Vikipedi

Ursa Major (takımyıldız)

(Büyük ayı takımyıldızı sayfasından yönlendirildi)

Büyük Ayı takımyıldızı (Latince: Ursa Major), kuzey gökyüzünde bulunan ve mitolojisi muhtemelen tarih öncesi dönemlere kadar uzanan bir takımyıldızdır. Latince adı "büyük (veya daha büyük) ayı" anlamına gelir ve yakınındaki Küçük Ayı (Ursa Minor) ile tezat oluşturur.[1] Antik çağda, MS 2. yüzyılda Batlamyus tarafından Yunan, Mısır, Babil ve Asur astronomlarının önceki çalışmalarına dayanarak listelenen orijinal 48 takımyıldızdan biriydi.[2] Bugün 88 modern takımyıldız arasında üçüncü en büyük takımyıldızdır.

Ursa Major
Takımyıldız
Ursa Major
Ursa Major takımyıldızının haritası
KısaltmaUMa
TamlayanUrsae Majoris
SembolizmBüyük Ayı
Bahar açısı10,67
Yükselim55,38
Alan1280 derece kare (3.)
Ana yıldızlar7, 20
Bayer/Flamsteed
yıldızları		93
Gezegeni olduğu
bilinen yıldızlar		21
Parlak yıldızlar (3,00m'den)7
En parlak yıldızε UMa (Alioth) (1,7m)
Yakın yıldızlar (10 pc içindeki)8
En yakın yıldızLalande 21185 (8,29 Iy)
Messier nesneleri7
Göktaşı yağmurları
Çevreleyen
takımyıldızlar
En iyi Nisan ayı saat 21:00'de
+90° ve −30° enlemleri arasında görülebilir.
Büyük Kepçe veya Saban

Büyük Ayı, esas olarak "Büyük Kepçe", "Araba", "Charles'ın Arabası" veya "Saban" gibi isimlerle anılan yedi ana yıldızın oluşturduğu asterizmle bilinir. Özellikle Büyük Kepçe'nin yıldız konfigürasyonu, "Küçük Kepçe"nin şekline benzer. Bu takımyıldızın iki yıldızı Dubhe (α UMa) ve Merak (β UMa), Küçük Ayı'daki günümüzün kuzey kutup yıldızı Polaris'e doğru bir yön bulma işaretçisi olarak kullanılabilir.

Büyük Ayı, içerdiği veya örtüştüğü asterizmlerle birlikte, genellikle kuzeyin bir sembolü olarak birçok dünya kültürü için önemli bir yere sahiptir. Alaska bayrağındaki tasviri, bu sembolizmin modern bir örneğidir.

Büyük Ayı, Kuzey Yarımküre'nin büyük bir bölümünden yıl boyunca görülebilir ve orta kuzey enlemlerinin üzerinde kutup çevresinde görünür. Güneydeki ılıman enlemlerden ise ana asterizm görünmez, fakat takımyıldızın güney kısımları yine de gözlemlenebilir.

Özellikler

değiştir

Büyük Ayı, 1279,66 derece karelik bir alanı kaplar ve bu da onu tüm gökyüzünün %3,10'unu kaplayan üçüncü en büyük takımyıldız yapar.[3] 1930 yılında Eugène Delporte, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından kabul edilen resmi takımyıldız sınırlarını belirlemiş ve Büyük Ayı'yı 28 kenarlı düzensiz bir çokgen olarak tanımlamıştır. Ekvatoral koordinat sisteminde takımyıldız, 08sa 08,3d ile 14sa 29,0d sağ açıklık ve +28,30° ile +73,14° dik açıklık koordinatları arasında uzanır.[4] Büyük Ayı; kuzey ve kuzeydoğuda Ejderha (Draco), doğuda Çoban (Boötes), doğu ve güneydoğuda Av Köpekleri (Canes Venatici), güneydoğuda Berenis'in Saçı (Coma Berenices), güneyde Aslan (Leo) ve Küçük Aslan (Leo Minor), güneybatıda Vaşak (Lynx) ve kuzeybatıda Zürafa (Camelopardalis) olmak üzere sekiz farklı takımyıldız ile sınır komşusudur. Üç harfli takımyıldız kısaltması "UMa" 1922 yılında IAU tarafından kabul edilmiştir.[5]

Öne çıkanlar

değiştir
Ayrıca bakınız: Büyük Ayı'daki yıldızlar dizini

Asterizmler

değiştir
 
Büyük Kepçe'deki parlak yıldızların isimleriyle birlikte Büyük Ayı ve Polaris
 
Çıplak gözle görülebilen şekliyle Büyük Ayı takımyıldızı

Büyük Ayı takımyıldızındaki yedi parlak yıldızın oluşturduğu asterizm, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve pek çok kültürde "Büyük Kepçe" olarak bilinen asterizmi oluştururken, Birleşik Krallık'ta bu şekil Saban[6] veya (tarihi olarak) Charles'ın Arabası olarak adlandırılır.[7] Türk kültüründe bu desenin en eski adı Yediger'di, 11. yüzyıldan itibaren Yedigen olarak anılmaya başlanmıştır.[8] Yedi yıldızdan altısı ikinci kadirden veya daha parlaktır ve gökyüzünün en iyi bilinen desenlerinden birini oluşturur.[9][10] Yaygın adlarının çoğunda ima edildiği gibi şeklinin bir kepçeye, zirai bir sabana veya arabaya benzediği söylenir. Büyük Ayı bağlamında, bu yıldızlar genellikle Büyük Ayı'nın arka kısmını ve kuyruğunu temsil edecek şekilde çizilir. Kepçenin "çanak" kısmından başlayarak sapı boyunca saat yönünde (gökyüzünde doğuya doğru) uzanan bu yıldızlar şunlardır:

  • Dubhe ("ayı"), 1,79 kadir büyüklüğüyle gökyüzündeki en parlak 35. yıldız ve Büyük Ayı'nın en parlak ikinci yıldızıdır.
  • Merak ("ayının kalçası"), 2,37 kadir büyüklüğe sahiptir.
  • Phecda ("uyluk"), 2,44 kadir büyüklüğe sahiptir.
  • Megrez, "kuyruk kökü" anlamına gelir ve ayının vücudu ile kuyruğunun (veya kepçenin çanağı ile sapının) kesiştiği noktadaki konumu belirtir.
  • Alioth, ayıya değil "kara at" anlamına gelen bir isimdir, orijinal adının bozulmuş ve yanlış bir şekilde Mizar'ın çıplak gözle görülen ikili yoldaşı, benzer isimli Alcor ile karıştırıldığı düşünülür.[11] Alioth, Büyük Ayı'nın en parlak yıldızı ve 1,76 görünür büyüklüğüyle gökyüzündeki en parlak 33. yıldızdır. Aynı zamanda kimyasal elementleri ya tükenmiş ya da zenginleşmiş ve yıldız döndükçe değişiyormuş gibi görünen manyetik yıldızlar olan kimyasal olarak tuhaf Ap yıldızlarının en parlağıdır.[10]
  • Mizar (ζ Ursae Majoris), Büyük Kepçe'nin sapının ucundan itibaren ikinci yıldız ve takımyıldızın dördüncü en parlak yıldızıdır. "Kemer/kuşak" anlamına gelen Mizar, çıplak gözle görülebilen optik yoldaşı Alcor (80 Ursae Majoris) ile ünlü bir çift yıldız oluşturur ve bu iki yıldız Araplar tarafından "at ve binici" olarak adlandırılmıştır.
  • Alkaid, η Ursae Majoris olarak bilinir ve "kuyruğun sonu" anlamına gelir. 1,85 görünür büyüklüğüyle Büyük Ayı'nın üçüncü en parlak yıldızıdır.[12][13]

Dubhe ve Alkaid hariç, Büyük Kepçe'nin yıldızlarının tümü Yay takımyıldızındaki ortak bir noktaya doğru özdevinime sahiptir. Benzer hareket gösteren birkaç yıldız daha tanımlanmıştır ve bunlara topluca Büyük Ayı Hareketli Grubu denir.

 
Polaris'e göre Büyük Ayı ve Küçük Ayı

Merak (β Ursae Majoris) ve Dubhe (α Ursae Majoris) yıldızları, Kuzey Yıldızı veya Kutup Yıldızı olarak da bilinen Polaris'i bulmakta yardımcı oldukları için "işaretçi yıldızlar" olarak bilinir. Merak'tan Dubhe'ye (1 birim) doğru bir çizgi görsel olarak izlenip 5 birim daha devam edilirse, gözünüz Polaris'e ulaşacak ve gerçek kuzeyi doğru bir şekilde gösterecektir.

Arap kültüründe, sıçrayan bir ceylanın üç çift ayak izini temsil eden başka bir asterizm daha bilinir.[14] Takımyıldızın güney sınırı boyunca bulunan üç çift yıldızdan oluşur. Güneydoğudan güneybatıya doğru, ν ve ξ Ursae Majoris'i (sırasıyla Alula Borealis ve Australis) içeren "ilk sıçrama"; λ ve μ Ursae Majoris'i (Tania Borealis ve Australis) içeren "ikinci sıçrama" ile ι ve κ Ursae Majoris'i (sırasıyla Talitha Borealis ve Australis) içeren "üçüncü sıçrama".

Diğer yıldızlar

değiştir

W Ursae Majoris, değen ikili değişen yıldızlar sınıfının prototipidir ve 7,75m ile 8,48m arasında değişkenlik gösterir.

47 Ursae Majoris, üç gezegenli bir sisteme sahip Güneş benzeri bir yıldızdır.[15] 1996 yılında keşfedilen 47 Ursae Majoris b, her 1078 günde bir yörüngede döner ve Jüpiter'in kütlesinin 2,53 katıdır.[16] 2001 yılında keşfedilen 47 Ursae Majoris c, her 2391 günde bir yörüngede döner ve Jüpiter'in kütlesinin 0,54 katıdır.[17] 2010 yılında keşfedilen 47 Ursae Majoris d'nin 8907 ile 19097 gün arasında değişen belirsiz bir yörünge periyodu vardır ve Jüpiter'in kütlesinin 1,64 katıdır.[18] Yıldız, 5,0 kadir büyüklüğündedir ve Dünya'dan yaklaşık 46 ışık yılı uzaklıktadır.[15]

θ Ursae Majoris'in doğusunda ve "Büyük Kepçe"nin güneybatısında bulunan TYC 3429-697-1 (9sa 40d 44s, 48° 14′ 2″) yıldızı, Delaware eyaletinin yıldızı olarak kabul edilmiştir ve gayri resmi olarak Delaware Elması olarak bilinir.[19]

Derin uzay nesneleri

değiştir
 
Fırıldak Gökadası (M101)

Büyük Ayı takımyıldızında birkaç parlak gökada bulunur. Bunlar arasında Ayı'nın başı üzerindeki gökada çifti Messier 81 (gökyüzündeki en parlak gökadalardan biri) ve Messier 82 ile Alkaid'in kuzeydoğusunda yer alan sarmal Fırıldak Gökadası (M101) yer alır. Messier 108 ve Messier 109 sarmal gökadaları da bu takımyıldızda bulunur. Parlak bir gezegenimsi bulutsu olan Baykuş Bulutsusu (M97) Büyük Kepçe'de çanağın alt kısmında yer alır.

M81, Dünya'dan 11,8 milyon ışık yılı uzaklıkta neredeyse karşıdan görünen bir sarmal gökadadır. Çoğu sarmal gökada gibi yaşlı yıldızlardan oluşan bir çekirdekle, genç yıldızlar ve bulutsularla dolu kolları vardır. M82 ile birlikte, Yerel Grup'a en yakın gökada kümesinin bir üyesidir.

M82, neredeyse yandan görünen ve M81 ile kütleçekimsel olarak etkileşim halinde olan bir gökadadır. Gökyüzündeki en parlak kızılötesi gökadadır.[20] 21 Ocak 2014'te M82 içerisinde Tip Ia süpernova SN 2014J gözlemlenmiştir.[21]

Baykuş Bulutsusu olarak da bilinen M97, Dünya'dan 1.630 ışık yılı uzaklıktaki bir gezegenimsi bulutsudur ve yaklaşık 10 kadir görünür büyüklüğe sahiptir. 1781 yılında Pierre Méchain tarafından keşfedilmiştir.[15]

Fırıldak Gökadası olarak da adlandırılan M101, Dünya'dan 25 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alan ve karşıdan görünen bir sarmal gökadadır. 1781'de Pierre Méchain tarafından keşfedilmiştir. Sarmal kollarında yoğun yıldız oluşum bölgeleri bulunur ve güçlü ultraviyole emisyonlarına sahiptir.[20] Tümleşik büyüklüğü 7,5'tir, bu da onu hem dürbünlerle hem de teleskoplarla görünür kılar, fakat çıplak gözle görülemez.[22]

NGC 2787, Dünya'dan 24 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir merceksi gökadadır. Çoğu merceksi gökadadan farklı olarak merkezinde bir çubuk bulunur. Ayrıca, yaşını ve görece dengeli durumunu gösteren küresel yıldız kümelerinden oluşan bir haleye sahiptir.[20]

NGC 2950, Dünya'dan 60 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alan bir merceksi gökadadır.

NGC 3000, çift yıldızdır ve bulutsu tipi bir nesne olarak kataloglanmıştır.

NGC 3079, Dünya'dan 52 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan yıldızlarla dolu (starburst) bir sarmal gökadadır. Merkezinde, bir süper kütleli kara deliğin varlığını gösteren at nalı şeklinde bir yapı bulunur. Bu yapı, kara delikten kaynaklanan süper rüzgarlarla oluşmuştur.[20]

NGC 3310, Dünya'dan 50 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan başka bir yıldızlarla dolu sarmal gökadadır. Parlak beyaz rengi, 100 milyon yıl önce bir birleşmenin ardından başlamış olan olağanüstü yüksek yıldız oluşum oranından kaynaklanmaktadır. Bu ve diğer yıldız patlaması yaşayan gökadalar üzerine yapılan çalışmalar, yıldız patlaması evresinin daha önce varsayılandan çok daha uzun, yüz milyonlarca yıl sürebileceğini göstermiştir.[20]

NGC 4013, Dünya'dan 55 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve yandan görünen bir sarmal gökadadır. Belirgin bir toz şeridine ve birkaç görünür yıldız oluşum bölgesine sahiptir.[20]

I Zwicky 18, Dünya'dan 45 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan genç bir cüce gökadadır. Görünür evrendeki en genç gökada olan I Zwicky 18 yaklaşık 4 milyon yıl yaşındadır, yani Güneş Sistemi'nin yaşının yaklaşık binde biri kadardır. İçerisinde birçok sıcak, genç ve mavi yıldızın çok yüksek bir oranda oluşturulduğu yıldız oluşum bölgeleri bulunur.[20]

Hubble Derin Alanı (Hubble Deep Field), δ Ursae Majoris'in kuzeydoğusunda yer almaktadır.

Meteor yağmurları

değiştir
  • Alfa Ursae Majorids, Büyük Ayı takımyıldızında görülen küçük bir meteor yağmurudur.[23] Bu meteor yağmurunun kaynağı, C/1992 W1 (Ohshita) kuyruklu yıldızı olabilir.[23][24]
  • Kappa Ursae Majorids, yeni keşfedilmiş bir meteor yağmurudur ve 1 Kasım ile 10 Kasım arasında zirve yapar.[25]
  • Ekim Ursae Majorids, 2006 yılında Japon araştırmacılar tarafından keşfedilmiştir. Uzun dönemli bir kuyruklu yıldızdan kaynaklanıyor olabilir.[26] Bu meteor yağmuru, 12 Ekim ile 19 Ekim arasında zirve yapar.[27]

Ötegezegenler

değiştir

İkili yıldız sisteminde güneş benzeri bir yıldız olan HD 80606, yoldaşı HD 80607 ile ortak bir kütleçekim merkezi etrafında döner ve iki yıldız ortalama 1.200 AU mesafe ile ayrılırlar. 2003 yılında yapılan araştırmalar, bilinen tek gezegeni olan HD 80606 b'nin gelecekte bir sıcak Jüpiter olacağını ve güneşinden yaklaşık 5 AU uzaklıkta dikey bir yörüngede evrimleştiğini göstermektedir. 4 Jüpiter kütlesine sahip bu gezegenin, sonunda Kozai mekanizması aracılığıyla daha dairesel ve daha hizalanmış bir yörüngeye geçeceği öngörülmektedir. Bununla birlikte, şu anda yaklaşık bir astronomik birim apoapsis (en uzak nokta) ve altı yıldız yarıçapındaki periapsis (en yakın nokta) arasında inanılmaz derecede eksantrik bir yörüngede bulunmaktadır.[28]

Tarihçe

değiştir
 
Johannes Hevelius'un Uranographia'sının 1690 baskısından Büyük Ayı tasviri. Dönemin gök atlaslarında geleneksel olduğu üzere takımyıldız, gök küresinin dışından bir perspektiften çizildiği için modern haritaların ayna görüntüsüdür.

Ursa Major bir Hint-Avrupa takımyıldızı olarak yeniden yapılandırılmıştır.[29] MS 2. yüzyıl astronomu Batlamyus'un Almagest'inde listelediği 48 takımyıldızdan biriydi ve ona "Arktos Megale" adını vermişti.[a] Homeros, Spenser, Shakespeare, Tennyson gibi şairlerin yanı sıra Federico Garcia Lorca'nın "Ay İçin Şarkı" (Song for the Moon) adlı eserinde de bahsi geçmektedir.[31] Eski bir Fin şiirinde de (Suomen kansan vanhat runot) bu takımyıldızdan bahsedilir ve Vincent van Gogh'un Rhone Üzerinde Yıldızlı Gece adlı tablosunda da yer alır.[32][33] MÖ 7. ve 4. yüzyıllar arasına tarihlenen İncil'in Eyüp Kitabı'nda da bahsedilmiş olabilir, fakat bu tartışılan bir konudur.[34]

Ursa Major takımyıldızı pek çok uygarlık tarafından bir ayı olarak tanımlanmıştır. Yanı başındaki Küçük Ayı takımyıldızıyla birlikte Callisto efsanesinin kökenini oluşturur.

Mitoloji

değiştir

Ursa Major ismi Callisto'dan gelmektedir. Arkadya Kralı Lycaon'un kızı olan Callisto avcılığa düşkündür. Av tanrıçası Artemis, Callisto'yu ilk gençlik çağlarından itibaren görevlileri arasına alır.

Artemis, Apollon'un kız kardeşidir. Çocukların doğumlarını, bebeklerin korunmasını ve beslenmesini gözeten tanrıçadır. Tanrıçalar dünyasının rahibesidir. Genç Nymph'leri yetiştirirdi. Başı örtülü, yani gelin anlamına gelen Nymph'ler, kırlarda, sularda, ormanlarda yaşayan tanrısal varlıkların dişi olanlarına verilen isimdir. Eski Yunan inanışına göre bütün dünya Nymph'lerle doludur. Nymph'ler Artemis'le birlikte avlanırlar, şarap tanrısı Dionysos'la eğlencelere katılırlar. Güneş ve güzel sanatlar tanrısı Apollon ile tanrıların habercisi Hermes'e refakat ederlerdi. Artemis yanına kabul ettiği genç kızlardan sadakat yemini etmelerini isterdi. Bu yeminle genç kızlar, Dünya nimetlerinden uzak duracaklarına söz verirlerdi. Callisto'da bu kızlardan biridir ve bir süre sonra Artemis'in en gözde görevlisi olmuştur.

Zeus bir gün Callisto'yu ormanda uyurken görür ve ona âşık olur. Zeus, Artemis'in kılığına girerek Callisto'nun yanına gider. Callisto, baş tanrıyı Artemis sandığından ondan çekinmez ve iyi karşılar. Bu birlikteliğin sonucunda Callisto hamile kalır ve Arcas adında bir oğlan çocuğu Dünya'ya getirir. Bunu fark eden Artemis, sözünü tutmayan Callisto'yu bir ayıya çevirir.[b] Callisto, artık avcıların peşinden koştuğu bir avdır.

 
Büyük kepçe sonundaki iki yıldız doğrudan Kutup Yıldızı'nı işaret eder.

Uzun yıllar sonra Callisto, ormanda oğlu Arcas ile karşılaşır. Annesini tanımayan Arcas, bu avı kaçırmak istemez ve onu vurmaya karar verir. Tam bu sırada Zeus, araya girer ve Arcas'ı yutan, Callisto'yu ise cennete uçuran bir hortum gönderir. Callisto, gökyüzünde Büyük Ayı olarak belirir, Arcas da Küçük Ayı olarak gökyüzündeki yerini alır.

Başka bir öykü ise şöyledir: Zeus'un annesi Rhea, babası ise Kronos'tur. Bir kehanete göre Kronos'un oğullarından biri onu tahttan indirecektir. Bu durumdan hiç hoşnut olmayan Kronos, çareyi her doğan çocuğunu yok etmekte bulur. Doğar doğmaz çocuklarını yutmaktadır. Kronos, Zeus doğana kadar pek çok çocuğundan bu şekilde kurtulmuştur. Ancak Zeus, annesi sayesinde hayatta kalabilmiştir. Zeus doğduğunda annesi Rhea, onun kundak bezinin içine bir taş koyar ve Kronos da bir çocuğunu daha yok ettiğini sanarak taşı yutar. Rhea, bebeği Girit Adası'na kaçırır. Burada Dikte Mağarası'nda birer su perisi olan İda ile Adrasteia, Zeus'a bakıcılık yapar. Mağara, Giritli askerler tarafından korunur. Yıllar sonra Zeus büyüdüğünde babası Kronos'a karşı galip gelir ve ondan yuttuğu bütün çocuklarını tekrar kusmasını ister. Bu çocukların hepsi ileride genç tanrıların liderleri olup evrenin yönetimini Titanlar'ın elinden alırlar.

Mitolojide İda Küçük Ayı, Adrasteia ise Büyük Ayı olarak geçer. Ancak, bu su perilerinin nasıl ayıya dönüştükleri bilnmemektedir.

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ Batlamyus, takımyıldızı Yunanca olarak Ἄρκτος μεγάλη (Arktos Megale) veya Büyük Ayı olarak adlandırmıştır. Küçük Ayı ise Arktos Mikra idi.[30]
  2. ^ Zeus'un karısı Hera'nın kıskançlığından Callisto'yu ayıya çevirdiği de düşünülmektedir.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Chandra: Constellation Ursa Major". chandra.harvard.edu. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2022. 
  2. ^ "Constellation | COSMOS". astronomy.swin.edu.au. 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2022. 
  3. ^ "Constellations Lacerta–Vulpecula". 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2024. 
  4. ^ "Ursa Major, Constellation Boundary". The Constellations. International Astronomical Union. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2019. 
  5. ^ "The Constellations". 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2019. 
  6. ^ Reader's Digest Association (Ağustos 2005). Planet Earth and the Universe. Reader's Digest Association, Limited. ISBN 978-0-276-42715-2. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  7. ^ "Charles' Wain". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2017. 
  8. ^ Bahaeddin Ögel (1995). Türk mitolojisi : II. Cilt (Kaynakları ve açıklamaları ile destanlar). Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. 208. ISBN 9751607043. 
  9. ^ André G. Bordeleau (22 Ekim 2013). Flags of the Night Sky: When Astronomy Meets National Pride. Springer Science & Business Media. ss. 131-. ISBN 978-1-4614-0929-8. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2019. 
  10. ^ a b James B. Kaler (28 Temmuz 2011). Stars and Their Spectra: An Introduction to the Spectral Sequence. Cambridge University Press. ss. 241-. ISBN 978-0-521-89954-3. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2019. 
  11. ^ Jim Kaler (16 Eylül 2009). "Stars: "Alioth"". 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2019. 
  12. ^ Mark R. Chartrand (1982). Skyguide, a Field Guide for Amateur Astronomers. Golden Press. Bibcode:1982sfga.book.....C. ISBN 978-0-307-13667-1. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2019. 
  13. ^ Ridpath, s. 136.
  14. ^ Ian Ridpath. "Star Tales – Ursa Major". 
  15. ^ a b c Levy, David H. (2005). Deep Sky Objects. Prometheus Books. ISBN 978-1-59102-361-6. 
  16. ^ "Planet 47 Uma b". Extrasolar Planets Encyclopaedia. 11 Temmuz 2012. 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2012. 
  17. ^ "Planet 47 Uma c". Extrasolar Planets Encyclopaedia. 11 Temmuz 2012. 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2012. 
  18. ^ "Planet 47 Uma d". Extrasolar Planets Encyclopaedia. 11 Temmuz 2012. 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2012. 
  19. ^ "Delaware Facts & Symbols – Delaware Miscellaneous Symbols". delaware.gov. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2019. 
  20. ^ a b c d e f g Wilkins, Jamie; Dunn, Robert (2006). 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe. 1st. Buffalo, New York: Firefly Books. ISBN 978-1-55407-175-3. 
  21. ^ Cao, Y; Kasliwal, M. M; McKay, A; Bradley, A (2014). "Classification of Supernova in M82 as a young, reddened Type Ia Supernova". The Astronomer's Telegram. Cilt 5786. s. 1. Bibcode:2014ATel.5786....1C. 
  22. ^ Seronik, Gary (Temmuz 2012). "M101: A Bear of a Galaxy". Sky & Telescope. 124 (1). s. 45. Bibcode:2012S&T...124a..45S. 
  23. ^ a b Hajduková, M.; Neslušan, L. (2020). "The χ-Andromedids and January α-Ursae Majorids: A new and a probable shower associated with Comet C/1992 W1 (Ohshita)". Icarus. 351: 113960. Bibcode:2020Icar..35113960H. doi:10.1016/j.icarus.2020.113960. 
  24. ^ Hajdukova, Maria; Neslušan, Luboš (28 Haziran 2021). "Unknown sibling showers of comets C/1992 W1 (Ohshita) and C/1853 G1 (Schweizer)". Europlanet Science Congress 2021 (İngilizce). Bibcode:2021EPSC...15..214H. doi:10.5194/epsc2021-214  . 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024. 
  25. ^ Jenniskens, Peter (September 2012). "Mapping Meteoroid Orbits: New Meteor Showers Discovered". Sky & Telescope: 23. 
  26. ^ Gajdoš, Štefan (1 Haziran 2008). "Search for Past Signs of October Ursae Majorids". Earth, Moon, and Planets (İngilizce). 102 (1): 117-123. Bibcode:2008EM&P..102..117G. doi:10.1007/s11038-007-9196-9. ISSN 1573-0794. 
  27. ^ "October Ursa Majorids – Watch the Skies". blogs.nasa.gov (İngilizce). 18 Ekim 2011. Erişim tarihi: 30 Mart 2023. 
  28. ^ Laughlin, Greg (Mayıs 2013). "How Worlds Get Out of Whack". Sky and Telescope. 125 (5): 29. Bibcode:2013S&T...125e..26L. 
  29. ^ Mallory, J.P.; Adams, D.Q. (Ağustos 2006). "Chapter 8.5: The Physical Landscape of the Proto-Indo-Europeans". Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World. Oxford, GBR: Oxford University Press. s. 131. ISBN 9780199287918. OCLC 139999117. Hint-Avrupa takımyıldızları arasında en sağlam şekilde 'yeniden yapılandırılmış' olanı, Yunanca ve Sanskritçe'de 'Ayı' olarak adlandırılan (Bölüm 9) Ursa Major'dür (Latinceye bu dil ailesinden geçmiş olabilir), fakat bu son tanımlamaya bile itirazlar vardır. 
  30. ^ Ridpath, Ian. "Ptolemy's Almagest: First printed edition, 1515". 13 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022. 
  31. ^ "Canción para la luna - Federico García Lorca - Ciudad Seva". 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2015. 
  32. ^ Frog (30 Ocak 2018). "Myth". Humanities (İngilizce). 7 (1): 14. doi:10.3390/h7010014  . ISSN 2076-0787. 
  33. ^ Clayson, Hollis (2002). "Exhibition Review: "Some Things Bear Fruit"? Witnessing the Bonds between Van Gogh and Gauguin". The Art Bulletin. 84 (4): 670-684. doi:10.2307/3177290. ISSN 0004-3079. JSTOR 3177290. 
  34. ^ Botterweck, G. Johannes, (Ed.) (1994). Theological Dictionary of the Old Testament, Volume 7. Wm. B. Eerdmans. ss. 79-80. ISBN 978-0-8028-2331-1. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2019. 
Kaynak hatası: <references> grubunda "" içinde tanımlanan "Levy2005" adlı <ref> etiketinin içeriği yok. (Bkz: Kaynak gösterme)

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Ursa Major (takımyıldız) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ursa_Major_(takımyıldız)&oldid=33932352" sayfasından alınmıştır