Vikipedi

Adolf Hitler'in iktidara yükselişi

Adolf Hitler'in iktidara yükselişini anlatan olaylar dizisi

Adolf Hitler'in iktidara yükselişi, Almanya'da Eylül 1919'da Hitler'in daha sonra Deutsche Arbeiterpartei - DAP (Alman İşçi Partisi) olarak bilinen siyasi partiye katılmasıyla başladı. İsim 1920'de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei - NSDAP (Nazi Partisi olarak bilinen Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi) olarak değiştirildi. Anti-Marksistti ve Weimar Cumhuriyeti'nin savaş sonrası demokratik hükûmetine ve Versay Antlaşması'na karşıydı, aşırı milliyetçiliği (Pancermenizmi) ve aynı zamanda antisemitizmi savunuyordu. Hitler, Reichstag'ın o ay 1933 Yetki Kanununu kabul etmesinden sonra Mart 1933'te iktidara geldi ve genişletilmiş yetkiler aldı. Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg, bir dizi parlamento seçimleri ve ilgili arka oda entrikalarından sonra 30 Ocak 1933'te Hitler'i Şansölye olarak atadı. Yetki Kanunu - acımasızca ve otoriterce kullanıldığında - Hitler'in bundan sonra anayasal olarak yasal itiraz olmaksızın diktatörlük yetkisini kullanabileceği imkanına kavuştu.

Şansölye Hitler, Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg ile kilisenin içinde el sıkışıyor, 1933

Hitler, partinin ilk yıllarında önemli bir yere yükseldi. En iyi hitabet yeteneğine sahip biri olarak, partiden ayrılmakla tehdit ettikten sonra partinin yeni lideri oldu. Siyasi hedeflerini ilerletmek için şiddet kullanma ve aynısını yapmaya istekli olan parti üyelerini işe alma konusundaki istekliliği ona kısmen yardımcı oldu. 1923 Kasım'ındaki Birahane Darbesi ve Mein Kampf (Kavgam) adlı kitabının daha sonra yayınlanması Hitler'in izleyici kitlesini genişletti. 1920'lerin ortalarında parti, Hitler'in konuşmacı ve organizatör olarak katıldığı seçim savaşlarının yanı sıra, Rotfrontkämpferbund ile Nazilerin Sturmabteilung (SA) arasındaki sokak savaşları ve şiddete katıldı. 1920'lerin sonları ve 1930'ların başlarında Naziler, Reichstag'daki en büyük siyasi parti olmaya yetecek kadar seçim desteği topladı ve Hitler'in siyasi keskinliği, aldatıcılığı ve kurnazlığı partinin çoğunluk olmamasını dönüştürdü, ancak 1933 yılındaki hasta Weimar Cumhuriyeti'nde etkili yönetim gücüne dönüştü.

Naziler iktidara geldikten sonra iktidara yükselişlerini çevreleyen bir mitoloji yarattılar ve bu makalenin kapsamına kabaca karşılık gelen dönemi ya Kampfzeit (mücadele zamanı) ya da Kampfjahre (mücadele yılları) olarak tanımladılar.

İlk adımlar (1918–1924)

değiştir

Adolf Hitler, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra yeni doğan Nazi Partisi'ne dahil oldu ve Sturmabteilung (SA) paramiliterini kurarak hareketin şiddetli tonunu erkenden belirledi.[1] Katolik Bavyera, Protestan Berlin'in merkezi yönetimine kızdı ve Hitler ilk başta Bavyera'da devrimi bir iktidar aracı olarak gördü - ancak erken bir girişim sonuçsuz kaldı ve 1923 Münih Birahane Darbesi'nden sonra hapsedildi. Zamanını, kadınsı Yahudi-Hristiyan ahlakının Avrupa'yı güçsüzleştirdiğini savunduğu Mein Kampf'ı yazmak için kullandı ve Almanya'nın kendini yeniden kurması ve bir imparatorluk kurması için demirden bir adama ihtiyacı olduğunu söyledi.[2] Hukuki yollarla iktidarı elde etme taktiğine karar verdi.[3]

Ateşkes'den (Kasım 1918) Nazi Partisi üyeliğine (Eylül 1919)

değiştir
 
Şubat 1919 Amerika Birleşik Devletleri'nde Almanya'daki karışıklıklarla ilgili haberler

25 yaşındaki Avusturya doğumlu Hitler, Bavyera Kralı III.Ludwig'den izin aldıktan sonra, henüz bir Alman vatandaşı olmamasına rağmen, Alman Ordusu'nun bir Bavyera alayına katıldı. Almanya, dört yıldan fazla bir süredir (Ağustos 1914 - Kasım 1918), Batı Cephesinde I. Dünya Savaşı'na katılan başlıca ulus oldu. Cephedeki çatışmalar Kasım 1918'de 19 Kasım'da sona erdikten sonra, Hitler Pasewalk hastanesinden taburcu edildi ve o zamanlar sosyalist bir karışıklık içinde olan Münih'e döndü.[4] 21 Kasım'da vardığında, 2. Piyade Alayı 1. Yedek Tabur 7. Bölüğüne atandı. Aralık ayında Traunstein'daki bir Savaş Esiri kampına gardiyan olarak atandı.[5] Ocak 1919'da kamp dağılıncaya kadar orada kalacaktı.

Münih'e döndü ve yeniden görevlendirilmeyi bekleyerek birkaç ay kışlada kaldı. Münih'te kaldığı bu süre zarfında, 21 Şubat 1919'da bir Alman milliyetçisi tarafından vurularak öldürülen sosyalist Kurt Eisner de dahil olmak üzere bir dizi suikastler düzenlendi. Rakibi Erhard Auer de bir saldırıda yaralandı. Diğer şiddet eylemlerinde, hem Binbaşı Paul Ritter von Jahreiß hem de muhafazakar milletvekili Heinrich Osel öldürüldüler. Berlin, komünistler tarafından "Kapitalizmin Beyaz Muhafızları" olarak adlandırılan orduya gönderilen bu siyasi kaos içindeydi. 3 Nisan 1919'da Hitler, askeri taburunun irtibat sorumlusu olarak 15 Nisan'da tekrar seçildi. Bu süre zarfında birimini çatışmanın dışında kalmaya ve iki tarafa da katılmamaya çağırdı.[6] Bavyera Sovyet Cumhuriyeti, 6 Mayıs 1919'da, Korgeneral Burghard von Oven ve güçlerinin kentin güvenliğini ilan etmesiyle resmen çöktü. Tutuklamaların ve infazların ardından Hitler, bir diğer irtibat görevlisi olan Georg Dufter'ı Sovyetlerin "radikal ayağı" diyerek kınadı.[7] Askeri soruşturma kuruluna verdiği ifadelerde, "ordudaki diğer üyeler devrimci coşkuyla enfekte olmuştur" dedi. Anti-komünist görüşlerinden dolayı terhis edilmesine izin verilerek, Mayıs 1919'da birim dağıtıldı.[8]

Haziran 1919'da Hitler, 2. Piyade Alayı'nın terhis bürosuna taşındı. Bu zaman zarfında Alman askeri komutanlığı, ordunun ana önceliğinin "polisle birlikte, halkı daha sıkı bir şekilde gözetlemek ... böylece herhangi bir yeni kargaşanın ateşlenmesinin keşfedilip söndürülebilmesi" olduğuna dair bir bildiri yayınladı.[7] Mayıs 1919'da Karl Mayr, Münih'teki 6. Muhafız Alayı Taburu'nun komutanı oldu ve 30 Mayıs'tan itibaren, General von Oven ve 4. Grup Komutanlığı'nın (Bölüm Ib) "Eğitim ve Propaganda Dairesi" başkanı oldu. Bu sıfatla istihbarat departmanı başkanı olan Mayr, Hitler'i Haziran 1919'un başlarında gizli ajan olarak işe aldı. Yüzbaşı Mayr'ın altında Augsburg yakınlarındaki Reichswehrlager Lechfeld'de "ulusal düşünce" kursları düzenlendi.[9] Hitler 10–19 Temmuz tarihleri arasında kursa katıldı. Bu süre zarfında Hitler, Mayr'ı o kadar etkiledi ki, onu 1919 yazında 26 eğitmenden 1'i olarak anti-bolşevik "eğitim komandolarına" atadı.[10][11]

Temmuz 1919'da Hitler, hem diğer askerleri etkilemek hem de Alman İşçi Partisi'ne (DAP) sızmak için Reichswehr'in Aufklärungskommando'suna (keşif komando) Verbindungsmann (istihbarat ajanı) olarak atandı. DAP, Anton Drexler, Karl Harrer ve diğer kişiler tarafından, 5 Ocak 1919'da Münih'teki Fuerstenfelder Hof restoranında küçük bir toplantıda diğer grupların birleşmesi yoluyla oluşturuldu. DAP'ın faaliyetlerini inceleyen Hitler, Drexler'in antisemitik, milliyetçi, anti-kapitalist ve anti-Marksist fikirlerinden etkilenmişti.[12]

 
Hitler'in Alman İşçi Partisi (DAP) üyelik kartı

12 Eylül 1919 toplantısında Hitler, bir seyirci üyesinin yaptığı yorumlarla öfkelendi.[11] Seyirci (Mein Kampf'ta Hitler onu küçümseyici bir şekilde "profesör" olarak adlandırdı), Bavyera'nın Almanya'dan tamamen bağımsız olması ve yeni bir Güney Alman ulusu oluşturmak için Avusturya ile birleşmesi gerektiğini ileri sürdü. Hitler ayağa kalktı ve talihsiz Profesör Baumann'ı hitabet yeteneklerini kullanarak azarladı ve sonunda Baumann'ın toplantıyı ertelemeden önce terk etmesine neden oldu.[13][14] Hitler'in hitabet becerilerinden etkilenen Drexler, onun DAP'a katılmasını ısrarla istedi. Ordu amirlerinin emri üzerine Hitler partiye katılmak için başvurdu.[15] Bir hafta içinde Hitler, resmi olarak üye olarak kabul edildiğini ve bunu görüşmek için bir "komite" toplantısına gelmesi gerektiğini belirten bir posta kartı aldı. Hitler, Alte Rosenbad birahanesinde yapılan "komite" toplantısına katıldı.[16] Daha sonra Hitler Mein Kampf kitabında, yeni doğan bu partiye katılmanın "... hayatının en belirleyici kararı olduğunu yazdı. Buradan geri dönüş olmazdı ve olamazdı. ... Alman İşçi Partisi'ne üye olarak kaydoldu ve geçici 7 "numaralı üyelik kartını aldı.[17] Normalde askere alınmış ordu personelinin siyasi partilere katılmasına izin verilmiyordu. Ancak bu durumda Yüzbaşı Mayr, Hitler DAP'a katılmasına izin verdi. Dahası, Hitler'in orduda kalmasına ve haftalık 20 altınlık maaşını almasına da izin verildi.[18]

Erken parti üyeliğinden Hofbräuhaus Melée'ye (Kasım 1921)

değiştir
Otto Strasser: NSDAP'ın programı nedir?
Hitler: Sorun program değil. Tek soru güçtür.
Strasser: Güç, yalnızca programı gerçekleştirmenin yoludur.
Hitler: Bunlar entelektüellerin görüşleridir. Güce ihtiyacımız var![19]

1920 başlarında, DAP 101'den fazla üyeye ulaştı ve Hitler, 555 numaralı üye olarak üyelik kartını aldı. Hitler'in hatırı sayılır hitabet ve propaganda becerileri parti liderliği tarafından takdir edildi. Anton Drexler'in desteğiyle Hitler, 1920'nin başlarında parti propagandasının başına geçti ve eylemleri partiyi dönüştürmeye başladı. O güne kadarki en büyük dinleyici buluşmasını 24 Şubat 1920'de Münih'deki Staatliches Hofbräuhaus'ta düzenledi. Orada Hitler, partinin 25 maddelik programını açıkladı. DAP'nin isim değişikliğini Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei - NSDAP (Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi) olarak değiştirdi (Dünyanın geri kalanı tarafından genellikle Nazi Partisi olarak bilinen). Hitler, partinin kırmızı zemin üzerine beyaz bir daire içinde gamalı haç bayrağını tasarladı. Hitler daha sonra Mart 1920'de ordudan terhis edildi ve Nazi Partisi için tam zamanlı çalışmaya başladı.

1920'de Emil Maurice'in çevresinde küçük bir "salon koruma" ekibi oluşturuldu.[20] Grup ilk olarak "Sipariş birlikleri" (Ordnertruppen) olarak adlandırıldı. Daha sonra Ağustos 1921'de Hitler, partinin "Jimnastik ve Spor Bölümü" (Turn- und Sportabteilung) olarak bilinen grubu yeniden tanımladı.[21] 1921 sonbaharında gruba Sturmabteilung (Fırtına Kıtası) veya SA adı verildi ve Kasım 1921'de grup artık resmi olarak bu adla biliniyordu.[22]

1920'de Hitler ayrıca Münih bira salonlarında, özellikle Hofbräuhaus, Sterneckerbräu ve Bürgerbräukeller'de konferans vermeye başladı. Parti konuşmaları ve toplantıları için kalabalığı sadece Hitler getirebildi. Bu zamana kadar, polis konuşmaları zaten izliyordu ve hayatta kalan kendi kayıtları, Hitler'in Yahudiler ve Versailles Antlaşması gibi başlıklarla konferanslar verdiğini ortaya koyuyor. Yıl sonunda parti üyeliği 2.000 olarak kaydedildi.[23]

Haziran 1921'de, Hitler ve Dietrich Eckart, Berlin'e bağış toplama gezisindeyken, örgütsel evi olan Münih'teki Nazi Partisi içinde bir isyan patlak verdi. Yürütme komitesi üyeleri rakip Alman Sosyalist Partisi (DSP) ile birleşmek istedi.[24] Hitler 11 Temmuz'da Münih'e döndü ve öfkeyle istifasını sundu. Komite üyeleri, önde gelen halk figürü ve sözcüsünün istifasının partinin sonu anlamına geleceğini fark etti.[25] Hitler, parti başkanı olarak Anton Drexler'in yerine geçmesini ve parti merkezinin Münih'te kalması koşuluyla yeniden katılacağını duyurdu.[26] Komite bu isteğini kabul etti ve 26 Temmuz'da 3.680 üye olarak partiye yeniden katıldı.[26] İlerleyen günlerde Hitler, kalabalıklara konuştu ve gürleyen alkışlarla kendini savundu. Stratejisi başarılı oldu: bir genel üyelik toplantısında parti başkanı olarak mutlak yetkiler verildi ve kendisine sadece bir hayır oyu kullanıldı.[27]

4 Kasım 1921'de Nazi Partisi, Münih Hofbräuhaus'ta büyük bir halk toplantısı düzenledi. Hitler bir süre konuştuktan sonra, toplantı bir kargaşaya dönüştü. küçük bir SA bölüğü muhalefeti yendi.[20]

Birahane Darbesi

değiştir
 
Birahane Darbesi Sanıkları

1922'de ve 1923'ün başlarında, Hitler ve Nazi Partisi, büyüyerek büyük önem kazanacak iki örgüt kurdu. İlki Jungsturm Adolf Hitler ve Jugendbund der NSDAP olarak başladı; daha sonra Hitler Gençliği olacaklardı.[28][29] Diğeri, Mayıs 1923'te Stoßtrupp-Hitler (Shock Troop-Hitler) olarak yeniden adlandırılan Stabswache (Özel Muhafız) idi.[30] Hitler için bir koruma biriminin bu erken enkarnasyonu daha sonra Schutzstaffel (SS) olacaktı.[31] Benito Mussolini'nin 1922'deki Roma Yürüyüşünden esinlenen Hitler, ülkenin kontrolünü ele geçirmek için bir darbenin uygun strateji olduğuna karar verdi. Mayıs 1923'te, ordu içinde Hitler'e bağlı unsurlar SA'nın bir kışla ve onun silahlarını temin etmesine yardım etti, ancak yürüyüş emri asla vermedi.

Hitler, 8-9 Kasım 1923'te bir darbe girişimi olan Birahane Darbesi'ne liderlik ettiğinde çok önemli bir an gelmişti. Başarısız darbede on altı Nazi Partisi üyesi ve dört polis memuru öldürüldü. Hitler, 11 Kasım 1923'te tutuklandı.[32] Hitler, vatana ihanetten yargılanarak halkın büyük ilgisini çekti.[33]

Oldukça görkemli olan duruşma Şubat 1924'te başladı. Hitler, durumu tersine çevirmeye, demokrasiyi ve Weimar Cumhuriyeti'ni Alman halkına hainlik olarak yargılamaya çalıştı. Hitler savunmasına karşın suçlu bulundu ve 1 Nisan'da Landsberg Hapishanesinde beş yıl hapis cezasına çarptırıldı.[34] Hitler, gardiyanlardan dostane muamele gördü; nehir manzaralı bir odası vardı, kravat takıyordu, odasına düzenli ziyaretçileri vardı, taraftarlarından mektup almasına ve özel sekreter kullanmasına izin verildi. Bavyera Yüksek Mahkemesi tarafından affedilerek, savcının itirazları üzerine 20 Aralık 1924'te hapisten çıkarıldı.[35]

Hitler, Landsberg Hapishanesinde geçirdiği zamanı politik stratejisini değerlendirmek ve Mein Kampf'ın (orijinal adı: Yalanlara, Aptallığa ve Korkaklığa Karşı Dört Buçuk Yıl Mücadele başlıklı) ilk cildini, özellikle yardımcısı Rudolf Hess'e dikte ettirerek yazdırttı. [ Ö] Darbeden sonra Bavyera'da partisi yasaklandı, ancak 1924'teki iki seçime Nasyonal Sosyalist Özgürlük Hareketi adıyla vekaleten katıldı. Mayıs 1924 Alman federal seçiminde parti, % 6,6 (1.918.329) oy alarak Reichstag'da sandalye kazandı. Aralık 1924 federal seçimlerinde, Nasyonal Sosyalist Özgürlük Hareketi (NSFB) (Deutschvölkische Freiheitspartei (DVFP) ve Nazi Partisi'nin (NSDAP) birleşimi) 18 sandalye kaybetti, sadece 14 sandalyeye sahipti. Seçmenlerin sadece % 3'ü (907.242) Hitler'in partisine oy vermişti. Barmat Skandalı (1924 ve 1925'te Weimar Cumhuriyeti'nde, Sosyal Demokrat Parti'nin yolsuzluk, savaş vurgunculuğu, dolandırıcılık, rüşvet ve mali kötülüklerle suçlanması), daha sonra Nazi propagandasında hem bir seçim stratejisi hem de anti-Semitizme bir çağrı olarak kullanıldı.

Güce doğru ilerleyişi (1925–1930)

değiştir

Mayıs 1928 federal seçimlerinde parti Reichstag'da yalnızca 12 sandalye kazandı.[36] En yüksek eyalet kazancı yine Bavyera'da (% 5,1) oldu, ancak üç bölgede Naziler oyların % 1'ini bile alamadı. Genel olarak Parti, oyların % 2.6'sını (810.100) kazandı.[36] Kısmen kötü sonuçlar nedeniyle Hitler, Almanların hedefleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmaları gerektiğine karar verdi. Yayıncısının cesaretini kırmasına rağmen, keşfedilen ve ölümünden sonra Zweites Buch olarak yayınlanan ikinci bir kitap yazdı. Bu sırada SA, Komünist kalelerine girerek ve şiddetli tartışmalar başlatarak Rotfront ile kasıtlı bir düşmanlık dönemi başlattı.

1928'in sonunda parti üyeliği 130.000 olarak kaydedildi. Mart 1929'da Erich Ludendorff, Başkanlık seçimlerinde Nazi Partisi'ni temsil etti. 280.000 oy (% 1.1) kazandı ve bir milyondan az oyu alan tek aday oydu. Sokaklardaki çatışmalar giderek şiddetlendi. Rotfront, Hitler'in bir konuşmasını böldükten sonra SA, Nürnberg sokaklarına yürüdü ve iki seyirciyi öldürdü. SA, 25 Ağustos'ta bir Rotfront toplantısına ve günler sonra Almanya Komünist Partisi'nin (KPD) Berlin'deki genel merkezine bir kısasa kısasa eylemde baskın düzenledi. Eylül ayında Joseph Goebbels, adamlarını KPD'nin kalesi Neukölln'e götürdü ve iki savaşan taraf silah alışverişinde bulundu.

1929 Alman referandumu, Nazi Partisi'nin daha önce hiç sahip olmadığı bir itibar ve tanınmasını sağladığı için önemliydi.[37]

14 Ocak 1930 akşamı, saat on civarında, Horst Wessel, Friedrichshain'de KPD'nin iki üyesi tarafından yakın mesafeden ölümcül bir şekilde vuruldu.[38] Saldırı, KPD üyesi olan ev sahibiyle tartıştıktan sonra meydana geldi ve Wessel'i vuran Rotfront arkadaşlarından Albert Hochter ile iletişime geçti.[39] Wessel, aylar önce Horst-Wessel-Lied olarak Nazi marşı olarak bilinecek bir şarkıyı kaleme almıştı. Goebbels saldırıda ele geçirildi (ve Wessel'in ölüm döşeğinde geçirdiği haftalar) şarkıyı duyurmak için kullanıldı ve cenazesi Naziler için anti-komünist propaganda fırsatı olarak kullanıldı.[40] Mayıs ayında Goebbels, cumhurbaşkanı Hindenburg'a "iftira atmaktan" mahkûm edildi ve 800 mark para cezasına çarptırıldı. Cezası, Goebbels'in 1929 tarihli Der Angriff gazetesinde yazdığı bir makaleden kaynaklanıyordu. Haziran ayında Goebbels, Leipzig savcısı tarafından Goebbels'in 1927'de verdiği ifadelere dayanarak vatana ihanetle suçlandı, ancak dört aylık bir soruşturmanın ardından boşa çıktı.[41]

 
Hitler Aralık 1930'da Nazi Partisi üyeleriyle birlikte

Bu arka plana karşı, Hitler'in partisi Reichstag'da Eylül 1930 federal seçimlerinde 107 sandalye (% 18,3, 6,409,600 oy) alarak bir zafer kazandı.[36] Naziler Almanya'daki en büyük ikinci parti oldu. Bavyera'da parti, oyların % 17.9'unu aldı, ancak bu oran ilk kez diğer birçok ilde aşıldı: Oldenburg (% 27.3), Braunschweig (% 26.6), Waldeck (% 26.5), Mecklenburg-Strelitz (% 22.6), Lippe (% 22,3) Mecklenburg-Schwerin (% 20,1), Anhalt (% 19,8), Thuringen (% 19,5), Baden (% 19,2), Hamburg (% 19,2), Prusya (% 18,4), Hessen (% 18,4), Sachsen (% 18.3), Lubeck (% 18.3) ve Schaumburg-Lippe (% 18.1).

Kampanyanın arkasına eşi görülmemiş miktarda para aktarıldı. Bir milyondan fazla broşür üretildi ve dağıtıldı; Yalnızca Berlin'de kullanılmak üzere altmış kamyona el konuldu. Nazi kampanyalarının daha az titiz olduğu bölgelerde, toplam oy oranı % 9 kadar düşmüştü. Büyük Buhran aynı zamanda Hitler'in seçim başarısında da bir faktördü. Bu yasal zemine karşı SA, ilk büyük Yahudi karşıtı eylemini 13 Ekim 1930'da başlattı. Kahverengi gömlekliler Potsdamer Platz'daki Yahudilere ait dükkânların camlarını kırdı.[42]

Weimar partilerinin Nazileri durduramaması

değiştir

1929 Wall Street Çöküşü dünya çapında ekonomik felaketin habercisi oldu. Naziler ve Komünistler 1930 federal seçimlerinde büyük kazançlar elde ettiler.[43] Naziler ve aralarındaki Komünistler, Reichstag koltuklarının neredeyse % 40'ını aldılar. Bu durum, ılımlı partilerin anti-demokratlarla müzakereleri düşünmesini gerektiriyordu.[44] "Komünistler", diye yazıyordu Bullock, "cumhuriyeti kurtarmak için parmaklarını kıpırdatmaktansa Nazileri iktidarda görmeyi tercih edeceklerini açıkça ilan ettiler".[45]

Weimar siyasi partileri, Nazi yükselişini durduramadı. Almanya'nın Weimar siyasi sistemi, şansölyelerin istikrarlı bir parlamento çoğunluğu ile yönetmelerini zorlaştırdı ve ardışık şansölyeler bunun yerine cumhurbaşkanının acil durum yetkilerine hükmetti.[46] 1931'den 1933'e kadar Naziler, terör taktiklerini geleneksel kampanyalarla birleştirdi - Hitler, ülkeyi yayın yoluyla etkilerken, SA birlikleri sokaklarda geçit töreni yaptı, rakiplerini dövdü ve toplantılarını dağıttı.[3]

Nazileri bloke edecek kadar güçlü bir orta sınıf liberal partisi yoktu. Halk Partisi ve Demokratlar sandıklarda Nazilere ağır kayıplar verdiler. Sosyal Demokratlar, esasen etkisiz bir liderliğe sahip muhafazakar bir sendika partisiydi. Katolik Merkez Partisi oylama blokajını sürdürdü, ancak kendi özel çıkarlarını savunmakla meşguldü ve Bullock şöyle yazdı: "1932–3 ... ". Bu arada Komünistler, sokaklarda Nazilerle şiddetli çatışmalara giriyorlardı, ancak Moskova, Komünist Partiyi, Sosyal Demokratların imhasına öncelik vermesi ve işçi sınıfının sadakatine rakip olarak onlarda daha fazla tehlike görmesi için talimat vermişti. Yine de Bullock, en ağır sorumluluğun "gerçek bir muhafazakarlıktan vazgeçen" ve Hitler'i bir koalisyon hükûmetine ortak yapan Alman sağ kanadına ait olduğunu yazdı.[47]

 
Şansölye Franz von Papen (solda) nihai halefi Savunma Bakanı Kurt von Schleicher ile

Merkez Partisi'nden Heinrich Brüning, 1930'dan 1932'ye kadar şansölyeydi. Brüning ve Hitler işbirliği şartlarına uzlaşamadı, ancak Brüning'in kendisi, parlamentonun desteği üzerinde giderek cumhurbaşkanı ve Ordunun desteğiyle ülkeyi yönetiyordu.[48] Muhafazakar bir monarşist olan 84 yaşındaki cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg, Nazileri bastırmak için harekete geçme konusunda isteksizken, hırslı Tümgeneral Kurt von Schleicher, Bakan, ordu ve donanma meselelerini ele alırken, onların desteğinden yararlanmayı umuyordu.[49] Schleicher'in desteği ve Hitler'in açıkladığı onayıyla Hindenburg, Haziran 1932'de Brüning'in yerine Katolik monarşist Franz von Papen'i Şansölye olarak atadı.[50] Papen, Harzburg Cephesinin yeniden dirilişinde aktif rol oynadı.[51] Merkez Partisi ile arası bozulmuştu.[52] Nihayetinde Hitler'i alt etmeyi umuyordu.[53]

Temmuz 1932 federal seçimlerinde Naziler Reichstag'ın en büyük partisi oldu, ancak yine de çoğunluk yoktu. Hitler, Papen'e olan desteğini çekti ve şansölyelik talebinde bulundu. Bu isteği Hindenburg tarafından reddedildi.[54] Papen Parlamentoyu feshetti ve Nazi oylaması Kasım Seçimlerinde reddedildi.[55] Seçim sonrasında Papen, bir üst meclis ile yeni bir seçim sistemi taslağı hazırlarken kararnamelerle ülkeyi yönetmeyi önerdi. Schleicher, Hindenburg'u Papen'i görevden almaya ikna etti, Schleicher'in kendisi şansölye oldu ve işe yarar bir koalisyon kurma sözü verdi.[56]

Mağdur olan Papen, bir Nazi-Milliyetçi Koalisyonu önererek Hitler ile müzakerelere başladı. Neredeyse Hitler'i geride bırakan, ancak Schleicher tarafından yenilecek olan Papen, dikkatini Schleicher'i yenmeye çevirdi ve Hitler ile bir anlaşma imzaladı.[57]

Kontrolü ele geçirme (1931–1933)

değiştir

10 Mart 1931'de Rotfront ile SA arasındaki sokak şiddeti artarak, önceki tüm engelleri ve beklentileri yıkarak, Prusya Kahverengi gömlekliler üzerindeki yasağını yeniden yürürlüğe koydu. Yasaktan günler sonra, SA-adamları bir sokak kavgasında iki komünisti vurarak öldürdü, bu da Goebbels hakkında kamuoyu önünde konuşma yasağı getirildi.

Hitler'in vatandaşlığı 1924'te kamuoyunda tartışılan bir konu haline geldiğinde, 16 Ekim 1924'te Hitler bir kamu beyanatı verdi:

Avusturya vatandaşlığımı kaybetmek bana acı vermiyor, çünkü kendimi hiçbir zaman Avusturya vatandaşı olarak hissetmedim, her zaman sadece bir Alman olarak hissettim. ... Alman Ordusunda nihai sonuca varmamı ve askerlik yapmamı sağlayan işte bu zihniyetti.[58]

Hitler, memleketi Avusturya'ya sürgün edilme tehdidi altında, 7 Nisan 1925'te Avusturya vatandaşlığından resmen vazgeçti ve neredeyse yedi yıl sonrasına kadar Alman vatandaşlığını alamadı; bu nedenle, kamu görevlerine aday olamadı.[59] Wilhelm Frick'in bir Thüringen polis memuru olarak vatandaşlığı nakletme girişiminin başarısız olmasından sonra Hitler, Dietrich Klagges tarafından Özgür Brunswick Eyaleti hükûmet yetkilisi olarak atandıktan sonra Alman vatandaşlığını kazandı.[60][61][62]

SA'dan sorumlu Ernst Röhm, şiddetli bir anti-semitist olan Wolf-Heinrich von Helldorff'u Berlin SA'nın başına getirdi. Rotfront tarafında birçok ölümle birlikte kayıpları arttı ve 1931'in sonunda SA'da 47 ölüm gerçekleşti ve Rotfront kendisinden de yaklaşık 80 kişinin öldüğünü kaydetti. 1932 yılının Şubat ve Nisan ayları boyunca sokak kavgaları ve ölümlerle sonuçlanan birahane savaşları, Adolf Hitler'in anıtsal olarak popüler Hindenburg'la karşı karşıya gelmesine neden olan başkanlık seçimlerindeki rekabetin zemininde gerçekleşti. 13 Mart'taki ilk turda, Hitler 11 milyondan fazla oy almıştı ama yine de Hindenburg'un gerisindeydi. İkinci ve son tur 10 Nisan'da gerçekleşti: Hitler (% 36,8 - 13,418,547 oy) Paul von Hindenburg'a (% 53,0 - 19,359,983 oy) yenilirken, KPD adayı Ernst Thälmann oyların düşük bir yüzdesini (% 10,2 - 3,706,759 oy) kazandı. O anda Nazi Partisi'nin 800.000'den fazla üyesi vardı.

Başkanlık seçimlerinden üç gün sonra, Alman hükûmeti Nazi Partisi paramiliterleri olan SA ve SS'i Devlet Otoritesinin Korunmasına İlişkin Olağanüstü Hal Kararnamesi'ne dayanarak yasakladı.[63][64] Bu eylem büyük ölçüde SA görevlilerinin Berlin'de silahsız Yahudilere saldırmaktan yargılandığı davada ortaya çıkan ayrıntılardan kaynaklandı. Bir aydan kısa bir süre sonra yasa, 30 Mayıs'ta Almanya Başbakanı Franz von Papen tarafından yürürlükten kaldırıldı. Yahudilerin kaderi hakkındaki bu tür kararsızlık, o dönemde Alman halkını saran anti-Semitizm kültürü tarafından destekleniyordu.

Temmuz 1932 federal seçiminde, Naziler halk oylarının % 37.3'ünü (13.745.000 oy), yüzde 19'luk bir artışla kazandı ve 608 sandalyenin 230'uyla Reichstag'ın en büyük partisi oldu.[36] Hitler'in seçim kazanımları karşısında küçülen KPD, yasal araçlardan uzaklaştı ve giderek şiddete yöneldi. Silezya'da sonuçlanan bir çatışma, ordunun sevk edilmesiyle sonuçlandı ve her girişim Almanya'yı potansiyel bir iç savaşa sürükledi. Bu sırada her iki taraf da bir rekabeti ateşlemek umuduyla birbirlerinin kalelerine yürüdü. Saldırılar, SA lideri Axel Schaffeld'in 1 Ağustos'ta suikasta kurban gitmesiyle devam etti ve ateşli bir boyuta ulaştı.

Nazi Partisi artık Reichstag'ın en büyük partisi olduğu için, Reichstag Başkanını seçme hakkına sahipti ve göreve kendi adamı Hermann Göring'i seçti. Başarıdan güç alan Hitler, şansölye olmak istedi. Başkan Hindenburg'un emriyle Şansölye Papen tarafından Hitler'e şansölye yardımcısı görevi teklif edildi, ancak reddetti. Hitler, bu teklifi, onu hükûmette "ikinci kemancı rolü" konumuna yerleştirdiğini gördü.[65]

Göring, Reichstag başkanı konumunda iken, Nazi Partisi üyelerinin öldürülmesi olayında hükûmetin kararlı önlemler almasını istedi. 9 Ağustos'ta, Reichstrafgesetzbuch yasasında 'siyasi şiddet eylemleri' ile ilgili değişiklikler yapıldı ve cezayı 'ömür boyu hapis, 20 yıl ağır çalışma veya ölüm cezasına yükseltti. Bu tür suçları yargılayacakları özel mahkemeler ilan edildi. Yarım yıldan az bir süre sonra iktidara geldiğinde, Hitler bu yasayı muhaliflerine karşı yıkıcı bir etkiyle kullanacaktı.

Yasa hemen uygulandı, ancak son katliamların arkasındaki failleri beklendiği gibi yargılamaya götürmedi. Bunun yerine, Potempa'da (Yukarı Silezya) bir KPD üyesini öldürdüğü iddia edilen beş SA görevlisi yargılandı. Hitler duruşmaya savunma tanığı olarak çıktı, ancak 22 Ağustos'ta beşi mahkûm edildi ve ölüm cezasına çarptırıldı. İtirazda, bu ceza Eylül ayı başlarında müebbet hapis cezasına çevrildi. Hitler'in 1933 genel afıyla tüm tutuklu Nazileri serbest bırakmasından sadece dört ay önce boyunca hapiste yattılar.

Nazi Partisi Kasım 1932 seçimlerinde 35 sandalye kaybetti, ancak 196 sandalyeyle (% 33.1) Reichstag'ın en büyük partisi olmaya devam etti. Sosyal Demokratlar (SPD) 121 sandalye (% 20.4) ve Komünistler (KPD) 100 (% 16.9) sandalye kazandı.

Komünist Enternasyonal, tüm ılımlı sol partileri "sosyal faşistler" olarak tanımladı ve Komünistleri, enerjilerini ılımlı solun yok edilmesine adamaya çağırdı. Sonuç olarak KPD, Moskova'dan gelen emirlere uyarak, Sosyal Demokratların NSDAP'a karşı siyasi bir ittifak kurma girişimlerini reddetti.

Şansölye Papen görevden ayrıldıktan sonra, gizlice Hitler'e, cumhurbaşkanı Hindenburg üzerinde hala önemli bir etkiye sahip olduğunu söyleyen Papen, şansölye yardımcısı olabildiği sürece Hitler'i şansölye yapabileceğini söyledi. Bir diğer kayda değer olay ise, Sanayi, finans ve tarımın 22 önemli temsilcisi tarafından Hindenburg'dan Hitler'i şansölye olarak atamasını isteyen bir mektup olan Industrielleneingabe 'nin yayınlanmasıydı. Hindenburg, Temmuz ve Kasım 1932'deki parlamento seçimleri çoğunluk hükûmetinin kurulmasıyla sonuçlanmadıktan sonra Hitler'i şansölye olarak atamayı gönülsüzce kabul etti. Hitler, NSDAP ve Alman Ulusal Halk Partisi (DNVP) tarafından oluşturulan kısa ömürlü bir koalisyon hükûmetine başkanlık etti.

30 Ocak 1933'te, yeni kabine Hindenburg'un ofisinde kısa bir törenle yemin etti. NSDAP üç görev kazandı: Hitler Şansölye, Wilhelm Frick İçişleri Bakanı ve Hermann Göring, Portföysüz Bakan (ve Prusya İçişleri Bakanı) oldu.[66][67] SA ve SS, Berlin'de meşalelerin aydınlattığı geçit törenleri düzenlediler. Hitler'in Machtergreifung'u ("iktidarın ele geçirilmesi") olarak adlandırılacak olan bu olaydır. Terim başlangıçta bazı Naziler tarafından devrimci bir süreç önermek için kullanılmıştı. Hitler ve diğerleri, güç aktarımının mevcut anayasal çerçeve içinde gerçekleştiğini yansıtan Machtübernahme ("iktidarın devralınması") kelimesini kullanmasına rağmen[68] ve sürecin yasal olduğunu öne sürüyor.[69][70]

Papen, muhafazakar çoğunluk kabinede şansölye yardımcısı olarak görev yapacaktı fakat hala yanlış bir şekilde Hitler'i "evcilleştirebileceğine" inanıyordu Başlangıçta Papen, bazı Nazi aşırılıklarına karşı onların aleyhine konuştu. Ancak, 1934'te Uzun Bıçaklar Gecesi'nde ölümden kıl payı kurtulduktan sonra artık rejimi eleştirmeye cesaret edemedi ve Alman büyükelçisi olarak Viyana'ya gönderildi.[71]

Hem Almanya içinde hem de yurt dışında, başlangıçta Hitler'in konumunu daha sonraki diktatörlük tek parti rejimini kurmak için kullanabileceğine dair çok az korku vardı. Daha ziyade, onu şansölye yapmasına yardım eden muhafazakarlar, Hitler'i kontrol edip Nazi Partisini "ehlileştirip" hükûmette ilgili dürtüleri kendilerinin belirlemesine ikna oldular; yabancı büyükelçiler, Hitler'in Mussolini'nin kötü bir kopyası olmasa da "vasat" olduğunu vurgulayarak endişeleri yatıştırdılar; SPD'li politikacı Kurt Schumacher bile Hitler'i yeni hükûmetin "Dekorationsstück" ("sahne/dekorasyon parçası") olarak görerek onu önemsizleştirdi. Alman gazeteleri, şüphesiz, Hitler önderliğindeki hükûmetin siyasi düşmanlarıyla (sol partiler) savaşmaya çalışacağını, ancak Almanya'da bir diktatörlük kurmanın imkansız olacağını, çünkü "şiddetin devam edemeyeceğini" yazdı ve Alman milletinin "ifade ve düşünce özgürlüğüyle" gurur duyması gerektiğini de belirtti. Frankfurter Zeitung'dan Theodor Wolff şunu yazdı:[72]

Alman ulusuna diktatörlük rejimi dayatılabileceğini düşünmek umutsuz bir yanlış yargıdır. [...] Alman halkının çeşitliliği demokrasiyi gerektirir.

— Theodor Wolff in Frankfurter Zeitung, Ocak 1933

Yahudi Alman toplumunda bile, Hitler'in ateşli antisemitizmini gizlememesine rağmen endişeler sınırlı görünüyordu. Merkezi Yahudi Alman örgütünün (Centralverein deutscher Staatsbürger jüdischen Glaubens) yürütme kurulu 30 Ocak tarihli bir bildirgede, "elbette" Yahudi cemaatinin yeni hükûmete "en büyük güvensizlikle" karşı karşıya olduğunu, ancak aynı zamanda "kimsenin anayasal haklarına dokunmaya cesaret edemeyeceğine" ikna olmuşlardı. Yahudi Alman gazetesi Jüdische Rundschau'da 31 Ocak'ta yazdı:[72]

... Alman ulusunda da barbar Yahudi karşıtı politikaya karşı yönelen güçler hala aktiftir. - Jüdische Rundschau [de], 31 Ocak 1933

Bununla birlikte, Berlin'deki İngiltere Büyükelçisi Sir Horace Rumbold gibi artan sayıda meraklı gözlemci, görüşlerini gözden geçirmeye başladı. 22 Şubat 1933'te, "Hitler devlet adamı olmayabilir, ancak alışılmadık derecede zeki ve cüretkar bir demagogdur ve her popüler içgüdüye tamamen canlıdır" diye yazdı ve Dışişleri Bakanlığı'na, Nazilerin "geldiği konusunda hiçbir şüphesi olmadığını" bildirdi.[73] Dışişleri Daimi Müsteşarı Robert Vansittart, gönderiyi aldıktan sonra, Hitler'in sonunda üstünlüğü ele geçirmesi durumunda, "o zaman başka bir Avrupa savaşının ölçülebilir mesafe içinde olduğu" sonucuna vardı.[74]

Nazizme karşı çıkan Almanların ona karşı birleşememesiyle, Hitler kısa sürede mutlak iktidarı sağlamlaştırmaya başladı.

Saçma sapan konuşuyormuş gibi görünme riskine rağmen, size Nasyonal Sosyalist hareketin 1000 yıl boyunca devam edeceğini söylüyorum! ... 15 yıl önce bir gün Almanya'yı yöneteceğimi ilan ettiğimde insanların bana nasıl güldüğünü unutmayın. Şimdi iktidarda kalacağımı ilan ettiğimde, aynı aptal gibi gülüyorlar! - Adolf Hitler, Haziran 1934'te Berlin'deki bir İngiliz muhabirine[75]

Şansölyelikten diktatörlüğe

değiştir
 
Adolf Hitler, 23 Mart 1933'te Reichstag'a hitap ediyor. 1933'te Yetki Kanunu'na rıza arayan Hitler, Reichstag'ı, cumhurbaşkanını, eyaletleri tehdit etmeyeceğine söz vererek dostane işbirliği imkânı sundu.

Reichstag yangınının ardından Naziler sivil özgürlükleri askıya almaya ve siyasi muhalefeti ortadan kaldırmaya başladı. Komünistler Reichstag'dan dışlandı. Mart 1933 seçimlerinde yine hiçbir parti çoğunluğu sağlayamadı. Hitler, istediği yetkileri elde etmek için Reichstag'daki Merkez Partisi ve Muhafazakarların oyuna ihtiyaç duyuyordu. Reichstag üyelerini 24 Mart 1933'te Yetki Kanunu için oy kullanmaya çağırdı. Hitler'e Yasa ile "geçici olarak" genel yetki verildi.[76] Yasa ona parlamentonun izni olmadan ve hatta anayasal sınırlamalar olmaksızın hareket etme özgürlüğü verdi.[77]

Hitler, karakteristik müzakere ve sindirme karışımını kullanarak dostane işbirliği imkânını sundu ve acil durum yetkileri verilirse Reichstag'ı, cumhurbaşkanını, eyaletleri veya kiliseleri tehdit etmeme sözü verdi. Meclis binasını çevreleyen Nazi paramiliteriyle birlikte, "Reichstag beyleri, savaş ve barış arasında karar vermek size kalmış" dedi.[76] Dine karışmama vaatleri alan Merkez Parti, Kanun'un oylamasına muhafazakarlarla katıldı (sadece Sosyal Demokratlar aleyhte oy verdi).[78]

Yasa, Hitler ve Kabinesinin dört yıl boyunca olağanüstü hâl kararıyla hüküm sürmesine izin verdi, ancak Hindenburg cumhurbaşkanı olarak kaldı. Hitler derhal eyaletlerin yetkilerini ve Nazi dışı siyasi parti ve örgütlerin varlığını ortadan kaldırmaya başladı. Nazi olmayan partiler 14 Temmuz 1933'te resmen yasaklandı ve Reichstag demokratik sorumluluklarından arındırıldı.[79] Hindenburg ordunun başkomutanı olarak kaldı ve yabancı anlaşmaları müzakere etme yetkisini elinde tuttu.

Kanun, cumhurbaşkanının yetkilerini ihlal etmedi ve Hitler, Ağustos 1934'te Hindenburg'un ölümüne kadar tam bir diktatörlük iktidarı elde edemedi.[80] Gazeteciler ve diplomatlar, Hitler'in kendisini cumhurbaşkanı olarak atayıp atamayacağını, onun yerine kimlerin Şansölye olarak atanabileceğini ve ordunun ne yapacağını merak ettiler. Ordunun Uzun Bıçaklar Gecesi'nden sonra Hitler'i desteklediğini bilmiyorlardı ya da cumhurbaşkanlığı ve Şansölyelik olarak iki konumunu tek bir makamda birleştireceğini umuyorlardı. Yalnızca Hitler devlet başkanı olarak kendisini hükûmetin başı olarak görevden alabilirdi. Tüm askerler, Hindenburg'un öldüğü gün, makama veya millete değil, kişisel olarak Hitler'e "kayıtsız şartsız itaat" yemini ederek Hitler Yemini verdiler.[81] 1934 Almanya devlet başkanlığı referandumu'nda büyük çoğunluk iki makamı birleştirmeyi onayladı.[82]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Shadows of the Dictators 1989, s. 25.
  2. ^ Shadows of the Dictators 1989, s. 27.
  3. ^ a b Shadows of the Dictators 1989, s. 28.
  4. ^ Ullrich 2016, s. 73.
  5. ^ Ullrich 2016, s. 75.
  6. ^ Ullrich 2016, s. 79.
  7. ^ a b Ullrich 2016, s. 80.
  8. ^ Shirer 1960, s. 34.
  9. ^ Kershaw 2008, ss. 72–74.
  10. ^ Ullrich 2016, s. 82.
  11. ^ a b Shirer 1960, s. 35.
  12. ^ Kershaw 2008, s. 82.
  13. ^ Hitler 1999, s. 219.
  14. ^ Kershaw 2008, s. 75.
  15. ^ Evans 2003, s. 170.
  16. ^ Kershaw 2008, ss. 75, 76.
  17. ^ Hitler 1999, s. 224.
  18. ^ Kershaw 2008, s. 76.
  19. ^ Toland 1976, s. 106.
  20. ^ a b Hoffmann 2000, s. 50.
  21. ^ Shirer 1960, s. 42.
  22. ^ Campbell 1998, ss. 19, 20.
  23. ^ Kershaw 2008, ss. 88–89.
  24. ^ Kershaw 2008, ss. 100–101.
  25. ^ Kershaw 2008, s. 102.
  26. ^ a b Kershaw 2008, s. 103.
  27. ^ Kershaw 2008, ss. 83, 103.
  28. ^ Lepage 2008, s. 21.
  29. ^ Zentner & Bedürftig 1997, s. 431.
  30. ^ Weale 2010, s. 16.
  31. ^ Weale 2010, ss. 26–29.
  32. ^ Kershaw 2008, s. 131.
  33. ^ Shirer 1960, s. 75.
  34. ^ Fulda 2009, ss. 68–69.
  35. ^ Kershaw 1999, s. 239.
  36. ^ a b c d Kolb 2005, ss. 224–225.
  37. ^ Nicholls, A.J. (2000) Weimar and the Rise of Hitler. London: Palgrave MacMillan. p. 138 978-0312233518
  38. ^ Siemens 2013, s. 3.
  39. ^ Burleigh 2000, ss. 118–119.
  40. ^ Evans 2003, ss. 266–268.
  41. ^ Thacker 2010, ss. 111–112.
  42. ^ Hakim 1995.
  43. ^ Fulbrook 1991, s. 55.
  44. ^ Bullock 1991, s. 118.
  45. ^ Bullock 1991, s. 138.
  46. ^ Bullock 1991, ss. 92–94.
  47. ^ Bullock 1991, ss. 138–139.
  48. ^ Bullock 1991, s. 90.
  49. ^ Bullock 1991, s. 92.
  50. ^ Bullock 1991, s. 110.
  51. ^ Bracher 1991, s. 254.
  52. ^ Bullock 1991, s. 112.
  53. ^ Bullock 1991, ss. 113–114.
  54. ^ Bullock 1991, ss. 117–123.
  55. ^ Bullock 1991, ss. 117–124.
  56. ^ Bullock 1991, s. 128.
  57. ^ Bullock 1991, s. 132.
  58. ^ Hamann 2010, s. 402.
  59. ^ Shirer 1960, s. 130.
  60. ^ Speer, Albert (1995). Inside the Third Reich. Londra: Weidenfeld & Nicolson. s. 109. ISBN 978-1842127353. 
  61. ^ "Frick's Participation in Promoting the Nazi Conspirator's Accession to Power" 2 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Avalon Project
  62. ^ Gunther, John (1940). Inside Europe. New York: Harper & Brothers. ss. 28-29. 
  63. ^ "1932: Chronik" [1932: Timeline] (Almanca). Deutsches Historisches Museum. 7 Mart 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2012. 13. 4. Auf Grundlage der von Hindenburg erlassenen Notverordnung "zur Sicherung der Staatsautorität" verbietet Brüning SA und Schutzstaffel (SS). Die Regierung befürchtet einen Putschversuch der rechtsradikalen Organisationen. 
  64. ^ "April 1932: SA and SS banned". Federal Chancellor Willy Brandt Foundation. 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2012. Basing his actions on the 'Emergency Decree for the Preservation of State Authority', Reich Defence Minister Wilhelm Groener bans Hitler's Sturmabteilung (SA) as well as his Schutzstaffel (SS) on 13 April 1932. 
  65. ^ Kershaw 2008, ss. 233, 234.
  66. ^ Shirer 1960, s. 184.
  67. ^ Manvell & Fraenkel 2011, s. 92.
  68. ^ 2015, s. 6.
  69. ^ Evans 2005, ss. 569, 580ff.
  70. ^ Frei 1983.
  71. ^ Evans 2005, ss. 33–34.
  72. ^ a b "Ruhig abwarten!" [Calmly wait!]. Die Zeit Online (Almanca). 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
  73. ^ Kershaw, Ian, Making Friends with Hitler: Lord Londonderry and Britain's Road to War, Penguin, 2012, 978-0241959213, 512 p.
  74. ^ Liebmann, George, Diplomacy Between the Wars: Five Diplomats and the Shaping of the Modern World, I.B. Tauris, 2008, 978-0857712110, 288 p., p. 74.
  75. ^ Time 1934.
  76. ^ a b Bullock 1991, ss. 147–148.
  77. ^ Hoffmann 1977, s. 7.
  78. ^ Bullock 1991, ss. 138, 148.
  79. ^ Shirer 1960, ss. 200–201.
  80. ^ Shirer 1960, ss. 226–227.
  81. ^ Gunther, John (1940). Inside Europe. New York: Harper & Brothers. s. 59. 
  82. ^ Ian Kershaw (1998). Hitler, 1889–1936: Hubris. Londra: Penguin. s. 526. ISBN 978-0140133639. 

Bibliyografya

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Adolf_Hitler%27in_iktidara_yükselişi&oldid=34268077" sayfasından alınmıştır