İsrail Krallığı (birleşik monarşi)
Birleşik İsrail Krallığı Tanah'ta anlatıldığı üzere İsrail topraklarında MÖ 1050 ve MÖ 930 yılları arasında var olmuş bir birleşik monarşiydi.
Ön bilgi
değiştirTanah'a göre, birleşik krallık çağından evvel İsrailoğulları denen on iki kabile konfederasyon şeklinde yaşıyorlardı. MÖ 1025 civarında dış tehditler yüzünden İsrail Krallığını oluşturdular. Dönemin liderlerinden olan hakim Samuel MÖ 1020'de Bünyamin kabilesinden Şaul ben Kiş'i krallığın başına getirtti. Onun ardından gelen Kral Davud (David olarak da bilinir) döneminde (MÖ 1006) ise krallık en güçlü dönemini yaşadı.
Davud, (Şaul'un ardından geçici krallık yapan Ish-bosheth sayılmazsa) ülkenin ikinci kralı oldu ve Kudüs'ü başkent ilan etti. Bundan evvel, Şaul'un döneminde başkent Gibeah, Ish-bosheth'in zamanında ise başkent Mahanaim idi. Davud'in krallığının ilk yedi yılında ise başkent Hebron'du.
Şaul'den sonra Davud İsrail kabilelerini tekrar birleştirmeyi başardı. Güçlü askerî birlikler kurup Filistiler gibi bölgedeki azılı düşmanlarını yendi ve sınırlarını güvence altına aldı. Davud'un zamanında birleşik İsrail Krallığı askeri anlamda üstünlük kurup refah içinde yaşadı.
MÖ 930'da ülke kuzeyde İsrail Krallığı ve güneyde Kudüs'ü içine alan Yehuda Krallığı olmak üzere ikiye bölündü.
Tarih
değiştirMonarşi ve tanahsal kronoloji
değiştirBirleşik monarşinin dört kralı oldu: Bünyamin kabilesinden Şaul ben Kiş, Şaul'un oğlu Ishbaal (Ishbosheth), Şaul'un damadı Yehuda kabilesinden Davud, Davud'un oğlu Şelomo (Süleyman peygamber).
Şaul'un döneminde başkent Gibeah iken ardından gelen Ishbaal'in İsrail'inde başkent Mahanaim ve Davud'in Yehuda'sında başkent Hebron'du. Davud krallığı tekrar birleştirince başkenti Kudüs yaptı. Tanah'ta konuyla ilgili bölümlerin başlangıcında başkentin Şiloh olarak görüldüğünden bahseder; yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda da Şiloh'un dini başkent olma ihtimali üzerinde durulur.
Birleşik Monarşinin Kökenleri
değiştirTevrat metinlerine göre, Birleşik Monarşi, daha önce parçalanmış İsrailli konfederal kabileleri birleştirip yönetmeye yönelik halk arasında artan fikirle ortaya çıkmıştır. Artan Filistinli ve komşu kabilelerin baskıları, İsraillilerin birleşmelerine zorlamıştır.
İç Savaş
değiştirBirinci Samuel Kitabına göre, Tanrı'ya karşı çıkmasından dolayı, Şaul'un hükümranlığı düştü ve krallığı başka hanedanlığa verildi. Bazı belgeler Şaul'un sadece iki yıl hükmettiğini söyler.[kaynak belirtilmeli] Bazı el yazmaları ise bunu kırk iki yıl olarak gösterir.[kaynak belirtilmeli] Kutsal kitaba göre, Şaul, Filistinlilerle gerçekleşen bir savaşta yaşamını yitirir.
Davut ve Şaul aralarındaki hüsumetten dolayı düşman olur. Kaynaklara göre, Şaul'un oğlu Yonathan ve Şaul'un kızı Mihal, Davut'a Şaul'dan kaçması için yardım ettiler. Bu yardım, Şaul'un ölümünden kısa bir dönem önce yumuşamayı sağladı.
Şaul'un varisi İşbaal, İsrail'in yönetimini üstlenir Samuel kitabına göre ve öldürülmeden önce, iki yıl hükmeder. Sadece Yehuda kralı olan Davut, İşbaal'in yerine Kral olarak atandı. Bazı Kutsal kitap bilimcilerine göre, İşbaal'in öldürülmesinden Davut sorumluydu ve isyanlara karşı duruş göstermesi de bu sorumluluğu örtbas etmek istediğindendi.
İsrailli isyancılar, Davut'un oğlu Abşalom'u yeni kral olarak atarlar. Kutsal kitaba göre, İsrailli isyancılar Yehuda'yı ele geçirir ve Davut'u Ürdün'e sürgüne yollarlar. Samuel kitabına göre, daha sonra Davut karşı bir saldırı yapar ve kazanır. Bu esnada oğlu Abşalom'u yitirir. Yehudayı aldıktan sonra, İsrail üzerinde gücünü tekrar kazanır. Daha sonralarda birçok İsrailli isyan ortaya çıkar ve Davut bunların hepsini bastırır.
Altın Çağ
değiştirTanah'a göre, Davut sonunda Yehuda ve İsrail'i birleştirmeyi başarır. Bazı modern arkeologlar, iki farklı kültürün ve iki farklı coğrafyanın devam ettiğini ve eğer bir politik birleşmişlik varsa bile bunun pratikte, iki millet arasındaki ilişkilerde hiçbir farklılığa neden olmadığına inanır.[1] Davut, Yehuda ve İsrail düşmanlarına karşı birçok başarılı askeri müdahalelere girişti ve Filistinliler gibi husumetli olduğu birçok komşusunu uzakta tutmayı başardı. Böylece güvenli sınırlar oluşturdu. Kral Davut hükümdarlığında, İsrail, krallıktan imparatorluğa yükseldi ve etki alanı, askeri ve politik olarak, Orta Doğu'da büyüdü. Birçok küçük ticari çıkarların olduğu devleti kontrol etmekteydi. İmparatorluk sınırları Akdeniz'den Arap çölüne, Kızıl Deniz'den Fırat Nehri'ne kadar uzadı. Davut'un ölümünden sonra, yerine Şlomo geçti. Şlomo krallığı, kendinden büyük olan abisi Adoniya'nın elinden hoş görülmeyen bir şekilde aldı ve sonra onu öldürdü. Adına (Barış) yakışır bir şekilde, Şlomo hükümdarlığı esnasında, millet daha önce görmediği barışı yaşadı. Birçok bilim insanı Şlomo'yu erdem sahibi bir lider olarak görmez.[1]
Şelomo birçok büyük şehri yeniden inşa etti. Bunların içinde kazılarla kanıtlanmış, Megiddo, Hazor ve Gezer şehirleri de vardır. Davut ve Şlomo, kutsal kitaba göre, Sur kralıyla güçlü ilişkiler kurdu. Bunun karşılığında Sur'a toprak verdiler. Hem Davut hem de Şlomo, Sur'dan zanaatkar, vasıflı işçi, para, mücevher ve diğer ürünler aldılar. Davut Sarayı ve Şlomo Tapınağı, Sur'dan getirilenlerle yapıldı.[kaynak belirtilmeli]
Birleşik Monarşinin Sonu
değiştirŞlomo'nun ölümünden sonra, kuzeyde on kabileden oluşan kısım, güneyde Kudüs tarafından domine edilen kesim ve güney kabileleri arasındaki gerilim kaynama noktasına ulaştı. Şlomo'nun yerine geçen Rehoboam, kuzeyin ekonomik şikayetleriyle düzgün ilgilenemediğinde, birleşik monarşi, kuzeyde İsrail Krallığı ve güneyde Yehuda üzere ikiye ayrıldı. Kuzey İsrail Krallığı, milattan önce 722 yılına kadar özgürce ayakta kaldı. Daha sonra Asur İmparatorluğu tarafından işgal edildi. Güney Yehuda Krallığı ise milattan önce 587 yılına kadar ayakta kalmış II. Nebukadnezar yönetimindeki Babilliler tarafından Kudüs Kuşatması sonrası M.Ö. 587'de yıkılmıştır.
Tarihçiler eski kronolojilerden William F. Albright yeni kronolojilerden ise Gershon Galil'in kaynaklarını kullanırlar. Aşağıdaki listedeki bütün tarihler MÖ'dir
| Albright | Galil | İsmi | Krallık unvanı ve şekli | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| 1021–1000 | 1030–1010 | Şaul | שאול בן-קיש מלך ישראל Şaul ben Kiş, Melech Ysra'el |
Savaşta öldü |
| 1000 | 1010–1008 | Ishbaal (Ish-bosheth) |
איש-בשת בן-שאול מלך ישראל Işba'al ben Şaul, Melech Ysra'el |
öldürüldü |
| 1000–962 | 1008–970 | Davud | דוד בן-ישי מלך ישראל Davud ben Yişay, Melech Ysra’el |
Şaul'un damadı, Ish-bosheth'in kayınbiraderi |
| 962–922 | 970–931 | Şelomo | שלמה בן-דוד מלך ישראל Şelomo ben Davud, Melech Ysra'el |
Davud ile Bathsheba'nın oğlu, yarı kardeşi Adonijah'a karşı taht mücadelesi verdi |