İsmail Maşuki
İsmail Maşuki (1508, Aksaray, Karaman Eyaleti - 1529, İstanbul), Türk tasavvuf tarihinde "Oğlan Şeyh" veya "Çelebi Şeyh" diye de bilinen, Bayrami-Melami tarikatı kutbu ve şeyhi.
Hayatı
değiştirAksaray'da doğmuştur. Babası Bayramî-Melâmî şeyhi Pir Ali Aksarayî'nin ölümünden sonra tarikatın başına kendisi geçmiştir. İstanbul ve Edirne'de kendisine pek çok mürid kazanmıştır.
Gölpınarlı'nın aktardığı bir rivayete göre Maşuki, müritlerine bazen "Allah, Allah" zikri yerine "Allahım, Allahım" dedirtirmiş.[1] Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle on iki öğrencisiyle birlikte padişahın yanına gelen İsmail Maşuki, padişahın önündeki sorgulamasında vahdet-i vücuda dair görüşünde ısrar etmiş ve Şeyhülislam İbn Kemal'in fetvasıyla ve Ebusuud Efendi'nin de destekleriyle, zındıklık ve mülhidlik ile yargılanarak öğrencileriyle birlikte Sultanahmet'teki At Meydanı'nda idam edilmiştir. İdamının ardından da uzun bir süre dilden düşmeyen Oğlan Şeyh'i savunma babında yorum yapanlara dahi "onun mezhebinde ise katlolunur" fetvaları verilmiştir.[2]
Müritlerinden Irakizade Hasan Efendi idam edildiği yere bir mescit, Oğlan Şeyh'in idam edildiği yere de şehitlik (meşhet) yaptırılmış ve parmaklıkla çevirmiş, daha sonra da aynı yere sembolik olarak bir kabir yaptırılmıştır. Ancak mescit daha sonra yanmıştır.
Şiirlerinden
değiştirKalbin Allah olduğu içün suretin Rahmandır;
Kim Mükevvin(yaratan) ismin ey meh(ay), haliki(fani) ekvân(alem)dır.
Surete nispet mugayir (aykırı) görünür eşya kamu(bütün),
Lâkin ol ma'ni yüzünden cümlesi bir cândır.
Ayni Hak oldu vücudum, kaçma ey Hak sureti;
Hak ile Hak olagör, gel vehmi(küçük fikir-boş kaygı) ko, Şeytândır...
Nûş(tatlı içecek) kıldı çünkü ruhum şol şarabı aşkını
Mest olup yitürdü kendin, baki ol sultândır.
Kim ki aşk ile vücudun bildi vü buldu bu gün
Kendü kendiözün yitürmedi; ulu sultândır.
Popüler kültürdeki yeri
değiştir2013 yılında Muhteşem Yüzyıl adlı dizide Deniz Celiloğlu tarafından canlandırılmıştır. Kanuni döneminde görüşlerinden dolayı idam edilen dört ünlü şeyhten biridir.
Emin Alper'in yönetmenliğini yaptığı Alef (2020) adlı polisiye dizi, kendisinin modern dönem takipçileri arasında geçen tarikat içi tartışmaları konu edinmektedir. Dizide ismine ve görüşlerine yer verilmiş olup kendisi canlandırılmamıştır.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Gölpınarlı, Abdülbaki (1931). Melamilik ve Melamiler. Devlet Matbaası. s. 48-50.
- ^ "Kanuni Sultan Süleyman Devrinde Osmanlı Resmî Düşüncesine Karşı Bir Tepki Hareketi: Oğlan Şeyh İsmail-i Mâşukî" (PDF). Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 10. 1990. 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.