Vikipedi

Antun Sadi

Antun Sadi (1 Mart 1904 - 8 Temmuz 1949) Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi'ni kurucusu Lübnanlı bir politikacı, filozof ve yazar. Suriye'yi doğal parçası saydığı komşu bölgelerle birleştirmeye çalışmıştır.

Antun Sadi
Arapça: أنطون سعادة
Tam adıAntun Sadi
Arapça: أنطون سعادة
Doğumu01 Mart 1904(1904-03-01)
Dhour El Choueir, Beyrut Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölümü08 Temmuz 1949 (45 yaşında)
Beyrut, Lübnan
İdam
MilliyetiArap
Çağı20. yüzyıl
BölgesiLevant
OkuluRomantizm, milliyetçilik, Suriye milliyetçiliği
İlgi alanlarıSiyaset felsefesi, sosyoloji, tarih, edebiyat, güzel sanatlar
Önemli fikirleriDoğal Suriye, Suriye milliyetçiliği
Etkiledikleri

Hayatı ve kariyeri

değiştir

İlk dönemi

değiştir

Antun Sadi, 1904'te Lübnan Dağı'ndaki Dhour El Choueir'de doğdu. Lübnanlı Ortodoks Hristiyan bir doktor Khalil Sadi ve Naifa Nassir Khneisser'in oğluydu.[1] Babası bir Suriye milliyetçisi olduğu kadar demokrasi savunucusuydu ve aynı zamanda eserleri siyaset, edebiyat, gazetecilik, roman yazımı ve çeviri alanlarını kapsayan üretken bir yazar ve hezârfen olarak tanımlanan bir entelektüel ve yazardı."[2] Antun Sadi, ilk eğitimini doğduğu şehirde tamamladı ve eğitimine Kahire'deki Lycée des Frères'de devam etti. Annesinin ölümü üzerine Lübnan'a döndü.[3] 1919'un sonlarında Sadi Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti ve burada amcasıyla New Mexico eyaletinin Springer şehrinde yaklaşık bir yıl ikâmet etti. Springer'de yerel bir tren istasyonunda çalıştı. Şubat 1921'de artık önde gelen bir Arap gazeteci olan babasıyla Brezilya'ya taşındı. 1924'te Sadi, Doğal Suriye'yi birleştirmeyi amaçlayan gizli bir topluluk kurdu. Bu topluluk ertesi yıl feshedildi. Sadi'ye göre Doğal Suriye, Levant, Filistin, Ürdün, Lübnan, Suriye, Irak ve Türkiye'nin güneyindeki bazı bölgeleri içeriyordu. Suriye kavramı, bu bölgede yaşayan tüm dini, etnik ve dilsel grupları içeriyordu. Hatta 1877 yılında oluşturulan 6 Osmanlı vilayetinin (Halep, Beyrut, Şam, Deyr-i Zor, Cebel-i Lübnan ve Kudüs) birleştirilmesiyle oluşturulacak birleşik bir ülke olarak Büyük Suriye'yi kurmayı amaçlıyordu.[4]

Sadi, Brezilya'da geçirdiği süre boyunca Almanca ve Rusça öğrendi.[5] Sonunda, yedi dilde akıcı konuşabilen çok dilli bir entelektüel oldu: Arapça, İngilizce, Portekizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca ve Rusça.[6]

Lübnan'daki faaliyetleri

değiştir

Temmuz 1930'da Lübnan'a döndü. 1931'de ilk olarak, ileride 1933 yılında Beyrut'ta "Sidnaya Meryem Ana'nın Tatil Hikâyesi" içinde yayınlanacak olan "Bir Aşk Trajedisi" ni yazdı. Ayrıca, 1931'de Sadi günlük El-Ayyam gazetesinde çalıştı, ardından 1932'de Beyrut Amerikan Üniversitesi'nde Almanca öğretmenliği yaptı. 1933'te Beyrut'taki Al-Majalia dergisinde broşürler yayınlamaya devam etti.[5]

Büyük Lübnan ideali genel olarak Ortodoks Hristiyanlar arasında hakim görüştü. Ancak Antun Sadi ve babası Halil Sadi'nin da aralarında olduğu bazı Ortodoks Hristiyanlar ise Suriye ile birlik içinde olunmasını savunuyorlardı.[7]

16 Kasım 1932'de Sadi liderliğinde gizlice Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi kuruldu.[8] Üç yıl sonra, 16 Kasım 1935'te partinin varlığı ilan edildiğinde Sadi tutuklandı ve altı yıl hapis cezasına çarptırıldı. Hapsedildiği süre boyunca ilk kitabı olan "Ulusların Yükselişi" ni yazdı. Hapisten erken tahliye edildi, ancak Haziran 1936'da bir kez daha gözaltına alındı ve bu kez ikinci kitabı olan "Açıklanan İlkeler" i yazdı. Aynı yılın Kasım ayında hapishaneden serbest bırakıldı, ancak Mart 1937'de tekrar tutuklandı. Hapishanede kaldığı süre boyunca üçüncü kitabı olan "Suriye Milletinin Yükselişi"ni yazdı, ancak el yazısı metinlerine el kondu ve yetkililer bunları iade etmeyi reddetti.[5]

 
Antun Sadi 1947 yılında.

Göçmenlik dönemindeki faaliyetleri

değiştir

Antun Sadi Mayıs 1937'nin sonlarında hapisten çıktıktan sonra Kasım 1937'de El-Nahdhah gazetesini kurdu. Sadi 1938'e kadar partiye liderlik etti, ardından ikinci kez Lübnanlıların göç ettiği ülkelerde partinin şubelerini kurmak için Lübnan'dan ayrıldı. Antun Sadi'nin Lübnan'da olmadığı dönemde hareketin liderliğini Nami Tabet yürütmeye başladı.[8] Sadi Brezilya'ya giderek önce "El-Mecelle", ardından "Yeni Suriye" gazetelerini kurdu. Kısa süre sonra Fransız sömürge yetkilileri tarafından tutuklandı ve iki ay hapis yattı. 1939'da, II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle, Sadi, 1947'ye kadar kaldığı Arjantin'e taşındı. Sadi Arjantin'de faaliyetlerine devam etti. El-Zawba'a (Fırtına) gazetesini kurdu ve Buenos Aires'te basılan "Suriye Edebiyatında Entelektüel Mücadelesi"ni yazdı. 1943'te Sadi, Juliette El-Mir ile evlendi ve onunla üç kızı oldu. Fransız sömürge mahkemesi onu gıyaben yirmi yıl hapis cezasına çarptırdı.[5]

1943'te Lübnan'ın bağımsızlığını kazanmasıyla, Sadi'nin yokluğundaki parti, siyasi ortamdaki değişime uyum sağlamak adına adından "Suriye" kelimesini çıkarttı. Bunun sonucunda Mayıs 1944'te Lübnan hükûmeti tarafından yasal parti statüsü sağlanması mümkün oldu.[8]

Lübnan'a dönüşü ve infazı

değiştir
 
Antun Sadi Lübnan'da.
Sadi'nin Lübnan'a dönüşüne dair Arapça film.

Antun Sadi, ülkenin Fransa'dan bağımsızlığını kazanmasının ardından ancak 2 Mart 1947'de Lübnan'a dönebildi.

Dönüşünden sonra yaptığı devrimci bir konuşma üzerine, yetkililerin yedi aydır yürürlükte olan bir tutuklama emriyle tutuklandı, ancak tekrar salıverildi.[9]

Antun Sadi, partideki politika değişikliklerine karşı çıkarak yeniden partiyi kendi denetimi altına alma çalışmalarına girişti. Partinin adından "Suriye" kelimesinin çıkarılmasını reddeden Sadi, ardından partinin adına "sosyal" kelimesini ekleme önerisini yapmış ve bunu gerçekleştirmeyi başarmıştır. Ülkesinden uzakta olduğu dönem, Sadi'nin "Büyük Suriye" düşüncesinin güncellenmesini de getirmişti. Artık "Büyük Suriye" kapsamına Kıbrıs ve Irak'ı da katıyordu. Bu değişiklikler parti içinde bir yandan önemli isimlerin ihraçlarına neden olurken, bir yandan da istifalar gerçekleşmeye başladı.[8][10]

Sadi Lübnan'da El-Jil El-Cedid gazetesini kurdu.

Sadi'nin Suriye'den ayrı olarak bir bağımsız Lübnan'a karşı olmasoı, Lübnan hükûmetinin de, başta Marunîler olmak üzere Lübnan milliyetçi gruplarının da tepkisini çekti.[11]

30 Mart 1949'da Hüsnü Zaim tarafından Suriye'de yapılan askerî darbe, SSMP için bir avantaj sağlamıştı. Ancak yeni durum, Lübnan hükûmeti içinde SSMP'ye karşı şüpheler de artmıştı. 9 Haziran 1949'da Beyrut'ta Marunî Keta’ib Partisi ile SSMP silahlı bir çatışma yaşadı. Bu olay, SSMP'nin ülke siyaset denkleminden çıkartılması için gerekçe oluşturdu. Hükûmet bu fırsatla SSMP'yi darbecilikle suçlalayıp, Antun Sadi hakkında da tutuklama kararı aldırdı.[8]

4 Temmuz 1949'da parti, Lübnan hükûmetinin parti üyelerine karşı düzenlediği bir dizi şiddetli provokasyona misilleme olarak Lübnan'da bir devrim ilan etti. İsyan bastırıldı ve Sadi, daha önce kendisine destek vermeyi kabul eden ve artık Suriye Devlet Başkanı olan Hüsnü Zaim ile görüşmek için Şam'a gitti. Ancak, ez-Zaim tarafından Lübnanlı yetkililere teslim edildi. Sadi ve takipçilerinin çoğu Lübnan askerî mahkemesi tarafından yargılandı ve sonuçta Sadi de bir idam mangası tarafından idam edildi.[9] Yakalama, yargılama ve infaz 48 saatten kısa bir sürede gerçekleşti.[12] Sadi'nin infazı 8 Temmuz 1949'un şafağında gerçekleşti.[13] Adel Beshara'ya göre bu dava, bir siyasi suçluya verilen en kısa ve en gizli duruşmaydı ve hâlâ da bu özelliğini korumaktadır.

Ölümünden sonra partisi aktif olmaya devam etti. Lübnan Devlet Başkanı Camille Chamoun, 1958 Lübnan krizi sırasında Sadi'nin partisi tarafından desteklendi. 1961'de SSMP, Başkan Fuad Şihab'a karşı başarısızlıkla sonuçlanan bir darbe girişiminde bulundu. 1960'larda parti liderleri tutuklandı ve sonunda parti ayrı gruplara bölündü.[9]

Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi

değiştir
 
Sadi ve SSMP tarafından öngörüsüne göre, "Doğal Suriye" modern Suriye, Lübnan, Filistin, Ürdün, Irak, Kuveyt, Kıbrıs, Sina Yarımadası, İran'ın Ahvaz bölgesi ve Anadolu'nun Kilikya bölgesini içermekteydi.

Antun Sadi, hem dili hem de dini bir ulusun özelliklerini tanımladığı için reddetti ve bunun yerine ulusların belirli bir coğrafi bölgede yaşayan bir halkın ortak gelişimi yoluyla geliştiğini savundu. Dolayısıyla, hem Arap milliyetçiliğinin hem de Pan-İslamcılığın güçlü bir rakibiydi. Suriye'nin, dört kısma ayırdığı Arap dünyasının geri kalanından, tarihsel, kültürel ve coğrafi olarak farklı olduğunu savunmaktaydı. Suriye tarihini Fenikelilere, Kenanlılara, Asurlulara, Babillilere ve diğer kavimlere[14] kadar dayanan ayrı bir varlık olarak izledi ve Suriyeliliğin dini ayrımları aştığını savundu.[15]

Partiye yönelik "faşizm" suçlamaları, Sadi tarafından hep reddedildi. Sadi, 1935'te yaptığı bir konuşmada Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi sisteminin ne Hitler'in nasyonal sosyalizmine ne de Faşizme benzer bir siyasi akım olmadığını, taklit değil tersine otantik bir buluş olarak halkın erdeminin sonucu ve yerel olduğunu ifade etmiştir.[16][17] Daha sonra İsrail'in devletleşmesi sürecinde, Yahudileri Büyük Suriye halkları arasında görmemesi ve İsrail 1948'de kurulduğunda tanımaması da Siyonistlerde antisemitizm olarak görülmüştü.[18] Sadi, parti sembollerinin Nazilerle ilişkili olduğuna da itiraz eder. Zavbaa Müslümanlığı temsil eden hilal ve Hristiyanlığı temsil eden haçın birleşiminden oluşan ve antik Suriye kökenli bir sembol olarak Nazilerle veya faşizmle ilişkilendirilmemelidir. Faşizm suçlamalarının bir başka gerekçesi olan Sadi'nin 1938'de Breziya'ya gitmeden önce İtalya ve Almanya'ya uğramasıydı. Sadi'nin İtalya ve Almanya'da faşist rejimlerle görüşmeler yaptığı iddia ediliyordu. Bununla birlikte parti taraftarı Yamak ve Beshara gibi yazarlar Sadi'nin savaş sırasında işler Mihver devletlerinin lehine iken bile İtalya ve Almanya yanlısı politika yürütmediği görüşündedirler.[19]

Eserleri

değiştir

Kitapları

değiştir
  • Nushu' al-Umam (Ulusların Yükselişi), Beyrut : n.p., 1938.
  • An-Nizam al-Jadid (Modern Sistem), Beyrut and Damascus : SSNP Publications, 1950–1956.
  • Al-Islam fi Risalateih (İki Mesajıyla İslam), Damascus : n.p., 1954.
  • Al-Sira' al-Fikri fial-Adab al-Suri (Suriye Edebiyatında Entelektüel Çatışma), 3. baskı, Beyrut : SSNP Publications, 1955.
  • Al-Muhadarat al-Ashr (On Ders), Beyrut: SSNP Publications, 1956.
  • Shuruh fi al-Aqida (İdeoloji Üzerine Yorumlar), Beyrut: SSNP Publications, 1958.
  • Marhalat ma Qabl al-Ta'sis (1921–1932) (Oluşum Öncesi Aşama [SSNP'nin]), Beyrut : SSNP, 1975.
  • Al-In'izaliyyah Aflasat (1947–1949), (İzolasyonizm İflas Etti), Beyrut : SSNP Publications, 1976.
  • Mukhtarat fi al-Mas'alah al-Lubnaniyyah (1936–1943) (Lübnan Sorununun Seçenekleri), Beyrut : SSNP Publications, 1976.
  • Marahil al-Mas'alah al Filastiniyyah : 1921–1949 (Filistin Sorununun Aşamaları), Beyrut : SSNP Publications, 1977.
  • Al-Rasa'il (Yazışmalar), Beyrut : SSNP Publications, 1978–1990.
  • Al-Athar al-Kamilah (Seçilmiş Çalışmalar), Beyrut : SSNP Publications, 1978–1995.
  • A'da al-Arab A'da Lubnan (Arapların Düşmanları, Lübnan Düşmanları), Beyrut : SSNP Publications, 1979.
  • Al-Rassa'eel (Mektuplar), Beyrut : Dar Fikr for Research and Publication, 1989.
  • Mukhtarat fi al-Hizbiyyah al-Dinniyyah (Dini Partizanlık Üzerine Bir Antoloji), Beyrut : Dar Fikr, 1993.
  • Al-Islam fi Risalateih al-Masihiyyah wal Muhammadiyyah (Hristiyan ve Müslüman mesajında İslam), 5. baskı, Beyrut: Al-Rukn, 1995.

Makaleleri

değiştir
  • "The Opening of a New Way for the Syrian Nation" [Suriye Milleti İçin Yeni Bir Yolun Açılması]. Al-Jumhur (İngilizce). Beyrut. Haziran 1937. 
  • "Political Independence in the Key to Economic Independence" [Siyasi Bağımsızlığın anahtarı Ekonomik Bağımsızlıkta]. Souria al-Jadida (Yeni Suriye) (İngilizce). 30 Eylül 1939. 
  • "Greater Syria" [Büyük Suriye [en]]. al-Zawbaπa (İngilizce), 63. 1 Temmuz 1943. 
  • "Haqq al-Siraπ Haqq al-Taqaddum" [Mücadele Hakkı, İlerleme Hakkıdır]. Kull Shay (İngilizce), 107. Beyrut. 15 Nisan 1949. 

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Biyografi" (Arapça). 16 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013. 
  2. ^ Adel Beshara, The Origins of Syrian Nationhood : Histories, Pioneers and Identity, Taylor & Francis (2012), p. 13
  3. ^ "Özgeçmiş 1904-1949" (Arapça). Antun-saadeh.com/. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  4. ^ Bacık, Doç. Dr. Gokhan (Ağustos 2012). "Suriye Krizinin İzlerini Tarihte Aramak". Derin Tarih, 5. 
  5. ^ a b c d "Antun Sadi" (İngilizce). Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi. 26 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2012. 
  6. ^ Rabi'a, Abifadel (2007). Adel Beshara (Ed.). Antun Sa'adeh: The Man, His Thought: An Anthology. Sa'adeh : The Expatriate Critic and Man of Letters (İngilizce). Ithaca Press. s. 442. 
  7. ^ Bouloss, Tony (3 Eylül 2020). "'Büyük Lübnan'ı reddeden Hıristiyanlar kimlerdi?". The Independent Türkçe. Şarku'l Avsat tarafından çevrildi. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  8. ^ a b c d e Atlıoğlu, Yrd.Doç.Dr. Yasin (Bahar 2017). "Suriye'de Radikal Milliyetçilik: Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi Örneği". Bilge Strateji. Ömer Halis Demir Üniversitesi. 9 (16): 72. 
  9. ^ a b c Johnson, Michael (2001). All Honourable Men: The Social Origins of War in Lebanon (İngilizce). I. B. Tauris. ISBN 978-1-860-64715-4. 
  10. ^ Suleiman, Michael W. (1967). Political Parties in Lebanon: The Challenge of a Fragmented Political Culture (İngilizce). New York: Cornell University Press. s. 94-95. 
  11. ^ Beshara, Adel (2010). Outright Assassination: The Trial and Execution of Antun Sa‘adeh, 1949 (İngilizce). New York: Ithaca Press. s. 27-30. 
  12. ^ Armanazi (Ekim–Kasım 2011). "The Arab Poet Laureate: An Appreciation of Adonis". The London Magazine (İngilizce). 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2012. 
  13. ^ Seale, Patrick W. (1986). The Struggle for Syria: A Study of Post-War Arab Politics, 1945-1958 (İngilizce). Londra: I.B. Tauris. s. 69-71. 
  14. ^ Saadeh, Antun (17 Mayıs 2004). "The Maronites are Syriac Syrians" [Maruniler, Süryani Suriyelilerdir] (İngilizce). 21 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2008. 
  15. ^ Kader, Dr. Haytham A. (17 Mayıs 2004). "Syrian Social Nationalist Party – Ideology" (İngilizce). 26 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2012. 
  16. ^ Saadeh, Antoun (1 Haziran 1935). "Speech of June 1, 1935" (İngilizce). 21 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  17. ^ Nordbruch, Götz (2009). Nazism in Syria and Lebanon: The Ambivalence of the German Option, 1933–1945 [Suriye ve Lübnan'da Nazizm: Alman Seçeneğindeki Kararsızlık] (İngilizce). Taylor & Francis. s. 45. ISBN 978-0-415-45714-9. 
  18. ^ Melhem, Edmond (2007). Adel Beshara (Ed.). Antun Sa'adeh: The Man, His Thought: An Anthology. Sa’adeh and Lebanon: A Historical Perspective (İngilizce). Ithaca Press. s. 223-233. 
  19. ^ Yamak, Labib Zuwiyya (1966). The Syrian Social Nationalist Party: An Ideological Analysis (İngilizce). Cambridge: Harvard University Press. s. 59-60. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Antun_Sadi&oldid=32716816" sayfasından alınmıştır