum | Kültür Sanat Merkezi |
Yalı Kilisesi'nin 19. yüzyılda, 1830 veya 1867 yılında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Ancak bu bilgi kayıtlara dayanmamaktadır. Lozan Antlaşması uyarınca Türkiye ile Yunanistan arasındaki nüfus mübadelesinin ardından Yalı Kilisesi'nin cemaati kalmayınca, Ünye Belediyesi yapıyı depo ve düğün salonu gibi değişik amaçlarla kullanmıştır. Yalı Kilisesi'ne 1930'larda dev elektrik üretim motorları yerleştirilmiş, bu sırada mekân genişletme amacıyla sütunlar kesilip kilisenin çatısı yıkılmıştır.[1][2]
Yalı Kilisesi, 2010 yılında Ünye Belediyesi tarafından on yıllığına Kültür ve Turizm Bakanlığı'na devredilmiştir.[3] Ardından restore edilen kilise, 2015 yılında kültür ve sanat merkezi haline getirilmiştir.[4]
Ne var ki bu sırada yapıda büyük oranda bir yıkım yapılmıştır. Geriye yalnızca üç cephesindeki dış duvarları yarı yüksekliğe kadar bırakılan kilisenin yıkılan kısımları tamamlanarak yeniden inşa edilmiştir. 19. yüzyılda Ünye taşlarıyla inşa edilen binanın önemli bir kısmının yıkıldıktan sonra daha ucuz olması sebebiyle Urfa'dan getirilen taşlarla restore edildiği kaydedilmektedir.[5][6]
Ayrıca kilisenin batı yönündeki girişine camekanlı bir bölüm eklenmiş ve kilisenin özgün biçimi bozulmuştur. Yalı Kilisesi, mimari açıdan incelenip tanımlanmıştır. Dikdörtgen planlı bir bazilika olan Yalı Kilisesi'nin batı cephesinde çatı alınlığında küçük boyutlu aydınlatma açıklığı bulunmaktadır. Kilise üç apsisli ve üç nesli bir yapıdır. Orta nef yan neflere göre daha geniş tutulmuştur. Orta apsis de yan apsislere göre daha geniştir. Kuzey ve güney cephelerde dörder, apsislerde ise birer pencere bulunmaktadır.[7]
Yalı Kilisesi'nin adı Gürcü prensesi Sopio Gurieli'nin anıtsal mezarının Platana'dan Ünye'ye taşınmasında da geçer. Sopio Gurieli, Gürcistan’ı işgal eden Çarlık Rusya güçlerine karşı savaşırken yenilince Osmanlı ülkesine sığınmış ve ölünce Platana'da toprağa verilmiştir. Gurieli'nin mezarı daha sonra Ünye'ye, Kilise Tepe'deki veya Yalı'daki Rum Ortodoks kilisenin avlusuna taşınmıştır. Ancak bu mezar günümüze ulaşmamıştır.[8]
Galeri
değiştir-
Yalı Kilisesi'nin batıdan görünüşü -
Yalı Kilisesi'nin doğudan görünüşü -
Yalı Kilisesi'nin güneyden görünüşü -
Sopio Gurieli'nin Ünye'deki anıt mezarı
Kaynakça
değiştir- ^ a b "Yaşar Karaduman, "Ünye, Yalı Meryem Ana Panagia Rum Ortodoks Kilisesi" - Ünye Kent Gazetesi". 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ ""Yalı Kilisesi-Ünye/Ordu - Ordu"- Türkiye Kültür Portalı". 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ ""Yalı Kilisesi-Ünye/Ordu" - Türkiye Kültür Portalı". 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ ""Yalı Kilisesi" - Ünye Belediyesi". 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023.
- ^ A. Kabayel, A. Derya Varilci (29 Nisan 2016). "Yalı Kilisesi - 2". Ünye Kent Gazetesi. unyekent.com. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Ön tespitler ve röleve çalışmaları nispeten daha uzun sürdü. Binanın önceki onarım izlerini ve bilinçsiz müdahaleleri ortadan kaldırmak için neredeyse tamamına yakın kısmı yıkıldı. 170 Yıl önce Ünye taşlarıyla inşa edilen bina, önemli bir kısmı yıkıldıktan sonra daha ucuz olduğundan nispetle Urfa'dan getirilen taşlarla restore edildi.
- ^ "Yalı Kilisesi - 2". Ünye Tarih Araştırma Grubu. unyetariharastrmagrubu.blogspot.com. 29 Nisan 2016. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ "Yalı Kilisesi" - Karadeniz Kültür Portalı
- ^ Necmettin Aygün - "Akçaabat'ta, Orta Mahalle'deki Rum Kilisesinin Adı Hakkındaki İhtilafa Dair Rapor"