Yeni Azerbaycan Partisi

Azerbaycan'da bir siyasi parti

Yeni Azerbaycan Partisi (kısaca YAP) (AzericeYeni Azərbaycan Partiyası), Azerbaycan'da 91'lerin talebiyle 21 Kasım 1992 tarihinde Haydar Aliyev'in liderliği ile 550 kişilik kurucu üyenin katılımıyla gerçekleşen Kuruluş Kurultayı ile kurulan, 18 Aralık 1992 tarihinde Adalet Bakanlığınca resmi kayda alınan siyasi parti.

Yeni Azerbaycan Partisi
Yeni Azərbaycan Partiyası
KısaltmaYAP
Genel başkanİlham Aliyev
(26 Mart 2005'ten beri)
KurucuHaydar Aliyev
Genel Başkan VekiliMihriban Aliyeva
Genel Başkan YardımcılarıAli Ahmedov
Tahir Budagov
MYK BaşkanıTahir Budagov
Slogan(lar)Dünün, bügünün ve geleceğin partisi!
Kuruluş tarihi21 Kasım 1992 (kuruluş)
18 Aralık 1992 (resmi kayıt)
Birleşme
  • Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi (2021)
  • Azerbaycan Halk Demokratik Partisi (2021)
  • Azerbaycan Köylü Partisi (2021)
  • Azerbaycan Millî Hareket Partisi (2021)
  • Azerbaycan Yurttaş Partisi (2021)
  • Millî Kurtuluş Partisi (2021)
MerkezBakü, Azerbaycan
Gazete(ler)Yeni Azerbaycan
Gençlik koluYeni Azerbaycan Partisi Gençlik Birliği
Üyelik720,830[1](2023)
İdeoloji
Siyasi pozisyonMerkez sağ ve sağ
Uluslararası üyelikMerkezci Demokratlar Enternasyonali(gözlemci)[4]
Resmî renkler    Mavi, beyaz
Millî Meclis
68 / 125
Nahçıvan Yüksek Meclisi
41 / 45
Belediye üyesi
10.413 / 15.156
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi
4 / 648
2 asil, 2 yedek
İnternet sitesi
Yeni Azerbaycan Partisi'nin Bakü'deki Genel Merkezi.

Kuruluşundan bu yana YAP tüm seçimlere katılmıştır.

Haydar Aliyev'in 2003'te ölmesiyle parti genel başkanı görevine 2005'te İlham Aliyev seçilmiştir.

YAP 1993'ten bu yana Azerbaycan'ın iktidar partisidir.

6 dönem Millî Meclisin hiç birinde 83 ve 83'ten fazla milletvekili çıkaramayan YAP, tüm dönemlerde bağımsız milletvekillerinden destek almıştır.

1999 tarihinden düzenlenen tüm yerel seçimlere katılan YAP, seçimlerden 1. parti olarak çıkmıştır.

Tarihçe

değiştir

Haydar Aliyev dönemi (1992-2003)

değiştir

SSCB'nin çöküşü ile Azerbaycan bağımsızlığını kazanmıştı. İlk cumhurbaşkanı Ayaz Mutallibov'un cumhurbaşkanlığından çekilmesi sebebiyle düzenlenen 1992 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Ebulfez Elçibey cumhurbaşkanı seçilmiştir. Ülkede devam eden Karabağ savaşı, iç sorunlar ve Gence Darbesi huzursuzluklara sebep olmuştur. Azerbaycan SSC'nin eski başkanı Haydar Aliyev 1991-1991'li yıllarda Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi'nin başkanı seçilmişti.

16 Ekim 1992 tarihinde 91 aydının oluşturduğu ve daha sonra 91'ler olarak anılacak bir grup Haydar Aliyev'i cumhurbaşkanı olması için mücadeleye davet etti. Haydar Aliyev bu daveti kabul ederek 1992'de 91'ler de dahil olmak üzere 550 kişilik kurucu kadroyla 21 Kasım 1992 tarihinde Elçibey hükûmetine muhalif olan Yeni Azerbaycan Partisi'ni kurdu. YAP 18 Aralık 1992 tarihinde resmi devlet kaydına alındı.

1993'te iç savaşı engellemek sebebiyle cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey Haydar Aliyev'i Bakü'ye davet ederek ona Başbakan görevini teklif etti. Daha sonra durum kötüleşince Ebulfez Elçibey Nahçıvan'a bağlı Keleki köyüne gitti. Bunun üzerine Haydar Aliyev yönetimi ele aldı ve Azerbaycan Yüksek Sovyeti'in (daha sonra Millî Meclis) başkanı seçildi.

1993 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Haydar Aliyev %98,8 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi.

1995 Azerbaycan genel seçimlerinden 2,228,435 (%62,7) oy alarak birinci parti olarak YAP 53 milletvekili çıkarmayı başardı. Lakin çoğunluk hükûmet için gereken % 50+1 ve kanun kabulü için gereken 63 (bazı durumlarda 83) milletvekiline sahip olamadı. YAP parlamentoya seçilen bağımsız milletvekillerinin desteğini alarak hükûmet kurdu.

1998 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Haydar Aliyev %77,8 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi.

2000 Azerbaycan genel seçimlerinde YAP 1,809,801 (%62,3) oy alarak 72 milletvekili çıkardı ve tek başına iktidar oldu.

2003 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde YAP'ın resmi adayı Haydar Aliyev olsa da, Haydar Aliyev ağırlaşan sağlık durumları nedeniyle adaylığını oğlu, YAP genel başkan yardımcısı, başbakan İlham Aliyev'in lehine geri çekti. İlham Aliyev seçimde %75,38 oy alarak Azerbaycan Cumhuriyeti'nin 4. Cumhurbaşkanı seçildi.

12 Aralık 2003 tarihinde genel başkan Haydar Aliyev tedavi aldığı hastanede ölmüştür.

İlham Aliyev dönemi (2003-)

değiştir

Haydar Aliyev'in vefatı üzerine vekaleten genel başkanlık görevini İlham Aliyev yürüttü. 26 Mart 2005 tarihinde düzenlenen 3. Olağan Kurultayda İlham Aliyev YAP Genel Başkanı seçildi.

YAP genel başkanı ve adayı olarak İlham Aliyev 2008 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %87,34; 2013 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %84,54; 2018 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %86,2; 2024 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde ise %92,12 oy alarak yeniden cumhurbaşkanı seçilmiştir.

2005 Azerbaycan genel seçimlerinde 1.110.885 (%46,48) oy alan YAP 57, 2010 Azerbaycan genel seçimlerinde 71, 2015 Azerbaycan genel seçimlerinde 1.340.770 (%47,20) oy alan YAP 71, 2020 Azerbaycan genel seçimlerinde ise 70 milletvekili çıkarmayı başardı ve iktidar partisi oldu.

2012 tarihinde dönemin Ana Vatan Partisi Genel Başkan Yardımcısı Zahid Oruç tarafından AVP ve YAP'ın tek çatı altında birleştirilmesi teklifi sunuldu. Lakin daha önce de aynı teklife olumsuz cevap almış AVP'ye yine birleşmenin mümkün olmadığı cevabı verildi.[5]

1 Mart 2021 tarihinde Azerbaycan Yurttaş Partisi, 2 Mart 2021 tarihinde Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi, 3 Mart 2021 tarihinde Millî Kurtuluş Partisi (5. Olağan) ve Azerbaycan Halk Demokratik Partisi kurultaylarını düzenlediler ve Kurultaylarda partilerin Yeni Azerbaycan Partisi'ne birleşme kararı alındı.

5 Mart 2021 tarihinde Yeni Azerbaycan Partisi'nin Olağanüstü, sayca 7. Kurultayı düzenlendi. COVİD-19 pandemisi nedeniyle kısıtlı sayıda kurultay delegesi kurultaya katılmıştır. Kurultayda Yeni Azerbaycan Partisi'ne birleşme talebiyle başvuran 6 siyasi partinin: Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi[a]Azerbaycan Halk Demokratik Partisi [b], Azerbaycan Köylü Partisi [c], Azerbaycan Millî Hareket Partisi [d], Azerbaycan Yurttaş Partisi [e] ve Millî Kurtuluş Partisinin [f] talepleri kabul edildi ve birleşme gerçekleşti. Ayrıca Kurultayda Siyasi Şûra feshedilerek yerine Kıdemliler Şûrası kuruldu. Yönetim Kurulu üyelerinin sayı 20'den 40'a yükseltilmiştir. YAP Genel Başkanı İlham Aliyev yeniden Genel Başkan seçildi. Partinin yeni tüzüğü kabul edildi, yeni programı için çalışmalar başlatıldı. Mihriban Aliyeva yeni tüzüğe uygun olarak Parti Genel Başkanı İlham Aliyev tarafından 2. makam olan Genel Başkan Vekili, Ali Ahmedov ve Tahir Budagov ise Genel Başkan Yardımcıları olarak atandı. Ayrıca partinin Genel Sekreterliği feshedildi, Merkez Yürütme Kurulu oluşturuldu ve Tahir Budagov MYK Başkanı olarak atandı.

İdeoloji

değiştir

YAP bağımsız devletçilik, hukuk devleti, Azerbaycancılık, vatanseverlik, muhafazakârlık, birlik beraberlik ve sosyal adalet ideolojisini destekleyen siyasi partidir. Parti siyasi yelpazede merkez sağ konumundadır.

Yapılanması

değiştir

Genel Başkanlar

değiştir
Genel Başkan Görev Başlangıcı Görev Bitişi
1  
Haydar Aliyev
22 Ekim 1992 12 Aralık 2003
-  
İlham Aliyev
12 Aralık 2003[6] 26 Mart 2005
2 26 Mart 2005[7] Görevde

Gençlik Kolları

değiştir

1995 tarihinde kurulan YAP Gençlik Kolları resmi olarak "YAP Gençler Birliği" adlanmaktadır. 11 Mart 2021 tarihinde düzenlenen toplantıda Bahtiyar İslamov YAP Gençler Birliği Başkanı seçilmiştir.

Kadın Kolları

değiştir

1995 tarihinde kurulan YAP Kadın Kolları resmi olarak "YAP Kadınlar Şurası" adlanmaktadır. 5 Mart 2021 tarihinde Kadın Kolları feshedilmiştir. YAP KŞ yerine Merkez Yönetim Kuruluna bağlı Gender Siyaseti Başkanlığı kurulmuştur.

Kurultaylar

değiştir
Kongre Tarih Seçilen Başkan Aday
Kuruluş Kurultay 21 Kasım 1992 Haydar Aliyev Haydar Aliyev (Tek Aday)
1. Olağan Kurultay 20-21 Aralık 1999
2. Olağan Kurultay 21 Kasım 2001
3. Olağan Kurultay 26 Mart 2005 İlham Aliyev İlham Aliyev (Tek Aday)
4. Olağan Kurultay 2 Ağustos 2008
5. Olağan Kurultay 7 Haziran 2013
6. Olağan Kurultay 8 Şubat 2018
7. (Olağanüstü) Kurultay 5 Mart 2021

Seçimler

değiştir

Genel seçimler

değiştir

Azerbaycan

değiştir
Seçim Genel Başkan Nispi temsil sistemi Çoğunluk sistemi Genel
Oy Oran Sandalye Oy Oran Sandalye
1995  
Haydar Aliyev
34 / 100
2,228,435
%62.7
19 / 25
53 / 125
2000
56 / 100
1,809,801
%62.31
16 / 25
72 / 125
2005  
İlham Aliyev
57 / 125
57 / 125
2010 1,110,885
%46.48
71 / 125
71 / 125
2015 1,340,470
%47.20
71 / 125
71 / 125
2020
70 / 125
70 / 125

Nahçıvan

değiştir
Seçim Genel Başkan Oy Sandalye
# % ± # ±
1995  
Haydar Aliyev
2000
40 / 45
2005  
İlham Aliyev
39 / 45
  1
2010
42 / 45
 
2015
42 / 45
 
2020 126,144
%67,1
42 / 45
 

Ara genel seçimler

değiştir

  1. ^ ADGP Mahmut Mammadov liderliğinde 23 Nisan 1994 tarihinde kurulmuş, 17 Mayıs 1994 tarihinde resmî devlet kaydına alınmış ve 1995 Azerbaycan genel seçimlerinde 1 milletvekili çıkarmıştır. Daha sonra 1 milletvekili de transfer etmiştir. Son genel başkanı Kasım Kasımov Şamahı Vali Yardımcısı görevini taşımaktadır.
  2. ^ 1966 tarihinde ilk ve tek genel başkanı olan Refik Turabhanoğlu tarafından kurulan Bütünazerbaycan Çalışkan İşçi Köylü Partisinin 1967'de ismini değişmesiyle kurulmuştur. Resmî olarak 11 Temmuz 1992 tarihinde kayda alınmıştır.
  3. ^ AKP 19 Nisan 1992 tarihinde düzenlenen 1. Kurultayında eski geçici Başbakan Feyruz Mustafayev başkanlığında kuruldu, 23 Eylül 1992 tarihinde resmî devlet kaydına alındı. 7 Temmuz 2018 tarihinde Feyruz Mustafayev’in vefatı üzerine Mammad Mammadov geçici genel başkan oldu.
  4. ^ Samir Caferov (Turan) başkanlığında 5 Aralık 1992 tarihinde kurulmuş ve 2 Mart 1994 tarihinde resmî devlet kaydına alınmıştır
  5. ^ Mais Seferli tarafından 27 Şubat 1993 tarihinde kurulmuş ve 12 Mart 1993 tarihinde resmî devlet kaydına alınmıştır. 2001 Azerbaycan ara genel seçimlerinde 1 milletvekili çıkarmıştır. 7 Aralık 2020 tarihinde Mais Seferli’nin ölümü üzerine kardeşi Gülaye Seferova genel başkan seçildi.
  6. ^ 3 Mart 1993 tarihinde Muhammet Hatemi tarafından kuruldu ve 12 Mart 1993 tarihinde resmî devlet kaydına alındı. 2008 tarihinde resmî devlet kaydı olmayan ve 1998 tarihinde Vügar Oruç tarafından kurulan Türk Milletçi Partisi MKP’ye birleşti. Birleştirici Kurultayda Vügar Oruç MKP Genel Başkanı seçildi.
  7. ^ Merkezî Seçim Komisyonu'nun açıkladığı verilere göre Yeni Azerbaycan Partisi tarafından aday gösterilen 10.290 kişi belediye üyesi seçilmiştir. Bununla beraber parti tarafından aday gösterilmeyen üyeler de eklenince Yeni Azerbaycan Partisi üyesi olan toplamda 10.431 kişi belediye üyesi seçilmiştir.

Dış bağlantılar

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş Kopya". 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2021. 
  2. ^ Guliyev, Farid; Pearce, Katy E. (6 October 2013). "The Challenges of Electoral Competition in an Oil Rich State: Azerbaijani Pre-Election Report" 6 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Washington Post. Accessed 2 July 2014.
  3. ^ a b c Hunter, Shireen (2017). The New Geopolitics of the South Caucasus. Rowman & Littlefield. ss. 41-43. 
  4. ^ "parties". IDC-CDI (İngilizce). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
  5. ^ "AVP ve YAP birleşmeyecek". 21 Eylül 2012. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  6. ^ "İLHAM ALİYEV". 25 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018. 
  7. ^ "İLHAM ƏLİYEV". 25 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Nisan 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2002. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ocak 2021. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2007.