Şahverdi Sultan
Şahverdi Sultan (شاهوردی سلطان) ya da Şahverdi Sultan Ziyad Oğlu Kaçar (شاهوردی سلطان زیاد اوغلی قاجار) (ö. 1568), Safevi komutan ve Safevilerin Gence (Karabağ) valisidir.
Kaçarlar oymağının Ziyadoğlu ailesindendir. Dedesinin adı Hazar Bey, babasının adı da Ümmet Han'dır.[1] 1546 yılında Gence/Karabağ Beylerbeyliği görevine getirilmiştir. I. Tahmasb ile olan iyi ilişkileri sayesinde “müsahip” lakabı kendi soyundan gelenlere de verilmiş ve Karabağ beylerbeyliği görevi aile üyelerine irsi olarak verilmiştir.[2] Elkas Mirza'nın başlattığı isyanının bastırılmasında önemli rol oynamıştır. Elkas Mirza'nın Safevi topraklarından çıkarılmasını sağlamış ancak 1548 yılı gibi Osmanlı destekli Elkas Mirza güçlerine Merend'de yapılan çatışmada yenilgiye uğramıştır.[3] 1552 yılı Ekim ayı dolaylarında, Tahmasb'ın oğlu İsmail Mirza komutasındaki Safevi kuvvetlerinin Erzurum civarına yaptığı seferde Osmanlı güçlerine başarıyla düzenlenen akınlarda görev aldı.[4]
I. Tahmasb'ın Kartli ve Kaheti seferleri sırasında Kartli Krallığı'na karşı birçok sefer düzenlenmiş, Şahverdi Sultan'da bu seferlerde önemli rol almıştır. 1555 yılında Osmanlı ve Safevi devletleri arasında imzalanan Amasya Antlaşması ile de Kartli Krallığı her iki devlet arasında paylaşılmıştır. Bu anlaşmayı kabul etmeyen I. Luarsab yeni bir isyan başlatmıştır. Gence ve Karabağ beylerbeyi olan Şahverdi Sultan bunun üzerine Kartli topraklarına sefer düzenlemiştir. 1566 yılında Garisi (günümüz Tetritskaro) dolaylarında gerçekleşen Garisi Muharebesi'nde Şahverdi Sultan yenilgiye uğrayarak geri çekilmek zorunda kalmıştır. Ancak Çekenli Muhammed Han'ın yardıma gelmesiyle Gürcü kuvvetlerini yenilgiye uğratmayı başararak onları geri çekilmeye zorlamış ve Tiflis'i yeniden Safevi hakimiyetine katmıştır. Bir süre sakin bir dönem yaşandıktan sonra 1560 yılında Gürcüler I. Simon tarafından Kaheti Krallığı'nın da desteğiyle yeniden geniş çaplı isyan başlatmıştır. Şahverdi Sultan, 1 Mayıs 1561'de I. Simon'un başındaki Gürcü kuvvetlerini ağır bir yenilgiye uğratmış, Simon kaçarken onun kayınbiraderi Kaheti Prensi Giorgi öldürülmüş ve birçok esir alınmıştır.[5] 1568 yılında Gence'de ölmüştür.
Kaynakça
değiştir- ^ Hasanov, Bahtiyar (2018). "Şimali Azərbaycanın Qarabağ Regionunun Tarixi Coğrafiyası". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 34 (2). atamdergi.gov.tr. s. 452. 14 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.
- ^ Hüseyn, Ferah (2022). "Karabağ Kaçarları: Bir Türk Boyunun Şerefli Kroniği" (PDF). XIX. Türk Tarih Kongresi 3-7 Ekim 2022,Ankara. Türk Tarih Kurumu. ss. 237-262. Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.
- ^ Şefkat, Umut Muhammed (2022). "Elkas Mirza İsyanı" (PDF). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı-Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi. ss. 60,61,74. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.
- ^ Aydın, Ahmet (2009). "Erzurum'da Deve Boynu Savaşı ve Şehitler Türbesi" (PDF). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Cilt 40. isamveri.org. s. 262. 4 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.
- ^ Aydoğmuşoğlu, Cihat (2020). "Şah Tahmasb (1524-1576) Devri Safevî–Gürcü Münasebetleri" (PDF). Yeni ve Yakın Çağda Türk-Gürcü İlişkileri,2020,Trabzon. Serander. ss. 406-421. Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.