Vikipedi

Algol (yıldız)

Bu madde bir yıldız hakkındadır. programlama dilleri için ALGOL sayfasına bakınız. diğer kullanımlar için Algol (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Algol (Beta Persei, β Persei, kısaltılmış haliyle Beta Per, β Per), Kahraman takımyıldızında yaklaşık olarak 94 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve halk arasında Şeytan Yıldızı olarak bilinen parlak bir çoklu yıldız sistemidir. Keşfedilen ilk nova olmayan değişen yıldızlardan biridir.

Algol
β Persei'nin konumu (daire içine alınmış)
Gözlem verisi
Dönem J2000      Ekinoks J2000
Takımyıldız Kahraman
Sağ açıklık 03sa 08d 10,13245s[1]
Dik açıklık +40° 57′ 20,3280″[1]
Görünür büyüklük (V) 2,12[2] (-3,39[3])
Özellikler
Tayfsal sınıf Aa1: B8V[4]
Aa2: K0IV[4]
Ab: F1V[5] (kA4hA9.5mF0:[6])
U−B renk ölçeği -0,37[2]
B−V renk ölçeği -0,05[2]
Değişen yıldız türü EA/SD[3]
Astrometri
Dikey hız (Rv)3,7 km/s
Özdevinim (μ) RA: 2,99[1] mys/y
Dec.: -1,66[1] mys/y
Iraklık açısı (π)34,7 ± 0,6 mys[7]
Uzaklık94 ± 2 ly
(28,8 ± 0,5 pc)[7]
β Per Aa1
Mutlak büyüklük (MV)-0,07[8]
β Per Aa2
Mutlak büyüklük (MV)2,9[8]
β Per Ab
Mutlak büyüklük (MV)2,3[8]
Yörünge[9]
Birincilβ Per Aa1
Yoldaşβ Per Aa2
Süre (P)2,867328 gün
Yarı büyük eksen (a)0,00215″
Dış merkezlik (e)0
Eğiklik (i)98,70°
Yükseliş düğüm boylamı (Ω)43,43°
Yörünge[9]
Birincilβ Per A
Yoldaşβ Per B
Süre (P)680,168 gün
Yarı büyük eksen (a)0,09343″
Dış merkezlik (e)0,227
Eğiklik (i)83,66°
Yükseliş düğüm boylamı (Ω)132,66°
Enberi dönemi (T)2446927,22
Enberi açısı (ω)
(birincil)		310,02°
Ayrıntılar
β Per Aa1
Kütle3,17 ± 0,21[9] M☉
Yarıçap2,73 ± 0,20[9] R☉
Aydınlatma gücü182[8] L☉
Yüzey kütle çekimi (log g)4,0[10] cgs
Sıcaklık13.000[10] K
Dönüş hızı (v sin i)49[11] km/s
Yaş570[8] Milyon yıl
β Per Aa2
Kütle0,70±0,08[9] M☉
Yarıçap3,48±0,28[9] R☉
Aydınlatma gücü6,92[8] L☉
Yüzey kütle çekimi (log g)3,5[10] cgs
Sıcaklık4.500[10] K
β Per Ab
Kütle1,76±0,15[9] M☉
Yarıçap1,73±0,33[9] R☉
Aydınlatma gücü10,0[8] L☉
Yüzey kütle çekimi (log g)4,5[10] cgs
Sıcaklık7.500[10] K
Katalog belirtmeleri
Algol, Gorgona, Gorgonea Prima, Demon Star, El Ghoul, β Persei, β Per, 26 Persei, BD+40°673, FK5 111, GC 3733, HD 19356, HIP 14576, HR 936, PPM 45864, SAO 38592.
Veritabanı kaynakları
SIMBADveri

Algol, Beta Persei Aa1, Aa2 ve Ab'den oluşan üç yıldızlı bir sistemdir. Bu sistemde, sıcak ve parlak olan ana yıldız β Persei Aa1 ile daha büyük, fakat daha soğuk ve sönük olan β Persei Aa2 birbirlerinin önünden düzenli olarak geçerek tutulmalara neden olur. Algol'ün görünür büyüklüğü genellikle 2,1 kadir civarında sabit kalırken, yaklaşık 10 saat süren kısmi tutulmalar sırasında her 2,86 günde bir düzenli olarak 3,4 kadire düşer. Daha parlak olan ana yıldızın, daha sönük olan ikinci yıldızı örttüğü ikinci tutulma ise çok zayıftır ve sadece fotoelektrik yöntemle tespit edilebilir.[12]

Algol, örten değişenler olarak bilinen bir değişen yıldız sınıfına adını vermiştir. Bu sınıf, Algol değişenleri olarak adlandırılır.

Gözlem tarihi

değiştir
 
Algol sisteminin 12 Ağustos 2009'da CHARA interferometresi ile çekilmiş bir görüntüsü. Bu görüntü, yakın kızılötesi H-bandında 1/2 mili yay-saniye çözünürlüğe sahiptir. Algol Aa2'nin (B olarak etiketlenmiş) uzun görünümü ve Algol Aa1'in (A olarak etiketlenmiş) yuvarlak görünümü gerçektir, fakat Algol Ab'nin (C olarak etiketlenmiş) şekli yapaydır.
 
NASA'nın Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) tarafından kaydedilen Algol'ün ışık eğrisi.

Yaklaşık 3.200 yıl önce oluşturulmuş olan, şanslı ve şanssız günlerin yer aldığı eski bir Mısır takviminin Algol'ün keşfine dair en eski tarihi belge olduğu söylenmektedir.[13][14] [15]

Algol'ün şeytani bir yaratıkla (Yunan geleneğinde Gorgon, Arap geleneğinde gulyabani) ilişkilendirilmesi, bu yıldızın değişkenliğinin 17. yüzyıldan çok önce bilindiğini düşündürmektedir,[16] fakat bununla ilgili kesin bir kanıt yoktur.[17] Arap astronomu Abdurrahman es-Sufî, yaklaşık 964 yılında yayımlanan Sabit Yıldızlar Kitabı'nda yıldızın değişkenliği hakkında hiçbir şey söylememiştir.[18]

Algol'ün değişkenliği 1667 yılında İtalyan astronom Geminiano Montanari tarafından kaydedilmiş,[19] fakat parlaklığındaki değişimlerin periyodik doğası, bir asırdan fazla bir süre sonra İngiliz amatör astronom John Goodricke tarafından fark edilmiştir.[20][21] Goodricke, Mayıs 1783'te bulgularını Kraliyet Cemiyeti'ne sunmuş ve periyodik değişkenliğin yıldızın önünden geçen karanlık bir cisimden kaynaklandığını (ya da yıldızın kendisinin periyodik olarak Dünya'ya doğru dönen daha karanlık bir bölgeye sahip olduğunu) öne sürmüştür. Bu bildirisi nedeniyle Copley Madalyası ile ödüllendirildi.[22]

1881 yılında Harvard astronomu Edward Charles Pickering, Algol'ün aslında bir örten ikili olduğuna dair kanıtlar sundu.[23] Bu kanıt, birkaç yıl sonra 1889 yılında Potsdam astronomu Hermann Carl Vogel'in Algol'ün spektrumunda periyodik doppler kaymaları bulması ve bu ikili sistemin radyal hızındaki değişimleri ortaya çıkarmasıyla doğrulandı.[24] Böylece Algol, bilinen ilk spektroskopik ikililerden biri oldu. Illinois Üniversitesi Gözlemevi'nden Joel Stebbins, erken dönem selenyum hücreli fotometre kullanarak değişen bir yıldızın ilk fotoelektrik çalışmasını gerçekleştirdi. Işık eğrisi, ikinci minimumu ve iki yıldız arasındaki yansıma etkisini ortaya çıkardı.[25] Gözlemlenen spektroskopik özellikleri açıklamaktaki bazı güçlükler, sistemde üçüncü bir yıldızın bulunabileceği varsayımına yol açtı ve kırk yıl sonra bu varsayımın doğru olduğu anlaşıldı.[26]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d Van Leeuwen, F. (2007). "Validation of the new Hipparcos reduction". Astronomy and Astrophysics. 474 (2). ss. 653-664. arXiv:0708.1752 $2. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357. 
  2. ^ a b c Ducati, J. R. (2002). "VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system". CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. Cilt 2237. s. 0. Bibcode:2002yCat.2237....0D. 
  3. ^ a b Samus, N. N.; Durlevich, O. V.; ve diğerleri. (2009). "VizieR Online Data Catalog: General Catalogue of Variable Stars (Samus+ 2007–2013)". VizieR On-line Data Catalog: B/GCVS. Originally Published in: 2009yCat....102025S. Cilt 1. s. 02025. Bibcode:2009yCat....102025S. 
  4. ^ a b Lestrade, Jean-Francois; Phillips, Robert B.; Hodges, Mark W.; Preston, Robert A. (Haziran 1993). "VLBI astrometric identification of the radio emitting region in Algol and determination of the orientation of the close binary". The Astrophysical Journal (İngilizce). Cilt 410. s. 808. Bibcode:1993ApJ...410..808L. doi:10.1086/172798. ISSN 0004-637X. 
  5. ^ Frank, M. G.; Whelan, D. G.; Junginger, J. C. (2022). "Spectral Classification of Algol C". Journal of the American Association of Variable Star Observers (Jaavso). 50 (1). s. 123. arXiv:2205.06229 $2. Bibcode:2022JAVSO..50..123F. 
  6. ^ Fletcher, Emery S. (1964). "Spectrophotometry of Algol". The Astronomical Journal. Cilt 69. s. 357. Bibcode:1964AJ.....69..357F. doi:10.1086/109284. 
  7. ^ a b Xu, Shuangjing; Zhang, Bo; Reid, Mark J.; Zheng, Xingwu; Wang, Guangli (20 Nisan 2019). "Comparison of Gaia DR2 Parallaxes of Stars with VLBI Astrometry". The Astrophysical Journal. 875 (2). s. 114. arXiv:1903.04105 $2. Bibcode:2019ApJ...875..114X. doi:10.3847/1538-4357/ab0e83. ISSN 0004-637X. 
  8. ^ a b c d e f g Soderhjelm, S. (1980). "Geometry and dynamics of the Algol system". Astronomy and Astrophysics. 89 (1–2). s. 100. Bibcode:1980A&A....89..100S. 
  9. ^ a b c d e f g h Baron, F.; Monnier, J. D.; Pedretti, E.; Zhao, M.; Schaefer, G.; Parks, R.; Che, X.; Thureau, N.; Ten Brummelaar, T. A.; McAlister, H. A.; Ridgway, S. T.; Farrington, C.; Sturmann, J.; Sturmann, L.; Turner, N. (2012). "Imaging the Algol Triple System in the H Band with the CHARA Interferometer". The Astrophysical Journal. 752 (1). s. 20. arXiv:1205.0754 $2. Bibcode:2012ApJ...752...20B. doi:10.1088/0004-637X/752/1/20. 
  10. ^ a b c d e f Zavala, R. T.; Hummel, C. A.; Boboltz, D. A.; Ojha, R.; Shaffer, D. B.; Tycner, C.; Richards, M. T.; Hutter, D. J. (2010). "The Algol Triple System Spatially Resolved at Optical Wavelengths". The Astrophysical Journal Letters. 715 (1). ss. L44-L48. arXiv:1005.0626 $2. Bibcode:2010ApJ...715L..44Z. doi:10.1088/2041-8205/715/1/L44. 
  11. ^ Tomkin, J.; Huisong, T. (1985). "The rotation of the primary of Algol". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. Cilt 97. s. 51. Bibcode:1985PASP...97...51T. doi:10.1086/131493. 
  12. ^ "Beta Persei (Algol)". AAVSO. Ocak 1999. 8 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2006. 
  13. ^ Porceddu, S.; Jetsu, L.; Lyytinen, J.; Kajatkari, P.; Lehtinen, J.; Markkanen, T.; ve diğerleri. (2008). "Evidence of Periodicity in Ancient Egyptian Calendars of Lucky and Unlucky Days". Cambridge Archaeological Journal. 18 (3). ss. 327-339. Bibcode:2008CArcJ..18..327P. doi:10.1017/S0959774308000395. 
  14. ^ Jetsu, L.; Porceddu, S.; Lyytinen, J.; Kajatkari, P.; Lehtinen, J.; Markkanen, T.; ve diğerleri. (2013). "Did the Ancient Egyptians Record the Period of the Eclipsing Binary Algol - The Raging One?". The Astrophysical Journal. 773 (1). ss. A1 (14pp). arXiv:1204.6206 $2. Bibcode:2013ApJ...773....1J. doi:10.1088/0004-637X/773/1/1. 
  15. ^ Jetsu, L.; Porceddu, S. (2015). "Shifting Milestones of Natural Sciences: The Ancient Egyptian Discovery of Algol's Period Confirmed". PLOS ONE. 10 (12). ss. e.0144140 (23pp). arXiv:1601.06990 $2. Bibcode:2015PLoSO..1044140J. doi:10.1371/journal.pone.0144140. PMC 4683080 $2. PMID 26679699. 
  16. ^ Wilk, Stephen R. (1996). "Mythological Evidence for Ancient Observations of Variable Stars". The Journal of the American Association of Variable Star Observers. 24 (2). ss. 129-33. Bibcode:1996JAVSO..24..129W. 
  17. ^ Davis, G.A. (1957). "Why did the Arabs Call Beta Persei "al-Ghul"?". Sky and Telescope. Cilt 16. s. 177. Bibcode:1957S&T....16..177D. 
  18. ^ "Ian Ridpath's Star Tales – Perseus". 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2024. 
  19. ^ G. Montanari, "Sopra la sparizione d'alcune stelle et altre novità celesti", in: Prose de Signori Accademici Gelati di Bologna (Bologna: Manolessi, 1671), s. 369–92 (Google books).
  20. ^ ADS O.J. Eggen,"An Eighteenth Century Discussion of Algol", The Observatory, 77 (1957), 191–197.
  21. ^ Goodricke, John (1 Ocak 1783). "XXVI. A series of observations on, and a discovery of, the period of the variation of the light of the bright star in the head of medusa, called algol. In a letter from John Goodricke, Esq. to the Rev. Anthony Shepherd, D. D. F. R. S. and Plumian Professor at Cambridge". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Cilt 73. ss. 474-482. doi:10.1098/rstl.1783.0027. 
  22. ^ "John Goodricke, The Discovery of the Occultating Variable Stars". 6 Ağustos 2003. 22 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2006. 
  23. ^ Pickering, Edward C. (1881). "Dimensions of the Fixed Stars, with especial reference to Binaries and Variables of the Algol type". Astronomical Register. 50 (1–2). ss. 253-56. Bibcode:1881AReg...19..253. 
  24. ^ A. H. Batten (1989). "Two Centuries of Study of Algol Systems". Space Science Reviews. 50 (1/2). ss. 1-8. Bibcode:1989SSRv...50....1B. doi:10.1007/BF00215914. 
  25. ^ J. Stebbins (1910). "The Measurement of the Light of Stars with a Selenium Photometer with an Application to the Variation of Algol". Astrophysical Journal. Cilt 32. ss. 185-214. Bibcode:1910ApJ....32..185S. doi:10.1086/141796. 
  26. ^ Meltzer, Alan S., A "Spectroscopic Investigation of Algol". Astrophysical Journal, cilt 125, (1957), s.359, BibCode:1957ApJ...125..359M

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Algol_(yıldız)&oldid=34442991" sayfasından alınmıştır