Zap Suyu Muharebesi

Zap Suyu Muharebesi, Emeviler'in yıkılışına ve Abbasiler'in başa geçmesine neden olan 750 yılında gerçekleşen meydan muharebesidir.

Zap Suyu Muharebesi
Abbâsî İhtilâli
Zab Muharebesi
Tarih 16 - 25 Ocak 750 Bölge Zab, Irak Sonuç Kesin Abbâsî zaferi
Taraflar
Emevîler	Abbâsîler
Komutanlar ve liderler
II. Mervân ×	Ebû Müslim Horasânî Seffâh
Güçler
~ 100.000	~ 80.000

Zap Suyu Muharebesi, Emevî Devleti ile Abbâsîler arasında Dicle Nehri'nin kollarından Zap Suyu’nda meydana gelen ve Emevîler'in yıkılmasıyla sonuçlanan muharebedir. Şehrizor üzerinden gönderilen Abbâsî Emîri Ebû Avn Abdülmelik bin Yezîd el-Ezdî, karşısına çıkan Emevî ordusunu yendikten sonra Dicle’nin kuzeyini hâkimiyeti altına aldı. Bu durum iki devlet arasındaki ilişkileri iyice germesi sonucunda son Emevî Halifesi II. Mervân büyük bir orduyla harekete geçti. Yukarı Zap Suyu’nun iki yakasında konuşlanan iki ordu arasındaki ilk çatışmalar 16 Ocak 750 yılında çıktıysa da asıl savaş 25 Ocak 750 tarihinde gerçekleşti. 16 Ocak saldırısında karşıya geçmek isteyen II. Mervân askerlerinin karşıya geçebilmesi için bir asma köprü kurdurdu. Bu köprü savaşın gidişatını sonraki süreçte ilginç bir şekilde değiştirdi. 25 Ocak’taki büyük çatışmanın arefesinde II. Mervân, oğlu Abdullah’ı Abbâsî ordusunun alt tarafta kalan bölümünde hendek kazmakla görevlendirdi. Bununla birlikte düzenlenen gece baskınıyla Abbâsî birliklerine büyük zarar verdi ve bu saldırının sabahında büyük savaş başladı.

Abdullah bin Ali, ordugâhında Muhammed bin Sûl’ü vekil bıraktıktan sonra sabahın erken saatlerinde askerleriyle birlikte taarruza geçti. Öte yandan II. Mervân ordusunu yeniden tanzim etti ve her birinde 1000’den fazla asker bulunan 100 tabur halinde düzenledi. İlk çarpışma Velîd bin Muâviye’nin Ebû Avn kumandasındaki birliklere saldırmasıyla başladı. Saldırı karşısında Abbâsî ordusunun sağ kanadı bozguna uğrayıp merkezdeki kuvvetlerin bulunduğu yere doğru çekilmeye başladı. Bu sırada atından inen Abdullah b. Ali askerlerine de atlarından inerek çarpışmalarını emretti ve bu taktik işe yaradı. Aynı taktiği II. Mervân uygulamak istediyse de askerlerine söz geçiremedi ve bunun üzerine askerlerin kahramanca savaşmaları karşılığında kendilerine ordugâhtaki mal ve varlıkları dağıtacağını söyledi. Bunun üzerine askerlerin ordugâha koşması Emevî birliklerinin düzenini tamamen bozdu. Mervan’ın oğlu Abdullah’a malları koruması için bir birlikte ordugâha çekilmesini emretti. Bunu gören askerler geri ordunun geri çekildiğini zannedip panikle köprüden geçmeye çalışınca izdiham oluştu ve çok sayıda asker köprünün yıkılması sonucu boğularak öldü. II. Mervân’ın sağ kurtulduğu savaşta Emevîler'den çok sayıda kişi öldü. Böylece Emevî Devleti tarihe karışmış oldu.