Altın-Emel Millî Parkı
Altın-Emel Milli Parkı (Kazakça: Алтынемел саябағы, Altynemel sayabaǵy; Rusça: Алтын-Эмель национальный парк, Altyn-Emel' Natsional'nyy Park) Kazakistan'da yer alan bir milli parktır. 1996 yılında kurulmuştur.[1] Park, Kapchagai Gölü yakınındaki Ili Nehri ile Akdağ sıradağları arasında yaklaşık 4600 kilometrekarelik bir alanı kaplar ve çoğunlukla çöl ve kayalık araziden oluşur.[2]
| Altın-Emel Millî Parkı | |
|---|---|
| Kazakça: Алтынемел саябағы, Altynemel sayabaǵy Rusça: Алтын-Эмель национальный парк, Altyn-Emel' Natsional'nyy Park | |
IUCN kategori II (millî park)
| |
 Altın Emel Milli Parkı'nda Şan Kumulları
| |
| Alan türü | Millî park |
| Devlet |  Kazakistan
|
| Bölge | Almatı Eyaleti |
| Koordinatları | 44°20′0″K 78°26′0″D / 44.33333°K 78.43333°D |
| Kapladığı alan | 460 000 ha |
| Kuruluş tarihi | 10 Nisan 1996 |
Özellikleri
değiştir
Altın-Emel Milli Parkı, Kazakistan'ın İli Nehri Vadisi'nde yer almaktadır. Kum çölü, dağlar ve flora dahil olmak üzere çeşitli manzaralardan oluşur. Park, arkeolojik ve tarihi anıtların yanı sıra doğal bir park kompleksini korumak amacıyla 10 Nisan 1996'da kuruldu. Kazakistan'daki en büyük koruma alanıdır ve UNESCO'nun Dünya Mirası alanının nın bir parçasıdır.
İki ana bölümden oluşur - İli Nehri'nin ve dağın sağ kıyısına bitişik düzlük - Çungarya Aladağları'nın mahmuzları ve Altın Emel sıradağlarının büyük yamaçları. Ovalarda küçük sıradağ adaları bulunmaktadır. Park topraklarında, esas olarak volkanitler, Permiyen ve Karbonifer yatakları ile temsil edilen Karbonifer yatakları (300 milyon yıllık) tanımlanmıştır ve en eski yataklar Silüryen'dir. Parkın dağları çoğunlukla 200 ila 400 milyon yıllık Paleozoyik kayalardan oluşmaktadır.
Parkın içinde yer alan Beş-Şatir, Saco höyükleri yer almaktadır. Mezar höyükleri Demir Çağı'na (M.Ö. VII-VI. yüzyıllar) tarihlendirilmektedir ve Orta Asya bozkırlarının göçebeleri tarafından inşa edilmiştir. Mezar höyüklerinde bulunan nesneler arasında altın kaplama ziynet eşyası, altın süslemeler ve mutfak eşyası, silahlar ve zırhlar yer almaktadır.
Bölgenin diğer bir önemli özelliği Aktay dağlarıdır. Aktay dağlarına özel renkleri nedeniyle "ay dağları" da denir.[3][4] Aktay, Kazakçada "Beyaz dağlar" anlamına gelmektedir. Altın-Emel kelimelerinin Moğolcadan Türkçeye kelime çevirisi: "Altyn" - altın ve "Emel" - eyer, "dağ geçidi" anlamına şeklinde yapılabilmektedir.
Şan Kumulları
değiştir"Şan Kumulları" Almatı Millî Parkı'na 300 kilometre uzaklıktadır. Kumdan çıkan gürleyen ses nedeniyle bu bölgeye "Şan Kumulları" denir. Şarkı Söyleyen Barçan Kumulu 1,5 km uzunluğunda ve 120 m yüksekliğindedir. Barçan, hilal biçimindedir, bu da onun güzelliğini benzersiz kılar. Rüzgar batıdan kumları dağıtırken, bir borunun çıkardığı ses gibi bir ses çıkarır. Bu fenomenin sırrı çözülebilmiş değildir, halen doğanın bir bilmecesi olarak esrarını korumaktadır, ancak bilim insanları sıcak ve kuru havalarda kumun sürtünme nedeniyle elektriklendiğini ve belirli bir ses titreşimi yarattığını varsaymaktadırlar. Bir kez de olsa barçanların söylediği şarkıları dinleyenlerin bu fenomeni asla unutamadıkları rivayet edilir.
İklim ve ekolojik bölge
değiştirAltın-Emel iklimi Nemli karasal iklim, sıcak yaz (Köppen iklim sınıflandırması (Dfb)) iklim sınıflandırması içinde yer almaktadır. Bu iklim, büyük mevsimsel sıcaklık farkları ve ılık bir yaz ile karakterizedir (en az dört ay ortalama 10 °C (50 °F) üzerinde geçer, ancak 22 °C (72 °F) üzerinde ortalama sıcaklık görülen ay yok).[5][6] Park, Tanrı Dağları Etekleri Kurak Bozkır ekolojik bölgesinde yer almaktadır.[7]
Flora ve fauna
değiştirPark nadir ve nesli tükenmekte olan bitki ve hayvan türlerinin korunmasına hizmet etmektedir. Parkın florası 69 nadir tür de dahil olmak üzere 1800 bitki türünü içerir. Ayrıca, argali, Moğol vahşi eşeği, Pers ceylanı da dahil olmak üzere, park içindeki 56 hayvan türü nadir olarak kabul edilir. Altın Emel'de böcek ve balıklar hariç en az 260 farklı hayvan türü yaşamaktadır. Sibirya kurbağası dahil olmak üzere nesli tükenmekte olan amfibiler ve kara leylek ve imparatorluk kartal da dahil olmak üzere nadir ve nesli tükenmekte olan kuşlar da parkta yaşamaktadır. 78 memeli türünden 11'i Kazakistan'ın Kırmızı Kitabı'nda yer almaktadır, taş sansarı, yaban gelinciği, su samuru, manul (yaban kedisi), vahşi eşek, ceylan, argali, Asya barbastelle yarasası, Buhara geyiği, vaşak ve Tanrı Dağları boz ayısı listedeki hayvanlardır. Parkta kulan (vahşi eşek), kursaklı ceylan ve Przewalski atları da yaşamaktadır.[8] Flora arasında eski beyaz ve siyah saksaul, küçük ironwood koruları ve Sivers Elma ağaçları dikkat çekmektedir.
Kosbastau Vahası
değiştirSıcak radon kaynaklı bir ağaç korusundan oluşan Kosbastau vahası, batıdaki Ulken-Kalkan Dağları ile doğusundaki Katytau Dağları arasındaki ovada yer almaktadır. Avcı kordonun yakınında doğal bir anıt - 700 yıllık bir söğüt - büyümektedir. Ağacın tam yaşı, ağaç gövdesi, kalın dalları ve köklerinin incelenmesi sırasında ortaya çıkarılmıştır. Söğüt, 1960 yılında jeolojik çalışma sırasında keşfedilmiştir. Anıt, Altın-Emel Milli Parkı'nın idaresinin bakımı altında, doğa koruma ve bilim kurumu statüsünde özel korunan doğal alanlar listesinde yer almaktadır.[9][10]
Kaynakça
değiştir- ^ State National Natural Park "Altyn-Emel" 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UNESCO
- ^ Altyn-Emel National Park 4 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bird Life International
- ^ "Разноцветные горы Актау: красочные ландшафты Казахстана". Travel.ru. 21 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2015.
- ^ "Paleokazakhstan - Катутау". paleokazakhstan.info. 27 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2015.
- ^ "World Map of Koppen-Geiger Climate Classification Updated" (PDF) (İngilizce). Gebrüder Borntraeger 2006. 1 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Eylül 2019.
- ^ "Dataset - Koppen climate classifications" (İngilizce). World Bank. 23 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2019.
- ^ "Map of Ecoregions 2017" (İngilizce). Resolve, using WWF data. 12 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2019.
- ^ "Altyn Emel National Park". Caravanistan. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Официальный сайт Государственного национального природного парка «Алтын-Эмель»". 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
- ^ "Brummell & Oleynik, 2018: Kazakhstan". 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
Dış bağlantılar
değiştir- Devlet Ulusal Tabiat Parkı "Altyn-Emel" 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UNESCO Dünya Mirası