Xenarthra

memeli üst takımı
(Americatheria sayfasından yönlendirildi)

Xenarthra (tuhaf eklemliler), memeliler sınıfının bir üst takımı. Karıncayiyenler ve tembel hayvanları içeren dişsiz memeliler (Pilosa) takımı ile hayatta kalan tek temsilcisi armadillo olan zırhlı memeliler (Cingulata) takımını kapsamaktadır.

Xenarthra
Yaşadığı dönem aralığı: 55-0 myö
Wasatchian-Günümüz[1] 
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
İnfra sınıf: Placentalia
Klad: Americatheria
Üst takım: Xenarthra
Cope, 1889[2]
Takımlar

Özellikleri

değiştir

Farklı yaşam alanlarına ayak uydurmuş olduklarından taksonun her 3 takımının dış görünüşü birbirinden çok farklıdır. Türlerin ölçüleri de, en ufağı kemerli köstebek (12,5 cm) ve en büyüğü büyük karıncayiyen (120 cm) olmak üzere çok farklıdır. Böylelikle ağırlıkları da 85 gram ile 40 kg arası değişir. Ancak soyu tükenmiş olan dev tembel hayvanların bazıları 6 metreye varan boyu ile çok daha büyüktü.

Yayılım

değiştir

Xenarthra takımının üyeleri, Kuzey Amerika'da da yaşayan dokuzkemerli armadillo (Dasypus novemcinctus) dışında sadece Orta ve Güney Amerika'nın tropik ormanlarında yaşarlar. Daha eski çağlarda Afrika, Kuzey Amerika ve Avrupa kıtalarında da yaşamış oldukları kabul edilir. Güney Kutbu'nun tropik ormanlarla kaplı olduğu Eosen çağında bu ormanlarda da yaygındılar.

Yaşam şekli

değiştir
  • Armadillo ve büyük karıncayiyen hem gece hem gündüz aktif olur ve yerde yaşar.
  • Tembel hayvanlar ve diğer karıncayiyenler ağaçlarda yaşar ve gece aktif olurlar.
  • Koku alma kabiliyetleri iyi; duyma kabiliyeti sadece armadillolarda iyi
  • Neredeyse hepsi her zaman yalnız yaşar, bazıları sadece bazen sabit olmayan gruplar oluşturabilir.

Beslenme

değiştir

Karıncayiyenler yalnızca böcek ile beslenir. Armadillolarda böcek ile beslenenleri veya her şey yiyenleri (omnivor) vardır. Tembel hayvanlar tamamen otçuldur.

Xenarthranların, diğer plasentalı memelilerle ilişkileri belirsizdir. Xenarthranlar, Afrotheria ile en yakından ilişkili grup olarak tanımlanmıştır[3]

Filogeni

değiştir

Aşağıda, Slater vd.(2016) ve Delsuc vd.(2016)'nin oluşturduğu basitleştirilmiş bir kladogram bulunmaktadır.[4][5] "" sembolü soyu tükenmiş grupları ifade eder.

Xenarthra
Cingulata

Dasypodidae

Pampatheriidae

Chlamyphoridae

Pilosa
Vermilingua

Cyclopedidae

Myrmecophagidae

Folivora

Megatheriidae

Nothrotheriidae

Bradypodidae

Mylodontidae

Megalonychidae

Sınıflandırma

değiştir
 
Üç parmaklı tembel hayvan

Xenarthra takımlarının akrabalığı hakkında hiçbir şüphe yoktur. Omurgayı daha oynak kılan ilave eklemler, kalça ve kafatasında bulunan ortak özellikler ve molekülergenetik kanıtlar bu sınıflandırmayı doğrulamaktadır. Bu üst takıma ait fosilleşmiş türlerin sayısı çok fazla iken, günümüzde var olan türlerin sayısı ancak 29'dur. 2 takıma ayrılırlar:

Bugün yaşayan takımların soyağacı şu şekilde kabul edilir:

──┐ Xenarthra
  ├─── Armadillolar (Dasypodidae)
  └──┐ Dişsiz memeliler (Pilosa)
     ├─── Tembel hayvanlar (Folivora)
     └─── Karıncayiyengiller (Vermilingua)

Kitaplar

değiştir
  • Gerhard Storch: Xenarthra (Edentata), Nebengelenktiere, Zahnarme. In: W. Westheide und R. Rieger: Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere. Spektrum Akademischer Verlag, München 2004, S. 574–575, ISBN 3-8274-0307-3.
  • Ronald M. Nowak: Walker’s Mammals of the World. 2. Auflage. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, S. 147–168, ISBN 0-8018-5789-9.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Mindat.org". www.mindat.org. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021. 
  2. ^ "Xenarthra". Mindat.org. 
  3. ^ Murphy, William J.; Pringle, Thomas H.; Crider, Tess A.; Springer, Mark S.; Miller, Webb (Nisan 2007). "Using genomic data to unravel the root of the placental mammal phylogeny". Genome Research. 17 (4): 413-421. doi:10.1101/gr.5918807. ISSN 1088-9051. PMC 1832088 $2. PMID 17322288. 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021. 
  4. ^ Slater, G., Cui, P., Forasiepi, A. M., Lenz, D., Tsangaras, K., Voirin, B., ... & Greenwood, A. D. (2016). Evolutionary relationships among extinct and extant sloths: the evidence of mitogenomes and retroviruses. Genome Biology and Evolution, evw023.
  5. ^ Delsuc, F., Gibb, G. C., Kuch, M., Billet, G., Hautier, L., Southon, J., ... & Poinar, H. N. (2016). The phylogenetic affinities of the extinct glyptodonts. Current Biology, 26(4), R155-R156.

Dış bağlantılar

değiştir