Vikipedi

Baas Partisi

milliyetçi-sosyalist öğretiye dayalı Arap siyasi partisi
(Baas partisi sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Baas Partisi (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Bu madde birleşik Baas Partisi hakkındadır. Irak'ı yönetmiş parti için Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi sayfasına bakınız. Suriye'yi yönetmiş parti için Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesi sayfasına bakınız.

Arap Sosyalist Baas Partisi (Arapça: حزب البعث العربي الاشتراكي, romanize: Ḥizb al-Baʿath al-ʿArabī al-Ishtirākī, Arapça telaffuz: [ˈħɪzb alˈbaʕθ alˈʕarabiː alʔɪʃtɪˈraːkiː]) Zeki el-Arsuzi'nin ortakları, Mişel Eflak ve Selahaddin el-Bitar tarafından Suriye'de kurulmuş bir siyasi partiydi. Parti, Arap milliyetçiliği, panarabizm, Arap sosyalizmi ve antiemperyalist çıkarları karıştıran bir ideoloji olan Baasçılığı benimsedi. (Arapça: بعث, baas "rönesans" veya "diriliş" anlamına gelir)[2] Baasçılık, Arap dünyasının tek bir devlette birleştirilmesi çağrısında bulunur. "Birlik, Özgürlük, Sosyalizm" sloganı ile Arap birliğine veArap olmayanların kontrol ve müdahalesinden özgürlüğe atıfta bulunur.

Arap Sosyalist Baas Partisi
حزب البعث العربي الاشتراكي
Genel sekreterMişel Eflak (1954-65)
Münif Razzaz (1965-66)
KurucuMişel Eflak
Selahaddin el-Bitar
Kuruluş tarihi7 Nisan 1947 (7 Nisan 1947)
Kapanış tarihi23 Şubat 1966 (23 Şubat 1966)
BirleşmeArap Sosyalist Hareketi
ÖnceliArap Baası
Arap Baas Hareketi
ArdılıBaas Partisi
(Irak ağırlıklı hizip)
Baas Partisi
(Suriye ağırlıklı hizip)
Gazete(ler)El-Baas
İdeolojiBaasçılık
Siyasi pozisyonSol
Resmî renkler  Siyah,   kırmızı,   beyaz ve   yeşil
(Panarap renkleri)
Slogan(lar)"Birlik, Özgürlük, Sosyalizm"
"Çok Yaşa Araplar"
"Ebedi bir misyona sahip tek bir Arap ulusu"[1]
Parti bayrağı

Parti, 7 Nisan 1947'de Eflak ve el-Bitar liderliğindeki Arap Baas Hareketi ile el-Arsuzī liderliğindeki Arap Baasının, Arap Baas Partisi olarak birleşmesiyle kuruldu. Parti, yalnızca Irak ve Suriye'de iktidara sahip olmasına rağmen, diğer Arap ülkelerinde de hızla şubeler kurdu. Arap Baas Partisi 1952'de Ekrem el-Havrani liderliğindeki Arap Sosyalist Hareketi ile birleşerek Arap Sosyalist Baas Partisini kurdu. Yeni kurulan parti göreceli olarak başarılıydı ve 1954 seçimlerinde Suriye parlamentosundaki en büyük ikinci parti oldu. Bu, Suriye Komünist Partisinin artan gücüyle birleştiğinde,[kaynak belirtilmeli] Mısır ve Suriye'nin bir birliği olan Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin (BAC) kurulmasına yol açtı. Fakat birliktelik başarısız olacaktı ve 1961'deki bir Suriye darbesi birliği feshetti.

BAC'nin dağılmasının ardından Baas Partisi yeniden kuruldu. Ancak BAC sırasında askeri aktivistler, Baas Partisinin kontrolünü sivillerin elinden almak için askeri bir komite kurmuştu. Bu arada Irak'ta yerel Baas Partisi şubesi, Ramazan Devrimi'ni düzenleyerek iktidarı ele geçirmiş, ancak birkaç ay sonra iktidarı kaybetmişti. Askeri Komite, Eflak'ın rızasıyla, 1963'teki 8 Mart Devrimi'nde Suriye'de iktidara geldi.

Eflak, el-Bitar ve Münif Razzāz liderliğindeki bir sivil hizip ile Salah Cedid ve Hafız Esad liderliğindeki Askeri Komite arasında hızla bir güç mücadelesi gelişti. İki hizip arasındaki ilişkiler kötüleştikçe Askeri Komite; Razzâz, Eflak ve destekçilerinin liderliğindeki Ulusal Komutanlığı deviren 1966 Suriye darbesini gerçekleştirdi. 1966 darbesi Baas Partisi'ni Irak hakimiyetindeki Baas hareketi ile Suriye hakimiyetindeki Baas hareketi olarak ikiye böldü.

Tarih

değiştir
Ana madde: Baas Partisinin tarihi

Parti 7 Nisan 1947'de Arap Baas Partisi olarak Mişel Eflak (Antakyalı bir Ortodoks Hristiyan), Selahaddin el-Bitar (Sünni bir Müslüman) ve Zeki el-Arsuzi'nin (daha sonra ateist olan bir Alevi) takipçileri tarafından Şam, Suriye'de kuruldu ve Suriye Bölgesel Şubesinin kurulmasına öncülük etti.[3] Arap dünyasında 1940'ların sonunda ve 1950'lerin başında Irak,[4] Yemen ve Ürdün'de[5] başka bölgesel şubeler de kuruldu. Varlığı boyunca Ulusal Komutanlık (tüm Arap ülkelerinin işlerinden sorumlu organ) en çok Suriye işlerine önem verdi.[3] Haziran 1954'te 2. Ulusal Kongre toplandı ve yedi kişilik bir Ulusal Komutanlık seçti; Eflak, Bitar ve Ekrem el-Havrani seçilerek Suriye Bölgesel Kolunu temsil ederken,[6] Abdullah Rimavi ve Abdallah Na'vas Ürdün Kolunu temsil etmek üzere seçildi.[7] 1954 kongresi, 1952'de gerçekleşen Arap Sosyalist Hareketi ile Baas Partisinin birleşmesini onaylaması bakımından dikkate değerdir.[8]

Suriye Bölgesel Şubesi 1940'larda ve 1950'lerde öne çıktı; 1954 parlamento seçimlerinde Suriye Bölgesel Şubesi parlamentoda 22 sandalye kazanarak ülkedeki en büyük ikinci parti oldu.[9] Seçimlere katılan Baas Partisi üyelerinin yüzde 90'ı parlamentoya seçildi.[9] Halk Partisi ve Ulusal Parti tarafından temsil edilen geleneksel partilerin başarısızlığı, Baas Partisinin kamuoyundaki güvenilirliğini güçlendirdi.[10] Bu pozisyon sayesinde parti, iki üyesini kabineye alabildi; Bitar, dışişleri bakanı olarak atandı ve Halil Kallas, ekonomi bakanı oldu.[11] Güçlenen yeni konumu, Suriye'nin Cemal Abdünnasır'ın Mısır'ı ile birleşmesi için destek toplamak amacıyla başarıyla kullanıldı ve bu da 1958'de Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin (BAC) kurulmasını sağladı.[12]

24 Haziran 1959'da Irak Bölgesel Şubesi Bölge Sekreteri Fuad er-Rikabi, Ulusal Komutanlığı BAC'ye karşı komplo kurarak Arap milliyetçi ilkelerine ihanet etmekle suçladı.[13] Bu eleştiriler ışığında Baas, 27 Ağustos - 1 Eylül 1959 tarihleri arasında Irak, Lübnan, Ürdün, Güney Arabistan, Körfez, "Güney Arap", "Mağrip Arap" ve Filistin'den delegeler ile Arap ve diğer üniversitelerdeki parti öğrenci örgütlerinin katıldığı 3. Ulusal Kongreyi topladı.[14] Kongre, 1958 yılında Eflak ve Bitar tarafından parti içi istişare olmaksızın kararlaştırılan Suriye Bölgesel Kolunun feshini onaylaması[15] ve Ürdün Bölgesel Kolunun Bölge Sekreteri Rimavi'yi ihraç etmesiyle dikkat çekmektedir.[16] Rimavi ihraç edilmesine tepki olarak kendi partisi olan Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisini kurdu ve bu partiyle rekabet etmek üzere rakip bir Ulusal Komutanlık oluşturdu.[17] Ulusal Komutanlık Irak'taki sorunlara 2 Şubat 1960'ta Talib eş-Şibib'i bölge sekreteri olarak atayan Geçici Bölge Komutanlığı atayarak yanıt verdi[13] ve 15 Haziran 1961'de Ulusal Komutanlık Rikabi'yi partiden ihraç etti.[13]

Irak'ta, Irak Bölgesel Şubesi Abdülkerim Kasım'ın iktidarı ele geçirmesini ve ardından Irak monarşisini ortadan kaldırmasını desteklemişti.[18] Iraklı Baasçılar, Kasım'ı Irak'ı BAC'ye katarak Arap milliyetçi cumhuriyetini genişleteceğine inandıkları için desteklemişlerdi.[18] Ancak bunun bir hile olduğu kanıtlandı ve Kasım iktidarı ele geçirdikten sonra bağımsız Irak politikasını başlattı.[18] Baas Partisi misilleme olarak Şubat 1959'da Kasım'a suikast düzenlemeye çalıştı, ancak genç Saddam Hüseyin'in de dahil olduğu operasyon başarısız oldu.[19] Kasım, genç Baas subayı Ahmed Hasan el-Bekir liderliğindeki Ramazan Devrimi ile devrildi; uzun süredir Amerikan Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından desteklendiğinden şüpheleniliyordu,[20][21] ancak CIA'in Irak'taki operasyonlarına ilişkin ilgili çağdaş belgeler ABD hükümeti tarafından gizli tutuldu,[22][23] ancak Iraklı Baasçıların darbe öncesinde, sırasında ve sonrasında ABD yetkilileriyle destekleyici ilişkiler sürdürdüğü belgelendi.[24][25] Irak Bölgesel Yönetimi, iktidarı ele geçirdiğinde hizipçilik yüzünden o kadar parçalanmıştı ki sözde müttefikleri Kasım 1963'te onları iktidardan uzaklaştırmak için bir karşı darbe başlattı.[26]

Ağustos 1960'ta düzenlenen 4. Ulusal Kongre, Eflak ve Bitar'ın liderliğini eleştirdi, Suriye Bölgesel Şubesinin yeniden kurulması çağrısında bulundu ve partinin Arap milliyetçiliğine olan bağlılığını vurgularken partinin sosyalist karakterini daha fazla öne çıkardı.[27][28] Bir yıl sonra, BAC'nin Suriye'deki en kötü döneminde, Suriyeli General Abdülkerim en-Nehlevi 28 Eylül 1961'de Suriye Arap Cumhuriyeti'nin yeniden kurulmasına yol açan bir darbe başlattı.[29]

Suriye'de yönetim, iç çatışmalar, 1966 darbesi ve bölünme (1963-1966)

değiştir

Baasçı bir devlet inşa etmenin zorlukları parti içinde önemli ideolojik tartışmalara ve iç mücadelelere yol açtı.[30] Irak Bölgesel Şubesinde kendisini Marksist olarak tanımlayan Ali Salih es-Sadi'nin hakimiyeti giderek artıyordu.[30] Es-Sadi ideolojik yöneliminde Suriye Bölge Sekreteri Hammud eş-Şufi,[31] partinin az sayıdaki ideolojik teorisyeninden biri olan Yasin el-Hafız ve gizli Askeri Komitenin bazı üyeleri tarafından desteklendi.[32] Marksist kanat, Irak ve Suriye bölgesel şubelerinin "sosyalist planlama",[33] "köylüler tarafından işletilen kolektif çiftlikler", "işçilerin üretim araçları üzerindeki demokratik kontrolü" ve Sovyet tarzı sosyalizme belli bir öykünmeyi yansıtan diğer talepler için çağrıda bulunduğu 6. Ulusal Kongre'de (Ekim 1963'te yapıldı) yeni bir zemin kazandı.[34] Partisinin bu dönüşümüne öfkelenen Eflak nominal liderlik rolünü korudu, ancak Ulusal Komutanlık bir bütün olarak radikallerin kontrolü altına girdi.[35]

1963 yılında Baas Partisi Suriye'de iktidarı ele geçirdi ve o tarihten itibaren Baas, Suriye'nin resmi olarak tanınan tek siyasi partisi olarak işlev gördü, ancak parti içindeki hizipçilik ve bölünme, birbiri ardına değişen hükümetlere ve yeni anayasalara yol açtı.[36] 23 Şubat 1966'da Askeri Komitenin gayriresmi başkanı Salah Cedid liderliğindeki bir darbe Eflak ve Bitar kabinesini devirdi.[37] Darbe, Cedid'in Büyük Suriye emellerini destekleyen "bölgeci" (kutri) kampı ile o sırada iktidarda olan daha geleneksel panarap hizip olan "milliyetçi" (kavmi) hizip arasındaki hizipsel rekabetten kaynaklandı.[37] Cedid'in destekçilerinin Eflak ve benzerlerine göre daha solcu olduğu düşünülüyordu.[38] Cedid'in muhaliflerinden bazıları kaçmayı başardı ve Beyrut, Lübnan'a kaçtılar.[37] Cedid partiyi daha radikal bir yöne taşıdı. O ve destekçileri 6. Parti Kongresinde zafer kazanan aşırı sol çizgiyi imzalamamış olsalar da[38] şimdi onun pozisyonlarını benimsemek için harekete geçmişlerdi. Daha önce Eflak ve el-Bitar tarafından yönetilen ılımlı grup partiden tasfiye edildi.[38]

Birkaç yıl sürse de 1966 darbesi, biri Suriye diğeri Irak ağırlıklı olmak üzere iki rakip Ulusal Komutanlığın kurulmasıyla sonuçlandı.[35] Ancak hem Irak hem de Suriye'de Bölgesel Komutanlık, parti gücünün gerçek merkezi haline gelirken, Ulusal Komutanlık üyeliği büyük ölçüde onursal bir pozisyona dönüştü ve genellikle liderlikten uzaklaştırılan isimlerin hedefi oldu.[35] Bölünmenin bir sonucu, Zeki el-Arsuzi'nin Suriye yanlısı Baas hareketinde Baasçı düşüncenin resmi babası olarak Eflak'ın yerini alması, Irak yanlısı Baas hareketinin ise Eflak'ı hala Baasçı düşüncenin de jure babası olarak görmesi oldu.[39]

Organizasyon

değiştir

Baas Partisinin örgütsel yapısı 2. Ulusal Kongre'de (1954), daha önce partinin 1. Ulusal Kongresi'nde (1947) onaylanmış olan parti İç Tüzüğü'nün (En-Nidhâmü'd-Dâhilî) değiştirilmesiyle oluşturulmuştur.[40] Örgütsel yapı yukarıdan aşağıya doğru işliyordu ve üyelerin örgütün aynı seviyesindeki gruplar arasında temas kurması yasaktı, yani tüm temasların bir üst komuta seviyesinden geçmesi gerekiyordu.[41]

Ulusal organizasyon

değiştir
Daha fazla bilgi: Baas Partisi Ulusal Komutanlığı

Ulusal Komutanlık, Ulusal Kongre oturumları arasında partinin yönetim organıydı ve bir genel sekreter tarafından yönetiliyordu.[42] Ulusal Kongreler arasında Ulusal Komutanlık, Ulusal Danışma Konseyi (Arapça: el-majlis el-istishari el-qawmi) tarafından sorumlu tutuluyordu.[43] Ulusal Danışma Konseyi, partinin bölgesel şubelerinden gelen temsilcilerden oluşan bir forumdu.[43] Ancak Ulusal Danışma Konseyi üyelerinin sayısı bölgesel şubelerin büyüklüğüne göre belirleniyordu.[43] Ulusal Kongre, Ulusal Komutanlığı, partinin disiplin organı olan Ulusal Mahkemeyi ve parti lideri olan genel sekreteri seçerdi.[43] Kongre delegeleri partinin politika ve prosedürlerini belirlerdi.[43]

1954'ten önce parti Yürütme Komitesi tarafından yönetiliyordu, ancak bu organ da diğerleriyle birlikte 1954'teki 2. Ulusal Kongre'de değiştirildi.[42] Baas jargonunda "Ulus" Arap ulusu anlamına gelmektedir, bu nedenle Ulusal Komutanlık Arap dünyasındaki Baas hareketi için en yüksek politika belirleme ve koordinasyon konseyini oluşturmuştur.[42] Ulusal Komutanlığın, Bölgesel Komutanlığınkine benzer birkaç bürosu vardı.[43] Ulusal Komutanlık oturumları aylık olarak düzenlenirdi.[43] Bunlardan Ulusal İrtibat Bürosu partinin bölgesel şubeleri ile irtibatı sağlamaktan sorumluydu.[44]

Bölgesel organizasyon

değiştir

Baasçı terminolojide "bölge" (kuṭr), Suriye, Irak ya da Lübnan gibi bir Arap devletidir.[45] Bölge teriminin kullanılması, Partinin bu ülkeleri ayrı ulus devletler olarak kabul etmeyi reddettiğini yansıtıyordu.[45] Tüm taşra şubelerini bir araya getiren Bölgesel Kongre, bölgenin en yüksek otoritesiydi ve belirli bir bölgedeki parti liderliği olan Bölge Komutanlığını; disiplin denetiminden sorumlu organ olan Bölge Mahkemesini ve bölgesel parti lideri olan bölge sekreterini seçerdi.[41] Bölgesel Kongre il şubelerinden gelen delegelerden oluşuyordu; diğer üyeler gözlemci olarak katılıyordu.[41] Bölgesel Kongre, partinin son Bölgesel Kongreden bu yana gösterdiği performansı değerlendirmek ve aynı zamanda bir sonraki Bölgesel Kongrenin yapılmasına kadar sürecek olan bir sonraki dönem için yeni politikalar oluşturmaktan sorumluydu.[41] Bu dönemin ne kadar süreceğine Bölge Komutanlığı karar veriyordu.[41] Bölge Komutanlığı, Şube Komutanlığına benzer şekilde, bürolar aracılığıyla çalışır ve haftalık oturumlar için toplanırdı.[41]

Bölge Komutanlıklarının altında şubeler yer alırdı.[45] Şube, alt şubenin üzerinde yer alır; en az iki ila beş alt şubeden oluşur[41] ve il düzeyinde faaliyet gösterirdi.[45] Şube, periyodik olarak bir Komutanlık ve bir Sekreter (lider) seçtiği bir kongre düzenlerdi.[41] Komutanlık, İşçi Bürosu ve Sekreterlik Bürosu gibi bürolar aracılığıyla faaliyet gösteriyordu.[41] Alt şube düzeyi üç ila beş şubeden oluşuyordu ve "partinin periyodik Kongre düzenleyen en alt düzeyiydi".[41] Bazı alt şubeler merkezi otoriteden bağımsızdı ve kendi Komutanlık ve sekreterlerini seçerken, diğer alt şubeler şubelere dahil edilmişti.[41] İkinci durumda, alt şube sekreteri üst şube tarafından atanırdı.[41]

İki ila beş bölümden oluşan bir kısım, büyük bir şehir mahallesi, bir kasaba veya bir kırsal bölge düzeyinde işlev görüyordu.[42] Beş üyeden oluşan kendi komutanlığını seçer, ancak komutanlığın sekreterini alt şube atardı.[41] Bölümün altında tümenler yer alırdı.[42] Bir tümen, bir tümen komutanı tarafından kontrol edilen iki ila yedi daireden oluşurdu.[42] En alt düzey daire idi. Üç ila yedi üyeden oluşuyordu ve temel örgütsel birimi oluşturuyordu.[42] Bu tür Baasçı gruplar bürokraside ve orduda yaygındı. Bunlar Parti'nin bekçi köpekleri olarak işlev görüyor ve kamu yönetimi içinde etkili bir gizli gözetim biçimi oluşturuyordu.[45]

Askeri Örgüt, Baasın sivil sektöründekine benzer şubelerden oluşuyordu.[41] Ancak sivil sektörden farklı olarak Askeri Örgüt ayrı bir Askeri Büro tarafından kontrol ediliyor ve periyodik olarak Askeri Kongreler düzenliyordu.[41] Askeri Örgüt ve Sivil Örgüt Bölgesel Kongre'de bir araya geliyordu.[41]

Üyelik

değiştir

Baas Partisinde üç tür üyelik kategorisi mevcuttu: Aktif üye (Arapça: udw ämil), Çırak Üye (Arapça: udw mutadarrib) ve Destekçi (Arapça: firqa).[41] Aktif bir üye, parti biriminin tüm resmi toplantılarına katılmak zorundaydı, parti seçimlerinde oy kullanma hakkına sahipti[41] ve parti ofisi için aday olabilirdi.[41] Suriye Bölgesinde bir üyenin Çırak statüsüne terfi edebilmesi için 18 ay Destekçi olarak kalması ve ardından Aktif üye statüsüne terfi edebilmesi için 18 ay daha beklemesi gerekiyordu.[41]

İdeoloji ve politika

değiştir
Daha fazla bilgi: Baasçılık

Klasik Baas (1947-1960)

değiştir

Arap ulusu

değiştir
 
1947 Baas Partisi anayasasının bir parçası

Mişel Eflak'ın "Fi Sabil al-Ba'ath" (çeviri: "Rönesans'a Giden Yol") başlıklı deneme derlemesi yirmi yılı aşkın bir süre boyunca Baas Partisinin başlıca ideolojik kitabı olmuştur. Eser 1940 yılında Eflak tarafından yayımlanmıştır.[46] Parti en başından beri Arap milliyetçi düşüncesinin bir tezahürüydü ve parti kendisini "Arap Birliği Partisi" olarak tanımlıyordu.[47] Partinin selefi olan Arap Baas Hareketinin panarap eğilimleri 1945-1947 yıllarında Zeki el-Arsuzi'nin Arap Baasından üye alınmasıyla güçlendi. Partinin tüzüğünün ilk maddesi şöyle diyordu:[48] "...Araplar tek bir ulus oluşturur. Bu ulusun tek bir devlet içinde yaşamaya doğal hakkı vardır. Bu nedenle, Arap anavatanı bölünmez bir siyasi ve ekonomik birim oluşturur. Hiçbir Arap diğerlerinden ayrı yaşayamaz."[49]

Eflak, Arap milliyetçiliğine olan yürekten inancını ifade etmek için "ebedi mesajı olan tek bir Arap ulusu" (Arapça: ümmeti arabiyye vahideh thatu risalah khalidah) terimini icat etti.[50] Parti ideolojisi ve genel olarak Baasçılık, Arap ırkının saflığı veya etnik şovenizm gibi kavramlara değil, aydınlanma döneminden ödünç alınan idealist kavramlara dayanıyordu.[51] Yazar Tabitha Petran'a göre partinin ideolojisinin temel ilkesi şuydu:[52]

...Arap ulusunun tarihte kalıcı bir varlık olduğu. Arap ulusu, felsefi anlamda, sosyal ve ekonomik bir oluşum olarak değil, farklı biçimlere ilham veren aşkın bir olgu olarak kabul edilir ve en yüksek katkılarından biri İslam biçimini alır. Arabistan, Bereketli Hilal ve Kuzey Afrika halklarını model alan, onları İslami değerlerle, özellikle de Arap dili ve Arap kültürüyle donatan İslam değil, İslam'ı yaratan Arap ulusudur. Bu Arap ulusu anlayışı, Arapların tarihe katkısını dolaylı olarak üstün tutmaktadır. Öte yandan, Arap çöküşü dini değil ahlaki bir arınma ve manevi eylemle aşılabilir.[52]

Köylü ve işçiler

değiştir

Baasın ilk dönemleri köylülerin ve işçilerin karşılaştığı sorunlara çok az ilgi göstermiştir.[53] Tarihçi Hanna Batatu'nun belirttiği gibi, "Eflak temelde şehirli bir bakış açısına sahipti.[53] Köylüler hiçbir zaman onun özel ilgi alanına girmedi. Yazılarında ülkenin kocabaşlarına yönelik yoğun bir ilginin ifadesi yok denecek kadar azdır."[53] Eflak'ın bazı eserlerinde köylülerden ve karşılaştıkları sorunlardan bahsedilse de bunlara neredeyse hiç yer verilmemiştir.[53] Eflak hiçbir zaman geleneksel toprak sahiplerine karşı açık bir düşmanlık ifade etmemiştir.[53] Bu gibi konular ancak Ekrem el-Havrani partinin önde gelen isimlerinden biri haline geldiğinde ve "geçiş dönemi Baasçıları" iktidarı ele geçirdiğinde önem kazanacaktı.[53] Birinci Yürütme Komitesindeki dört üye arasında köylülerin ve işçilerin sorunlarıyla ilgilenen tek kişi Vahib el-Ganim'di,[53] çünkü diğer üyeler (Eflak, Selahaddin el-Bitar ve Celil es-Seyyide) orta sınıf terbiyesi almış ve orta sınıf değerlerini savunmuşlardı.[54]

İlk parti örgütlenmesi kırsal kesimde hiçbir zaman derin bir takipçi kitlesi oluşturamadı.[53] Aslında partinin kuruluş kongresinde 217 delege arasında sadece bir köylü ve bir işçi vardı.[53] Delegelerin çoğu ya öğretmen ya da üniversitede okuyan öğrencilerden oluşuyordu.[53] Ekrem el-Havrani'nin Arap Sosyalist Partisi (ASP) Baas Partisi ile birleştiğinde, köylü kökenli ASP üyelerinin çoğunluğu Baas Partisine katılmadı, bunun yerine el-Havrani'nin kişisel takipçileri oldular.[53] Ancak Baas üyelerinin çoğunluğu kırsal kesimde yetişmişti.[53] Suriye Bölgesel Kolunun (1958) ve Askeri Komitenin dağılmasıyla ortaya çıkan "Geçici Baas" daha kırsal bir bakış açısına, politikaya ve ideolojiye sahipti.[55]

"Birlik, özgürlük, sosyalizm"

değiştir

"Birlik, özgürlük, sosyalizm" sloganı Baasçı düşüncenin temel ilkesidir.[56] Birlik, bağımsız ve güçlü bir Arap ulusunun yaratılması anlamına geliyordu.[57] Özgürlük liberal demokrasi anlamına gelmiyordu, daha ziyade sömürgeci baskıdan kurtulma, ifade ve düşünce özgürlüğü anlamına geliyordu.[58] Eflak, Baas Partisinin en azından teoride, geçiş döneminde halka danışmadan yöneteceğine ve halka rehberlik edeceğine inanıyordu,[59] ancak parti içi demokrasiyi destekliyordu.[60] Son ilke olan 'sosyalizm', Batı'da tanımlandığı şekliyle sosyalizm anlamına gelmiyor, Arap sosyalizminin özgün bir biçimini ifade ediyordu.[61] Baasçı düşünceye göre sosyalizm Muhammed'in yönetimi altında ortaya çıkmıştı.[61] Arap sosyalizminin orijinal yorumu ekonomik eşitlik ya da devlet kontrolünün ne kadar gerekli olduğu gibi sorulara cevap vermek yerine Arap ulusu ve halkını genel olarak sömürge ve baskıdan kurtarmaya odaklanmıştı.[61]

Geçiş dönemi Baası (1960-1964)

değiştir

Milliyetçilere karşı bölgeciler

değiştir

Mısır ve Suriye'nin birleşmesinden oluşan Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin (BAC) başarısızlığa uğramasının ardından Baas Partisi, Bölgeciler (Arapça: Kutriyyun) ve Milliyetçiler (Panarap) (Arapça: Kavmiyyun) olmak üzere iki ana gruba bölündü.[62] Mısır ile birlik çöktüğünde Baas Partisi zor bir duruma düştü, çünkü parti hala Arap birliğini istiyordu ancak BAC'nin dağılmasına karşı çıkmıyor ve Cemal Abdünnasır'ın yönetimi altındaki Mısır ile başka bir birlik aramak istemiyordu.[62] Ancak, birlikçi bir parti olduğu için parti liderleri bu konudaki tutumlarını açıklayamadılar.[62] Sonuçta Baas Partisi içindeki Arap yanlısı milliyetçiler kararlı Nasırcılar haline gelirken, daha ılımlı Arap milliyetçileri Nasır yanlısı Sosyalist Birlikçiler partisini kurdu.[62] Hem Nasır'dan hem de birlik döneminden hoşnut olmayanların başını çektiği üçüncü bir grup Baas Partisinde kaldı ama panarabizmin uygulanabilirliğine inanmayı bıraktılar.[62] 21 Şubat 1962'de Ulusal Komutanlık panarap projesine ilişkin yeni bir politika yayınlayarak önce BAC'nin başarı ve başarısızlıklarından bahsetti, ancak açıklamayı BAC'nin Nasır'ın Mısır'ı ile merkezi olmayan federal bir birlik olarak yeniden kurulması çağrısında bulunarak bitirdi.[63] Tabandaki pek çok üye bu politika değişikliğine karşı çıktı; pek çok üye hem panarabizmden hem de Eflak'ın parti yönetimini sürdürmesinden hoşnutsuzdu.[63]

Suriye Bölgesel Şubesi yeniden kurulduğunda, taşradaki üyelerinin çoğunluğu Dürzi, Alevi ya da İsmaili gibi cemaat kökenlilerden oluşuyordu.[64] Suriye Bölgesel Şubesinin feshedildiği il parti üyelerine bildirilmemişti, bu da aslında il şubeleri ile Ulusal Komutanlık arasındaki iletişim hattını koparmıştı.[64] Bölgecilerin 1962'de 5. Ulusal Kongre'de kabul edilen "geçmişteki hataları dikkate alarak Mısır ile birliğin yenilenmesi" sloganını destekledikleri doğru olsa da böyle bir sloganı uygulanabilir bir hedeften ziyade bir propaganda sloganı olarak ele aldılar.[65]

"Sosyalizme giden Arap yolu"

değiştir

Panarap projesi konusunda parti üyeleri arasında yaşanan hayal kırıklığı, partinin sosyalizm yorumunun radikalleşmesine yol açtı.[66] Suriye Komünist Partisinin eski bir üyesi olan Yasin el-Hafız, partinin radikalleşmesinin ilk öncülerinden biriydi.[66] Panarap projesine karşı çıkmamakla birlikte, Arap sosyalizmi kavramını Marksizmi yerel koşullara uyarlayan bilimsel ve devrimci bir sosyalist ideolojiye dönüştürmek istiyordu.[66] Hayatının büyük bölümünde ılımlı bir sosyalist olan Cemal el-Etasi, 1963 yılında Arap sosyalizminden vazgeçilmesi ve sınıf mücadelesinin toplumdaki hareket ettirici güç olduğunu iddia ederek "neredeyse Marksist bir sosyalizm kavramının" benimsenmesi çağrısında bulundu.[67]

Hammud eş-Şufi, Suriye Bölgesel Sekreteri yani Suriye Bölge Örgütünün başındaki kısa görevi sırasında partinin Marksist fraksiyonunun lideri oldu.[68] Şufi, Bölge Komutanlığı Teşkilat Bürosunun başındaki konumu sayesinde, Suriye Bölgesel parti hiyerarşisinin tepesine birkaç Marksist ya da Marksist eğilimli üye kazandırmayı başardı.[69] Ali Salih es-Sadi liderliğindeki radikal sosyalistler 1963 yılında Irak Bölge Teşkilatının kontrolünü ele geçirdi ve bu da partinin ideolojisinin resmi olarak radikalleşmesine yol açtı.[70]

Altıncı Ulusal Kongre delegeleri, partinin ideolojisi hakkında bir tüzük yazmaktan sorumlu olan bir İdeoloji Komitesi seçti.[71] Sonuçta ortaya "Çıkış Noktaları" belgesi çıktı.[71] Altıncı Ulusal Kongre tarafından onaylanan belge, Arap birliğini ikincil bir role indirgiyor ve sosyalizmi ön plana çıkarıyordu.[71] Marksist kavramlar Baasçı kavramlarla birlikte birbirinin yerine kullanıldı; ancak belge bazı fikirlerin Marksist kökenli olduğunu açıkça kabul etmekte isteksizdi.[72] Altıncı Ulusal Kongre, "halk demokrasisi" gibi temel Marksist-Leninist ilkeleri ödünç almış ve bunun için sosyalist bir öncünün gerekliliğini vurgulamıştır:

"kitlelerin sosyalist geleceğe doğru yolculuğunu bilimsel bir şekilde ve demokratik bir tarzda yönlendirmek için hareket eden (iktidarda olsa bile) arabulucu ve lider rolünü oynamak".[73]

Ayrılış Noktaları partinin geleneksel ideolojisinden bir kopuş yaratmasa da partinin eski muhafızlarını Arap birliğine sosyalizmden daha fazla öncelik vermekle ve Baasçılığı kapsamlı bir teoriye dönüştürmedeki başarısızlıklarıyla eleştiriyordu.[72] Belgeler Arap birliğinin ilerici olduğunu söylerken, bunun önemli olmasının nedeni değişti.[74] Belgede şöyle deniyordu: "Arap birliği sosyalist bir ekonominin inşası için vazgeçilmez bir temeldir."[74] Eflak da Arap birliğinin sadece bir ara hedef olduğuna inanıyordu, ancak klasik Baasçılığın merkezinde yer alıyordu.[74] Hareket Noktaları'nda, kesin bir dille ifade edilmese de, sosyalist bir toplum yaratma hedefi hem acil bir hedef hem de partinin ana hedefi gibi görünüyordu.[74] Dar görüşlü ve milliyetçi olmakla suçlanan Arap sosyalizmi kavramı yerini "sosyalizme giden Arap yolu" kavramına bıraktı.[74] Ayrılış Noktaları, özel mülkiyete ilişkin klasik Baasçı görüşü eleştiriyordu.[74] Klasik Baasçılar özel mülkiyeti, partiye birçok küçük burjuva unsuru katmanın bir yolu olarak destekliyordu.[75] Belge, ekonominin komuta kademelerinin millileştirilmesi, küçük burjuvazinin yavaş yavaş sosyalist ekonomiye dahil edilmesi ve ulusal burjuvazi ile müttefik sınıflarının tasfiye edilmesi çağrısında bulunuyordu.[75] Partinin devlet kapitalizmini destekleyen bir partiye dönüşmesini engellemek için sosyalist ekonomi, emekçi kitlelerin halk katılımıyla birlikte öncü bir parti tarafından kontrol edilecektir.[75] "Sosyalizme giden Arap yolu"ndaki başlıca politikalar şunlardır:

Emekçi kitlelerin ekonomi yönetimine katılımıyla ekonominin ana dallarının millileştirilmesi ve köylüler için gerekli devrimi gerçekleştirmek üzere kolektif çiftliklerin kurulması... Kongre, değişikliklerin "devrimci bir öncü" tarafından yönetilmesini şart koşuyordu; nihai amaç, gerçek halkı oluşturan sınıflara özgürlüğü garanti edecek ve ülkenin hızlı kalkınmasını sağlayacak bir "halk demokrasisi" kurmaktı. Bu rejim, halk örgütlerine ve konseylerine liderlik eden ve "demokratik merkeziyetçilik" ilkesine göre faaliyet gösteren partiyi merkeze alacaktı.[76]

Din konusundaki duruş

değiştir

Militan laiklik, Baas partisi tarafından 1960 yılında yayınlanan ve partinin "eğitim politikasının" "ulusun birliğine ve misyonunun ebediliğine inanan yeni bir Arap nesli" inşa etmek olduğunu ilan eden "İlkeler Bildirgesi" manifestosunda vurgulanmıştır.[77] Manifestoda ayrıca, öngörülen bu Baasçı neslin "hurafelerin ve geri kalmış geleneklerin zincirlerinden kurtulmuş bilimsel düşünceye bağlı" olacağı ve inanç sistemi olarak dinin yerine Arap milliyetçiliğini koyacağı belirtiliyordu.[78]

Neo-Baas (1964-1966)

değiştir
Daha fazla bilgi: Neo-Baasçılık

Neo-Baasçılık, 1960'tan 1964'e kadar Baas ideolojisinde ortaya çıkan dramatik değişiklikleri ve 1964'ten 1966'ya kadar olan dönemde Askeri Komitenin Suriye Bölgesel Şubesi ve Ulusal Komutanlığı ele geçirmesini ifade eder.[79] 6. Ulusal Kongre, hem Ulusal Komutanlıktaki geleneksel liderlere hem de Askeri Komitedeki pragmatistlere karşı çıkan antimilitarist bir solun partiyi ele geçirmesi anlamına geliyordu.[80] Ordu karşıtı sol, halk demokrasisi, ordunun ulusal siyasete karışmaması ve halk mücadelesi çağrısında bulununca Askeri Komite endişelenmeye başladı.[81] 1965 yılında Baasçı Devlet Başkanı Emin el-Hafız, 6. Ulusal Kongre'de kabul edilen sosyalist politikaları dayattı; Suriye sanayisini ve özel sektörün geniş kesimlerini tamamen kamulaştırdı ve merkezi bir komuta ekonomisi kurdu.[82]

1965 yılına gelindiğinde ordu karşıtı solcular "parti içindeki askeri cunta olan Askeri Komitenin sağcı karakteri ve onu yutmak için yıkıcı çabaları hakkında söylentiler yaymaya başladılar. Partide komploculukla ve gerici eğilimlerle suçlanmayan tek bir subay bile yoktu."[83] Askeri Komite, Ulusal Komutanlık ile işbirliği yaparak 7. Ulusal Kongre'de ordu karşıtı solu partiden ihraç etmeyi başardı.[84] Artık Suriye Bölgesel Şubesini kontrol eden Askeri Komite, 1966 darbesiyle Baas Partisinin kontrolünü ele geçirdi.[85] Askeri Komite, Eski Muhafızları sosyalist ideolojiyi sulandırmak ve "kolektif liderliği" bir kenara atmakla suçladı.[86] Orta Doğu uzmanı Avraham Ben-Tzur'a göre, "Neo-Baas'ın son versiyonu, günlük yaşamı ve rutini iç cephedeki katı askeri baskı ve diğer askeri yardımların yanı sıra Sovyet yardımı tarafından şekillendirilen, ordu tarafından yönetilen bürokratik bir aygıttır."[87]

Bölgesel şubeler

değiştir

Irak

değiştir
Ana madde: Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi

Fuad er-Rikabi Irak Bölgesel Şubesini 1951[4] veya 1952[88] yılında kurmuştur. Şubenin kuruluşunu 1947 yılında Suriye'de düzenlenen 1. Ulusal Kongre'den döndükten sonra Abdurrahman ed-Damin ve Abdülhalik el-Hudeyri'ye dayandıranlar da vardır.[89] Bir başka versiyon ise şubenin 1948 yılında Rikabi ve Şii bir Müslüman olan Sa'dun Hamadi tarafından kurulduğudur.[90] Ancak Efraim Karsh ve Inari Rautsi Bölgesel Şubenin 1940'larda kurulduğunu ancak 1952'de Ulusal Komutanlık tarafından Baas Partisinin Bölgesel Şubesi olarak resmen tanındığını iddia etmektedir.[91] Kesin olan, Rikabi'nin 1952'de Bölge Kolunun ilk Bölge Sekreteri seçildiğidir.[90]

Rikabi'nin çoğunlukla arkadaşları ve ailesinden destekçi toplaması nedeniyle parti başlangıçta çoğunluğu Şii Müslümanlardan oluşuyordu, ancak yavaş yavaş Sünni ağırlıklı hale geldi.[92] Bölgesel Şube ve panarap eğilimli diğer partiler Şii üye kazanmakta zorlandı.[93] Çoğu Şii, Arapların çoğunluğu Sünni olduğu için panarap ideolojisini Sünni bir proje olarak görüyordu.[93]

1958 yılında Haşimi monarşisini deviren 14 Temmuz Devrimi sırasında Bölgesel Şubenin 300 üyesi vardı.[94] Irak Bölgesel Kolu, Irak'ın Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne katılmasını sağlayacağı gerekçesiyle Abdülkerim Kasım'ın iktidarını destekledi.[18] Kasım'ın kabinesindeki 16 üyeden 12'si Bölgesel Şube üyesiydi.[18] Kasım iktidara geldikten sonra Birleşik Arap Cumhuriyeti konusundaki tutumunu değiştirerek eski "bağımsız Irak politikasına" geri döndü.[18] Bu dönüş Bölgesel Kolu ve diğer Arap milliyetçisi grupları memnun etmedi.[95] Politikasını tersine çevirmesi nedeniyle Bölgesel Şube, Saddam Hüseyin liderliğinde bir grup topladı ve Kasım'a suikast düzenlemeye çalıştı ancak başarısız oldu.[96]

Bölgesel Şube Ramazan Devrimi'nde iktidarı ele geçirdi.[97] Darbeye önde gelen Bölgesel Şube üyesi Ahmed Hasan el-Bekir liderlik etti.[97] Darbeciler Nasırcı Abdüsselam Arif'i cumhurbaşkanlığına atarken, el-Bekir de ülkenin başbakanı olarak atandı.[98] Ancak gerçek güç, şubenin Bölge Sekreteri Ali Salih es-Sadi'nin elindeydi.[99] İktidarı ele geçirdikten sonra Bölgesel Şube, milis gücü Ulusal Muhafızlar aracılığıyla komünist ve solcu unsurlara karşı Irak uzmanı Con Coughlin'in deyimiyle bir "şiddet furyası" başlattı.[98] Bu baskıcı önlemler Bölgesel Şube içindeki hizipçilikle birleşince Kasım 1963'te Başkan Arif ve Nasırcı destekçileri tarafından gerçekleştirilen Irak darbesine yol açtı.[100] Irak uzmanı Malik Mufti, Eflak'ın Arif'in darbesini desteklemiş olabileceğine inanıyor çünkü bu darbe es-Sadi'nin parti içindeki konumunu zayıflattı ve kendi konumunu güçlendirdi.[101] Darbe, şubeyi yeraltına inmeye zorladı.[102] Darbe nedeniyle el-Bekir ve Saddam gibi önde gelen birçok Baasçı hapse atıldı.[102] Buna rağmen Bölgesel Şube 1964 yılında el-Bekir'i Bölgesel Sekreter olarak seçti.[102]

Ürdün

değiştir
Daha fazla bilgi: Arap Baas İlerici Partisi ve Ürdün Arap Sosyalist Baas Partisi

Partinin Suriye'de kurulmasının ardından Baasçı fikirler tüm Arap dünyasına yayıldı. Ürdün'de Baasçı düşünce ilk olarak 1940'ların sonunda Doğu Şeria'ya, özellikle de üniversitelere yayıldı.[103] Bölgesel Şube 1951 yılına kadar kurulmamış olsa da üniversitelerde öğrencilerin ve profesörlerin Baasçı düşünceyi tartıştığı çeşitli toplantılar düzenlendi.[103] İdeoloji çok popüler olmasına rağmen, gerçek Bölgesel Şubenin kurulması zaman aldı.[104] Bir grup öğretmen Kerek tarafından şehirde Bölgesel Şubeyi kurdu.[104] Başlangıçta Abdurrahman Şukyar'ın sahibi olduğu klinik şubenin toplantı yeri olarak kullanıldı.[104] Bahjat Abu Gharbiyah, Bölge Şubesi'nin Batı Şeria'daki ilk üyesi oldu ve böylece partinin Batı Şeria'daki şube sekreteri olan bölgedeki örgütlenmesini inşa etme sorumluluğunu üstlendi ve böylece o bölgede sorumlu oldu.[104] Batı Şeria'da şube en çok Kudüs ve Ramallah şehirlerinde aktifti.[104]

1. Bölgesel Kongre 1951 yılında Abdullah Rimavi'nin evinde yapıldı. Kongrede "partinin gelecekteki rotası" belirlendi.[104] Ertesi yıl, 2. Bölgesel Kongre bu kez Abdullah Na'vas'ın evinde yapıldı.[104] Kongre bir Bölge Komutanlığı seçti ve Rimavi'yi şubenin Bölge Sekreteri olarak atadı.[104] Şukyar, Garbiyah ve Na'vas Bölgesel Şubenin Merkez Komitesinde görev almayı kabul ettiler.[104] Rimavi ve yardımcısı Na'vas etkili liderler olacaklardı.[104] 2. Bölgesel Kongre'den kısa bir süre sonra şube Ürdün ve Filistin mahallelerinde ve şehirlerinde başarılı bir üye toplama kampanyası başlattı.[104] 28 Ağustos 1956'da şube Yüksek Mahkeme tarafından yasallaştırıldı.[105]

Hem Rimawi hem de Na'vas 1950 ve 1951 seçimlerinde bağımsız olarak parlamentoya seçildiler (o dönemde şube yasal bir parti değildi).[106] 1951 seçimlerinde şube parlamentoya üç üye seçmeyi başardı.[103] Rimavi 1956 seçimlerine kadar parlamentodaki koltuğunu korumayı başardı.[103] Bu seçimlerin hiçbiri demokratik olarak değerlendirilemez.[107] Şukyar, 1951 seçimleri sırasında, görüşleri radikal bulunduğu için yetkililer tarafından hapsedildi.[107] Seçim gününden bir aydan daha kısa bir süre önce Amman'daki İngiliz Büyükelçiliği Şuayb'ın kolay bir zafer kazanacağını tahmin ediyordu.[107] Ancak, seçimin demokratik olmayan doğası nedeniyle Şuayb seçilemedi.[107] Oy verme kalıplarının da kanıtlayacağı gibi, Baasçı adaylara oy veren seçmenler Doğu Şeria'da İrbid ve Amman'da, Batı Şeria'da ise Kudüs ve Nablus'ta yaşıyordu.[104]

Hükümet tarafından Güney Ürdün'e sürgüne gönderilen Şukyar, boş zamanlarını Marksist ve Leninist literatürü okuyarak geçirdi.[106] Hiçbir zaman komünist olmasa da Şukyar komünist kavramları desteklemeye başladı.[106] Sürgünden döndüğünde Bölge Şubesini Ürdün Komünist Partisi ile seçim cephesine katılmaya ikna etmeye çalıştı.[106] Ancak Bölgesel Şube liderleri Rimavi, Na'vas, Garbiyah ve Münif Razzaz böyle bir fikre karşı çıktı ve bu nedenle Şukyar Baas Partisi'den ayrıldı.[106]

Rimavi ve Na'vas (1952'de düzenlenen) 2. Ulusal Kongre'de Ulusal Komutanlığa seçildiler.[7] Bölgesel Şube, 6. ve 7. Ulusal Kongrelerde Razzaz'ı Ulusal Komutanlığa seçti.[108]

Lübnan

değiştir
Ana maddeler: Arap Sosyalist Baas Partisi - Lübnan Bölgesi ve Sosyalist Arap Lübnan Öncü Partisi

Lübnan Bölgesel Şubesi 1949-1950 yıllarında kurulmuştur.[109] BAC'nin varlığı sırasında Bölgesel Şube, Nasır'ı destekleyenler ve ona karşı olanlar olmak üzere iki gruba ayrıldı.[16] Ancak Nisan 1960'ta BAC, Bölgesel Şube organı Es-Sahafah'ın BAC yönetimindeki Suriye'ye girişine izin vermedi.[16]

Bölgesel Şubenin en güçlü olduğu yer Trablusşam kentiydi.[110] 1960 seçimlerinde Abdülmecid er-Rafei parlamentoya seçilmeyi sadece birkaç oy farkla başardı.[110] Ancak seçim kampanyası sırasında karşılaştığı en büyük sorun, Lübnan Komünist Partisinin kendisine ve Bölgesel Şubeye yönelik eleştirileriydi.[110] Trablusşam'da komünistler, Bölgesel Şubenin zaferini garantilemek için Reşid Karami'nin adaylığını desteklediler.[111] 17 Temmuz 1961'de Rimavi liderliğindeki bir grup rakip Baasçı, Bölgesel Şubenin birkaç üyesine ateş açtı.[112]

BAC yıllarında, Suriye Bölgesel Kolunda gelişen hizipçi çizgilerin aynısı Lübnan Bölgesel Koluna da geldi.[113] Ağırlıklı olarak Lübnan'ı temsil eden delegelerin katıldığı (Lübnan'da düzenlenen) 4. Ulusal Kongre'de Nasır karşıtı tonu belirgin olan birkaç karar onaylandı.[114] Aynı zamanda Eflak ve Bitar'a yönelik eleştiriler de sertti, hem liderlik sicilleri hem de ideolojileri eleştiriliyordu.[28] Parti liderlerinin (diğerlerinin yanı sıra Eflak ve Bitar) Mısır ile çok aceleci bir şekilde birliğe girdiklerini, 1958 yılında Suriye Bölgesel Şubesini yanlış bir şekilde feshettiklerini ve sosyalizm daha önemliyken panarabizme öncelik verdiklerini belirten bir karar onaylandı. Kararda ayrıca mevcut durumu analiz etmek için Baasçı bir mercek yerine daha Marksist bir mercek kullanılması ve partinin işçiler, köylüler, zanaatkârlar ve esnaf arasındaki konumunu güçlendirmesi gerektiği de teyit ediliyordu.[28] Lübnan Bölgesel Kolunun konumu nedeniyle, 5. Ulusal Kongrede Eflak, Lübnanlı delegeleri etkisiz hale getirmek için yeterli sayıda Irak Bölgesel Kolu delegesini davet etti.[63] Ancak aynı zamanda Lübnan Bölgesel Kolu Havrani ve hizbine karşı çıktı.[115] 6. Ulusal Kongre'de Lübnan Bölgesel Kolu, Cubrân Mecdelani ve Halid el-Ali'yi Ulusal Komutanlığa seçti.[108]

7. Ulusal Kongre'de Ulusal Komutanlık, Askeri Komite ile işbirliği içinde, Lübnan Bölgesel Şubesinde bulunanlar gibi solcuları liderlik pozisyonlarından uzaklaştırdı ve en ağır durumlarda partiden ihraç etti.[116] Lübnan Bölgesel Kolu 7. Ulusal Kongre'de Ulusal Komutanlığaa üç üye seçmeyi başardı; Mecdelani, el-Ali ve Abdülmecid Rafi.[108]

Libya

değiştir
Ana madde: Libya Arap Sosyalist Baas Partisi

Bölgesel Şube 1950'lerde[117] Emir Tahir Deghayes tarafından kurulmuştur.[118] Baasçılık, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından Libya'da önemli bir siyasi güç olmuştur. Libya Krallığı'nın ilerleyen yıllarında birçok entelektüel Baas ideolojisine ilgi duymuştur. Ancak Nasırcı propagandanın da yardımıyla birçok Baasçı saf değiştirerek Nasırcı oldu.[119] Bu panarap ideolojilerin büyümesi hükümeti endişelendirdi ve altmışlı yılların başında birçok Nasırcı ve Baasçı subayın hapse atılmasına yol açtı.[120] Baasçılar Krallığın "siyasi, ekonomik ve sosyal sistemini" yıkmak için çalışmakla suçlandılar; cezaları sekiz ay ile iki yıl arasında değişiyordu.[121] 1964 yılına gelindiğinde Libya Bölgesel Şubesi, Bölge Komutanlığının sadece bir alt kademesi olan şube düzeyini kurmayı başarmıştı.[122] Suriye uzmanı John Devlin, Libya Bölgesel Şubesinin 1964 yılında 50 ila 150 üyesi olduğunu tahmin etmektedir.[122]

Suriye

değiştir
Ana madde: Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesi

Suriye siyaseti 1954 yılında Edib Çiçekli'nin askeri hükümetinin devrilmesi ve demokratik sistemin yeniden tesis edilmesiyle dramatik bir dönüş yaşadı. Artık büyük ve popüler bir örgüt olan Baas, o yıl yapılan Suriye seçimlerinde 142 parlamento sandalyesinden 15'ini kazanarak parlamentodaki ikinci en büyük parti oldu. Suriye Komünist Partisi (SKP) dışında Baas Partisi işçiler arasında kitlesel protestolar düzenleyebilen tek partiydi.[123] Parti, Mısır yanlısı ve antiemperyalist duruşunun yanı sıra sosyal reform önerileri nedeniyle aydınlar tarafından destekleniyordu.[124]

Baas, başta Büyük Suriye'nin kurulmasını destekleyen Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi (SSMP) olmak üzere ideolojik rakipleriyle ciddi bir rekabet içindeydi. Baas Partisinin başlıca rakibi ise sınıf mücadelesini ve enternasyonalizmi destekleyen SKP'ydi.[125] Parlamento düzeyindeki rekabete ek olarak, tüm bu partiler (İslamcıların yanı sıra) sokak düzeyindeki faaliyetlerde yarıştı ve ordu içinde destek toplamaya çalıştı.[126]

1957'nin sonunda SKP, Baas Partisini o kadar zayıflatmayı başardı ki Baas Partisi Aralık ayında Mısır'la birleşme çağrısında bulunan bir yasa tasarısı hazırladı ve bu hareket çok popüler oldu. Baas liderliği, bazı partilerin yasadışı ilan edilmesinin SKP'ye Baas'tan daha fazla zarar vereceğini düşünerek 1958 yılında partiyi feshetti.[127]

 
Ekrem el-Havrani (solda), Mişel Eflak ile birlikte, 1957.

1961'de Şam'da gerçekleşen bir askeri darbe BAC'nin sonunu getirdi.[128] Aralarında el-Havrani ve Selahaddin el-Bitar'ın (daha sonra imzasını geri çekti) da bulunduğu on altı önde gelen siyasetçi darbeyi destekleyen bir bildiriye imza attı.[129] BAC'nin feshedilmesinin ardından Baas Partisi 1962 kongresinde yeniden kuruldu.[36] Askeri Komite bu kongrede partinin sivil kanadına kendini göstermedi.[130] Kongre sırasında Eflak ve Askeri Komite, Muhammed Ümran aracılığıyla ilk kez temas kurdu; komite bir darbe başlatmak için izin istedi; Eflak darbeyi destekledi.[131]

Baas Partisinin Irak Bölgesel Kolunun önderliğinde gerçekleşen Ramazan Devrimi'nin başarısının ardından Askeri Komite, Nazım el-Kudsi'nin başkanlığına karşı bir darbe düzenlemek için aceleyle toplandı.[132] 8 Mart Devrimi başarılı oldu ve Suriye'de Baasçı bir hükümet kuruldu.[132] Darbecilerin ilk emri, tamamen Baasçı ve Nasırcılardan oluşan ve en başından beri siviller yerine askeri personel tarafından kontrol edilen Ulusal Devrimci Komutanlığı Konseyini (UDKK) kurmak oldu.[133]

Baas Partisi iktidarı ele geçirmiş olsa da önemli bir iç çatışma vardı.[134] Zaten küçük olan Baas Partisi üyeleri arasında küçük bir azınlık olan Askeri Komite zorla yönetiyordu.[134] Baas Partisi halk tabanından yoksundu, zira 1963 ortalarında sadece 2.500 üyesi vardı. Üye sayısı artsa bile, getirdiği otoriter yönetim daha da artacaktı.[134]

Sivil kanat radikal sosyalist ve ılımlı fraksiyonlar arasındaki çatışmalarla boğuşurken, askeri kanat daha bütünlüklü bir duruş sergiledi.[135] Durum ne olursa olsun, Suriye Bölgesel Komutanlığı, Ulusal Komutanlığı zayıflatarak yavaş yavaş güçlerini topladı.[135] Tüm bunlar 1966 Suriye darbesiyle doruğa ulaştı.[135]

Parti, Esad rejiminin düşmesinin ardından 11 Aralık 2024 tarihinde Suriye'deki tüm faaliyetlerini resmi olarak süresiz askıya almıştır.[136]

Diğerleri

değiştir

Baas Partisinin kuruluşunun ardından Kuveyt ve Suudi Arabistan'da bölgesel şubeler kurulmuştur.[137] Kısa bir süre sonra Kuzey Yemen ve Güney Yemen'de de şubeler kuruldu.[138] Tunus'ta 1950'lerde bir Bölgesel Şube kuruldu, ancak varlığının büyük bir bölümünde yeraltına çekilmek zorunda kaldı.[139] Suudi Bölgesel Şubeleri Ali Gannam'ı 7. Ulusal Komutanlık'ta kendilerini temsil etmesi için seçti.[108] Suudi Baasın 1966 bölünmesinden sonra hangi tarafta yer aldığı bilinmemekle birlikte, 1973'ten 1980'e kadar Savt et-Tal'iyya adlı bir gazete yayınladı. Suudi kraliyet ailesinin ve Amerikan emperyalizminin ateşli bir eleştirmeniydi. Üyelerinin çoğunluğu Şii Müslümanlardı.[140] 1963 sonlarında Sudan'da Baas hücreleri kuruluyordu ve hatta Mısır'da da bir Baas hücresi kurulduğuna dair söylentiler vardı.[141] Tek partili sistemin sona ermesinin ardından 1988 yılında Cezayir'de bölgesel bir Baas Partisi şubesi kurulmuştur.[142]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Bengio, Ofra (1998). Saddam's Word: Political Discourse in Iraq (Paperback). Oxford, England, UK; New York, New York, USA: Oxford University Press. p. 35. 978-0-19-511439-3. "The name Ba'th at once evokes the party's central slogans: "A single Arab nation with an eternal mission" and "Unity, freedom, socialism." The first slogan echoes several verses of the Qur'an where the words umma wahida (one nation) appear. Verse 209 of the sura al-Baqara, for instance, reads: "The people were one nation; then God sent forth the Prophets, good tidings to bear and warning." The whole party phrase, with its internal rhyme in Arabic, elicits a longing for completeness, a yearning for a messanic transformatin. The glorious past of the Arabs is made the source and aim fo emulation. Arsuzi wrote: "The Arabs conquered the world in order to civilize itt and for that vision they sacrificed their lives... They spread their rule from the Chinese Wall to the Atlantic Ocean and from the center of Europe to the center of Africa... One caliph, one law, one official language."
  2. ^ Mohammed Shaffi Agwani (January 1961). "The Baʻth: A Study in Contemporary Arab Politics". International Studies. 3 (1): 6-24. doi:10.1177/002088176100300102. ISSN 0020-8817. 
  3. ^ a b George 2003, s. 66.
  4. ^ a b Polk 2006, s. 109.
  5. ^ Seale 1990, s. 98.
  6. ^ Reich 1990, s. 10.
  7. ^ a b Anderson 2005, s. 231.
  8. ^ Seale 1990, s. 65.
  9. ^ a b Kaylani 1972, s. 15.
  10. ^ Kaylani 1972, s. 16.
  11. ^ Kaylani 1972, s. 19.
  12. ^ Kaylani 1972, ss. 19–21.
  13. ^ a b c Oron 1960, s. 271.
  14. ^ Ministry of Information 1971, s. 33.
  15. ^ Podeh 1999, s. 219.
  16. ^ a b c Oron 1960, s. 497.
  17. ^ Anderson 2005, s. 203.
  18. ^ a b c d e f Coughlin 2005, ss. 24–25.
  19. ^ Coughlin 2005, s. 29.
  20. ^ Coughlin 2005, s. 40.
  21. ^ Wolfe-Hunnicutt, B. (1 Ocak 2015). "Embracing Regime Change in Iraq: American Foreign Policy and the 1963 Coup d'etat in Baghdad". Diplomatic History (İngilizce). 39 (1): 98-125. doi:10.1093/dh/dht121. ISSN 0145-2096. While scholars and journalists have long suspected that the CIA was involved in the 1963 coup, as yet, there is very little archival analysis of the question. The most comprehensive study put forward thus far finds "mounting evidence of U.S. involvement" but ultimately runs up against the problem of available documentation. 
  22. ^ Wolfe-Hunnicutt, Brandon (2021). The Paranoid Style in American Diplomacy: Oil and Arab Nationalism in Iraq. Stanford University Press. s. 117. ISBN 978-1-5036-1382-9. What really happened in Iraq in February 1963 remains shrouded behind a veil of official secrecy. Many of the most relevant documents remain classified. Others were destroyed. And still others were never created in the first place. 
  23. ^ Matthews, Weldon C. (9 Kasım 2011). "The Kennedy Administration, Counterinsurgency, and Iraq's First Ba'thist Regime". International Journal of Middle East Studies (İngilizce). 43 (4): 635-653. doi:10.1017/S0020743811000882. ISSN 1471-6380. 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023. Archival sources on the U.S. relationship with this regime are highly restricted. Many records of the Central Intelligence Agency's operations and the Department of Defense from this period remain classified, and some declassified records have not been transferred to the National Archives or cataloged. 
  24. ^ Matthews, Weldon C. (9 Kasım 2011). "The Kennedy Administration, Counterinsurgency, and Iraq's First Ba'thist Regime". International Journal of Middle East Studies (İngilizce). 43 (4): 635-653. doi:10.1017/S0020743811000882. ISSN 0020-7438. [Kennedy] Administration officials viewed the Iraqi Ba'th Party in 1963 as an agent of counterinsurgency directed against Iraqi communists, and they cultivated supportive relationships with Ba'thist officials, police commanders, and members of the Ba'th Party militia. The American relationship with militia members and senior police commanders had begun even before the February coup, and Ba'thist police commanders involved in the coup had been trained in the United States. 
  25. ^ Wolfe-Hunnicutt, B. (1 Ocak 2015). "Embracing Regime Change in Iraq: American Foreign Policy and the 1963 Coup d'etat in Baghdad". Diplomatic History (İngilizce). 39 (1): 98-125. doi:10.1093/dh/dht121. ISSN 0145-2096. 
  26. ^ Coughlin 2005, ss. 44–46.
  27. ^ Seale 1990, s. 66.
  28. ^ a b c Rabinovich 1972, s. 24.
  29. ^ "Background Note: Syria". United States Department of State, Bureau of Near Eastern Affairs. May 2007. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013. 
  30. ^ a b DeFronzo 2009, s. 61.
  31. ^ Westley, F.C. (1964). "A weekly review of politics, literature, theology, and art". The Spectator. 212: 473. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2024. 
  32. ^ Seale 1990, s. 87.
  33. ^ Ali 2004, s. 105.
  34. ^ Hiro 1982, s. 143.
  35. ^ a b c Ali 2004, ss. 106–107.
  36. ^ a b Federal Research Division 2004, s. 55.
  37. ^ a b c Federal Research Division 2004, s. 59.
  38. ^ a b c Federal Research Division 2004, s. 213.
  39. ^ Bengio 1998, s. 218.
  40. ^ Batatu 1999, s. 392.
  41. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Rabinovich 1972, s. 230.
  42. ^ a b c d e f g Commins 2004, s. 65.
  43. ^ a b c d e f g Rabinovich 1972, s. 231.
  44. ^ Rabinovich 1972, s. 148.
  45. ^ a b c d e Choueiri 2000, s. 234.
  46. ^ "Michel Aflaq". harvard.edu. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  47. ^ Batatu 1999, s. 134.
  48. ^ Batatu 1999, s. 135.
  49. ^ Claessen 2010, s. 24.
  50. ^ Seale 1990, s. 30.
  51. ^ Seale 1990, ss. 30–31.
  52. ^ a b Moaddel 2005, s. 229.
  53. ^ a b c d e f g h i j k l Batatu 1999, s. 136.
  54. ^ Batatu 1999, ss. 134–136.
  55. ^ Batatu 1999, ss. 144–145.
  56. ^ Salem 1994, s. 62.
  57. ^ Salem 1994, s. 65-66.
  58. ^ Salem 1994, ss. 66–68.
  59. ^ Salem 1994, ss. 67–68.
  60. ^ Salem 1994, s. 67.
  61. ^ a b c Salem 1994, ss. 69–70.
  62. ^ a b c d e Rabinovich 1972, s. 36.
  63. ^ a b c Rabinovich 1972, s. 37.
  64. ^ a b Ben-Tzur 1968, s. 166.
  65. ^ Ben-Tzur 1968, ss. 166–167.
  66. ^ a b c Rabinovich 1972, s. 41.
  67. ^ Rabinovich 1972, ss. 41–42.
  68. ^ Rabinovich 1972, s. 77.
  69. ^ Rabinovich 1972, ss. 77–78.
  70. ^ Rabinovich 1972, ss. 82–83.
  71. ^ a b c Rabinovich 1972, ss. 84–86.
  72. ^ a b Rabinovich 1972, s. 87.
  73. ^ Ginat, Rami (April 2000). "The Soviet Union and the Syrian Ba'th regime: From hesitation to Rapprochement". Middle Eastern Studies. 36 (2): 151-152. doi:10.1080/00263200008701312. JSTOR 4284075. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023. 
  74. ^ a b c d e f Rabinovich 1972, s. 88.
  75. ^ a b c Rabinovich 1972, s. 89.
  76. ^ Ginat, Rami (April 2000). "The Soviet Union and the Syrian Ba'th regime: From hesitation to Rapprochement". Middle Eastern Studies. 36 (2): 157. doi:10.1080/00263200008701312. JSTOR 4284075. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023. 
  77. ^ "Bashar's Syria: The Regime and its Strategic Worldview" (PDF). ss. 364-365. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  78. ^ Rubin, Barry (2007). "2: The World's Most Unstable Country, 1946-1970". The Truth About Syria. 175 Fifth Avenue, New York, NY 10010: Palgrave Macmillan. ss. 38. ISBN 978-1-4039-8273-5. 
  79. ^ Ben-Tzur 1968, ss. 170–175.
  80. ^ Ben-Tzur 1968, ss. 174–175.
  81. ^ Ben-Tzur 1968, s. 175.
  82. ^ Ginat, Rami (April 2000). "The Soviet Union and the Syrian Ba'th regime: From hesitation to Rapprochement". Middle Eastern Studies. 36 (2): 157-158. doi:10.1080/00263200008701312. JSTOR 4284075. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023. 
  83. ^ Ben-Tzur 1968, s. 177.
  84. ^ Ben-Tzur 1968, s. 179.
  85. ^ Ben-Tzur 1968, s. 180.
  86. ^ Ginat, Rami (April 2000). "The Soviet Union and the Syrian Ba'th regime: From hesitation to Rapprochement". Middle Eastern Studies. 36 (2): 153. doi:10.1080/00263200008701312. JSTOR 4284075. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023. 
  87. ^ Ben-Tzur 1968, s. 181.
  88. ^ Ghareeb & Dougherty 2004, s. 194.
  89. ^ Metz, Helen Chapin. "Iraq — Politics: The Baath Party". Library of Congress Country Studies. 12 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2011. 
  90. ^ a b Sheffer & Ma'oz 2002, s. 174.
  91. ^ Karsh & Rautsi 1991, s. 13.
  92. ^ Nakash 2003, s. 136.
  93. ^ a b Dawisha 2005, s. 174.
  94. ^ Coughlin 2005, s. 22.
  95. ^ Coughlin 2005, ss. 25–26.
  96. ^ Coughlin 2005, s. 26.
  97. ^ a b Coughlin 2005, s. 39.
  98. ^ a b Coughlin 2005, s. 41.
  99. ^ Mufti 1996, s. 161.
  100. ^ Coughlin 2005, s. 44.
  101. ^ Mufti 1996, s. 165.
  102. ^ a b c Coughlin 2005, ss. 46–48.
  103. ^ a b c d Anderson 2005, s. 135.
  104. ^ a b c d e f g h i j k l Anderson 2005, s. 136.
  105. ^ Anderson 2005, ss. 136–137.
  106. ^ a b c d e Anderson 2005, s. 137.
  107. ^ a b c d Anderson 2005, s. 175.
  108. ^ a b c d Rabinovich 1972, s. 227.
  109. ^ Seddon 2004, s. 85.
  110. ^ a b c Oron 1960, s. 356.
  111. ^ Oron 1960, s. 348.
  112. ^ Oron 1960, s. 378.
  113. ^ Rabinovich 1972, s. 23.
  114. ^ Rabinovich 1972, ss. 23–24.
  115. ^ Rabinovich 1972, s. 39.
  116. ^ Rabinovich 1972, s. 106.
  117. ^ Simmons 1993, s. 166.
  118. ^ Wright 1981, s. 227.
  119. ^ Wright 1981, s. 94.
  120. ^ Wright 1981, s. 96.
  121. ^ Simmons 1993, s. 161.
  122. ^ a b Devlin 1979, s. 18.
  123. ^ Peretz 1994, s. 413.
  124. ^ Finer & Stanley 2009, s. 149.
  125. ^ Federal Research Division 2004, s. 211.
  126. ^ Federal Research Division 2004, ss. 210–211.
  127. ^ Federal Research Division 2004, ss. 211–212.
  128. ^ Federal Research Division 2004, ss. 52–53.
  129. ^ Podeh 1999, ss. 152–153.
  130. ^ George 2003, s. 68.
  131. ^ Seale 1990, s. 75.
  132. ^ a b Seale 1990, ss. 76–78.
  133. ^ Seale 1990, s. 78.
  134. ^ a b c George 2003, ss. 68–69.
  135. ^ a b c George 2003, s. 69.
  136. ^ "Assad's Baath party suspends work indefinitely in Syria". France 24. 11 Aralık 2024. 13 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2024. 
  137. ^ Goldman 2002, s. 60.
  138. ^ Rabinovich 1972, s. 169.
  139. ^ Ajmi, Sana (4 Ocak 2012). "Tunisian Baath Party Celebrates 5th Anniversary of Saddam Hussein's Death". Tunisia-live.net. 10 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2012. 
  140. ^ "Embattled in Arabia" (PDF). Human Security Gateway. 3 Haziran 2009. 22 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2012. 
  141. ^ Seale 1990, s. 90.
  142. ^ Belamry, Algiers-Ramada (8 Eylül 2008). "Baath Party resumes underground activities". alarabiya.net. 9 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013. 

Konuyla ilgili yayınlar

değiştir

Makale ve dergiler

Bibliyografya

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Baas_Partisi&oldid=34595377" sayfasından alınmıştır