Alım opsiyonu

Finansta alım opsiyonu ya da satınalma opsiyonu alıcısına ya da sahibine sözleşmede belirtilen miktardaki bir malı veya finansal varlığı, gene sözleşmede belirtilen belirli bir vadede ya da tarihte, nasıl hesaplanacağı ya da ne olduğu anlaşılmış bir fiyattan satın alma hakkı veren, ama satın alma yükümlülüğü doğurmayan opsiyon sözleşmesidir. Buna karşılık, opsiyonun satıcısı ya da başka bir deyişle opsiyonun yazıcısı, sözleşmeden doğan yükümlülükleri karşılayacağı vaadiyle alıcıdan bir opsiyon primi alır. Opsiyon priminin ne zaman ödeneceği yine sözleşmede anlaşılan konulardan biridir.

Alım opsiyonlarının bir çoğu bir pay piyasasında işlem gören paylar üzerine yazılır.

Dayanak varlık

Opsiyon sözleşmesine konu olan ve opsiyon priminin hesaplanmasında referans alınan mal ya finansal varlığa dayanak varlık da denir. Dayanak varlıklar pay (hisse senedi), pay endeksi ya da volatilite endeksi gibi karmaşık endeksler, döviz ikilisi, tahvil, faiz oranı, vadeli işlemler sözleşmeleri ve emtia başta olmak üzere çeşitli finansal varlıklara işaret edebilirler. Örneğin, Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası altında standard işlem gören opsiyonların dayanak varlıkları pay, endeks, mini endeks, döviz ikilisi (ABD Doları/Türk Lirası kuru gibi) gibi çeşitliliğe sahiptir.

Hakların kullanılması

Alım opsiyonunda uzun pozisyon alan tarafın kârlılık zararlılık grafiği

Alım opsiyonunda kısa pozisyon alan tarafın kârlılık zararlılık grafiği

Alım opsiyonlarının en yalın ve en çok alışverişi yapılan çeşitleri Avrupa ya da Amerikan tipi opsiyonlar olarak görülürler. Bu tür yalın opsiyonların vadesinde, opsiyona konu olan kıymetin fiyatı sözleşme fiyatının altında gerçekleşirse opsiyon sahibi bu hakkını kullanmaz ve işlemini daha düşük olan piyasa fiyatından gerçekleştirebilir. Bunun için opsiyonun alıcısı, posizyon olarak uzun taraf olduğu için, ödediği opsiyon primi ile haklarını kullandığında elde edeceği kârının tümünü beraber hesap ederek davranacaktır.

Opsiyon primi

Opsiyonların fiyatları dayanak varlığın spot fiyatı ve oynaklığı, opsiyonun alınıp satıldığı ve dayanak varlığın spot piyasasının işlem gördüğü ülkedeki faiz oranları gibi pisayasa verilerine bağlı olarak here gün değişir. Opsiyondaki kullanım fiyatı ve Vadeye kalan sürenin uzunluğu da fiyata etken olan diğer parametrelerdir. Bunların haricinde, sözleşmede belirlenen opsiyon primleri opsiyonların teorik fiyatlarından hafifçe farklı olabilir. Bu fiyatın ne kadar farklılaşacağı dayanak varlığın likiditesi, bu alış satışın opsiyon borsasında ve tezgah üstü piyasalardan hangisinde yapıldığı ve karşı taraf riskine göre değişiklik gösterebilir.

Değerleme yaparken göz önüne alınan temel noktalar arasında şu faktörler vardır:

• Opsiyonun içsel değerinin beklenen değeri; yani, Avrupa tipli bir alım opsiyonundaki kullanım fiyatı $K$ ve dayanak varlığın $T$ vadesindeki spot fiyatı $S_{T}$ ise $\max(S_{T}-K,0)$ fonksiyonunun beklenen değeri gözetilir.
• opsiyon değerinin belirlenemezliğini tazmin etmek için hesplanılan risk primi
• paranın zaman değeri

Alım opsiyonu sözleşmesinin fiyatı genellikle vadeye kalan süre daha çok olduğunda (önemli bir temettünün mevcut olduğu durumlar hariç) ve dayanak varlığın oynaklığının daha fazla olduğu veya dayanak varlık hakkında başka bir öngörülemezlik tespit edildiğinde daha yüksek olacaktır. Bu değeri belirlemek finansal matematiğin temel işlevlerinden biridir. Kullanılan en yaygın yöntem, Avrupa tipi opsiyonların fiyatının analitik bir formülünün elde edilmesini sağlayan Black-Scholes modeli ya da Black 76 modelleridir. Bu modellerin sonucunda Black-Scholes formülü ve Black formülü elde edilir.

Ayrıca bakınız

• Örtülü opsiyon
• Opsiyon kârlılığı
• Çıplak alım opsiyonu
• Çıplak satım opsiyonu
• Opsiyonun zaman değeri
• Satım opsiyonu
• Alım-satım paritesi