Vikipedi

Rudolf Hess

Alman politikacı

Walter Richard Rudolf Hess (26 Nisan 1894; İskenderiye, Mısır Hidivliği – 17 Ağustos 1987; Berlin, Batı Almanya), Nazi Almanyası'nın önde gelen isimlerindendi. Aralık 1933'ten itibaren SS-Ehrenführer (SS onursal lideri) olarak Obergruppenführer formasını giyme hakkına sahipti. Adolf Hitler'in Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisindeki vekiliydi.

Rudolf Hess
Rudolf Heß
Führer Vekili
Stellvertreter des Führers
Görev süresi
21 Nisan 1933 - 12 Mayıs 1941
Führer Adolf Hitler
Yerine gelen Martin Bormann
(Parteikanzlei Şefi olarak)
Kişisel bilgiler
Doğum Rudolf Walter Richard Heß
26 Nisan 1894(1894-04-26)
İskenderiye, Mısır Hidivliği, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 17 Ağustos 1987 (93 yaşında)
Spandau, Batı Berlin, Batı Almanya
Partisi Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (1920-1941)
Evlilik(ler) Ilse Hess
(22 Haziran 1900 - 7 Eylül 1995)
20 Aralık 1927'de evlendi.
Çocuk(lar) Wolf Rüdiger Heß
(18 Kasım 1937 - 14 Ekim 2001)
Bitirdiği okul Münih Üniversitesi
Ödülleri Demir Haç (1. Sınıf) Demir Haç (2. Sınıf)
İmzası

Sovyetler Birliği ile savaşın arefesinde Birleşik Krallık ile barış görüşmeleri yapmak üzere uçağıyla İskoçya'nın Glasgow şehrindeki Maryhill kışlasına gitti ancak tutuklandı. Nürnberg mahkemelerinde yargılandı ve Spandau hapishanesinde ömür boyu hapse mahkûm oldu. 1987 yılında burada öldü.

İlk yılları

değiştir

Hess, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Mısır Hidivliği’nin İskenderiye kentinde doğdu. Çok başarılı bir tüccar ve katı bir disiplin sahibi olan babası Fritz Hess, oğlunu disiplini az olduğu gerekçesi ile Protestan mektebi yerine özel hocalarla okuttu. Genç Hess babasının aksine, kendine güveni olmayan, çabuk sıkılan, yalnızlığı seven ve kesinlikle disiplinsiz biriydi. Kendisinin Gökbilim veya Fizik eğitimi almak istemesine karşın, babası oğlunun kendisi gibi iyi bir tüccar olmasını istiyordu. 1908 yılında ailesi Almanya’ya taşınma kararı alınca Hess İsviçre’deki Ticaret Okulu’na yatılı olarak başladı.

I. Dünya Savaşı'nda

değiştir
 
Rudolf Hess (sağda), Karl Haushofer ile, 1910'da

1914 yılında I. Dünya Savaşı patlak verince Hess bu vatani görev için orduya gönüllü katıldı ve 7. Bavyera Sahra Topçu Alayı’nda piyade olarak görev aldı. İlk görevi Somme'de İngilizlere karşıydı;[1] Birinci Ypres Muharebesi'nde hazır bulundu. 9 Kasım 1914'te, Arras yakınlarında konuşlanmış 1. Piyade Alayı'na transfer oldu. Burada çok cesur ve başarılı işler çıkarttığı için İkinci sınıf Demir Haç madalyası ile ödüllendirildi ve Nisan 1915'te Gefreiter (onbaşı) rütbesine terfi etti. Munster Eğitim Alanında ek eğitim aldıktan sonra, Vizefeldwebel'e (kıdemli astsubay) terfi etti ve Bavyera Askeri Liyakat Haç madalyası aldı. Kasım ayında ön saflara dönerek Artois'te savaştı ve Neuville-Saint-Vaast kasabası için yapılan savaşa katıldı. Boğaz enfeksiyonu nedeniyle iki ay hareketsiz kalan Hess, Mayıs ayında Verdun Muharebesi'nde görev yaptı ve 12 Haziran 1916'da Thiaumont köyü yakınlarındaki çatışmalar sırasında sol elinden ve kolundan şarapnelle vuruldu. İyileşmesi için bir ay ara verdikten sonra, Aralık ayına kadar kaldığı Verdun bölgesine geri gönderildi.[2][3]

Hess, Romanya'da görev yapan 18. Bavyera Yedek Piyade Alayı'nın 10. Bölüğünün müfreze liderliğine terfi etti. 23 Temmuz ve 8 Ağustos 1917'de tekrar yaralandı; ilk yaralanma, sahada pansuman yapan sol koldaki bir mermi kıymığıydı, ancak ikincisi, göğsün üst kısmına koltuk altından giren ve omurgasının yakınından çıkan bir kurşun yarasıydı, sırtında bezelye büyüklüğünde bir giriş yarası ve kiraz çekirdeği büyüklüğünde bir çıkış yarası bırakmıştı.[4]

20 Ağustos'a kadar seyahat edebilecek kadar iyi durumdaydı, bu yüzden Macaristan'daki hastaneye yollandı ve sonunda Meissen'deki hastanede iyileştiği Almanya'ya döndü. Ekim ayında yedek teğmenliğe terfi etti ve birinci sınıf Demir Haç madalyası için önerildi, ancak alamadı. Hess, babasının isteği üzerine eve daha yakın bir hastaneye nakledildi ve 25 Ekim'de Bad Alexandersbad'a vardı.[5]

Hâlâ iyileşme sürecinde olan Hess, pilot olarak eğitim almasına izin verilmesini talep etmişti, bu nedenle ailesiyle birlikte Noel izninden sonra Münih'e gitti. Mart'tan Haziran 1918'e kadar Oberschleißheim ve Lechfeld Hava Üssü'nde temel uçuş eğitimi ve Ekim'de Fransa'daki Valenciennes'te ileri sürüş eğitimi aldı. 14 Ekim'de, Fokker D.VII çift kanatlı uçaklarla donatılmış bir Bavyera savaş filosu olan Jagdstaffel 35b'ye atandı. Savaş 11 Kasım 1918'de sona erdiğinden, Jagdstaffel 35b ile herhangi bir fırsat bulamadan hareket edemedi.[6]

Hess, Aralık 1918'de silahlı kuvvetlerden terhis edildi. Mısır'daki ticari çıkarları İngilizler tarafından kamulaştırıldığı için ailenin serveti ciddi bir düşüş yaşadı.[7] Hess, antisemitik bir sağcı Völkisch Hareketi grubu olan Thule Cemiyeti'ne ve o sırada Almanya'da aktif olan bu tür birçok gönüllü paramiliter örgütten biri olan Albay Ritter von Epp'in Freikorps'una[8] katıldı.[6]

Bavyera, bu dönemde devletin kontrolü için savaşan sağcı gruplar, Freikorps ve solcu güçler arasında sık sık ve genellikle kanlı çatışmalara tanık oldu.[9] Hess, 1919'un başlarında sokak savaşlarına katıldı ve Münih'te binlerce Yahudi karşıtı broşür dağıtan bir gruba liderlik etti.[7] Daha sonra Mısır'ın onu milliyetçi yaptığını, savaşın onu sosyalist yaptığını ve Münih'in onu Yahudi karşıtı yaptığını söyledi.[10]

1919'da Hess, tarih ve ekonomi okuduğu Münih Üniversitesi'ne kaydoldu. Jeopolitik profesörü, Alman Ordusunda eski bir general olan ve Haushofer'in Almanya'nın Doğu Avrupa'da ek toprakları zorla fethetmesi önerisini haklı çıkarmak için alıntı yaptığı Lebensraum ("yaşam alanı") kavramının savunucusu olan Karl Haushofer'dı.[11][12] Hess daha sonra bu kavramı Adolf Hitler'e tanıttı ve Nazi Partisi ideolojisinin temel direklerinden biri haline geldi.[13][14] Hess, Haushofer ve sosyal teorisyen ve öğretim görevlisi olan oğlu Albrecht ile arkadaş oldu.[12]

Üniversitede öğrenci arkadaşı olan Ilse Pröhl, Hess ile Nisan 1920'de şans eseri aynı pansiyonda oda kiraladıklarında tanıştı. 20 Aralık 1927'de evlendiler ve on yıl sonra 18 Kasım 1937'de tek çocukları Wolf Rüdiger Hess doğdu.[15][16] Adı, en azından kısmen, "Kurt"u kod adı olarak sıklıkla kullanan Hitler'i onurlandırmak içindi.[17] Hess çocuğa "Buz" lakabını taktı.[18]

Savaşlar arası dönem

değiştir

Hitler ile İlişkisi

değiştir
 
Rudolf Hess (soldan 2., Heinrich Himmler'in arkasında) Nazi Partisi'nin ilk destekçilerinden biriydi.

Rudolf Hess, Nazi Partisi lideri Hitler'in ilk kez 1920'de Münih'teki bir mitingde konuşmasını duyduktan sonra, kendisini tamamen ona adadı. Arkadan bıçaklanma mitine, Almanya'nın I. Dünya Savaşı'ndaki yenilgisinin askeri bir yenilgiden çok Yahudiler ve Bolşeviklerin bir komplosundan kaynaklandığı fikrine ortak bir inançları vardı.[13][19] Hess, 1 Temmuz'da 16. üye olarak Nazi Partisi'ne katıldı.[20] Parti, Münih'teki daha büyük birahanelerde mitingler ve toplantılar düzenleyerek büyümeye devam ederken, dikkatini bağış toplama ve organizasyon faaliyetlerine odakladı. 4 Kasım 1921'de, bir parti etkinliği sırasında Hofbräuhaus'ta Marksist bir grup tarafından yerleştirilen bomba patladığında Hitler'i korurken yaralandı. Hess, Sturmabteilung'a (SA) 1922'de katıldı ve örgütlenmesine ve de ɡençleri örɡüte üye yapmaya yardım etti.[21]

Bu arada ekonomi ile ilgili sorunlar devam etti; hiperenflasyon birçok kişisel servetin değersiz hale gelmesine neden oldu. Alman hükûmeti tazminat ödemelerini karşılayamayınca ve Fransız birlikleri Ocak 1923'te Ruhr bölgesi boyunca uzanan sanayi bölgelerini işgal etmek için ilerleyince, sonuç yaygın bir iç karışıklık oldu.[22] Hitler, Benito Mussolini'nin 1922'de Roma'ya Yürüyüşünü örnek alan bir darbe ile hükûmetin kontrolünü ele geçirme girişiminin zamanının geldiğine karar verdi.[23] Hess, 8 Kasım 1923 gecesi, o ve SA, Münih'teki büyük bir bira salonu olan Bürgerbräukeller'de Bavyera'nın fiili hükümdarı Staatskommissar (eyalet komiseri) Gustav von Kahr tarafından düzenlenen bir halka açık toplantıya Hitler'le birlikte baskın düzenledi. Bir tabanca sallayan Hitler, Kahr'ın konuşmasını yarıda kesti ve ulusal devrimin başladığını ilan ederek I. Dünya Savaşı Generali Erich Ludendorff ile yeni bir hükûmet kurulduğunu ilan etti.[24] Ertesi gün, Birahâne Darbesi adı verilen olayla Hitler ve birkaç bin destekçisi, şehir merkezindeki Savaş Bakanlığı'na yürümeye çalıştı. Naziler ve polis arasında silahlı çatışma çıktı; on altı yürüyüşçü ve dört polis memuru öldürüldü. Hitler 11 Kasım'da tutuklandı.[25][26]

Hess ve bazı SA adamları, ayın 8'inin gecesi ileri gelenlerden birkaçını rehin almış ve onları Münih'ten yaklaşık 50 kilometre (31 mil) uzaklıktaki bir eve götürmüştü. Ertesi gün Hess bir telefon görüşmesi yapmak için kısa bir süre ayrıldığında, rehineler sürücüyü kaçmalarına yardım etmesi için ikna etti. Mahsur kalan Hess, Münih'e dönebilmesi için ona bir bisiklet getiren Ilse Pröhl'ü aradı. Haushofer'larla kalmaya gitti ve ardından Avusturya'ya kaçtı, ancak onlar onu geri dönmeye ikna ettiler. Daha sonra Birahane Darbesi olarak bilinen darbe girişimindeki rolü nedeniyle tutuklandı ve 18 ay hapis cezasına çarptırıldı. Hitler beş yıl hapis cezasına çarptırıldı ve hem Nazi Partisi hem de SA yasaklandı.[25][26]

Her iki adam da Landsberg Hapishanesinde hapsedildi ve burada Hitler kısa süre sonra, mahkûm arkadaşları Hess ve Emil Maurice'e dikte ettirdiği anı kitabı Mein Kampf ("Kavgam") üzerinde çalışmaya başladı. Yayıncı Max Amann, Hess ve diğerleri tarafından düzenlenen eser, 1925 ve 1926'da iki bölüm halinde yayınlandı. Daha sonra tek cilt olarak yayınlandı ve 1930'dan sonra en çok satanlar arasına girdi.[27][28] Şiddetli antisemitizm mesajıyla bu kitap, Nazi Partisi'nin siyasi platformunun temeli oldu.[29]

Hitler 20 Aralık 1924'te, Hess ise on gün sonra şartlı tahliye ile serbest bırakıldı.[27] Nazi Partisi ve SA üzerindeki yasak Şubat 1925'te kaldırıldı ve parti 1928'de 100.000, 1929'da 150.000 üyeye ulaştı.[30] 1928 seçimlerinde oyların yalnızca yüzde 2,6'sını aldılar, ancak destek, 1933'te iktidarın ele geçirilmesine kadar istikrarlı bir şekilde arttı.[31]

Hitler, Nisan 1925'te aylık 500 Reichsmark maaşla Hess'i özel sekreteri yaptı ve 20 Temmuz 1929'da onu özel emir subayı olarak atadı.[20][32] Hess, Hitler'e ülke çapındaki konuşma toplantılarında eşlik etti ve onun arkadaşı ve sırdaşı oldu.[27] Hess, Hitler'le her an randevusuz görüşebilen birkaç kişiden biriydi.[33] Parti içindeki etkisi artmaya devam etti. Hess, 15 Aralık 1932'de, Parti İrtibat Kurmay Başkanlığı ve Parti Merkez Siyasi Komisyonu Başkanlığına atandı.[34][35]

Aktif askeri kariyerinin sona ermesinden sonra uçmaya olan ilgisini sürdüren Hess, 4 Nisan 1929'da özel pilot lisansını aldı. Eğitmeni Birinci Dünya Savaşı'nın en iyi pilotu Theodor Croneiss'ti. 1930'da, parti gazetesi Völkischer Beobachter tarafından desteklenen bir BFW M.23b tek kanatlı uçağın sahibi oldu. 1930'ların başlarında iki Messerschmitt uçağı daha satın aldı, birçok uçuş saati kaydetti ve tek motorlu hafif uçakları kullanmada uzmanlaştı.[36]

Führer Yardımcısı

değiştir
 
Führer Yardımcısı olarak görev yaparken Hess için kullanılan makam aracı standardı

30 Ocak 1933'te Hitler, Almanya'nın diktatörce kontrolünü ele geçirme yolundaki ilk adımı olan Reich Şansölyesi olarak atandı.[37][38] Hess, 21 Nisan'da Nazi Partisi'nin Führer Yardımcısı (Stellvertreter des Führers) seçildi. 2 Haziran 1933'te Parti hiyerarşisindeki 16 Reichsleiter'dan biri oldu. 1 Temmuz'da Schutzstaffel'de (SS) SS-Obergruppenführer onursal rütbesine yükseltildi. Ancak 20 Eylül'e kadar Hitler, Reichsleiter ve Obergruppenführer unvanlarını kullanmayı bırakıp yalnızca "Führer Yardımcısı" unvanını kullanmasına karar verdi. Bu, onun Parti içindeki eşitler arası primus statüsünün bir kabulüydü.[39] Hess, 1 Aralık'ta Portföysüz Reich Bakanı olarak kabineye atandı.[40] Münih'teki Kahverengi Ev'de ve Berlin'de bir ofisi bulunan Hess, dışişleri, finans, sağlık, eğitim ve hukuk da dahil olmak üzere çeşitli departmanlardan sorumluydu.[41] Hess ayrıca Hans Frank'ın Alman Hukuku Akademisi'nin bir üyesi olarak seçildi.[42] Ordu, polis ve dış politika ile ilgili olanlar dışında tüm yasalar onaylanmak üzere ofisinden geçti ve Hitler'in birçok kararnamesini yazdı ve birlikte imzaladı.[43] Yıllık Nürnberg Mitinglerinin bir organizatörü olarak, genellikle açılış konuşmasını yaptı ve Hitler'i tanıttı. Hess ayrıca radyoda ve ülke çapındaki mitinglerde o kadar sık konuştu ki, konuşmalar 1938'de kitap biçiminde toplandı. Hess, sanayiciler ve daha zengin sınıfların üyeleriyle müzakerelerde Hitler'in temsilcisi olarak hareket etti.[44] Hess yurt dışında doğduğu için, Hitler ona diğer ülkelerde yaşayan parti üyelerinden sorumlu olan NSDAP/AO gibi Nazi Partisi gruplarını denetlemesini sağladı.[45] Hitler, Hess'e Parti düşmanı sayılan kişilerle ilgili tüm mahkeme kararlarını gözden geçirmesi talimatını verdi. Bu davalarda çok hafife alındığını hissettiği herhangi birinin cezalarını artırma yetkisine sahipti ve ayrıca uygun görürse "acımasız eylem" yapma yetkisine sahipti. Bu genellikle kişiyi bir toplama kampına göndermeyi veya basitçe kişinin öldürülmesini emretmeyi gerektiriyordu.[46]

Nazi rejimi, iktidarı ele geçirdikten hemen sonra Yahudilere zulmetmeye başladı. Hess'in ofisi, Hitler'in 1935 Nürnberg Yasalarını hazırlamaktan kısmen sorumluydu. Bu yasaların Almanya Yahudileri için geniş kapsamlı etkileri oldu, Yahudi olmayan ve Yahudi Almanlar arasındaki evliliği yasakladı ve Aryan olmayanları Alman vatandaşlığından mahrum etti. Haushofer yarı Yahudi bir kadınla evlendiği için Hess'in arkadaşı Karl Haushofer ve ailesi bu yasalara tabiydi, bu nedenle Hess onları bu yasadan muaf tutan belgeler yayınladı.[47][48]

 
Hess, Heinrich Himmler, Philipp Bouhler, Fritz Todt ve Reinhard Heydrich Generalplan Ost sergisinde Konrad Meyer'i dinlerken, 20 Mart 1941

Hess bir güç üssü inşa etmedi veya bir takipçi zümresi geliştirmedi.[49][50] Hitler'e olan sadakati ve ona faydalı olma arzusu onu motive etti; güç veya prestij peşinde koşmadı[40][47] veya kişisel servet biriktirmek için konumundan yararlanmadı. Münih'te mütevazı bir evde yaşıyordu.[16] Hess kendini völkisch ideolojisine adamıştı ve birçok konuyu Almanya'ya karşı sözde bir Yahudi komplosu açısından görüyordu. Örneğin, bir konuşmasında, "Bugünkü Milletler Cemiyeti, esas olarak Yahudilerin kendi amaçlarına ulaşmaları için temel işlevi gören bir maskaralıktan başka bir şey değildir. Sadece Milletler Cemiyetin'de kaç Yahudi'nin oturduğunu not etmeniz gerekiyor."[51] 1937'de yaptığı bir konuşmada Hess, İspanya İç Savaşı'ndan "uluslararası Yahudiliği" sorumlu tuttu ve Sovyet Dışişleri Komiseri Maksim Litvinov'u "kirli Yahudi" olarak nitelendirdi ve Hitler veya Mussolini olmadan "Asya Yahudi Bolşevizminin Avrupa kültürüne hakim olacağını" iddia etti.[51]

30 Ağustos 1939'da, İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden hemen önce, Hess, Hitler tarafından kurulan altı kişilik Reich Savunma Bakanları Konseyi'ne atandı.[52] Polonya İstilası ve 1 Eylül 1939'da savaşın başlamasından sonra Hitler, Hess'i Hermann Göring'den sonra ikinci sıraya koydu.[53][54] Aynı sıralarda Hitler, Martin Bormann'ı Hess'in kişisel sekreteri olarak atadı; bu, daha önce Hess'in elinde olan bir görevdi.[55] 8 Ekim 1939'da Hess, Özgür Şehir Danzig'i, Danzig Koridoru'nu ve Yukarı Silezya'nın 1921'de Almanya'ya kaybedilen kısmını ilhak eden yasayı imzaladı. Aynı gün Hess ve Heinrich Himmler, bu bölgelerde bir ırk sicili oluşturulmasını emretti ve bu bölgelerde yaşayan Polonyalılara ve Yahudilere Almanlarla eşit muamele edilmeyeceğini belirtti. İlhak edilen bölgelerdeki Polonyalılar ve Yahudiler için acımasız cezalar uygulayan ayrı bir yasal kod oluşturuldu. Hess, "Kutup'un olağan cezalara karşı daha az duyarlı olması" nedeniyle ayrı bir yasal kanunun gerekli olduğunu savundu.[51] Hess, başka bir kararnamede, kuşatma sırasında Varşova'da hiçbir binanın yıkılmamasını emretti. Polonyalılara "savaş suçluluklarını" hatırlatmak için yeniden inşa edileceklerdi.[51]

Hess'in antisemitizmi, savaşa Yahudilerin neden olduğuna ikna olduğu için, savaş başladıktan sonra önemli ölçüde arttı. Bu, savaş zamanı konuşmalarının ana teması haline geldi. Hess, 20 Nisan 1940'ta Hitler'in 51. doğum günü münasebetiyle yaptığı bir konuşmada, "Yahudileri ve onların yol arkadaşlarını", dünya tarihinin en felaketli olayı olarak adlandırdığı Kasım 1918'de Almanya'nın teslim olmasıyla suçladı. Hess, aynı konuşmada, Ren Nehri üzerindeki Kara Korku hikâyesine atıfta bulunarak, 1918 yenilgisinin ardından Rheinland'ın yine Yahudileri suçladığı "zenciler" tarafından işgal edildiğini belirtti. Hess, Hitler'in iktidarda olması nedeniyle mevcut savaşın benzer şekilde sona ermesinin mümkün olmadığını söyleyerek konuşmasını bitirdi. "Adolf Hitler önlerinde durduğunda Yahudi tazıları nasıl uluyacak" diyerek sözlerini bitirdi.[51]

Hess, sağlığına hipokondri noktasına kadar takıntılıydı, Britanya'daki kendisini tutsak edenlere böbrekleri, kolonu, safra kesesini, bağırsakları ve kalbi içeren uzun bir hastalık listesi olarak tanımladığı şeyler için birçok doktora ve diğer pratisyenlere danıştı. Hess bir vejetaryendi ve sigara ya da içki içmezdi. Biyolojik olarak dinamik olduğunu iddia ederek kendi yemeğini Berghof'a getirmişti, ancak Hitler bu uygulamayı onaylamadı ve bu nedenle Führer ile yemek yemeyi bıraktı.[56]

Hess müziğe ilgi duyuyordu, okumaktan zevk alıyordu ve eşi Ilse ile dağlarda yürüyüş ve tırmanış yaparak vakit geçirmeyi seviyordu. O ve arkadaşı Albrecht Haushofer astrolojiye ilgi duyuyorlardı ve Hess ayrıca durugörü ve okült konulara da meraklıydı.[57] Hess, havacılıkla ilgilenmeye devam etti. 1934'te bir BFW M.35 ile Zugspitze Dağı çevresindeki bir pistte uçarak ve 29 dakikalık bir süre ile Münih'teki havaalanına dönerek bir hava yarışını kazandı. Ertesi yıl düzenlenen benzer bir yarışta 29 katılımcı arasından altıncı oldu.[58] II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Hess, Hitler'den Luftwaffe'ye pilot olarak katılmasına izin verilmesini istedi, ancak Hitler bunu yasakladı ve savaş süresince uçmayı bırakmasını emretti. Hess, yasağı bir yıla indirmesi için onu ikna etti.[55]

Barış misyonuna teşebbüs

değiştir

Savaş ilerledikçe, Hitler'in dikkati dış meselelere ve savaşın gidişatına odaklandı. Doğrudan savaşa dahil olmayan Hess, halk işlerinden ve Hitler'in dikkatinden giderek daha fazla uzaklaştı; Martin Bormann, birçok görevinde Hess'in yerini başarıyla almış ve Hitler'in yanında Hess'in konumunu almıştı. Ayrıca, 1941'de Sovyetler Birliği'nin işgal edilmesi planlanan Barbarossa Operasyonu için yapılan planlar ilerledikçe Almanya'nın iki cephede bir savaşla karşı karşıya kalacağından endişe duyan Hess, İngiliz hükûmetiyle müzakere masasında kendisi ile görüşmek üzere İngiltere'ye seyahat etmeye karar verdi.[59][60][61]

31 Ağustos 1940'ta Hess, Karl Haushofer ile bir araya geldi. Haushofer, Hess'e Kral VI. George'un Winston Churchill'e karşı olduğuna inandığını ve onu görevden alacağını ve ilk fırsatta Kanada'ya göndereceğini söyledi. Haushofer, Kral ile ya General Ian Hamilton ya da Hamilton Dükü aracılığıyla temas kurmanın mümkün olduğuna olan inancından bahsetti.[62] Hess, hiç tanışmadığı Hamilton Dükü ile iletişime geçmeleri gerektiğine karar verdi. Hess, Hamilton'ı Almanya ile savaşa karşı çıkan bir partinin liderlerinden biri olduğu gibi yanlış bir inanca sahipti ve çünkü Hamilton, Haushofer'in bir arkadaşıydı. Hess'in talimatı üzerine Haushofer, Hamilton'a Eylül 1940'ta bir mektup yazdı, ancak mektup MI5 tarafından engellendi ve Hamilton mektubu Mart 1941'e kadar görmedi.[63][64][65]

Hess'in karısına yazdığı 4 Kasım 1940 tarihli bir mektup, Hamilton'dan cevap almamasına rağmen, planına devam etmek istediğini göstermektedir. Messerschmitt'te baş test pilotu olan eğitmen Wilhelm Stör'ün yanında Ekim 1940'ta iki koltuklu çift motorlu bir uçak olan Messerschmitt Bf 110'da eğitime başladı. Birçok ülkeler arası uçuş gerçekleştirme de dahil olmak üzere pratikler yapmaya devam etti ve iyi işleyen belirli bir uçak buldu -bir Bf 110E-1/N- o andan itibaren bu uçak özel kullanımı için yedekte tutuldu. Bu uçağa bir radyo pusulası, oksijen dağıtım sisteminde değişiklikler ve uzun menzilli yakıt tanklarının takılmasını istedi ve bu talepleri Mart 1941'e kadar gerçekleştirildi.[66] Artık bundan sonraki amacı kendisinin kullandığı Messerschmidt Bf-110 uçağıyla Almanya adına barış görüşmeleri yapmak için gizlice İngiltere'ye uçmaktı.

İskoçya'ya kaçışı

değiştir
 
Hess'in İskoçya'da düşen uçağı

Almanya ve Kuzey Denizinin hava raporlarını son bir kontrolden geçiren Hess, özel olarak hazırlanmış uçağıyla 10 Mayıs 1941 tarihinde saat 17:45'te Augsburg-Haunstetten havaalanından havalandı.[67] Yüzbaşı rütbesini taşıyan deri bir uçuş kıyafeti giydi, yanında bir miktar para ve tuvalet malzemeleri, bir meşale, bir kamera, haritalar ve çizelgeler ve 28 farklı ilacın yanı sıra yorgunluk ve yorgunluğun önlenmesine yardımcı olacak dekstroz tabletleri aldı.[59][68][69]

Başlangıçta Bonn'a doğru bir rota belirleyen Hess, kendisini yönlendirmek ve rota üzerinde küçük düzeltmeler yapmak için yerdeki önemli noktaları kullandı. Frizya Adaları yakınlarındaki sahile ulaştığında, İngiliz radarının menzilinden uzak durmak için döndü ve yirmi dakika boyunca doğu yönünde uçtu. Daha sonra, başlangıçta düşük irtifada, ancak yolculuğun çoğunu 5.000 fitte (1.500 m) seyahat ederek Kuzey Denizi boyunca 335 derecelik bir yolculukla geçirdi. 20:58'de Northumberland, Bamburgh kasabası yakınlarındaki Kuzey Doğu İngiltere kıyılarına yaklaşma niyetiyle yönünü 245 dereceye çevirdi. Başlangıçta sahile yaklaştığında henüz gün batımı olmadığından, Hess geri adım attı ve hava kararana kadar 40 dakika ileri geri zikzaklar çizdi. Bu sıralarda yardımcı yakıt depoları tükendi, bu yüzden onları denize bıraktı. Yine bu saatlerde, 22:08'de, Newcastle upon Tyne yakınlarındaki Ottercops Moss'taki İngiliz Ölçüm Yurt istasyonu, onun varlığını tespit etti ve bu bilgiyi Bentley Manastırı'ndaki Filter Odasına iletti. Kısa süre sonra başka istasyonlar tarafından tespit edildi ve uçak "Raid 42" olarak belirlendi.[70]

Zaten havada bulunan Kraliyet Hava Kuvvetlerine (RAF) bağlı 72. Filo, 13 Nolu Grup RAF'dan iki Spitfire müdahale girişiminde bulunmak için gönderildi, ancak ülkeye izinsiz giren uçağı bulamadı. Acklington'dan saat 22:20'de gönderilen üçüncü bir Spitfire da uçağı tespit edemedi; o zamana kadar hava karanlıktı ve Hess son derece düşük bir irtifa ile uçuyordu, o kadar alçaktı ki, Chatton'daki Kraliyet Gözlemci Kolordusu (ROC) istasyonunda görevli gönüllü onu bir Bf 110 model uçak olarak doğru bir şekilde tanımlayabildi ve rakımını (15 m) olarak belirtti. ROC görevleriyle takip edilen Hess, İskoçya'ya uçuşuna yüksek hızda ve düşük irtifada devam etti ama gideceği yeri, Dungavel House'u bulamadı. Bu yüzden yönünü belirlemek için batı kıyısına yöneldi ve sonra iç bölgelere döndü. Saat 22:35'te Ayr'da bulunan 141. Filo RAF'tan gönderilen bir Boulton Paul Defiant takip etmeye başladı. Hess'in neredeyse yakıtı bitmişti, bu yüzden 6.000 fit'e (1.800 m) tırmandı ve saat 23:06'da uçaktan paraşütle atladı. Ya uçaktan atlarken ya da yere çarptığında ayak bileğinden yaralandı. Uçak, Dungavel House'un yaklaşık 12 mil (19 km) batısında saat 23:09'da yere düştü.[71] Uçaktan inmeye zorlanmasaydı, gideceği yere daha yakın olacaktı.[71] Hess, bu başarının hayatının en gurur verici anı olduğunu düşünüyordu.[72]

Hess, Almanya'dan ayrılmadan önce Hitler'e İngilizlerle barış müzakerelerini başlatma niyetlerini ayrıntılı olarak yazdığı bir mektubu yardımcısı Karlheinz Pintsch'e vermişti.[73] Pintsch, mektubu 11 Mayıs'ta öğleden sonra Berghof'ta Hitler'e teslim etti.[73] Mektubu okuduktan sonra Hitler'in, Berghof'un tamamında çığlığı duyuldu.[74] Hitler, müttefikleri İtalya ve Japonya'nın Hess'in hareketini Hitler'in İngilizlerle barış müzakerelerini gizlice açma girişimi olarak algılayacağından endişe ediyordu. Hitler, böyle olmadığı ile ilgili güvence vermek için Benito Mussolini ile temasa geçti.[74] Bu nedenle Hitler, Alman basınına Hess'i, Hitler'in bilgisi veya otoritesi olmadan tamamen kendi başına İskoçya'ya uçmaya karar veren bir deli olarak nitelendirmesi emrini verdi. Müteakip Alman gazeteleri Hess'i "kandırılmış, dengesiz" olarak tanımladı ve bu da zihinsel sağlığının I. Dünya Savaşı sırasında meydana gelen yaralanmalarından dolayı etkilendiğini yazdılar. Hermann Göring ve Propaganda Bakanı Joseph Goebbels de dahil olmak üzere hükûmetin bazı üyeleri gazetelerde yazılan bu haberin bu durumun daha da kötüleştiğine inanıyorlardı, çünkü eğer Hess gerçekten zihinsel olarak hasta olsaydı, önemli bir hükûmet pozisyonuna atanmamış olması gerekirdi.[75]

Hitler, Hess'i tüm parti görevlerinden çıkardı ve eğer Almanya'ya dönerse görüldüğü yerde gizlice vurulmasını emretti. Hess'in eski görevlerini Martin Bormann'a verdi ve Führer vekilliği görevini kaldırarak ona Parti Şansölyeliği Başkanı unvanını verdi.[75][76] Bormann, Hess'in ayrılışının sağladığı fırsatı kendisine önemli bir güç sağlamak için kullandı.[77] Bu arada Hitler, Aktion Hess isimli bir mücadele başlattı. 9 Haziran civarında yüzlerce astrolog, inanç şifacısı ve okültistin tutuklandı. Bu mücadele, Goebbels ve diğerlerinin Hess'i karalamak ve okült uygulayıcılarını günah keçisi yapmak için yürüttüğü propaganda çabasının bir parçasıydı.[78]

Hem Hitler hem de Hess ile tanışan ABD'li gazeteci Hubert Renfro Knickerbocker, Hitler'in, Winston Churchill'e Sovyetler Birliği'nin yaklaşan işgalini bildiren ve müzakere edilmiş bir barış ve hatta Bolşevik karşıtı bir ortaklık öneren bir mesaj iletmesi için Hess'i gönderdiğini iddia etti.[79] Sovyet lideri Joseph Stalin, Hess'in uçuşunun İngilizler tarafından yapıldığına inanıyordu. Stalin, uçuş hakkında önceden hiçbir bilgi sahibi olmadıklarında ısrar eden Churchill'e konuyu açıkladığı 1944 gibi geç bir tarihte bu inancı sürdürdü.[80] Bazı kaynaklar Hess'in resmi bir görevde olduğunu bildirirken, Churchill daha sonra The Grand Alliance adlı kitabında kendi görüşüne göre görevin yetkilendirilmediğini belirtti. Churchill, "Bize kendi özgür iradesiyle geldi ve yetkisi olmasa da bir elçi niteliğinde bir şeye sahipti" dedi. Churchill, Hess'in planından "çılgınca bir iyilik" olarak bahsetti.[81]

Savaştan sonra Albert Speer, Hess ile uçuşunun mantığını tartıştı ve ona "bu fikir bir rüyada doğaüstü güçler tarafından ilham edildi. İngiltere'nin imparatorluğunu garanti edeceğiz; karşılığında bize Avrupa'da özgür bir el verecek."[82] Hess, Spandau cezaevindeyken gazeteci Desmond Zwar'a Almanya'nın iki cephede birden savaşı kazanamayacağını söyledi. "Tek bir çıkış yolu olduğunu biliyordum - ve bu kesinlikle İngiltere'ye karşı savaşmamaktı. Führer'den uçma izni almasam da söylemem gereken şeyin onun onayını alacağını biliyordum. Hitler, İngiliz halkına büyük saygı duyuyordu ... "[83] Hess, İskoçya'ya uçuşunun "savaşı kazanmanın en hızlı yolunu" başlatmayı amaçladığını yazdı.[84]

Teslim olması

değiştir

Hess, Glasgow'un güneyindeki Waterfoot'taki Floors Çiftliği'ne indi. Paraşütüyle mücadele ederken, onu görüp yanına koşan David McLean adlı çiftçiye kendisini "Yüzbaşı Alfred Horn" olarak sahte bir isim ile tanıttı ve Hamilton Dükü için önemli bir mesajı olduğunu söyledi. McLean, Hess'e yakınlardaki kulübesine kadar götürerek yardım etti ve esiri Busby, Doğu Renfrewshire'deki karargahlarına kadar eşlik eden yerel Yurt Muhafızları birimiyle temasa geçti. Daha sonra gece yarısından sonra Giffnock'taki polis karakoluna götürüldü; üstü arandı ve eşyalarına el konuldu. Hess defalarca, Kraliyet Gözlemci Birliği'nin bölge komutanı Binbaşı Graham Donald'ın bir tercümanın yardımıyla yaptığı sorgulama sırasında Hamilton Dükü ile görüşmeyi talep etti. Sorgudan sonra Hess, yaralarının tedavi edildiği Glasgow'daki Maryhill Kışlası'na gözaltına alındı. Bu zamana kadar onu esir alanlardan bazıları, adının Horn olduğunda ısrar etmeye devam etmesine rağmen, Hess'in gerçek kimliğinden şüpheleniyordu.[85][86]

 
Hess'in Bf 110 uçağının gövdesinin bir parçası. İmparatorluk Savaş Müzesi, (2008)

Dük Hamilton, ertesi sabah Maryhill Kışlası'na geldi ve Hess'in eşyalarını inceledikten sonra mahkûmla tek başına buluştu. Hess ona hemen gerçek kimliğini itiraf etti ve kaçış nedenini ana hatlarıyla açıkladı. Hamilton, Hess'e konuşmaya bir tercümanın yardımıyla devam etmeyi umduğunu söyledi; Hess, İngilizceyi iyi konuşabiliyordu, ancak Hamilton'u anlamakta güçlük çekiyordu.[87][88] Hamilton'a "insanlık görevinde" olduğunu ve Hitler'in İngiltere ile "savaşı durdurmak" istediğini söyledi.[89]

Toplantıdan sonra Hamilton, bir istihbarat görevlisinin eşliğinde Messerschmitt'in kalıntılarını inceledi, ardından Turnhouse'a döndü ve burada hafta sonu Ditchley'de olan Churchill'le görüşmek için Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla düzenlemeler yaptı. O gece bazı ön görüşmeler yaptılar ve Hamilton, ertesi gün Churchill ile beraber Londra'ya geri dönerek ona eşlik etti ve her ikisi de Savaş Kabinesi üyeleriyle bir araya geldi. Churchill, bir gecede Buchanan Kalesi'ne taşınan mahkûmu kesin olarak teşhis etmesi için, Hess ile daha önce tanışmış olan dışişleri uzmanı Ivone Kirkpatrick'i Hamilton'a gönderdi.[87][90] Bu toplantı sırasında kullanmak üzere kapsamlı notlar hazırlayan Hess, onlarla Hitler'in genişleme planlarından ve İngiltere'nin denizaşırı mülklerini elinde tutmasına izin verilmesi karşılığında Nazilerin Avrupa'da özgürce dizginlenmesine izin verme ihtiyacı hakkında uzun uzadıya konuştu. Kirkpatrick, önümüzdeki birkaç gün içinde Hess ile iki görüşme daha düzenlerken, Hamilton görevine geri döndü. Rudolf Hess, görevinin görünürdeki başarısızlığından dolayı hayal kırıklığına uğramasına ek olarak, tıbbi tedavisinin yetersiz olduğunu ve onu esir alanların zehirlemek için planlar yaptıklarını iddia etmeye başladı.[91]

Hess'in uçuşu, varış noktası veya kaderi ile ilgili, ilk olarak 12 Mayıs akşamı Almanya'daki Münih Radyosu tarafından duyuruldu. 13 Mayıs'ta Hitler, haberi bizzat Mussolini'ye vermesi için Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop'u gönderdi ve İngiliz basınına aynı gün olaylar hakkında tam bilgi verme izni verildi. 14 Mayıs'ta karısı Ilse Hess, sonunda kocası ile ilgili haberleri Alman radyosunda yayınlanınca, kocasının yolculuktan sağ çıktığını öğrendi. [92]

Uçağın gövdesinin iki bölümü başlangıçta David McLean tarafından gizlendi ve daha sonra ondan geri alındı. Bir parçası, onu ABD'deki bir savaş müzesine veren İngiltere Savaşı Derneği'nin eski sekreter yardımcısına satıldı; Bu 17,5x23 inç (44x58 cm) parça daha sonra Bonhams tarafından açık artırmada satıldı.[93] Yakıt deposunun bir kısmı ve bir payanda 2014 yılında Bonhams aracılığıyla satışa sunuldu.175 × 23 inç (444 × 58 cm) Diğer enkazlar 11-16 Mayıs 1941 tarihleri arasında 63 Bakım Birimi tarafından kurtarıldı ve depolanmak üzere Oxford'a götürüldü. Uçağın burnunda dört makineli tüfek vardı, ancak cephanesi yoktu.[94] Motorlardan biri RAF Müzesi'nde sergilenirken, İmparatorluk Savaş Müzesi'nde başka bir motor ve gövdenin bir kısmı sergilenmektedir.[95]

Yargılanma ve hapis

değiştir

Savaş esiri

değiştir

Hess, Buchanan Kalesi'nden kısa bir süre Londra Kulesi'ne ve ardından Surrey'deki Mytchett Place adlı müstahkem bir konak olan ve önümüzdeki 13 ay kaldığı "Camp Z" olarak adlandırılan Mytchett Place'e transfer edildi.[96][97] Churchill, Hess'e iyi davranılması emrini verdi, ancak gazete okumasına veya radyo dinlemesine izin verilmedi. Sahada üç istihbarat görevlisi konuşlandırıldı ve 150 asker nöbet tuttu. Haziran ayı başlarında Hess'in ailesine mektup yazmasına izin verildi. Ayrıca Hamilton Dükü'ne bir mektup hazırladı, ancak hiçbir zaman teslim edilmedi ve onunla tekrar görüşme talepleri geri çevrildi.[98] National Archives'da yayınlanan Foreign Office dosyalarına göre, MI6'nın önde gelen Alman uzmanı ve Berlin'deki eski İngiliz Pasaport Kontrol Görevlisi Binbaşı Frank Foley, Hess'in bir yıl süren başarısız sorgulamasının sorumluluğunu üstlendi.[99] Bu dönemde Hess'i tedavi eden psikiyatrist Dr. Henry V. Dicks ve Dr. John Rawlings Rees, onun deli olmadığını, zihinsel olarak dengesiz olduğunu, hipokondriya ve paranoyaya eğilimli olduğunu belirtti.[100] Hess barış teklifini, 9 Haziran 1942'de yaptığı bir röportajda, daha sonra Lord Şansölye olarak görev yapan 1. Viscount Simon olan John Simon'a tekrarladı. Lord Simon, mahkûmun zihinsel durumunun iyi olmadığını kaydetti; Hess zehirlendiğini ve uyumasının engellendiğini iddia etti.[101] Akşam yemeğini gardiyanlarından birininki ile değiştirmekte ısrar ediyor ve onları analiz için yiyeceklerin örneklerini göndermeye ikna etmeye çalışıyordu.[102]

Hess İskoçya'dayken, Churchill ve diğer İngiliz liderlerin zihinlerini kontrol eden ve onları Almanya'ya karşı mantıksız bir nefretle dolduran "gizli bir gücün" varlığını keşfettiğini iddia etti. Hess, gücün Hitler'in zihnini de kullandığını ve onun kötü askeri kararlar almasına neden olduğunu iddia etti. Yahudilerin Himmler de dahil olmak üzere başkalarının zihinlerini kontrol etmelerine izin veren psişik güçlere sahip olduğunu ve Holokost'un Almanya'yı karalama amaçlı bir Yahudi komplosunun parçası olduğunu söyledi.[103]

16 Haziran 1942 sabahı erken saatlerde Hess, muhafızların yanından koşarak kaçtı ve Mytchett Place'deki merdiven korkuluğunun üzerinden atlayarak intihara teşebbüs etti. Aşağıdaki taş zemine düştü ve sol bacağının uyluk kemiğini kırdı. Yaralanma, koltuk değnekleriyle yürümesine izin verilmeden önce altı hafta daha yatak istirahati ile bacağın 12 hafta boyunca çekişte kalarak tutulmasını gerektirdi. Hess'i değerlendiren Kraliyet Ordusu Tıbbi Birlikten Yüzbaşı Munro Johnson, yakın gelecekte başka bir intihar girişiminin meydana gelebileceğini belirtti. Hess bu sıralarda hafıza kaybından şikayet etmeye başladı. Bu belirti ve giderek düzensizleşen davranışlarının bir kısmı kısmen bir hile olabilirdi, çünkü eğer akıl hastası ilan edilirse, Cenevre Sözleşmeleri hükümlerine göre ülkesine geri gönderilebilirdi.[104][105]

Hess, 26 Haziran 1942'de Galler'in güneyinde bulunan Maindiff Mahkeme Hastanesine taşındı ve sonraki üç yıl burada kaldı. Bu tesis, ek güvenliği ve daha az korumaya ihtiyaç duyulması nedeniyle seçilmişti. Hess'in arazide yürüyüş yapmasına ve çevredeki kırsal bölgelere araba ile gezmesine izin verildi. Gazetelere ve diğer okuma materyallerine erişimi vardı; mektuplar ve dergiler yazdı. Akıl sağlığı, Dr Rees'in bakımı altında kaldı. Hess hafıza kaybından şikayet etmeye devam etti ve 4 Şubat 1945'te kendisini bir ekmek bıçağıyla bıçaklayarak ikinci bir intihar girişiminde bulundu. Yarası ciddi değildi, iki dikiş atılmasını gerektiriyordu. Almanya'nın savaşı kaybettiği için umutsuzca gelecek haftalar yemek yemedi, sadece zorla beslenmekle tehdit edildiğinde yemeye devam etti.[106][107]

Almanya, 8 Mayıs 1945'te kayıtsız şartsız teslim oldu. Savaş suçlusu olarak suçlanan Hess, Uluslararası Askeri Mahkeme huzuruna çıkarıldı ve 10 Ekim 1945'te Nürnberg'e nakledildi.[108]

Nürnberg Mahkemeleri

değiştir
 
Rudolf Hess (ön sırada soldan ikinci), Nürnberg mahkemesinde.
 
24 Kasım 1945 günü Nürnberg hapishanesinde çekilen fotoğrafı

II. Dünya Savaşı'nın Müttefik Devletleri, Kasım 1945'ten Ekim 1946'ya kadar başlıca savaş suçlularının yargılanmasıyla başlayan bir dizi askeri mahkeme ve duruşma düzenledi. Hess, hepsi dört suçla suçlanan 23 sanığın bu ilk grubuyla yargılandı: uluslararası savaşı düzenleyen yasaları ihlal ederek suç işlemek, barışa karşı suç, savaş suçları ve insanlığa karşı suç işlemek için komplo kurmak.[109]

Hess Nürnberg'e vardığında, İngilizler tarafından zehirlendiğini söyleyerek yanında getirdiği yiyecek örneklerini gösterdi; bunları duruşma sırasında savunması için kullanmayı teklif etti. Tesisin komutanı, Birleşik Devletler Ordusu'ndan Albay Burton C. Andrus, kendisine özel bir muameleye izin verilmeyeceğini söyledi; örnekler mühürlendi ve müsadere edildi.[110][111] Hess'in günlükleri, mahkemenin geçerliliğini kabul etmediğini ve sonucun önceden belli bir sonuç olduğunu düşündüğünü gösteriyor. Mahkemeye getirildiğinde zayıftı, 65 kilogram (143 lb) ağırlığındaydı ve iştahı zayıftı, ancak sağlıklı olduğu kabul edildi. Robert Ley adlı sanıklardan biri 24 Ekim'de hücresinde kendini asmayı başardığı için kalan mahkûmlar günün her saati izlendi.[112][113] Daha önceki intihar girişimleri nedeniyle, Hess hücresinden çıktığı her defasında bir nöbetçiye kelepçelendi.[114]

Hess, gelişinden hemen sonra, ölüm cezasından kaçınma umuduyla sahte olabilecek hafıza kaybı yaşamaya başladı. Nürnberg'deki baş psikiyatrist, ABD Ordusu'ndan Douglas Kelley, sanığın "temel paranoid ve şizoid kişiliğe aşılanmış, kısmen gerçek ve kısmen sahte olan, esasen histerik tipte gerçek bir psikonevrozdan muzdarip olduğu" görüşünü verdi ama onu yargılanmaya uygun buldu.[115][116] Eski sekreterlerini getirmek ve eski haber filmlerini göstermek de dahil olmak üzere hafızasını tetiklemek için çaba gösterildi, ancak bu uyaranlara cevap vermemekte ısrar etti.[113][115] Hess'in 30 Kasım'da mahkemeye ifade vermesine izin verildiğinde, taktik olarak hafıza kaybı numarası yaptığını kabul etti.[117][118]

İddia makamının Hess aleyhindeki davası 7 Şubat 1946'dan itibaren Mervyn Griffith-Jones tarafından sunuldu. Hess'in konuşmalarından alıntı yaparak, Hess'in Hitler'in uluslararası hukuka aykırı bir saldırı savaşı yürütme planlarından haberdar olduğunu ve kabul ettiğini göstermeye çalıştı. Hess, zorunlu askerlik hizmeti gerektiren kararname, Nürnberg ırk yasaları ve fethedilen Polonya topraklarını Reich ile birleştiren bir kararname de dahil olmak üzere önemli hükûmet kararnamelerini imzaladığı için, rejimin eylemlerinin sorumluluğunu paylaşması gerektiğini ilan etti. Almanya'nın Sovyetler Birliği'ni işgalinden yalnızca altı hafta önce Hess'in İskoçya'ya yaptığı seyahatin zamanlamasının, Hess tarafından İngilizleri savaşın dışında tutma girişimi olarak görülebileceğini belirtti. Hess, savcılık davasının yarısında, Şubat ayının sonunda hafıza kaybı semptomları göstermeye başladı.[119]

 
Hess (solda) ve Joachim von Ribbentrop Nürnberg Duruşmaları'ndaki sanıklar sandalyesinde

Hess'in savunması için dava, 22-26 Mart tarihleri arasında avukatı Dr. Alfred Seidl tarafından sunuldu. Hess, imzaladığı birçok kararnamenin sorumluluğunu kabul ederken, bu konuların egemen bir devletin iç işleyişinin bir parçası olduğunu ve dolayısıyla bir savaş suçları davasının kapsamı dışında olduğunu söyledi. NSDAP/AO'nun başı olan Ernst Wilhelm Bohle, Hess'in adına tanıklık etmesi için kürsüye çağırıldı. Griffith-Jones, örgütün çeşitli ülkelerdeki casusluğu hakkında sorular sunduğunda, Bohle casusluk gibi savaşçı faaliyetlerin izni veya bilgisi olmadan yapıldığına tanıklık etti. Seidl, NSDAP/AO'nun casusluk yaptığı ve savaşı kışkırttığı iddialarını çürüten diğer iki tanığı, eski Stuttgart belediye başkanı Karl Strölin ve Hess'in kardeşi Alfred'i çağırdı. Seidl, 25 Temmuz'da savunma davasının bir özetini sundu ve burada komplo suçlamasını çürütmeye çalışarak tüm önemli kararları Hitler'in tek başına verdiğine işaret etti. Hess'in, Mayıs 1941'de Almanya'dan ayrıldıktan sonra meydana gelen hiçbir olaydan sorumlu tutulamayacağını belirtti. Bu arada Hess zihinsel olarak çevresindeki olanlardan koptu, ailesinin ziyaretlerini reddetti ve gazete okumayı da reddetti.[120] Hess, kapanış açıklamalarının son gününde 31 Ağustos 1946'da mahkeme heyetine karşı tekrar konuştu ve burada uzun bir açıklama yaptı.[121][122]

Rudolf Hess Nürnberg Mahkemesi'nde kendisine verilen son söz hakkında şunları söylemiştir:

Milletimin binlerce yıllık tarihinde getirmiş olduğu en büyük evladının [Hitler] hizmetinde çalışmaktan büyük ayrıcalık duydum. Eğer hayatımın bu bölümünü silme gücü bende olsaydı, yine de yapmazdım. Mutluyum ki; Führer'in sadık bir takipçisi, bir Alman ve bir nasyonal sosyalist olarak milletime karşı bütün görevlerimi yerine getirdim. Hiçbir şeyden pişman değilim. Eğer her şeye yeniden başlama şansım olsaydı, sonunda korkunç bir ölüm olacağını bilsem de yine yaptıklarımı yapardım. İnsanların ne düşündüğü umurumda değil. Mahşer günü iradesi sonsuz olan Tanrı'ya hesap vereceğim. Yalnızca 'O'na hesap vereceğim ve biliyorum, 'O' beni affedecek.

Mahkeme, 30 Eylül'de karar vermeden önce yaklaşık iki ay boyunca müzakere etti ve sanıklara 1 Ekim'de bireysel olarak cezaları açıklandı. Hess iki nedenle suçlu bulundu: barışa karşı suçlar (bir saldırı savaşını planlamak ve hazırlamak) ve diğer Alman liderlerle suç işlemek için komplo kurmak. Savaş suçlarından ve insanlığa karşı suçlardan suçsuz bulundu. Duruşmada hapis cezası alan yedi Nazi den biri olarak ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Bu yedi kişi, uçakla 18 Temmuz 1947'de Berlin'deki Spandau'daki Müttefik askeri hapishanesine nakledildi.[123][124] Mahkemenin Sovyet üyesi Tümgeneral Iona Nikitchenko, Hess'in cezasına muhalefet eden bir belge sundu; ölüm cezasının gerekli olduğunu belirtti.[125]

Spandau Hapishanesi

değiştir

Spandau, Birleşik Krallık, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği temsilcilerinden oluşan Almanya'nın askeri işgalinden sorumlu yönetim organı olan Müttefik Kontrol Konseyi'nin kontrolüne alındı. Her ülke, dönüşümlü olarak bir ay boyunca hapishane gardiyanı tedarik etti. Mahkûmlara tıbbi muayeneler yapıldıktan sonra - Hess vücudunun aranmasını reddetti ve zorla tutulması gerekti[126] - hapishane kıyafetleri verildi ve kaldıkları süre boyunca kendilerine hitap edilen numaralar verildi. Hess 7 numaraydı. Hapishanenin küçük bir kütüphanesi vardı ve mahkûmların ek okuma materyalleri için özel talepte bulunmalarına izin verildi. Yazma materyalleri sınırlıydı; her mahkûma, mektuplar için ayda dört parça kağıt alma izni verildi. İzinsiz birbirleriyle konuşmalarına izin verilmedi ve tesiste çalışmaları, temizlik ve bahçe işlerine yardımcı olmaları bekleniyordu.[127] Mahkûmlar, birbirinden yaklaşık 9 metre aralıklarla her gün bir saat süreyle cezaevi çevresinde açık havada yürüyüşe çıkarıldı. Zaman geçtikçe bazı kurallar daha rahat hale getirildi.[126]

 
Spandau Hapishanesi'nde gardiyanların değiştirilmesi, 1980'lerin ortası

Ziyaretçilerin ayda yarım saat gelmesine izin verildi ancak Hess, Batı Berlin'deki İngiliz Askeri Hastanesi'nde delinmiş ülser nedeniyle hasta olduğu Aralık 1969'a kadar ailesinin kendisini ziyaret etmesini yasakladı. Bu sırada oğlu Wolf Rüdiger Hess 32 yaşında ve Ilse Hess 69 yaşındaydı; Hess'i 1941'de Almanya'dan ayrıldığından beri görmemişlerdi. Bu hastalıktan sonra ailesinin düzenli olarak ziyaret etmesine izin verdi. Torunlarının fotoğraflarını ve filmlerini sık sık getiren kayınpederi Andrea, özellikle hoş karşılanan bir ziyaretçi oldu.[128][129] Hess'in tutsak olduğu süre boyunca hem zihinsel hem de fiziksel sağlık sorunları devam ediyordu. Karın ağrıları olduğunu iddia ederek gece ağlıyordu. Yemeğinin zehirlendiğinden şüphelenmeye devam etti ve hafıza kaybından şikayet etti.[130][131] 1957'de onu muayene eden bir psikiyatrist, bir akıl hastanesine nakledilecek kadar hasta olmadığına karar verdi.[132] Hess, 1977'de tekrar intihara teşebbüs etti.[133]

Hess, hastanede kaldığı süre dışında, hayatının geri kalanını Spandau Hapishanesinde geçirdi.[134] Mahkûm arkadaşları Konstantin von Neurath, Walther Funk ve Erich Raeder 1950'lerde sağlık durumlarının kötüleşmesi nedeniyle serbest bırakıldılar;[135] Karl Dönitz, Baldur von Schirach ve Albert Speer ceza sürelerini doldurdular ve serbest bırakıldılar; Dönitz 1956'da, Schirach ve Speer 1966'da ayrıldı.[136] 600 hücreli hapishane, 1966'dan Hess'in 1987'deki ölümüne kadar, tahmini yıllık maliyeti 800.000 DM olan tek mahkûm için tutulmaya devam etti.[137] 1980'lerde koşullar ilk yıllara göre çok daha iyiydi; Hess'in hücre bloğunda daha özgürce hareket etmesine, kendi rutinini belirlemesine ve televizyon, film, kitap okuma ve bahçecilik dahil kendi faaliyetlerini seçmesine izin verildi. Bahçeye kolayca ulaşabilmesi için bir asansör kuruldu ve 1982'den itibaren kendisine bir sağlık görevlisi sağlandı.[129]

Hess'in avukatı Alfred Seidl, 1947 gibi erken bir tarihte serbest bırakılması için çok sayıda itirazda bulundu. Bunlar, esas olarak Sovyetlerin teklifi defalarca veto etmesi nedeniyle reddedildi. Spandau Batı Berlin'de bulunuyordu ve varlığı Sovyetlere şehrin bu bölümünde bir yer sağlamıştı. Ek olarak, Sovyet yetkilileri Hess'in 1941'de ülkelerine bir saldırının yaklaştığını bilmesi gerektiğine inanıyorlardı.[138] 1967'de oğlu Wolf Rüdiger Hess, babasının tahliyesi için bir kampanya başlattı ve Birleşik Krallık'taki Geoffrey Lawrence ve Batı Almanya'daki Willy Brandt gibi politikacıların desteğini topladı, ancak mahkûmun ileri yaşına ve sağlığı kötüye gitmesine rağmen işe yaramadı.[139][140] 1967'de Wolf Hess, Eylül ayına kadar Hess'in serbest bırakılmasını isteyen bir dilekçeyle 700 imza toplayan bir dernek kurdu. 1974'e gelindiğinde 350.000 kişi dilekçeyi imzalamıştı.[141] Amerikalı tarihçi Norman Goda, Hess'i serbest bırakmak için kampanya yürütenlerin, tutukluluğunun acımasızlığını rutin olarak abarttığını yazdı.[142] Goda, Wolf Hess'in babasını serbest bırakma çabalarının, babasının suçlu olup olmadığı sorusuyla babasının insani gerekçelerle salıverilmeyi hak edip etmediği sorusunu birleştirerek nihayetinde geri teptiğini belirtir.[143] Wolf, İngiltere'nin işlediği "savaş suçunu" gizlemek için babasını haksız yere hapsettiğini savundu ve eğer Churchill, Hess'in Mayıs 1941'de barış teklifini kabul etseydi milyonlarca hayatın kurtarılabileceğini savundu.[144] 1973'te İsrail dışişleri bakanı Abba Eban, Hess'in savunucularının iddia ettiği kadar kötü muamele görmediğini ve cezasının tamamını çekmesi gerektiğini iddia etti.[142]

Eylül 1979'da yapılan tıbbi testler, Hess'in potansiyel olarak ölümcül prostat kanserinden muzdarip olduğunu gösterdi.[145] 8 Eylül 1979 tarihli bir mektupta Hess, serbest bırakılmadığı takdirde tedaviyi reddedeceğini, "haksız yere mahkum edilmiş bir adam" olarak özgürlüğü hak ettiğini ve ölürse, onun ölümü İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri liderlerinin vicdanına olacağını açıkladı.[145] Cyrus Vance şöyle yazdı: "Mantıksızlığın başlangıcını temsil etmenin ötesinde, Hess'in iyi düşünülmüş girişimi tıbbi durumunu serbest bırakmaya zorlamak için kullanmaktır".[145] İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Carrington, Hess'in serbest bırakılması için çağrıda bulundu, ancak Sovyet Dışişleri Bakanı Andrey Gromıko, Hess'in hiçbir zaman "pişman olmanın gölgesini bile göstermediği" ve hala masum olduğunu iddia ettiği gerekçesiyle reddetti.[146] Gromıko, birçok kişinin Hess'in serbest bırakılmasını yanlış bir mahkûmiyetin teyidi olarak kabul edeceğini de söyledi. Hess'in Batı Almanya'daki neo-Nazi gruplarına başvurması, Sovyetlerin onun serbest bırakılmasını düşünme konusundaki isteksizliğini daha da artırdı.[147]

Hess özür dilemeyen bir Nazi ve Yahudi düşmanı olmaya devam etti; bu genellikle, onu zararsız bir yaşlı adam olarak tasvir eden, serbest bırakılmasını savunanlar tarafından göz ardı edildi.[148] Hess, serbest bırakılırsa medyaya hiçbir açıklama yapmayacağına söz vererek kendini serbest bırakma çabalarını daha da engelledi ve yapmayı planladığı açıklamaların taslaklarını defalarca yazdı. 25 Haziran 1986'da bir Sovyet muhafız, Spandau'daki papaz Charles Gabel'i Hess tarafından yapılan bir açıklamayı dışarıya kaçırmaya çalışırken yakaladı ve Gabel'in kovulmasına neden oldu. Hess belgeyi başlangıçta 1946'daki Nürnberg duruşmasında açılış adresi olarak yazmıştı ve yargıçlar onu kısa kestikten sonra tam olarak teslim edememişti. Hess, Ekim 1946'da açıklamanın bir kopyasını Sir Oswald Mosley'e postalamaya çalıştı, ancak mektup ABD'li gardiyanlar tarafından ele geçirildi.[149] Hess'in açıklaması (hem 1946 versiyonu hem de 1986 versiyonu) Almanya'nın Sovyetler Birliği'ne yönelik saldırısının önleyici olduğunu iddia ediyordu; Sovyetler Birliği'nin Almanya'ya saldırmayı planladığına dair çok büyük kanıtlar olduğunu iddia etti. Açıklamasında, İngiltere'yi Sovyetlerin "Avrupa medeniyetine" ve tüm dünyaya yönelik tehlikesinden haberdar etmek amacıyla İskoçya'ya uçuşunu Hitler'e bildirmeden yapmaya karar verdiğini söyledi. Uyarısının İngiltere'nin Almanya ile savaşı bitirmesine ve Sovyetler Birliği'ne karşı mücadeleye katılmasına neden olacağına inanıyordu.[150]

Yıllar boyunca tek dostu 1964'te hapishanenin komutanı olarak atanan ABD'li Yarbay Eugene K. Bird idi. İkisi arasında yüzlerce saat süren tartışmalardan sonra, aralarında dostane bir ilişki gelişmişti. Mart 1971'de, Berlin'deki Bird'ün amirleri, Hess hakkında bir kitap yazarken Bird'ün Hess ile işbirliğinden haberdar oldular. Ev hapsine alındı ve sonunda Spandau Hapishanesi Komutanı olarak görevinden istifa etti. Bu olay aslında askeri kariyerine de son verdi. Bird 1974'te Hess ile ilişkisini anlattığı bir kitap yazdı.

Ölüm ve sonrası

değiştir

Hess, 17 Ağustos 1987'de 93 yaşında, hapishane bahçesinde okuma odası olarak kurulan bir yazlık evde öldü. Lambalardan birinden bir uzatma kablosu aldı, bir pencere mandalına bağladı ve kendini astı. Cebinde, yaptıkları her şey için ailesine teşekkür eden kısa bir not bulundu. Öldüğünde 93 yaşındaydı ve Almanya'daki en yaşlı mahkûmdu. Dört Mihver ülkesi, 17 Eylül'de ölümün intihar olduğuna karar veren bir bildiri yayınladı. Başlangıçta nasyonal sosyalizm sempatizanları tarafından ve medyanın ilgisini veya gösterileri önlemek için gizli bir yere gömüldü. Ölümünün hemen ardından Spandau hapishanesi, bir neo-Nazi türbesi haline gelmesini önlemek için yıkılmıştır. Rudolf Hess 17 Mart 1988'de Wunsiedel'de bir aile mezarlığına yeniden gömüldü. 1995 yılında Rudolf Hess'in ölen eşi de onun yanına gömülmüştür.[151]

Hess'in avukatı Alfred Seidl, kendisini öldürecek kadar yaşlı ve zayıf olduğunu düşünüyordu. Oğlu Wolf Rüdiger Hess defalarca babasının İngiliz Gizli Haber Alma Servisi tarafından savaş sırasında İngilizlerin işledikleri savaş suçları hakkında bilgi vermesini engellemek için öldürüldüğünü iddia etti. Abdallah Melaouhi, 1982'den 1987'ye kadar Hess'in sağlık görevlisi olarak görev yapmıştı; benzer bir konuda kendi yayınladığı bir kitap yazdıktan sonra yerel bölge parlamentosunun Göçmenlik ve Entegrasyon Danışma Konseyi'ndeki görevinden ihraç edildi. İngiliz hükûmeti tarafından 1989 yılında yapılan bir soruşturmaya göre, mevcut kanıtlar Hess'in öldürüldüğü iddiasını desteklemedi ve Başsavcı Sir Nicholas Lyell daha fazla soruşturma yapılması için hiçbir gerekçe görmedi.[152] Otopsi sonuçları, Hess'in kendini öldürdüğü sonucunu destekledi.[153][154][155] 2012'de gizliliği kaldırılan ve yayınlanan bir rapor, Hess'in öldürülüp öldürülmediğine dair soruların tekrar sorulmasına yol açtı. Tarihçi Peter Padfield, cesedin üzerinde bulunan intihar notunun, Hess'in 1969'da hastaneye kaldırıldığı sırada yazılmış gibi göründüğünü yazdı.[156]

Almanya ve Avrupa'daki neo-Naziler, Wunsiedel'de her yıl gerçekleşen Hess'in ölüm yıl dönümü için bir anma yürüyüşü, benzeri gösteriler ve toplantılar düzenlediler. Bu toplantılar, 1991 yılından 2000 yılına kadar neo-Naziler tarafından diğer şehirler ve ülkelerde (örneğin, Hollanda ve Danimarka gibi) yapıldı. Neo-Nazi hac ziyaretlerini durdurmak için, mahalle konseyi 2011'de süresi dolduğunda mezar alanının kira sözleşmesinin uzatılmasına izin vermemeye karar verdi.[157] Ailesinin nihai rızasıyla Hess'in mezarı 20 Temmuz 2011'de yeniden açıldı. Kalıntıları yakıldı ve külleri aile üyeleri tarafından denize saçıldı.[158] "Ich hab's gewagt" ("Cesaret ettim") kitabesini taşıyan mezar taşı yıkıldı.[159] Spandau Hapishanesi, neo-Nazi tapınağı haline gelmesini önlemek için 1987'de yıkıldı.[153]

Spandau mahkûmunun aslında Hess olmadığına dair bir efsane 2019'da çürütüldü. Walter Reed Ordu Tıp Merkezi'nden Sherman McCall ve Salzburg Üniversitesi'nden Jan Cemper-Kiesslich tarafından yapılan bir DNA testi çalışması, mahkûmun Y kromozom DNA markörleri ile Hess'in yaşayan erkek akrabasınınkiler arasında yüzde 99.99'luk bir eşleşme gösterdi.[160]

Komplo teorileri

değiştir

Rudolf Hess'in ölümüne ilişkin çeşitli çelişkiler vardır. İngiliz kaynaklarına göre Hess elektrik kablosuyla kendisini asarak intihar etmiş fakat Hess'in ailesinin iddialarına göre 93 yaşında yaşlı bir adamın bunu yapması olanaksızdır. Çeşitli çevrelere göre İngiliz MI6 ajanları tarafından hapishane bahçesinde vurularak infaz edilmiştir. Bunun sebebi o günlerde Hess'in çeşitli çevrelerden artık tahliye edilmesi isteğiydi. Çok yaşlanmış olduğu için batılı devletler onu serbest bırakmak istedilerse de Sovyetler'e bunu kabul ettiremediler. Eylül 2013'te üzerindeki gizliliği 25 yıl sonra kalkan bir iç yazışmada, Hess'in İngiliz Gizli Servisi ajanları tarafından öldürüldüğünü iddia eden 1987 tarihli bir doktor raporunun ortaya çıkması üzerine, Hess'in ölümüne dair tartışmalar yeniden alevlendi.[161]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 4.
  2. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 4–6.
  3. ^ Hess 1987, s. 27.
  4. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 7.
  5. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 8–9.
  6. ^ a b Nesbit & van Acker 2011, ss. 9–12.
  7. ^ a b Hess 1987, ss. 27–28.
  8. ^ Padfield 2001, s. 13.
  9. ^ Evans 2003, ss. 156–159.
  10. ^ Gunther 1940, s. 73.
  11. ^ Bird 1974, s. 7.
  12. ^ a b Nesbit & van Acker 2011, s. 14.
  13. ^ a b Evans 2003, s. 177.
  14. ^ Evans 2005, s. 345.
  15. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 15, 20.
  16. ^ a b Manvell & Fraenkel 1971, s. 63.
  17. ^ Pick 2012, s. 36.
  18. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 146.
  19. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 15.
  20. ^ a b Hess 1987, s. 34.
  21. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 17.
  22. ^ Evans 2003, ss. 186–187.
  23. ^ Evans 2003, s. 186.
  24. ^ Evans 2003, s. 193.
  25. ^ a b Evans 2003, ss. 193–194.
  26. ^ a b Shirer 1960, ss. 73–74.
  27. ^ a b c Nesbit & van Acker 2011, s. 19.
  28. ^ Evans 2003, s. 196.
  29. ^ Evans 2003, s. 197.
  30. ^ Evans 2003, ss. 201, 211.
  31. ^ Evans 2003, ss. 209, 282.
  32. ^ Bird 1974, s. 8.
  33. ^ Gunther 1940, s. 6.
  34. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 21.
  35. ^ Williams 2015, s. 497.
  36. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 20–21.
  37. ^ Evans 2003, s. 307.
  38. ^ Shirer 1960, ss. 226–227.
  39. ^ Lang 1979, s. 79.
  40. ^ a b Hess 1987, s. 39.
  41. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 21–22.
  42. ^ Williams 2015, s. 498.
  43. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 47–48.
  44. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 37, 60, 62.
  45. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 39.
  46. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 51.
  47. ^ a b Nesbit & van Acker 2011, s. 22.
  48. ^ Evans 2005, ss. 543–544.
  49. ^ Evans 2003, s. 47.
  50. ^ Hess 1987, s. 36.
  51. ^ a b c d e Goda 2007, s. 226.
  52. ^ Broszat 1981, ss. 308–309.
  53. ^ Shirer 1960, s. 599.
  54. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 47.
  55. ^ a b Nesbit & van Acker 2011, s. 28.
  56. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 63–67.
  57. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 94.
  58. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 24.
  59. ^ a b Evans 2008, s. 167.
  60. ^ Shirer 1960, s. 837.
  61. ^ Sereny 1996, s. 321.
  62. ^ Herwig 2016, s. 176.
  63. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 29–30.
  64. ^ Shirer 1960, s. 836.
  65. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 82.
  66. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 32–37.
  67. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 44.
  68. ^ Bird 1974, s. 15.
  69. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 39.
  70. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 46–51.
  71. ^ a b Manvell & Fraenkel 1971, s. 101.
  72. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 97.
  73. ^ a b Evans 2008, s. 168.
  74. ^ a b Childers 2017, s. 478.
  75. ^ a b Shirer 1960, s. 838.
  76. ^ Evans 2008, s. 169.
  77. ^ Childers 2017, ss. 478–479.
  78. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 126–127, 131–132.
  79. ^ Knickerbocker 1941, s. 161.
  80. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 107–108.
  81. ^ Churchill 1950, s. 55.
  82. ^ Speer 1971, s. 241.
  83. ^ Boyes 2010.
  84. ^ Zwar 2010, s. 127.
  85. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 101–105.
  86. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 58–61.
  87. ^ a b Manvell & Fraenkel 1971, ss. 105–107.
  88. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 61–63.
  89. ^ Shirer 1960, s. 835.
  90. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 61–68.
  91. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 116–117, 124.
  92. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 119–120.
  93. ^ Bonhams 2014.
  94. ^ Bonhams 2015.
  95. ^ The Scotsman 2014.
  96. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 71.
  97. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 128.
  98. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 82, 88, 95.
  99. ^ Smith 2004.
  100. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 136.
  101. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 89.
  102. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 139–140.
  103. ^ Goda 2007, ss. 262–263.
  104. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 92–95.
  105. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 139–140, 149.
  106. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 95–97.
  107. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 142–145.
  108. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 97.
  109. ^ Evans 2008, s. 741.
  110. ^ Bird 1974, s. 34.
  111. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 151–152.
  112. ^ Sereny 1996, s. 573.
  113. ^ a b Bird 1974, ss. 37–38.
  114. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 153.
  115. ^ a b Manvell & Fraenkel 1971, ss. 154–155.
  116. ^ Chesler 2014.
  117. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 159.
  118. ^ Bird 1974, s. 43.
  119. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 162–163.
  120. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 165–171.
  121. ^ Bird 1974, s. 49.
  122. ^ Pick 2012, s. 282.
  123. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 173.
  124. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 98.
  125. ^ Manvell & Fraenkel 1971, s. 175.
  126. ^ a b Sereny 1996, s. 604.
  127. ^ Bird 1974, ss. 68–71.
  128. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 186, 195.
  129. ^ a b Nesbit & van Acker 2011, ss. 100–101.
  130. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 186–187, 195.
  131. ^ Speer 1976, ss. 193, 197, 234, 305.
  132. ^ Speer 1976, s. 314.
  133. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 100.
  134. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 195, 200.
  135. ^ Speer 1976, ss. 258, 278, 310.
  136. ^ Speer 1976, ss. 300, 446.
  137. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 189, 197.
  138. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 189–192.
  139. ^ Manvell & Fraenkel 1971, ss. 192–195.
  140. ^ Hess 1987, ss. 325–327.
  141. ^ Goda 2007, ss. 237, 243.
  142. ^ a b Goda 2007, s. 222.
  143. ^ Goda 2007, ss. 248–249.
  144. ^ Goda 2007, s. 249.
  145. ^ a b c Goda 2007, s. 250.
  146. ^ Goda 2007, s. 252.
  147. ^ Goda 2007, ss. 253–254.
  148. ^ Goda 2007, ss. 260–261.
  149. ^ Goda 2007, s. 263.
  150. ^ Goda 2007, ss. 261–262.
  151. ^ Nesbit & van Acker 2011, ss. 101–103.
  152. ^ Milmo 2013.
  153. ^ a b Greenwald & Freeman 1987.
  154. ^ Nesbit & van Acker 2011, s. 132.
  155. ^ Bild 2009.
  156. ^ Rojas & Wardrop 2012.
  157. ^ Dowling 2011.
  158. ^ http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2011/07/110721_top_nazi_grave.shtml [yalın URL]
  159. ^ BBC News 2011.
  160. ^ Knapton 2019.
  161. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021. 
 
Vikisöz'de Rudolf Hess ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Rudolf Hess ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rudolf_Hess&oldid=34443033" sayfasından alınmıştır