Alman Standartlar Enstitüsü

Alman Standartlar Enstitüsü (Almanca: Deutsches Institut für Normung e. V.) (kısaca DIN), Federal Almanya Cumhuriyeti'nin resmî standart enstitüsü olup merkezi başkent Berlin'dedir.

Giriş

DIN enstitüsünün hukuki yapısı, Alman yasalarına göre resmi tescilli bir dernek olup, özel sektör tarafından finanse edilmektedir ve Federal Almanya Devleti ile kurulmuş bir antlaşma uyarınca, Avrupa ve uluslararası standartlama faaliyetleri için yetkili standart kurumudur. Adı geçen kurum, üretim, ticaret, sanayi, bilim, tüketim ve kalite kontrol alanlarında faaliyet gösterenlerle devlet kurumları için bilgi ve fikir alışverişi platformu olup, "konuyla alakalı kimselerin" uzmanlıklarını bir araya getirerek standartlar oluşturdukları bir kurumdur.

Standartlar, rasyonalizasyon, anlaşılırlık, kullanıma elverişliliğin temini, teknik uyumun sağlanması, değiştirilebilirlik, sağlık, güvenlik ve çevre koruma alanlarında hizmet etmektedir. Elektrik ve elektronik ile ilgili konularda Almanya'da DIN ile birlikte Elektroteknik, Elektronik ve Bilişim Teknolojileri Birliği (VDE) temsilcilerinden oluşan Almanya Elektroteknik, Elektronik ve Bilişim Teknolojisi Komisyonu (Deutsche Kommission Elektrotechnik Elektronik Informationstechnik (DKE)) tarafından işlenmektedir. DIN kurumu uluslararası/Avrupa standart komiteleri (ISO, CENve elektroteknik kurumlar olan IEC ve CENELEC) nezdinde Alman menfaatlerini savunmakla görevlidir. Standartlaştırma süreci ile, standartların içerikleri ve proses teknolojilerinin, teknolojide genel kabul gören kurallara uygun olmasının temin edilmesi amaçlanmaktadır.

DIN kurumu tarafından neşredilen standartlar, DIN grubu'nun bir alt kuruluşu olan Beuth Yayınevi tarafından matbu veya ücretli olarak internet üzerinden yayınlanmaktadır. Adı geçen yayınevi başka kuruluşlarla yabancı ülkelerin standartlaştırma kurumlarının standartlarını satmaktadır.

İsviçre'deki DIN muadili, Schweizerische Normen-Vereinigung (SNV) olup, Avusturya'nın standartlar kurumunun adı ise Österreichisches Normungsinstitut'tur (ÖNORM).

Görevleri

Serbest piyasa hareketlerinin uluslararası ve Avrupa çapındaki standartlaştırma süreçlerine katılmak suretiyle desteklenmesi
Uluslararası standartların ulusallaştırılması
Tüm ilgi duyan kitlelerin standartlaştırma çalışmalarına katılmaya teşvik edilmesi
Standartların istikrarlılık ve çelişkisizliğinin temin edilmesi
İş tekrarlarının önlenmesi
Yasal düzenlemelerin dikkate alınması
Uzlaşmaya aktif bir şekilde katkıda bulunulması

DIN kurumunun görevi, standartlaştırma sürecinin verimli bir şekilde organize edilmesidir. DIN, standartlaştırma ile ilgili tüm kitlelerin buluştukları yuvarlak masa olup menfaatleri söz konusu olan her kitlenin dikkate alınmasını temin eder. DIN çalışanları, ulusal, Avrupa ve uluslararası standartlaştırma faaliyetlerinde sekreterlik görevi yaparak mevcut yönetmelik ve düzenlemelere riayet edilmesine dikkat eder ve kurullardaki çalışmaları koordine eder. Standartlaştırma komisyonunun çalışma programını ve bütçe planını oluşturur ve her ikisini ilgili kitlelerin temsilcilerinden oluşan yönlendirme kurulu ile ayarlar. DIN kurumu, standartlaştırma sürecinin ihtiyaç duyduğu elektronik altyapıyı temin eder.

Kurumsal yapı

DIN kurumu, Alman dernekler hukukuna tabi, tescilli bir dernektir. Üyeleri ise tüzel kişilerdir. Genel kurulu başkanlığı seçer. Başkanlık heyetinin üyeleri ise, tüm sanayi sektörlerini karşılayacak şekilde, Alman devletini, tüketicileri ve bilim dünyasını temsil eder.

DIN Deutsches Institut für Normung e.V., bir Müdür ile Müdüriyet teşkilatı tarafından yönetilir. Müdür aynı zamanda başkanlık heyetinin bir üyesidir.

DIN kurumunun kâr amaçlı faaliyetleri, Alman hukukuna göre Limited Şirketleri (GmbH) çatısı altında alt birim ve ortaklıklar halinde toplanmış olup, kamu yararına olan standartlaştırma faaliyetlerinin masraflarını karşılamaya katkıda bulunur.

Standartlaştırma sürecindeki ihtisas çalışmaları çalışma kurullları veya komiteler tarafından yerine getirilir. Her bir standartlaştırma projesinden tek bir çalışma kurulu veya teknik komite sorumlu olup, bu kurul veya komiteler bu görevlerini aynı zamanda ulusal ve uluslararası standartlaştırma kuruluşları nezdinde ifa ederler. Genellikle DIN'de birden fazla çalışma kurulu bir standartlaştırma kurulu halinde toplanır. Şu anda DIN nezdinde farklı alanlarda 76 tane standartlaştırma kurulu vardır.^[1]

Maddi kaynakları

DIN kurumunun bütçesi ve böylelikle standartlaştırma faaliyetlerinin finansmanı üç kaynaktan temin edilmektedir:

Kurumun kendi ekonomik faaliyetleri – %65 ile en büyük kısmı oluşturan bu gelir kaynağını DIN alt kuruluşları vasıtasıyla elde etmektedir. Bunlara standart ve taslak standartların satışı, sair yayıncılık aktiviteleri, hizmet sektörü faaliyetleri ve hissedarlıklardan elde edilen gelirler eklenmektedir.
Doğrudan iktisadi kuruluşlardan alınan katkılar - Bunlar standarlaştırma aktivitelerinin uygulamaya yakın bir yönlendirme aracı olarak üyelik aidatları ve kurumun desteklenmesini amaçlayan bağışlar teşkil etmektedir.
Kamu finansmanı - Devlet kurumlarından alınan bu maddi kaynaklar, ekonominin genel anlamda gelişimi, rekabet ortamının canlandırılması ve kamu düzeninin yararı (İş güvenliği, Sağlık güvenliği, vs.) için sağlanmaktadır. Bu kaynaklar, kamu yararına belli standartlaştırma projelerinde kullanılmak üzere verilir.

Tarihçe

DIN kurumu, Almanya İmparatorluğu döneminde, 22 Aralık 1917 tarihinde Normenausschuss der deutschen Industrie (NADI) (Alman Endüstrisinin Standartlar Komitesi) adıyla kurulmuştur. İlk standart, (DIN 1 - Konik pimler), 1918 yılının Mart ayında yayınlanmıştır. 1920 yılından beri DIN tescilli bir derken olup, 1922 yılında tüketicilerin muhtemelen en aşina oldukları DIN 476 - Kağıt Ebatları Standardı (örn. DIN A4) yayınlamıştur.

1926 yılında, DIN'in adı NADI'den Alman Standartlar Komitesi anlamına gelen Deutscher Normenausschusas (DNA) olarak değiştirilmiştir, zira henüz 1920'li yıllarda hazırlanan standartlar endüstriyel alanla sınırlı kalmamaya başlamıştı. Aynı nedenle DNA, DIN kısaltmasının 'Alman Endüstri Standardı' anlamınına gelen açılımı yerine, "Bu standarttır" anlamına gelen "Das Ist Norm" açılımını yüklemek istemiş, ancak bu anlam toplum tarafından benimsenmemiştir.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Müttefiklerin Kontrol komisiyonu 1946 yılında DIN kurumunun yeniden faaliyete başlamasına izin vermiştir. 1951 yılında, DIN Almanca konuşulan bölgeler için görevli kurum olarak Uluslararası Standartlaştırmalar Teşkilatı (ISO)'ya üye olmuştur.

1975 yılının Mayıs ayında, Alman standartlar kurumu ile bu kurumun çalışmaları tekrar ad değiştirmiştir. O tarihten beri kurumun adı DIN Deutsches Institut für Normung e.V. (Alman Standartlaştırma Enstitüsü, tesc. dernek) olmuş, kurumun standartlarına da "Alman Standardı" veya "DIN standardı" denmeye başlamıştır.

5 Haziran 1975 tarihinde, DIN kurumu ve Federal Almanya Cumhuriyeti hükûmeti standardizasyon sözleşmesini imzalamıştır. Standardizasyon sözleşmesi ile Federal Almanya Cumhuriyeti, DIN kurumunu tek yetkili ulusal standartlaştırma kurumu olarak kabul ederek, ülkenin uluslararası standardizasyon süreçlerinde güçlü bir pozisyona sahip olması için gereken temeli atmış oldu. DIN Avrupa ve uluslararası platformda standardizasyon alanındaki Alman menfaatlerini savunur. Standardizasyon sözleşmesi sayesinde Almanya'daki standardizasyon işlemleri iktisadi kurumların inisiyatifinde kalmaktadır. Diğer yandan DIN kurumu, standardizasyon sözleşmesi ile tüketici hakları, çevre koruma ve iş güvenliği alanları gibi kamu yararına dolaylı olarak hizmet eden standardizasyon çalışmaları yapma yükümlülüğünü kabul eder. Bunlara değişik standartlarda dikkate alındığı gibi, müstakil standartlarla da teknik açıdan tanımlanmış ve düzenlenmiştir.

DIN standartlarının Doğu Almanya'daki muadili, açılımı teknik kalite ve tedarik koşulları (Technische Güte- und Lieferbedingungen) olan TGL standartlarıdır. Bunlar başta önemli oranda DIN standartlarına dayanmışsa da, daha sonra Karşılıklı Ekonomi Yardımı Konseyi'ne göre düzenlenmiştir. Standardizasyon alanındaki iki Almanya'nın işbirliği, Doğu Almanya hükûmeti doğuda kalan Doğu Berlin, Jena ve Ilmenau şehirlerindeki DIN temsilciliklerini kapattığı 1961 yılından sonra önemli oranda gerilemiştir. Doğu Almanya'nın Standardizasyon, Ölçüm Tekniği ve Ürün denetiminden sorumlu kurumun (ASMW) 1990 yılında feshedilmesiyle, DIN kurumu standardizasyon alanında yeniden bütün Almanya için yetkili kurumu olmuştur.

Geçtiğimiz yıllarda standardizasyon çalışmaları git gide daha çok Avrupa ve uluslararası yönleriyle öne çıkmıştır: Günümüzde tüm standardizasyon projelerinin sadece %15'i ulusal özelliktedir. DIN kurumu 2005 yılında ISO komitelerindeki sekreterliklerin %28'ini, CEN komitelerindeki sekreterliklerin %17'sini üstlenmiştir.

Örnek standartlar

DIN 476 Kağıt boyutları standardı (yerine 2002 yılından beri kısmen DIN EN ISO 216 geçmiştir)
DIN 1301 SI ölçü birimleri sistemi

Hukuk düzeninde standartların yeri

DIN standartları, kusursuz teknik davranışlar için geçerli kabul edilen bir ölçü olarak hukuk düzeninde belirli öneme sahiptir. DIN standartları prensip olarak tavsiye hükmündedir. Aslında bağlayıcı özellikleri yoktur. Özel hukuk çerçevesinde yapılan sözleşmelerde atıf veya ilgili mevzuatta uygulanmaları hakkında düzenlemeler bulunduğunda, bağlayıcılık kazanırlar. Standartlarda yer alan hükümler kesin saptamalar olduğu için, sözleşme metinlerinde münferit standartların bağlayıcılığı kabul edilerek hukuki ihtilafların meydana gelmesi önlenebilir. Yasa ve yönetmeliklerin standartlara dayanması devletin bürokrasi yükünü hafifletir ve vatandaşı detaylı düzenlemelerin karmaşıklığından kurtarır.

Sözleşme tarafları akdettikleri sözleşmeye ilgili standartları dahil etmedikleri durumlarda bile, ticaret ve istisna akdi hukukunda maddi kusurlar söz konusu olduğunda bu standartlar ihtilaflarda karar vermek için yardımcı olabilir. Bunda genel kural olarak DIN standartlarının teknolojinin kabul edilen son seviyesine uygun olduğu varsayımı geçerlidir. Bu tür bir varsayım (örneğin yeni bir standart tasarısı bulunduğu takdirde) sarsılabilir veya bir bilirkişi raporu ile aksi ispat edilebilir.^[2]

Fikri ve sınai mülkiyet hukuku

DIN standartları sınai mülkiyet teşkil eden hizmetler olup yazılı eserler olarak Alman Telif ve benzeri Sınai Haklar Yasası'nın (UrhG) koruması altındadır. Bu ilke Almanya Federal Adalet Mahkemesi tarafından birçok kez onanmıştır. Bu nedenle DIN standartlarının telif hakları sahibi olan DIN Deutsches Institut für Normung e. V. isimli Alman standartlar enstitüsünün izni olmadan çoğaltılması veya dağıtılması veya internette genel erişime sunulması yasaktır. Ancak Alman hukukuna göre telif hakları kısıtlamaları standartlar için de geçerlidir. Bu uygulama kapsamında yayınlanmış olan standartların küçük kısımları ticari amaçlı da olsa kâğıt üzerine kopyalanabilir (UrhG Md. 53).

Waldemar-Hellmich Grubu

Waldemar-Hellmich Grubu, Alman Standartlar Enstitüsü DIN'in şeref senatolarından oluşan bir gruptur. DIN kurumu, kuruluşunun 40. yıldönümü münasebetiyle enstitünün kurucusu Waldemar Hellmich anısına ve mesleki faaliyetleri ile standartlaşma alanına hizmet etmiş kimseleri takdir etmek amacıyla, 1957 yılında Waldemar-Hellmich Grubunu kurmuştur. Bu grubun görevi, DIN geleneklerini korumak ve tavsiyelerde bulunarak standartlaşma süreçlerinin canlı bir şekilde gelişimine katkıda bulunmaktır. Waldemar-Hellmich Grubu üyeleri, kâğıt ebatlarını sembolize eden bir rozet takarlar. Grubun üye sayısı 50 ile sınırlıdır..^[3]

Ayrıca bakınız

İlgili Neşriyat

Berichtsband: 75 Jahre DIN 1917 bis 1992 (1917'den 1992'ye kadar 75 yıl DIN Belgeseli), Yayıncı: DIN Deutsches Institut für Normung e. V., Beuth Yayınevi, 1993.
Gesamtwirtschaftlicher Nutzen der Normung (Standartlaştırmanın Toplumsal Ekonomiye Yararları), Yayıncı: DIN Deutsches Institut für Normung e. V., Beuth Yayınevi, 2000.
Grundlagen der Normungsarbeit des DIN (DIN Standartlaştırma Faaliyetlerinin Temelleri), Yayıncı: DIN Deutsches Institut für Normung e. V., Beuth Yayınevi, 2001.
Torsten Bahke, Ulrich Blum, Gisela Eickhoff (Yayıncı): Normen und Wettbewerb (Rekabette Standartların Önemi), Beuth Yayınevi, 2002.
Josef Falke: Rechtliche Aspekte der technischen Normung in der Bundesrepublik Deutschland (Federal Almanya Cumhuriyeti'nde Teknik Standartlaştırmanın Yasal Hususları), Yayıncı: Zentrum für Europäische Rechtspolitik an der Universität Bremen, Bremen 1999.
Rudolf Muschalla: Zur Vorgeschichte der technischen Normung (Teknik Standartlaştırmanın Geçmişi Üzerine), Yayıncı: DIN Deutsches Institut für Normung e. V., Beuth Yayınevi, 1992.

Ağ bağlantıları

www.din.de − Resmi ağ sayfası (Alm.)18 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Alman metal alaşım standartları 2 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Focus-Reportage: Die Norm regiert die Welt 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Forderung nach Open Access für Normen 29 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Beuth Yayınevi 24 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.
^ Krş. Medeni Hukuku Hakkında Federal Yargıtay Kararları No. 139, 16 Çevrimiçi sürüm) 14 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "DIN kurumunda Waldemar-Hellmich Grubu". 7 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2009.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 12 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.

[2] Krş. Medeni Hukuku Hakkında Federal Yargıtay Kararları No. 139, 16 Çevrimiçi sürüm) 14 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] "DIN kurumunda Waldemar-Hellmich Grubu". 7 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2009.

[1]

[2]

[3]