Vikipedi

İkinci Libya İç Savaşı'nda Türkiye

Türkiye'nin Libya'ya müdahalesi

İkinci Libya İç Savaşı'nda Türkiye, Arap Baharı sonrası Libya'da düzenin kurulamaması ile birlikte başlayan İkinci Libya İç Savaşı'nda Türkiye'nin Ulusal Mutabakat Hükûmeti tarafına yardım etmesiyle ve Ulusal Mutabakat Hükûmeti ile bir dizi anlaşmalar yapmasıyla gerçekleşen askerî müdahale.

İkinci Libya İç Savaşı'nın bir parçası
İkinci Libya İç Savaşı'nda Türkiye
KonumTrablus, Libya
Koordinatlar32°53′14″K 13°11′29″D / 32.88722°K 13.19139°D / 32.88722; 13.19139
AmaçUlusal Mutabakat Hükümeti'ne destek vermek ve İstanbul Mutabakatı'nın geçerliliği sağlamak
Katılanlar Türkiye

Öncesi

değiştir

Arap Baharı etkisiyle başlayan Libya İç Savaşı sırasında Libya'nın lideri Muammer Kaddafi'nin öldürülmesi ile birlikte Libya'da karışıklık başladı. Bu süreç içerisinde Yunanistan, Libya'ya ait 39 bin kilometrekarelik deniz sınırını işgal etti.[1] Ülkenin düzensiz durumu, Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Temsilciler Meclisi arasında çıkan anlaşmazlıklar Libya'nın bu duruma sessiz kalmasına yol açtı. 2014 yılında İkinci Libya İç Savaşı başladı.[2]

Doğu Akdeniz sorunu

değiştir

2010 yılında Doğu Akdeniz'de 8 milyar varillik petrol ve 3,5 trilyon metreküplük doğal gaz keşfedildi, bu olayın ardından Doğu Akdeniz'e sınır olan ülkeler arasında Münhasır ekonomik bölge (MEB) tartışmaları çıkmıştır.[3] Türkiye, Doğu Akdeniz için Yunanistan'ın söz hakkı olmadığını savunurken Yunanistan tarafı Mısır ile ilişkilerini geliştirmiş[4] bunun da ötesinde Girit'te Yunanistan, Mısır ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin ortak zirvesi gerçekleşmiştir.[5] EastMed boru hattının sahipleri İsrail ve Avrupa Birliği de hattın Doğu Akdeniz üstünden geçmesi sebebiyle Türkiye ile Yunanistan'ın yaşadığı bu soruna dahil olmuştur.[6][7][8]

Hulusi Akar'ın Libya ziyareti ve sonrası

değiştir

Türkiye Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar bu gelişmelerin ardından Libya'ya ziyarette bulundu. Ziyaret sırasında Yunanistan'ın Libya'dan işgal etmiş olduğu 39 bin kilometrekarelik alanın haritası açıldı. Bu alanın Yunanistan'dan geri alınması konusu başta olmak üzere ülkenin yeniden inşası ve Libya ordusunun güçlendirilmesi konusunda Türk Silahlı Kuvvetlerinin hazır olduğu bildirildi.[9] Bu görüşmeden dört gün sonra Libya Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı ve Başbakanı Fayiz es-Serrac, Türkiye'ye geldi ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir görüşme gerçekleştirdi. Görüşme Türkiye'nin Libya ile MEB anlaşması için temel hazırlaması ve Yunanistan'ı Doğu Akdeniz'de devre dışı bırakmaya çalışması olarak yorumlandı.[10]

Bu görüşmelerden sonra İkinci Libya İç Savaşı'nın taraflarından olan Tobruk Hükûmeti'nin askeri lideri, başta Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Rusya ve Fransa olmak üzere birçok ülke tarafından[11][12] desteklenen Halife Hafter, Türkiye'nin de anlaşma yaptığı Trablus Hükûmeti'ni ortadan kaldırmak için operasyona başladıklarını duyurdu.[13][14] Türkiye tarafındansa Recep Tayyip Erdoğan, MEB anlaşması yapmak üzere oldukları ve Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükûmeti (Trablus Hükûmeti) tarafında olduklarını duyurdu.[15] Bu açıklamanın ardından Libya'da çatışmalar şiddetlenirken Trablus Limanı'nda Türk zırhlı personel taşıyıcı araçları görülmeye başladı. Türkiye'nin Libya ordusuna silah ve mühimmat yardımı yaptığı da iddia edildi.[16][17]

Libya üstünde Doğu Akdeniz mücadelesi devam ederken Akdeniz üzerinde ada devlet Kıbrıs Cumhuriyeti Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin Doğu Akdeniz üzerinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne herhangi bir bilgilendirme yapmaksızın tek taraflı olarak sondaj faaliyetleri başlatması ve Akdeniz sınırı bulunan Mısır[18] ve İsrail'in[18] Rum Yönetimi'ne destek vermesi üzerine Türkiye de sondaj faaliyetlerine başlattı. Akabinde Türkiye-Libya arasında 2019 yılında Deniz Yetki Alanları Mutabakatı imzalandı, mutabakata göre Türkiye ve Libya arasındaki kıta sahanlıklarını ve münhasır ekonomik bölge alanlarını yeniden belirlenmiştir.[19]

İstanbul Mutabakatı

değiştir

Kıbrıs Rum Yönetimi ve Yunanistan'ın tek taraflı olarak Akdeniz'de sondaj faaliyetlerini yürütmesi üzerine Türkiye ile Libya arasında 27 Kasım 2019 tarihinde toplam 7 maddeden oluşan İstanbul Mutabakatı imzalandı. İleride mutabakattan dolayı doğabilecek uyuşmazlıkların Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi uyarınca çözüleceğini bildirildi.[20]

Antlaşma uyarınca taraflardan birinin MEB alanında başlayıp, bir diğerinin MEB alanına uzanan bir doğal kaynağın bulunması halinde, bu kaynağın işletilmesi için iş birliği yapılacağı,[20] tarafların bir başka ülke ile de MEB alanı belirlemek için görüşmelere başlaması halinde, birbirlerine bağlayıcı şekilde bilgi aktarımı sağlayıp, müzakerelerde bulunması sağlanması kararlaştırıldı. Antlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Geçitkale Havaalanı'nı İHA/SİHA'ların kullanımına açmış, Türk Silahlı Kuvvetleri için bir deniz üssü oluşturulmasına izin vermiştir.[21]

Türkiye ile Libya'nın MEB anlaşması yapmasının ardından Doğu Akdeniz'de iki kıyıdaş ülkenin söz sahibi olduğu alanlar arttı.[22] Türkiye'nin yaptığı bu anlaşma ile Yunanistan'la Kıbrıs ve Mısır arasında bir kalkan oluşturduğunu ve münhasır ekonomik bölgesinin batı sınırını oluşturduğu bildirildi.[23]

Antlaşmanın imzalanmasının ardından Yunanistan görevdeki Libya'nın Atina Büyükelçisi Muhammed Menfi'yi sınır dışı etti.[24]

Anlaşma 30 Eylül 2020'de Birleşmiş Milletlerde tescillendi.[25][26] 4 Ekim 2020'de açıklama yapan Türkiye Savunma Bakanlığı, bu anlaşmanın tescillendiğini; Türkiye'nin Libya'nın Birleşmiş Milletler tarafından tanınan hükûmeti Ulusal Mutabakat Hükümeti ile ilişkilerinin süreceğini duyurdu.[27]

Libya tezkeresi

değiştir

Anlaşmanın ardından Halife Hafter'e bağlı birlikler operasyonlarına hız kazandırdı. İç savaş Trablus'un yerleşim alanlarına kadar dayandı.[28] Bu gelişmelerin ardından Erdoğan "Libya'ya asker gönderebiliriz" çıkışını yaptı.[29] 29 Aralık 2019'da Suriye sınırında Türkiye'nin Suriye'de icra ettiği harekâtları denetleyen Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Libya sorusu üzerine "Türk Silahlı Kuvvetleri, ülkemizin ve asil milletimizin hak, alaka ve menfaatlerini korumak ve kollamak için yurt içinde ve sınır ötesinde nerede görev verilirse, etkin, caydırıcı ve saygın yapısıyla her türlü görevi yapmaya hazırdır. Bu konuda bize bir görev verilirse bunu da yapmaya hazırız" açıklamasında bulundu.[30] Normal şartlar altında bütçe görüşmelerinin ardından 7 Ocak 2020'ye kadar çalışmalarına ara veren Türkiye Büyük Millet Meclisi, 30 Aralık 2019'da Libya'ya asker gönderme tezkeresinin sunulmasının ardından 2 Ocak 2020'de erkenden tezkereyi oyladı.[31] Libya tezkeresi meclisten geçti ve Türk ordusunun Libya'ya müdahalesinin önünde bir engel kalmamış oldu.[32][33]

Türk Silahlı Kuvvetleri, Libya'ya çeşitli rütbelerden askerler gönderdi: Bunlardan ikisi Genelkurmay II. Başkanı Korgeneral Metin Gürak ve 23. Piyade Tümeni Komutanı Tuğgeneral Halil Soysal'dı. Her ikisi de Ağustos 2020'de, Libya'daki başarılarından dolayı bir üst rütbeye terfi ettirilerek ödüllendirildi.

Müdahale

değiştir

Halife Hafter'e bağlı Libya Ulusal Ordusu, Ulusal Mutabakat Hükûmeti'nin bulunduğu Trablus'u kuşatmışken Türkiye'nin sınırlı müdahalesi başladı.[34] Ulusal Mutabakat Hükûmeti saflarında savaşan güçlere silah ve teçhizat sağlanmaya başlandı. Karadan yapılan operasyonlara havadan insansız hava araçları destek verildi. Çatışmalarda danışmanlık yapması amacıyla bölgeye Türk generaller gönderildi.[35] Türk ordusunun vekil gücü Suriye Milli Ordusu da çatışmalara dahil olması amacıyla Libya'ya getirildi.[36][37] Türkiye'nin müdahalesinden kısa süre sonra Halife Hafter'e bağlı güçler Trablus'un etrafındaki muharebelerde başarısız olmaya başladı. Bir süre sonra Ulusal Mutabakat Hükûmeti savunma pozisyonundan saldırı pozisyonuna geçerek kuşatmayı kırdı.[38][39] Türkiye destekli güçler Halife Hafter'e bağlı militanları Sirte'ye kadar püskürttü ve Sirte'de çatışmalar başladı, Rusya Hava Kuvvetleri'nin Sirte'deki çatışmalara dahil olması, Türkiye destekli güçlere hava harekâtları yapması sonrası çatışmalar Sirte'de donduruldu ve ateşkes yapıldığı açıklandı.[40][41]

Türk ordusu, Libya'ya destek gönderdiği bu süreç içerisinde savaşa dahil olarak Halife Hafter'e destek veren Fransız ordusu ile sık sık karşı karşıya geldi.[42] 10 Haziran 2020 tarihinde Fransız donanmasına ait bir savaş gemisi Libya'ya silah taşıdığını düşündüğü bir kargo gemisini durdurmak istedi. Fransız yetkililerin iddialarına göre bu gelişme üstüne bölgede bulunan Türk savaş gemileri, Fransız savaş gemisine üç kez radar kitleme yaparak, tehlike şekilde yaklaşarak tacizde bulundu ve bu gelişme üstüne Fransız savaş gemisi geri çekilmek zorunda kaldı.[43] Türkiye'nin iddiaları redddetmesi sonrası konu NATO'ya taşındı, 130 sayfalık bir rapor oluşturuldu. Raporda Fransa'nın iddialarının "yetersiz kaldığı" yazıldı.[44]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Türkiye'nin Libya'ya ziyaretinde Yunanistan'ın Doğu Akdeniz'deki işgalinin masaya yatırıldığı öğrenildi". aksam.com.tr. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  2. ^ "Libya's Second Civil War: How did it come to this? | Conflict News". web.archive.org. 20 Mart 2015. 9 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  3. ^ "Doğu Akdeniz'de neler oluyor: Kıbrıs'ın çevresinde 3.5 trilyon metreküp doğal gaz var". CNN Türk. 21 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  4. ^ "Dışişleri'nden Yunanistan ve Mısır'a tepki". www.hurriyet.com.tr. 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  5. ^ "Girit'te kritik 3'lü zirve". Milli Gazete. 12 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  6. ^ "Yunanistan, Mısır ve İsrail'i uyardı: Anahtarı Türkiye'nin elinde | STAR". Star.com.tr. 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  7. ^ "Doğu Akdeniz'de dengeler değişti, Rum Kesimi İsrail'e sığındı: Hemen imzalayalım". Haberler.com. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  8. ^ "Doğu Akdeniz'de doğalgaz bilmecesi, bölgede kilit ülke Mısır". tr.euronews.com. 5 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  9. ^ Şafak, Yeni (11 Kasım 2018). "Libya'da bu harita açıldı". Yeni Şafak. 11 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  10. ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fayez Mustafa Al-Sarraj'ı kabul etti". www.aa.com.tr. 19 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  11. ^ "Libya'da kim kimi destekliyor?". tr.euronews.com. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  12. ^ "Türkiye'nin desteklediği Trablus Hükümeti'nin savaştığı Hafter kimdir?". Halk TV. 30 Aralık 2019. 25 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  13. ^ "Libya'da iç savaş yeniden tırmanıyor". eurotopics.net. 9 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  14. ^ "Libya'yı yeni bir iç savaş tehdit ediyor". www.ntv.com.tr. 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  15. ^ "Türkiye'den Libya'ya çok sayıda zırhlı araç gönderildi". Independent Türkçe. 19 Mayıs 2019. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. [ölü/kırık bağlantı]
  16. ^ "Türk zırhlıları Trablus sokaklarında". www.aydinlik.com.tr (İngilizce). 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  17. ^ "Türkiye'nin Libya'ya silah sevkiyatı BM raporunda | DW | 11.12.2019". DW.COM. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  18. ^ a b "Türk-Yunan ilişkilerini Libya ile imzalanan deniz yetki alanı mutabakatı nasıl etkiler?". Euronews. 30 Ocak 2020. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
  19. ^ Cihat Yaycı (Ocak 2020). "Türkiye-Libya Arasında İmzalanan Münhasır Ekonomik Bölge Andlaşmasının Sonuç ve Etkileri". Kriter. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
  20. ^ a b "Türkiye-Libya Mutabakatı neden bu kadar önemli?". Akşam. 7 Aralık 2019. 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
  21. ^ "KKTC'ye Geçitkale'nin ardından deniz üssü, Libya anlaşmasının mimarı konuştu". NTV.com.tr. 12 Aralık 2019. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
  22. ^ "Türkiye'nin kritik hamlesi Libya anlaşması ne anlama geliyor? İşte 10 soruda Libya anlaşması..." Sabah. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  23. ^ "Türkiye-Libya anlaşması Doğu Akdeniz'de dengeleri nasıl etkiler?". BBC News Türkçe. 10 Aralık 2019. 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  24. ^ Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın (9 Aralık 2019). "Türkiye-Libya anlaşmasının hukuki ve stratejik boyutları". Anadolu Ajansı. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  25. ^ Ali Kucukgocmen, Daren Butler (2 Ekim 2020). "U.N. registers Turkey-Libya maritime deal - Turkish ministry". Reuters. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
  26. ^ "BM, Türkiye-Libya deniz sınırı anlaşmasını tescil etti". Euronews. 1 Ekim 2020. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
  27. ^ "Millî Savunma Bakanlığı • Gündemdeki Gelişmelere İlişkin Basın Bilgilendirmesi Yapıldı". www.msb.gov.tr. Milli Savunma Bakanlığı. 4 Ekim 2020. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
  28. ^ "Doğu Akdeniz'de anlaştığımız Libya'da General Hafter güçleri Trablus'a yaklaştı". www.sozcu.com.tr. 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  29. ^ "Erdoğan'dan 'Libya'ya asker gönderebiliriz' çıkışı!". www.sozcu.com.tr. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  30. ^ "Milli Savunma Bakanı Akar'dan Libya açıklaması: TSK her türlü görevi yapmaya hazır". tr.euronews.com. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  31. ^ "TBMM'de Libya tezkeresi mesaisi öne çekildi". CNN Türk. 14 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  32. ^ "Libya tezkeresi Meclis'ten geçti!". www.sozcu.com.tr. 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  33. ^ "Libya tezkeresi Meclis'ten geçti". www.ntv.com.tr. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  34. ^ "Libya conflict: Turkey sends troops to shore up UN-backed government". 5 Ocak 2020. 6 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  35. ^ Traina, Malik (27 Nisan 2020). "Turkey's military helps turn the tide in Libyan civil war" (İngilizce). Al Jazeera. 26 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  36. ^ McKernan, Bethan; Akoush, Hussein (15 Ocak 2020). "Exclusive: 2,000 Syrian fighters deployed to Libya to support government". The Guardian. 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  37. ^ Fahim, Kareem (26 Haziran 2020). "These Syrian militiamen were foes in their civil war. Now they are battling each other in Libya". The Washington Post. 26 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  38. ^ Chulov, Martin; correspondent, Martin Chulov Middle East (26 Haziran 2020). "End of Tripoli siege raises fears of full-scale proxy war in Libya". The Guardian. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  39. ^ "i24NEWS". www.i24news.tv. 5 Haziran 2020. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  40. ^ "New evidence of Russian aircraft active in Libyan airspace". www.africom.mil (İngilizce). 18 Haziran 2020. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  41. ^ "Türkiye, Libya'da ilan edilen ateşkes sonrası neden sessiz kaldı?". BBC News Türkçe. 23 Ağustos 2020. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  42. ^ "Fransa ve Türkiye arasında Akdeniz'de neden gerilim yaşanıyor?". BBC News Türkçe. 20 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  43. ^ "France-Turkey tensions mount after NATO naval incident". Reuters. 7 Temmuz 2020. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  44. ^ "Akdeniz'de Türk-Fransız çekişmesi: NATO'da ilk raundu Ankara mı kazandı?". BBC News Türkçe. 1 Temmuz 2020. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İkinci_Libya_İç_Savaşı%27nda_Türkiye&oldid=33148163" sayfasından alınmıştır