Bergama Kütüphanesi
Bergama Kütüphanesi veya Pergamon Kütüphanesi (Yunanca: Βιβλιοθήκη του Πέργαμον), Bergama, Anadolu'da, bugün Türkiye'nin batısındaki İzmir İli'nin modern Bergama kasabası yakınlarında yer alan Antik Yunan yapısıydı. Antik dünyanın en önemli kütüphanelerinden biriydi.
 | |
  Pergamon Kütüphanesi Turkey haritasındaki konumu. | |
| Konum | Pergamon |
|---|---|
| Bölge | Ege |
| Koordinatlar | 39°7′56″K 27°11′3″D / 39.13222°K 27.18417°D |
| Tür | Millî kütüphane |
| Parçası | Antik Yunanistan, Antik Roma |
| Tarihçe | |
| Kültür(ler) | Grek, Roma |
| Sit ayrıntıları | |
| Kazı tarihleri | 1885–1890, restorasyon; 1950–1985[1] |
| Durum | kısmen restore edilmiş kalıntılar |
| Kamusal erişim | Arkeolojik sit |
Bergama şehri
değiştir
MÖ 3. yüzyılda, Helenistik Dönemde kurulan Pergamum veya Pergamon, Anadolu'da bulunan önemli bir antik Yunan kentiydi. Günümüzde batı Türkiye'nin İzmir İli'ndeki modern Türk kasabası Bergama'nın bulunduğu yerdir. MÖ 281'den 133'e kadar Attalid Hanedanı tarafından yönetilen şehir, Makedonya ile bağlarını kopararak Roma Cumhuriyeti ile ittifak kuran Kral II. Eumenis döneminde idari bir merkez olarak öne çıkmıştır.
II. Eumenes'in[2] (MÖ 197-160) yönetimi altında Bergama 200.000'den fazla nüfusa sahip, zengin ve gelişmekte olan bir şehirdi. Kültürel açıdan sadece İskenderiye ve Antakya şehirleriyle rekabet ediyordu. Bu dönemde Pergamon'un Büyük Sunağı da dahil olmak üzere birçok önemli heykel ve mimari eser üretildi. II. Eumenes'in oğlu III. Attalus'un MÖ 133'te ölümü üzerine Bergama, Roma Cumhuriyeti'ne miras bırakıldı ve ardından Roma eyaletinin Asya bir parçası oldu.
Bergama aynı zamanda Yeni Ahit'te de önemli bir şehirdi ve Patmoslu John tarafından Vahiy Kitabı'nda Asya'nın Yedi Kilisesi'nden biri olarak açıkça bahsedilmiştir. Bergama'nın kalıntıları ve kütüphanesi günümüzde Türkiye'deki önemli arkeolojik alanlardır.
Bergama Kütüphanesi
değiştirBergama, Plutarch'ın yazılarına göre yaklaşık 200.000 cilt barındırdığı söylenen bir kütüphaneye ev sahipliği yapıyordu.[3] II. Eumenes tarafından MÖ 220 ila 159 yılları arasında inşa edilen ve Akropolis'in kuzey ucunda yer alan kütüphane, antik dünyanın en önemli kütüphanelerinden biri haline gelmiştir. Kültürlü Bergamalı yöneticiler kütüphaneyi İskenderiye'deki Büyük Kütüphane'den sonra ikinci sıraya yükseltmişlerdir.[4] Bergama'nın seçkin bir vatandaşı ve bir belediye meclisi üyesinin eşi olan Flavia Melitene, kütüphanenin tedarik edilmesinde etkili olmuştur.[1] Ayrıca kütüphaneye Roma İmparatoru Hadrian'ın bir heykelini hediye etmiştir.[1] MÖ. 2. yüzyılda Artemon adında birinin kütüphanede çalıştığı bilinmektedir, ancak bu kişinin kim olduğu belirsizdir.[5] Bugün Bergama'da bulunan eserlerin bir dizini ya da kataloğu bulunmadığından, bu koleksiyonun gerçek boyutunu ya da kapsamını bilmek mümkün değildir.
Kütüphane, dört odadan oluşuyordu ve bunların en büyüğü (445 ft × 50 ft (136 m × 15 m)) birçok rafla kaplı ana okuma odasıydı.[6] Anadolu'nun sıcak ikliminde kütüphanenin aşırı nemli olmasını önlemek amacıyla hava sirkülasyonuna izin vermek için dış duvarlar ile raflar arasında yaklaşık 50 cm (20 in) boş bir alan bırakılmıştır, bu kütüphane koruma için erken bir girişimdir.[6] Yunan tanrıçası Athena'nın Parthenon'daki heykeli örnek alınarak yapılan 3 m (9,8 ft) heykeli ana okuma odasında duruyordu.[6]
El yazmaları, parşömen üzerine yazılır, rulo haline getirilir ve daha sonra raflarda saklanırdı. Aslında “parşömen” kelimesinin kendisi Bergama'dan türemiştir (Latince pergamenum ve Fransızca parchemin aracılığıyla). Bergama, Helenistik dönem sırasında parşömen üretiminin gelişen bir merkeziydi.[7] Şehir ticarete o kadar hakimdi ki, daha sonra rakip şehir İskenderiye'nin tekeline giren papirüs kullanımının yerini almak üzere Bergama'da parşömenin icat edildiğine dair bir efsane ortaya çıktı. Ancak bu bir efsanedir; parşömen Bergama'nın yükselişinden çok önce Anadolu'da ve başka yerlerde kullanılmaktaydı.[8] Parşömen, Roma İmparatorluğu'nun Mısır papirüsüne olan bağımlılığını azalttı ve Roma egemenliğindeki Avrupa ve Asya'da bilginin daha fazla yayılmasına olanak sağladı.
Rekabet
değiştirBergama Kütüphanesi, İskenderiye Kütüphanesi'nden[9] yaklaşık bir yüzyıl sonra inşa edilmiş olsa da, kütüphaneler genellikle zenginlik ve kültürü yansıtmak için kullanıldığından, ikisi arasında şiddetli bir rekabet vardı. İki kütüphane parşömen, kitap ve hatta edebi yorumlama için rekabet ediyordu. Bergama ayrıca İlyada ve Odysseia üzerine çalışan bazı Homeros bilginlerini de işe aldı. Bu durum, her kütüphanenin Homeros'un eserlerinin kopyalarını elde etmeye çalıştığı, en doğru ve en eski eserlere sahip olmak için çabaladığı şiddetli bir rekabete neden oldu. Ayrıca rekabetçi ücretler sunarak daha iyi akademisyenleri çekmeye çalıştılar. Nihayetinde bu rekabet her iki kütüphaneyi de yenilik yapmaya ve gelişmeye zorladı.
Gerileme
değiştirAttalid krallığı, MÖ 133 yılında Roma Cumhuriyeti'ne bağlandı ve kütüphane bakımsız kaldı. Plutarch tarafından aktarılan bir efsaneye göre, Romalı general Mark Antony, 200.000 rulodan oluşan koleksiyonu ele geçirmiş ve muhtemelen Julius Caesar'ın MÖ 48'deki savaşı sırasında hasar gören İskenderiye Kütüphanesi'ni yeniden doldurmak amacıyla MÖ 43'te[6][10] Mısır'daki Ptolemaios Krallığı'nın kraliçesi olan yeni eşi Kleopatra'ya hediye olarak sunmuştur.[3]
Roma İmparatoru Augustus, Markus Antonius'un ölümünden sonra ruloların bir kısmını Bergama'ya iade etti ve kütüphane geç antik çağa kadar varlığını sürdürdü,[10] ancak daha sonraki tarihçiler tarafından fazla bahsedilmedi, bu da koleksiyonunun artık önemli olmadığını gösteriyor.[3] Kütüphanenin kalıntıları, Athena Tapınağı ve antik Bergama Akropolü'nün diğer binalarının yakınındaki bir tepenin üzerinde yer almaktadır.
Notlar
değiştir- ^ a b c Pearcy, Lee T. (Kasım–Aralık 1985). "Galen's Pergamum". Archaeology. 38 (6). Archaeological Institute of America. ss. 33-39. ISSN 0003-8113.
- ^ Casson, Lionel (2001). Libraries in the ancient world
. Yale University Press. ISBN 0300097212. OCLC 232160789.
- ^ a b c Evans, Richard (2012). A History of Pergamum: Beyond Hellenistic Kingship. Bloomsbury Academic. ISBN 9781441162366.
- ^ "Pergamum". Columbia Electronic Encyclopedia, 6th Edition, 1. Columbia University.
- ^ Broggiato, M. (2011). Artemon of Pergamum: A historian in context. Classical Quarterly, 61(2), 545–552.
- ^ a b c d Clyde E. Fant & Mitchell G. Reddish (2003). A Guide to Biblical Sites in Greece and Turkey. Oxford University Press. ISBN 9780195139174. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024.
- ^ "parchment (writing material)". Britannica Online Encyclopedia. 2012. 5 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2012.
- ^ Green, Peter. Alexander to Actium. The historical evolution of the Hellenistic age, p. 168.
- ^ "The Fierce, Forgotten Library Wars of the Ancient World". 26 Ağustos 2016. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Harris, Michael H. (1999). History of Libraries of the Western World. The Scarecrow Press. ISBN 9780810877153. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024.
Kaynakça
değiştir- "All About Archaeology". Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.
- "All About Turkey". Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.
- "An Illustrated History of the Roman Empire". Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.
- "Cities of Revelation". Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.
- "Encyclopædia Britannica Online". Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.
- "Turkish Odyssey". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.
- Kekeç, Tevhit. (1989). Pergamon. Istanbul, Turkey: Hitit Color. 9789757487012.
Dış bağlantılar
değiştir- "The Library of Pergamum (Pergamon) is Founded (197 BCE – 159 BCE)". 3 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.