Begüm Halide Ziya

Başlığın diğer anlamları için Begüm (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Begüm Halide Ziya (Bengalce: খালেদা জিয়া; d. 15 Ağustos 1945, Khaleda Kanam Putul) Bangladeş'in Mart 1991-Mart 1996 ve Haziran 2001-Ekim 2006 tarihleri arasında görev yapan ilk kadın başbakanıdır. Ayrıca Benazir Butto'dan sonra islam dünyasındaki ikinci kadın başbakandı. Bangladeş'in eski cumhurbaşkanı Ziaur Rahman'ın dul eşidir. 1978'de merhum kocası tarafından kurulan Bangladeş Milliyetçi Partisi'nin (BNP) 1984'ten beri başkanı ve lideridir.

Begüm Halide Ziya
9. Bangladeş Başbakanı
Görev süresi 10 Ekim 2001 - 29 Ekim 2006
Başkan Yardımcısı	Shahabuddin Ahmed Badruddoza Chowdhury Iajuddin Ahmed
Yerine geldiği	Latifur Rahman
Yerine gelen	İyazeddin Ahmed
Görev süresi 20 Mart 1991 - 30 Mart 1996
Başkan Yardımcısı	Shahabuddin Ahmed Abdurrahman Biswas
Yerine geldiği	Gazi Zafer Ahmed
Yerine gelen	Habibur Rahman
Bangladeş Milliyetçi Partisi 3. Genel Başkanı
Görevde
Makama geliş 10 Mayıs 1984
Genel Sekreter	Mustafizur Rahman KM Obaidur Rahman Abdus Salam Talukder Abdul Mannan Bhuiyan Khandaker Delwar Hossain Mirza Fakhrul Islam Alamgir
Yerine geldiği	Abdus Sattar
4. Muhalefet Lideri
Görev süresi 29 Aralık 2008 - 9 Ocak 2014
Başbakan	Şeyh Hasina
Yerine geldiği	Şeyh Hasina
Yerine gelen	Rowshan Ershad
2. Bangladeş First Lady'si
Görev süresi 21 Nisan 1977 - 30 Mayıs 1981
Başkan Yardımcısı	Ziyaur Rahman
Yerine geldiği	Sheikh Fazilatunnesa Mujib
Yerine gelen	Rowshan Ershad
7. Meclis Başkanı
Görev süresi 10 Ekim 2001 - 29 Ekim 2006
Yerine geldiği	Şeyh Hasina Vecid
Yerine gelen	Şeyh Hasina Vecid
Görev süresi 20 Mart 1991 - 30 Mart 1996
Yerine geldiği	Kazi Zafar Ahmed
Yerine gelen	Şeyh Hasina
Milletvekili
Görev süresi 29 Aralık 2008 - 9 Ocak 2014
Yerine geldiği	Sayeed Iskander
Yerine gelen	Shirin Akhter
Görev süresi 1 Ekim 2001 - 29 Ekim 2006
Yerine geldiği	Zafar Imam
Yerine gelen	Muhammad Jamiruddin Sircar
Görev süresi 20 Mart 1991 - 15 Temmuz 2001
Yerine geldiği	Zafar Imam
Yerine gelen	Sayeed Iskander
Kişisel bilgiler
Doğum	15 Ağustos 1945 Dinajpur, Hindistan
Partisi	Bangladeş Milliyetçi Partisi
Diğer siyasi bağlantıları	20 Party Alliance (2001-2011) 18 Party Alliance (2011-2022) Jatiya Oikya Front (2018-2022)
Evlilik(ler)	Ziyaur Rahman (1960-1981)
Akraba(lar)	Sayeed Iskander (erkek kardeş) Khurshid Jahan (kız kardeş) Shahrin Islam Tuhin (yeğeni) Saiful Islam Duke (yeğeni)
Çocuk(lar)	Tarık Rahman Arafat Rahman
Ebeveyn(ler)	Iskandar Majumder (babası) Taiyaba Majumder (erkek kardeş)
Majumder–Zia ailesi

1982'de Genelkurmay Başkanı General Hüseyin Muhammed Erşad liderliğindeki bir askeri darbeden sonra Ziya, 1990'da Erşad'ın düşüşüne kadar demokrasi hareketine liderlik etti. 1991 genel seçimlerinde BNP partisinin kazanmasının ardından başbakan oldu. Ayrıca, diğer partilerin ilk seçimleri boykot ettiği 1996'daki kısa ömürlü hükümette kısa bir süre görev yaptı. 1996 genel seçimlerinin bir sonraki turunda Awami Ligi iktidara geldi. Partisi 2001 yılında tekrar iktidara geldi. 1991, 1996 ve 2001 genel seçimlerinde beş ayrı parlamento seçim bölgesine seçildi.

1980'lerde Erşad'ın askeri diktatörlüğüne karşı sert muhalefeti ve Bangladeş'te demokrasiyi yeniden kurma taahhüdü nedeniyle "Uzlaşmaz lider" olarak ün kazandı. Erşad hükümeti ve daha sonra Şeyh Hasina liderliğindeki hükümet tarafından birkaç kez ev hapsine alındı.  2011 yılında New Jersey Eyalet Senatosu tarafından "Demokrasi Savaşçısı" olarak onurlandırıldı.

Forbes dergisi, Dünyanın En Güçlü 100 Kadını listesinde Zia'yı 2004'te 14. sırada, 2005'te 29 ve 2006'da 33. sırada yer aldı.

Hükümetinin görev süresinin 2006'da sona ermesinin ardından, planlanan Ocak 2007 seçimleri siyasi şiddet ve iç çatışmalar nedeniyle ertelendi ve bu da geçici hükümetin kansız bir askeri devralmasıyla sonuçlandı. Geçici yönetimi sırasında, Ziya ve iki oğlunu yolsuzlukla suçladı.

1980'lerden beri Zia'nın en büyük rakibi Avami Ligi lideri Şeyh Hasina oldu. 1991'den beri Bangladeş Başbakanı olarak görev yapan tek iki kişi oldular.

Zia, 2018'de Zia Yetimhane Vakfı yolsuzluk davası ve Zia Charitable Trust yolsuzluk davası nedeniyle toplam 17 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Yerel bir mahkeme, yeni kurulan Zia Yetimhane Vakfı lehine bir fon dağıtırken başbakan olarak yetkiyi kötüye kullanma kararını verdi.  ABD Dışişleri Bakanlığı, 2020 İnsan Hakları Uygulamaları Ülke Raporlarında uluslararası ve yerel hukuk uzmanlarına atıfta bulunarak, "mahkumiyeti destekleyecek kanıt eksikliğinin" davanın onu seçim sürecinden çıkarmak için siyasi bir hile olduğunu öne sürdüğünü belirtti.  Uluslararası Af Örgütü, "adil yargılanma haklarına saygı gösterilmediği" yönündeki endişelerini dile getirdi.

Zia, Nisan 2019'da tıbbi tedavi için bir hastaneye nakledildi.  Mart 2020'de, Dakka'nın Gulshan kentindeki evinde kalması ve yurtdışına seyahat etmemesi şartıyla insani gerekçelerle altı aylığına serbest bırakıldı.  Ayrıca, yeniden hapse atılmasına neden olacağı için siyasi hamleler yapması gayri resmi olarak yasaklanmıştır.  Eylül 2022'de, cezasının 6 aylık erteleme süresi art arda altıncı kez verildi.

Yaşamı

Begüm Halide Ziya, 5 Ağustos 1944 tarihinde Hindistan'da doğdu. Küçük yaşta Bangladeş'in Dinajpur bölgesine göç etti. Dinajpur devlet kız lisesinde okudu. 1960 tarihinde Bangladeş'in sonradan Cumhurbaşkanı olacak olan Ziyaur Rahman ile evlendi.

Başbayan

Eşi sonradan Genelkurmay Başkanı oldu ve 1975 darbesinden sonra BNP'yi kurarak demokratik seçimlerde Cumhurbaşkanı seçildi. öylece Begüm Halide Ziya da politik hayata eşi yoluyla adım atmış oldu.

Politik Yaşamı

Eşi Ziya-ür-Rahman'ın 30 Mayıs 1981 tarihindeki darbeyle devrilmesine kadar Begüm Halide Ziya politik hayatla çok az ilgilendi ve utangaç tutumuyla zamanının çoğunu iki çocuğunun bakımıyla geçirdi. Eşi öldürüldükten sonra Cumhurbaşkanı Yardımcısı Abdussattar hem Cumhurbaşkanlığını hem de BNP(Bangladeş Ulusal Partisi) başkanlığını üstlendi. Ancak 24 Mart 1982'de yapılan bir darbeyle Genelkurmay Başkanı Hüseyin Muhammed Erşad Cumhurbaşkanı oldu. Mart 1983'te Abdussattar, Begüm Halide Ziya'yı BNP başkan yardımcısı olarak atadı. Şubat 1984'te Abdussattar'ın politikadan çekilmesiyle birlikte Begüm Halide Ziya partinin başkanı oldu. Bayan Ziya'nın önderliğinde ittifak yapan 7 parti otokratik rejim karşısında yıllarca mücadele verdi. Ve bu dönemde otokratik hükûmetle hiçbir uzlaşma yapmadı. Bu dönemde yönetim Bayan Ziya'nın hareket alanını kısıtlayan yasalar bile çıkarıldı. Ancak Ziya, kendisine demokrat görünüm vermek isteyen hükûmetin düzenlediği hiçbir seçime katılmadı. Bu mücadele sonunda General Erşad, 6 Aralık 1990 tarihinde yerini geçici bir hükûmete bırakarak istifa etti ve 27 Şubat 1991 tarihinde yapılan seçimlerde BNP ezici çoğunlukla iktidarı devraldı.

Başbakanlık Dönemleri

Bu dönemde Ziya hükûmeti eğitim alanında bir dizi reformlara gitti. Bütçede eğitime geniş bir pay verdi ve zorunlu-ücretsiz ilköğretimi devreye soktu. Tarım alanında ulusal hareket başlattı. Jamuna Barajı'nın inşaatını başlattı. Bürokrasiye giriş yaşını 27'den 30'a çıkarttı.

15 Şubat 1996 tarihinde yapılan ve muhalefet partilerinin boykot ettiği seçimde iktidar olan Begüm Halide Ziya, muhalefetin baskısına dayanamayıp geçici hükûmet başkanlığında yeniden seçimlere gidilmesi kararı aldı. Bu seçimler sonunda ülke tarihinin en büyük sandalye çoğunluğuna sahip muhalefet partisi sıfatıyla ana muhalefet sıralarında yerini aldı.

1999 yılında 4 partili bir ittifak oluşturan Begüm Halide Ziya, Bangladeş'in bağımsızlığına karşı çıkan ve Batı Pakistan'da 3 milyon kişinin öldürülmesinden sorumlu olan İslami Cemaat Partisi ile ittifakı dolayısıyla eleştirilere maruz kaldı. 1 Ekim 2001 tarihinde yapılan seçimlerde oyların %46'sını alan Begüm Halide Ziya 3. kez Bangladeş Başbakanı olarak yemin etti. Üçüncü devrinde yolsuzluk ve azınlıklara baskıyla suçlanan Ziya 27 Ekim 2006 tarihinde görev süresi dolunca yerini küçük bir krizden sonra Cumhurbaşkanına bırakarak ayrıldı.

Kaynakça

Siyasi görevi
Önce gelen Gazi Zafer Ahmed	Bangladeş Başbakanı 1991–1996	Sonra gelen Şeyh Hasina Vecid
Önce gelen Latifur Rahman	Bangladeş Başbakanı 2001–2006	Sonra gelen İyazeddin Ahmed