Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı
Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı, (Bahr-i Sefîd Boğazı Mevkii Müstahkem Komutanlığı, Akdeniz Boğazı Müstahkem Mevkii Komutanlığı veya Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevkii Komutanlığı olarak da bilinir) Çanakkale Boğazı'nın özellikle denizden yapılacak saldırılara karşı savunulması için kurulmuştur.
| Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı | |
|---|---|
 Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı'nın 1915 yılı Şubat ayındaki tahkimatı ve boğaza döşediği mayınlar. | |
| Etkin | 1911-1949 |
| Ülke |  Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Bağlılık | Osmanlı ordusu Türk Kara Kuvvetleri |
| Tipi | Komutanlık |
| Büyüklük | Kolordu |
| Karargâh | Çanakkale |
| Komutanlar | |
| Ünlü komutanları | Mirliva Fahri Paşa Mirliva Cevat Paşa (29 Kasım 1914 - 8 Ekim 1915[1]) Mirliva Nihat Paşa (Ekim 1915 - Kasım 1917[2]) Miralay Selâhattin Bey (27 Kasım 1917 - 29 Aralık 1918) |
Çanakkale Müstahkem Mevkii birinci sınıf müstahkem mevkii olmasının yanı sıra, buranın komutanı "kolordu komutanı" yetkisindedir. Müstahkem Mevkii Komutanlığı Karargahı 25 Şubat 1915 öğleden sonraya kadar Çimenlik Kalesi'ndedir. Bu tarihten sonra Anadolu Hamidiyesinin yaklaşık 3 km güney doğusunda Hacı Paşa Çiftliğinde Konuşlanmıştır.
Bu komutanlık; 2 piyade tümeni, 2. Ağır Topçu Tugayı (3., 4. ve 5. Ağır Topçu Alayları) ile Kale İstihkam Bölüğü, İstihkam İnşaat Bölüğü, Telefon (Muhabere) Bölüğü, Mayın Müfrezesi, Işıldak Müfrezesi (8 ışıldak), Müstahkem Mevkii Cephane Depo Müfrezesi, Bolayır Cephane Depo Müfrezesi ve Deniz Taşıtları'ndan (3 motorbot ile 3 küçük tekne) oluşmaktaydı.
Komutanlık mevzilerinde çeşitli çap ve sınıftan (top, obüs, havan), çoğu eski ve menzil olarak yetersiz 230 top bulunmaktadır. Seferberlik ilanınnın hemen ardından (3 Ağustos 1914) görev yapamayacak kadar eski savaş gemilerinden sökülen toplarla yeni bataryalar oluşturulmuş ve bu bataryalara Mesudiye, Ertuğrul gibi söküldükleri gemilerin adları verilmiştir. Topların ancak 82 adeti, gemi toplarıyla çarpışmaya girebilecek niteliğe sahipti. Yine gemilerden sökülmüş torpil bataryaları da sahil kesimlerine yerleştirip gizlenmişti.
Osmanlı İmparatorluğu tarafından duraklama ve gerileme dönemlerinde inşa ettirilen Kumkale, Çimenlik, Kilitbahir ve Seddülbahir kalelerinin tümüne I. Dünya Savaşı başlangıcında "Çanakkale Müstahkem Mevkii" adı verilmiştir.
Cumhuriyet'ten sonra müstahkem mevkiin korunması Çanakkale'de bulunan 1. Kolordu'ya verildi. Gelibolu'da bulunan 2. Kolordu ise Gelibolu Yarımadası'nı kara saldırılarına karşı koruyordu. 1. Kolordu 1947 yılında, Müstahkem Mevkii Komutanlığı ise 1949 yılında lağvedildi. O tarihten beri mevkiyi Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nezdinde kurulan Çanakkale Boğaz Komutanlığı korumaktadır.
Savaş Düzenleri
değiştir1911 Savaş Düzeni
değiştirOsmanlı Ordusu'nun yeniden örgütlenmesiyle, ordu karargâhının kurulmasını da kapsayacak şekilde 1911'de Müstahkem Mevkii komutanlığının karargâhı 2. Kolordu komutasında Çanakkale'de gerçekleşti. 1911'de Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı şu şekilde yapılandırıldı:[3]
Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı, Çanakkale
- 3. Ağır Topçu Alayı
- 4. Ağır Topçu Alayı
- 5. Ağır Topçu Alayı
- Bağımsız Ağır Topçu Alayı
- Torpido Müfrezesi
- Mayın Müfrezesi
- Telsiz Müfrezesi
Aralık 1912 Savaş Düzeni
değiştirAralık 1912'de şu şekilde yapılandırıldı:[4]
Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı (Çanakkale, Komutan: Mirliva Fahri Paşa)
- 3. Ağır Topçu Alayı
- 4. Ağır Topçu Alayı
- 5. Ağır Topçu Alayı
- Bağımsız Ağır Topçu Alayı
- Torpido Müfrezesi
- Sualtı Mayın Müfrezesi
- 27. Piyade Tümeni (Eceabat)
- Geçici Piyade Tümeni (Bolayır)
- Afyon Redif Tümeni (Eceabat)
- Çanakkale Redif Tümeni (Helles Burnu)
- Edremit Redif Tümeni (Suvla Koyu)
- Kavak Müfrezesi (Kavak)
- Menderes Müfrezesi (Kum Kale)
1915 Savaş Düzeni
değiştirÇanakkale Boğaz Bölgesi, birinci sınıf bir müstahkem mevkii olup, müstahkem komutanına kolordu yetkisi verildi. Merkezi Çanakkale idi. 1915 yılında müstahkem mevkii oluşumu şöyledir:[5]
Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı, Çanakkale
- 2. Ağır Topçu Tugayı, Çimenlik Tabyası
- 3. Ağır Topçu Alayı
- 4. Ağır Topçu Alayı
- 5. Ağır Topçu Alayı
- Kale İstihkâm Bölüğü
- İstihkâm İnşaat Bölüğü
- İletişim Bölüğü
- Mayın Bölüğü
- Projektör Bölüğü (8 projektör)
- Müstahkem Mevkii Mühimmat Depo Müfrezesi
- Bolayır Mühimmat Depo Müfrezesi
- Deniz Ulaştırma (3 motorlu tekne ile 3 küçük tekne)
Kaynakça
değiştir- ^ T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, s. 23.
- ^ T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, s. 64.
- ^ Edward J. Erickson, Defeat in Detail, The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913, Westport, Praeger, 2003, pp. 371-372.
- ^ Edward J. Erickson, Defeat in Detail, The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913, Westport, Praeger, 2003, pp. 153-158.
- ^ Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Birinci Dünya Harbi'nde Türk Harbi: Cilt. 1. Kitap. Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1914-25 Nisan 1915), T.C. Genelkurmay Basımevi, 1993, [sayfa belirt]