22 Haziran 1940 Ateşkesi
22 Haziran 1940 Ateşkesi veya İkinci Compiègne Ateşkesi, II. Dünya Savaşı Batı Cephesindeki Fransa Muharebesinde Nazi Almanyası'nın Üçüncü Fransız Cumhuriyeti'ni mağlup etmesi üzerine saat 18:36'da imzalanmıştır. Ateşkes 25 Haziran geceyarısı itibarıyla yürürlüğe girmiştir.
Arka planı
değiştirFransa Muharebesi sırasında Nazi birlikleri Fransızlar tarafından en az savunulan ve coğrafi koşullarla tahkimatların güçlülüğüne güvenilen Ardennes bölgesi merkezli saldırmıştır. Özellikle Fransa-Belçika sınırına ve kuzey bölgesine gönderilmiş olan Fransız Ordusunun ana gövdesi bu bölgede mahsur kalma tehlikesi üzerine geri çekilmek durumunda kalmıştır. Blitzkrieg taktiklerini iyi uygulayan Wehrmacht birlikleri çok kısa sürede Paris önlerine gelmiştir. Bordeaux'ya kaçmak durumunda kalan Fransız Hükûmeti Paris'i açık şehir ilan etmiş ve yenilgiyi hızlandırmıştır. Charles de Gaulle komutasındaki Özgür Fransa kuvvetleri savaşmaya devam etse de düzenli birlikler teslim olmuştur. 22 Haziran'a gelindiğinde Almanların kayıpları 27 bin ölü, 110 bin yaralı ve 18 bin kayıp iken Fransız kayıpları 92 bin ölü, 200 bin yaralı şeklindeydi. Britanya Sefer Kuvveti ise 10 bin ölü verirken toplam kayıp sayısı 68 bin civarındaydı.
Compiègne seçimi
değiştir
Adolf Hitler, Fransız hükûmetinin ateşkes konusunda görüşme talebi kendisine iletilince görüşmelerin Compiègne Ormanında gerçekleşmesini ister. Burası I. Dünya Savaşını Almanya aleyhine sona erdiren 11 Kasım 1918 Ateşkesinin imzalandığı yer olduğu için Hitler burayı Almanya'nın tarihsel intikamının Fransa'dan alındığı tezini öne sürmek için kullanmak istiyordu.
Görüşmeler sırasında Hitler, 1918 yılında Fransız Mareşal Ferdinand Foch'un oturduğu yere oturmuş, Fransız heyetle görüşmeler başlayınca da aynen Foch'un yaptığı gibi vagondan ayrılmıştır. Görüşmeler Alman Genelkurmay Başkanı General Wilhelm Keitel tarafından yürütülmüştür. Bir gün süren görüşmelerde Fransız temsilci General Charles Huntziger Bordeaux'da bulunan Fransız hükûmetiyle telefonla irtibat sağlamıştır.
Ateşkes
değiştirAdolf Hitler'in Fransa ile ateşkesi tercih etmesinin bazı gerekçeleri vardı. Bunlardan birincisi Fransa'nın Kuzey Afrika'daki sömürge topraklarında[a] savaşa devam etmesini istemiyor ve Fransız donanmasının savaşın dışına düşmesini arzuluyordu. Buna ek olarak kukla bir Fransız hükûmetinin ülkede varlığının devam etmesi ülkenin idari olarak yönetilmesi konusunda Almanya'nın elini çok rahatlatacaktı. Dolayısıyla savaşın bu aşamasında Hitler, dikkatini İngiltere'ye yöneltebilecekti. Ayrıca Almanya'nın Fransa'nın denizaşırı sömürgelerini işgal olanağı bulunmadığı için bu toprakların İngiltere tarafından kullanılması da bu sayede hukuki olsa da engellenmiş olacaktı.
Ateşkes şartları
değiştirAnlaşmaya göre Almanya Fransa topraklarının beşte üçünü işgal edecektir. Kuzeyden başlayarak okyanus kıyısını içerecek şekilde İspanya sınırına ulaşan bu bölge sayesinde Fransız limanları Kriegsmarine faaliyetine açılacaktır. Fransa ateşkes anlaşması çerçevesinde siyasi sığınma hakkı tanıdığı kişileri Almanlara teslim edecektir. Özellikle İspanya İç Savaşı sırasında Cumhuriyetçilerin safında savaşmış olup Francisco Franco'nun zaferinin ardından Fransa'ya kaçmış olanlar Gestapo tarafından yakalanarak toplama kamplarına gönderilmiştir.[b] Ayrıca Almanya işgal giderlerinin de Fransa tarafından karşılanması koşulunu dayatarak günlük 400 milyon Frank değerinde bir bütçe yükü getirmiştir. Fransız Ordusu asgari büyüklükte olacaktır. Hitler özellikle Fransız Direnişinin güçlenmemesi ve sömürgelerde savaşın patlak vermemesi için donanmanın silahsızlandırılacağını ancak teslim edilmeyeceğini bildirir. Fransa'nın güneyinde işgal edilmeyen bir bölge olacak ve merkezi Vichy olan bir kukla yönetim kurulacaktır. Vichy Fransası adıyla kurulan bu yönetim Alman işgalindeki bölgeye göre daha rahat koşullara sahip olsa da bu bölgede de soykırım yasaları uygulanmış, Alman varlığına ve işbirlikçilerine karşı faaliyetler acımasızca ve şiddetle bastırılmıştır. Savaş esiri olan yaklaşık 1 milyon Fransız askeri beş yıl boyunca esir kamplarında tutulmuş, bazıları Almanya'da zorunlu işçi olarak kullanılmıştır.
Ateşkes anlaşması, iki ülke arasında kalıcı bir barış anlaşması imzalanmadan önce geçici olarak düzenlenmiştir. Ancak bu barış anlaşması hiç imzalanmamıştır. 1942 yılının Kasım ayında Müttefik Devletler tarafından düzenlenen Meşale Harekâtıyla Fransa'nın Kuzey Afrika'daki toprakları işgal edilince Naziler ve İtalyanlar Anton Harekâtı adı verilen askerî harekâtla Vichy rejiminin egemen olduğu toprakları işgal eder, kağıt üzerinde bile olsa bağımsız olan rejimi sona erdirir.
Fransız delege Huntziger, Keitel ile bazı maddelerde pazarlık etmeye kalkışsa da tüm talepleri reddedilmiştir. Çaresiz kalan Huntziger ateşkesi imzalar. Fransa ve İtalya arasında ayrı bir ateşkes imzalanmasının beklenmesi üzerine bu ateşkes 25 Haziran 1940 tarihinde yürürlüğe girer.
Sonrası
değiştirAnlaşmanın imzalandığı bölge imza töreninden 3 gün sonra Hitler tarafından verilen emir uyarınca yıkılmıştır. Anıtlar dinamitler, yollar bozulmuş, ağaçlar kesilmiş, anlaşmanın imzalandığı tren vagonu ganimet olarak Berlin'e götürülmüştür.[c] Sadece Mareşal Foch'un heykeli sağlam bırakılmış ve "Sebep olduğu yıkıma şahit olması" istenmiştir.[1]
Notlar
değiştir- ^ Bugünkü Fas, Cezayir ve Tunus topraklarının tamamıdır
- ^ Çok sayıda savaşçı da dağlara çıkarak Fransız Direnişine katılmıştır
- ^ Vagon 1944 yılında ileride hiçbir şekilde Almanya aleyhine kullanılmaması için Hitler'in emriyle SS birliklerince imha edilmiştir. Bugün müze olarak kullanılan alanda sonradan yapılmış bir replikası bulunmaktadır.
Kaynakça
değiştir- ^ İlgili Steven Lehrer makalesi 21 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 18 Haziran 2021 tarihinde erişilmiştir