Ali Baba ve Kırk Haramiler
Ali Baba ve Kırk Haramiler (Arapça: علي بابا والأربعون لصا), Binbir Gece Masalları'nın birçok versiyonunda bulunan bir masaldır. 18. yüzyılda Antoine Galland tarafından eklenmiştir. "Arap Geceleri" masallarının en tanıdıklarından biridir ve masalın şiddet içeren kısımlarının kesildiği versiyonları özellikle çocuklara yönelik olarak pek çok medya ürününde geniş bir şekilde işlendi ve başka biçimlerde ele alındı.
Hikâyede Ali Baba, haramilerin "Açıl Susam Açıl" diyerek girdikleri bir mağarayı keşfeden fakir bir oduncudur. Haramiler, bunu öğrendiklerine Ali Baba'yı öldürmeye çalışırlar fakat Ali Baba'nın sadık kölesi haramilerin planını bozar. Ali Baba, kölesiyle oğlunu evlendirir ve hazineyi sır olarak tutar.
Tarihi
değiştirMasal, Binbir Gece Masalları'na Avrupalı çevirmenlerinden biri olan Antoine Galland tarafından Les Mille et Une Nuits (1704–1717) çalışmasına eklendi. Galland, 18. yüzyılda Fransız bir oryantalisttir ve Halep'teki bir Ortadoğu hikâyecisinden sözlü olarak duymuş olabilir. Her halükârda, hikâyenin en eski metni Galland'ın Fransız versiyonunda mevcuttur. Richard Francis Burton, masalı The Book of the Thousand Nights and a Night (Binbir Gece'nin Kitabı) adıyla yayımladığı tamamlayıcı ciltlere ekledi ve hikâyenin kökenlerinin Kıbrıs Rumlarına dayandığını düşünmektedir.[1]
Amerikan oryantalist Duncan Black MacDonald, Bodleian Kütüphanesi'nde hikâyenin Arapça bir el yazması olduğunu keşfetti[2] ancak daha sonra bunun sahte olduğu anlaşıldı.[3]
Konu
değiştirAli Baba ile abisi Kasım, tüccar bir babanın çocuklarıdır. Babalarının ölümünden sonra açgözlü Kasım, zengin bir kadınla evlenir ve babasının işini ilerletmeye çalışır. Ali Baba ise fakir bir kadınla evlenerek odunculuk yapar. Bir gün, Ali Baba ormanda yakacak odun toplayıp kesmekteyken kırk tane haraminin hazine ambarını ziyaret etmekte olduğunu duyar. Hazineler bir mağaradadır ve mağaranın ağzı sihir ile kapatılmıştır. "Açıl Susam Açıl" dendiğinde açılmakta "Kapan Susam Kapan" dendiğinde kapanmaktadır. Haramiler mağaradan ayrılırken Ali Baba mağaraya girer ve ihtiyatlı bir şekilde bir çanta altın parayı alıp eve götürür.
Ali Baba ile karısı, altınları tartmak için yengelerinden terazi isterler. Kasım'ın karısı, Ali Baba ile karısının ne tarttıklarını anlamak için tartının altına bir miktar balmumu yapıştırır. Tartıyı geri aldıklarında tartıya altın bir madeni para yapıştığını görünce şoke olur ve kocasına anlatır. Kasım'ın ısrarlarıyla Ali Baba, mağarayı ona anlatır. Kasım yanına bir eşek alarak mağaraya gider, sihirli sözleri söyleyerek mağaraya girer. Ancak açgözlülüğü ve hazine heyecanı içinde olmasından ötürü mağaradan çıkış için sihirli sözleri unutur. Haramiler, Kasım'ı mağarada bulur ve onu öldürür. Abisi dönmeyince Ali Baba mağaraya gider ve Kasım'ın vücudunun parçalandığını ve girmeye çalışanlara gözdağı olarak her bir parçanın mağaranın girişine konulduğunu görür.
Ali Baba, vücudu eve getirerek Kasım'ın evindeki köle bir kız olan Morgiana'ya teslim ederek Kasım'ın ölümünün doğal nedenlerle olduğunu gösterecek şekilde kızı görevlendirir. Önce, Morgiana, eczaneden bir ilaç alır ve ona Kasım'ın ağır hasta olduğunu söyler. Sonra Baba Mustafa adında bir terziye ödeme yaparak gözlerini bağlar ve onu Kasım'ın evine götürür. Terzi, kimsenin şüphe duymaması için Kasım'ın vücudunun ayrılan parçalarını birbirine diker. Daha sonra kimse şüphelenmeden Kasım'a Ali Baba ile ailesi cenaze düzenler.
Haramiler, vücudun gittiğini fark eder ve sırlarını bilen başka birinin daha olduğunu anlayınca onu bulmak için yola koyulurlar. Haramilerden biri kasabaya gider ve ölü bir adamın cesedini tekrar diktiğini söyleyen Baba Mustafa'ya denk gelir. Baba Mustafa'dan kendisini ölünün evine götürmesini ister. Terzinin gözleri tekrar bağlanır ve evin yolunu adımlarıyla bulur. Harami evin kapısını bir işaret koyar böylece gece gelip evdeki herkesi öldüreceklerdir. Ancak Morgiana, haraminin yaptıklarını görür ve tüm komşularının kapısına aynı işareti koyar. Kırk haramiler gece geldiklerinde evi bulamazlar ve haramilerin lideri öfkelenerek kapıya işareti koyan haramiyi öldürür. Ertesi gün bir başka harami Baba Mustafa'ya gider. Ancak bu sefer, Ali Baba'nın ön kapısındaki taş basamaktan bir parça kırar. Morgiana yine aynı şeyleri komşularının kapısına yaparak planın suya düşmesini sağlar. İkinci harami de başarısızlığından ötürü öldürülür. Haramilerin lideri bu defa kendisi gidip evi bulur ve evin her detayını aklında tutar.
Haramilerin başı, Ali Baba'nın konukseverliğine ihtiyaç duyan yağ tüccarı kılığına girer ve katırlarla otuz sekiz küp getirir. Küplerin biri yağ ile doludur, geri kalanlarında ise haramiler gizlenmiştir. Ali Baba uyuduğunda haramiler onu öldürecektir. Morgiana yine haramilerin planını fark eder ve haramilerin içlerinde saklandıkları küplere kızgın yağ döker. Liderleri adamlarını uyandırmaya geldiğinde hepsinin ya ölü ya da kaçtığını görür. Ertesi sabah Morgiana, Ali Baba'ya küpteki hırsızları anlatır. Onları gömerler ve Ali Baba, Morgiana'yı azad eder.
Bir müddet sonra haramilerin lideri intikamlarını almak için Ali Baba'nın oğluyla arkadaşlık ederek kendini tüccar olarak tanıtır ve Ali Baba'nın evine akşam yemeğine davet edilir. Morgiana, haramiyi tanıyınca bir hançerle kılıç dansı yapar ve hançeri haraminin kalbine saplar. Ali Baba önce Morgiana'ya kızar ama haraminin kendisini öldürmeye çalıştığını öğrendiğinde kıza teşekkür ederek onu oğluyla evlendirir. Ali Baba, mağaradaki hazineleri ve hazinelere nasıl ulaşılacağını bilen tek kişidir artık.
Kültürel etkileri
değiştirSinema icat edildiği yıllardan başlayarak bu hikâye ile yakından ilgilenmiş ve çeşitli ülkelerde onlarca "Ali Baba" filmi çekilmiştir:
Galeri
değiştir-
Kırk Haramilerin bir tasviri. -
Kırk Haramiler, Kasım'a saldırırken. -
Haramilerden biri, Ali Baba'nın evini bulmaya çalışırken. -
Haramilerden biri, Ali Baba'nın kapısını işaretlerken. -
Morgiana, Baba Mustafa'ya ödeme yaparken. -
Morgiana, haramilerin saklandıkları küplere kızgın yağ dökerken. -
Ali Baba, sihirli mağaradan çaldığı hazineler Morgiana'ya sunarken.
Kaynakça
değiştir- ^ Burton, R. F. Supplemental Nights to the Book of the Thousand Nights and a Night with Notes Anthropological and Explanatory. III, fasc. 2. s. 369. (n.)
- ^ MacDonald, Duncan Black (Nisan 1910). "'Ali Baba and the forty thieves' in Arabic from a Bodleian MS". Journal of the Royal Asiatic Society. ss. 327-386. JSTOR 25189681.
- ^ Mahdi, Muhsin (1994). "Galland's Successors (chapter 2)". The Thousand and One Nights: From the Earliest Known Sources, Part 3, "Introduction and Indexes".