Üngüzek Kalesi
Üngüzek Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı Dikyar köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Dikyar köyünün eski adından dolayı Üngüzek Kalesi veya Engüzek Kalesi şeklinde adlandırılmaktadır. Orta Çağ yazılı kaynaklarında ise Ağca Kala olarak geçer.[1][2] Engüzekkapı Kalesi olarak da bilinir.
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Kale |
| Mimari tarz | Gürcü mimarisi |
| Konum | Dikyar, Uzundere |
| Koordinatlar | 40°30′40″K 41°31′35″D / 40.51111°K 41.52639°D |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Taş |
Tarihçe
değiştirÜngüzek Kalesi'nin yer aldığı Tao bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar kalenin bulunduğu köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Üngüzek köyü, büyükçe bir yerleşim yeriydi ve 142 haneden oluşuyordu.[3] 16-17. yüzyılların olayları anlatan Gürcüce eserde kalenin adı "Ağca Kala" (აღჯა ყალა) olarak geçer.[4] Çıldır ilçesindeki Ağca Kala örneğinde olduğu gibi, bu isim Gürcüce aynı anlamdaki Tetrtsihe'den (თეთრციხე) Türkçeye çevrilmiş olabilir.[5] Köyün güneydoğusunda yer alan Üngüzek Kalesi, Orta Çağ'da Tortum vadisindeki en önemli kaleydi. Tortum Çayı vadesini ve Çoruh Nehri kıyısından Çorgenisi vadisi boyunca gelen eski yolu kontrol ediyordu. Söz konusu yol Çoruh kıyısında Oşnaki Kalesi'nin kontrolüne giriyordu.[2] Üngüzek Kalesi'nin inşa tarihi tam olarak bilinmemektedir. Orta Çağ'da Türk beyleri tarafından inşa edildiği de ileri sürülmüştür.[6] Ancak kale içindeki kilise, bu yapının Müslümanlar tarafından inşa edilmediğini göstermektedir.
Mimari
değiştirÜngüzek Kalesi, Dikyar köyünün Dere mahallesinde, deniz seviyesinden 1.180 metre yükseklikte, ulaşımı zor bir kayanın üzerinde yer alır. Kireç harcı kullanılarak kabaca işlenmiş orta irilikte taşlarla inşa edilmiş olan yapı, 78 × 38 metre ebatlarındadır. Günümüze büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Bugüne kalan duvarlarının yüksekliği 30 metreyi bulur. Kalenin dört adet kulesi bulunmaktadır. Kalenin içinde kilise, sarnıçlar, depolar, dereye ulaşan tünelden bazı kısımlar ve çeşitli yapı kalıntıları bulunmaktadır. Kalenin dibinde, küçük bir derenin kıysında Osmanlı döneminde inşa edilmiş bir hamamın kalıntısı vardır.[1][2]
Kaynakça
değiştir- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 124. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b c Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 241, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "S. Kakabadze, "ფარსადან გიორგიჯანიძის ისტორია" (Parsadan Giorgicanidze'nin Tarihi), Tiflis, 1926, s. 6". 25 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.
- ^ "Kristine Şaraşidze, "სამხრეთ საქართველოს ისტორიის მასალები XV-XVI სს.", Tiflis, 1961, s. 44". 21 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.
- ^ ""Engüzek Kalesi"- Uzundere Kaymakamlığı". 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.