57-mm tanksavar topu M1943 (ZiS-2)

ZiS-2 (Rusça: ЗиС-2) SSCB tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından kullanılan 57 mm kalibrelik tanksavar sınıfında bir toptu. Tanklar için üretilen ZiS-4 bu topun başka bir tasarımıydı. ZiS kelimesi Rusça Zavod imeni Stalina (Завод имени Сталина, Türkçe 'Adı Stalin tarafından verilen') anlamına geliyordu.

57-mm tanksavar topu M1943 (ZiS-2)
Çeşidi	Tanksavar
Uyruğu	SSCB
Hizmet geçmişi
Kullanıldığı savaşlar	II. Dünya Savaşı
Üretim tarihi
Üretici	Artillery Factory No. 92
Üretildiği tarih	1941-1943
Üretim adedi	10,016
Özellikler
Uzunluk	7.03 m
uzunluğu	3,950 mm / 69.3 kalibre tamamı 4,160 mm / 73 kalibre
Yükseklik	–5° ila +25° arası
Namlu Çapı	57 mm
Yükseklik	–5° ila +25° arası
Atış hızı	en fazla 25 mermi/dk
Azami menzil	9,850 m

Tanımı

57-mm tanksavar topu model 1943 (ZiS-2) yatay blok kuyruğa sahip yarı otomatik bir toptu. Atış esnasında mermi yuva kapağı otomatik açılıyor ve yükleyici sadece mermiyi dolduruyordu. Bu sayede top dakikada 25 mermi atabiliyordu. Kalkanlı ve çatal ayaklı sehpası ZiS-3 sahra topundan kalmadır. Yaylı süspansiyonu sayesinde karayolunda 50 km/s, asfalt olmayan yolda 30 km/s ve arazide 10 km/s hızla çekilebiliyordu. Topun atlar tarafından çekilecek şekilde koşum takımı vardı ve 6 atla çekiliyordu. ZiS-2 üzerinde PP1–2 model panoramik dürbün bulunuyordu.

Tarihi

ZIS-2 model 1943 Poznań Polonya

1940 yılında tasarım ofisinde çalışan V. G. Grabin Topçu Bölümünden güçlü bir tanksavar isteği tasarlanması emrini aldı. Marshal Kulik ve yardımcıları Kızıl Ordu tarafından Kış Savaşı sırasında kullanılan (daha Nazi Almanyasına ait olanları bilmiyorlardı) tankların yanında savaşacak silahlara ihtiyaç duyulacağını düşündüler. Ayrıca bölüm Almanların propaganda amaçlı yayınladıkları deneme amaçlı çok taretli "süpertank" NbFz tasarımından etkilendi. Sonuçta Grabin ve çalışma arkadaşları yerel bir ağır tank olan 40 ila 75 mmlik zırha sahip KV-1 tankını baz alarak çalışmaya başladı. Tasarımcılar namlu çapı olarak 57 mm yi uygun buldu. Bunun sebebi 57 mm lik zırh delici mermilerin hızı ve ağırlığı sayesinde elde ettikleri kinetik enerji ile 90 mm kalınlığındaki zırhı geçebilmesiydi. Hem bu top hafif, taşınması ve gizlenmesi kolay olacaktı. Ancak bu kalibredeki topun iki kusuru bulunuyordu : Birincisi bu kalibre Kızıl Ordu için çok yeniydi ve gerekli mühimmatı üretmek çok zahmetli olacaktı.

Tasarımına Mayıs 1940 tarihinde başlandı ve 1941 yılında resmî olarak 57-mm tanksavar topu model 1941 (ZiS-2) (Rusça: 57-мм противотанковая пушка образца 1941 года (ЗиС-2)) tamamlandı. Üretimine 1 Haziran 1941 başlandı. Ama 1 Aralık 1941 tarihinde maraşel N. N. Voronov ve G. L. Govorov tarafından üretimi durduruldu. Sebep olarak ZiS-2 mermilerinin hedefi tam olarak vurmasına rağmen Alman tanklarının içerisinde yeterli zararı verememesiydi. Diğer sebepler yüksek üretim maliyeti ve mühimmat üretiminin zor olmasıydı. Toplamda 371 adet top üretildi.

Üretim bantlarına bu top yerine ZiS-3 model 76.2 mm lik sahra topu alındı. Sovyet tanksavar birlikleri daha ucuz 45 mm lik tanksavar topları ile donatıldı. Bazı tanksavar alaylarına ZiS-3 modeli toplarda dağıtıldı. Bu silahlar 1942 yılının sonlarına kadar her tür Alman zırhlı aracını yok edebiliyordu.

Tiger I model ağır tankların ve Panther tanklarının ortaya çıkması ile cephede ibre Almanlardan yana dönmeye başladı. 45 mm model 1942 topu Panther tankının yan zırhında sadece bir nokta olarak kalıyordu. ZiS-3 ise sadece tankın yanından veya top kalkanından geçebiliyordu. Tiger tankına karşı ZiS-3 sadece yandan o da en fazla 300 metrelik atış mesafesinden etkiliydi. 45 mm lik top ise tamamiyle etkisizdi. Daha güçlü bir top ihtiyacı üzerine Haziran 1943 tarihinde ZiS-2 tekrar ama bu kez 57-mm tanksavar topu model 1943 adıyla servise girdi. 1945 yılına kadar 9,645 adet top üretildi.

Kullanımı

ZiS-2 tanksavar topçu bölükleri ve Yüksek Komutanlık Yedek Birlikleri bünyesindeki tanksavar birliklerince kullanıldı.

Araç topu

ZiS-2 topçu birlikleri yanında araçlara monte edilerekte kullanıldı. 1941 yılında yüz kadar ZiS-2 topu Komsomolets zırhlı traktör şasesine monte edilerek ZiS-30 tank imha edici elde edildi.

ZiS-2 modelinin birde ZİS-4 adıyla bilinen tank topu modeli de bulunuyordu.

1941 yılında Morozov Design Bureau (mozorov Tasarım Bürosu) T-34 tankının tanksavar özelliğini geliştirmek için deneme malzemeleri ile birlikte ZiS-4 topunu kullandı. Az sayıda üretilen T-34-57 model tank tank imha edici olarak kullanıldı. 1943 yılında bu düşüncenin gerekliliği Alman ağır zırhlı Tiger ve Panther tanklarının ortaya çıkması ile anlaşıldı. Yine az sayıda top bazı ufak değişikliklerle ZiS-4M adıyla üretildi. Yüksek namlu çıkış hızı sayesinde zırh geçme özelliği artırılan topa F-34 adı verildi. Ancak küçük mermi kapasitesi yüzünden yüksek patlayıcı taşıyan mermiler üretilmediğinden düşman piyadesine karşı sahra topu olarak kullanılamadı. Sonuçta çözüm olarak daha geniş bir taret çizilen tank bu sayede 85 mmlik bir topa sahip oldu ve bu yeni modele T-34-85 adı verildi.

ZiS-2 topu en azından üç farklı prototip araçta denendi. SU-76 taarruz topu nun SU-74, SU-76D ve SU-57B prototip modellerinde kullanıldı. Hiçbiri üretim için onaylanmadı.

Savaş sonrası

Tank zırhlarındaki çabuk gelişmelerden ötürü ZiS-2 çok kısa sürede tanksavar özelliğini yitirdi. 1950'li yıllarda Kızıl Ordu bünyesindeki ZiS-2'ler yerlerini daha güçlü 100 mm'lik toplara bıraktı. Bunun yanı da az sayıdaki top ağır bir bakımdan geçirilerek hava kuvvetleri servisindeki bir tür kundağı motorlu obüs olan ASU-57 aracında kullanıldı. Roket güdümlü tanksavar silahlarının geliştirilmesi ise ZiS-2 modeli tatamiyle servis dışı kaldı. Günümüze kalan tüm ZiS-2'ler müzelerde sergilendirilmektedir.

Mühimmatı

Kullanılan mühimmat
Türü	Modeli	Ağırlığı, kg	Patlayıcı ağırlığı, g
Zırh delici mermi (namlu çıkış hızı 990 m/s)
APHE	BR-271K	3.16	18
APCBC	BR-271	3.16	14
APCBC (geliştirilmiş özellikli)	BR-271M	2.80	13
AP (düz)	BR-271SP	3.16	N/A
Kompozit başlıklı zırh delici (namlu çıkış hızı 1250 m/s)
APCR "Yivli"	BR-271P	1.79	N/A
APCR "Yivsiz"	BR-271N	2.4	N/A
Diğer (namlu çıkış hızı 700 m/s)
Parça tesirli	O-271U (O-271G)	3.75	204 or 220
Metal kovanlı	Shch-271	3.66	N/A

 

Zırh geçme tablosu
APHE mermisi BR-271K
Mesafe, m	Çarpma açısı 60°, mm	Çarpma açısı 90°, mm
100	91	112
300	84	103
500	76	94
1000	60	74
1500	46	57
2000	35	44
APCBC mermisi BR-271
Mesafe, m	Çarpma açısı 60°, mm	Çarpma açısı 90°, mm
100	93	114
300	89	109
500	84	103
1000	74	91
1500	64	79
2000	56	69
APCR mermisi BR-271P
Mesafe, m	Çarpma açısı 60°, mm	Çarpma açısı 90°, mm
100	155	190
300	137	168
500	120	147
1000	83	101
Bu bilgiler Sovyet yöntemleri ilie elde edilmiştir. (zırh geçebilme özellikleri 75% eşdeğerdir). Aynı tür mühimmat ile kıyaslanamaz.

Kaynakça

• Shunkov V. N. - The Weapons of the Red Army, Mn. Harvest, 1999 (Шунков В. Н. - Оружие Красной Армии. — Мн.: Харвест, 1999.) ISBN 985-433-469-4
• Zaloga, Steven J., James Grandsen (1984). Soviet Tanks and Combat Vehicles of World War Two, pp. 164–5, 180. London: Arms and Armour Press. ISBN 0-85368-606-8.

Dış bağlantılar

• FlamesOfWar
• Mac.distribution.cz
• Aviapress 19 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Easyget.narod.ru28 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
• Ammunition data on BattleField.Ru 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Armor penetration table
• T-34-57 on BattleField.Ru
• "Russian Hetzers" on Henk.fox3000.com 20 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.