Betania Manastırı

Betania Meryem'in doğumu Manastırı (Gürcüce: ბეთანიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის მონასტერი) ayrıca bilinen adıyla Betania veya Bethanya (ბეთანია) Doğu Gürcistan'daki başkent Tiflis'in 16 km güneybatısında yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. 11 ve 12. yüzyıllarda, Gürcistan Krallığı'nın "Altın Çağ”ı döneminde yapılan bu eserin ilgi çekici bir mimarisi vardır. Çağdaş Gürcü hükümdarlarının grup portrelerini içeren duvar resimleri de dikkate değerdir.

Betanya manastırı (genel görünüm)

Tarihi

Betania kompleksinin ana kilisesi

Betania, Tiflis'in 16 km güneybatısındaki Vere Nehri'nin izole ormanlık vadisinde yer almaktadır. Manastırın adı Filistin'deki Bethanya köyünden gelmektedir. Bethanya, Yeni Ahitte Mary, Martha, Lazarus ve Simon'un evi olarak geçmektedir.

Manastırın tarihi çok az kaydedilmiştir. Orbeli Hanedanının aile manastırıydı. Manastırın güneyindeki çapraz sahında, Sumbat ve Liparit Orbeli'nin, Meryem'in önündeki görüntüsü görülür. Orbeli ailesinin mülklerine, 12. yüzyılın sonlarında kraliyet ailesi tarafından geçici olarak el konuldu, ancak bu aileden türeyen Gostaşabişvili ailesi, erken modern Gürcistan'da manastırın sahibiydiler.

Gürcistan tarihini değiştiren bir dizi çatışma ve yabancı istila, manastırı boşaltılmış ve yarı yıkılmış halde bıraktı. Manastır, 19. yüzyılın ikinci yarısında Hieromonk Spiridon Ketiladze'nin çabalarıyla restore edildi. Sonrasında Ketiladze, 1922'de, başrahiplikten istifa etti ve yerine Hieromonk Ilia Pantsulaia geçti. Bu rahiplerin her ikisi de Sovyetler Birliği'nin yaptığı temizlik sırasında öldürüldü. Betania, gayri resmi olsa da, sonraki 15 yıl boyunca, feshedildiği 1963 tarihine kadar faaliyet gösteren tek Gürcü manastırı olarak kaldı. 1978'de, Gürcistan'ın güçlü patriği II. İlia, Sovyet yetkililerinden Betanya'daki manastırı yeniden açmak için izin almayı başardı. 1990'larda, manastır yenilendi ve yerel manastır topluluğu büyüdü.

Mimarisi

Prens Grigori Gagarin'e göre Betania Manastırının planı, 1847.

Bulgular, manastırın eskiden devasa bir duvarla çevrili olduğunu göstermektedir, ancak günümüzde bu duvardan, yalnızca manastırın bitişiğindeki ormana dağılmış olan parçalanmış taşlar geriye kalmıştır. Mevcut yapılar, 12. veya 13. yüzyılların başında inşa edilmiş kubbeli Meryem'in doğuşu kilisesi, 1196 yılında inşa edilmiş daha küçük boyuttaki Yorgi'nin salon kilisesi ve yıkık bir kuledir.

Meryem'in doğuşu Kilisesi, taştan yapılmış kubbeli bir Yunan haçı planı tasarımıdır. Kilisenin doğu cephesindeki duvarlar dıştan oymalı süslemelere sahiptir. Geleneksel nişlerin, orta pencerenin çerçevesine bağlı çok delikli ya da tarak şekilli dam sivrileri vardır. Hafifçe doğuya kaymış olan yüksek kubbesi, batıya doğru serbestçe dikilen iki sütuna ve sunağın çıkıntılarına dayanır. Kilisenin güney girişi, yıldız şeklinde bir tonozla kaplı bir kapı ile önden çevrilmiştir. Modern akademisyenler, kilisenin, muhtemelen 10. yüzyıldan kalma daha önceki bir bazilikanın genişletilmiş, kubbeli ve dekore edilmiş bir versiyonu olduğunu düşünmektedir.

Duvar resimleri

Betania manastırındaki kraliyet panosu: IV. Giorgi, Tamar ve III. Giorgi (soldan sağa)

Kilisenin iç kısımlarında ciddi derecede hasar görmüş duvar resimleri vardır. Bu resimler, Gürcü duvar resimlerinin eriştiği en yüksek seviyelerden biriydi. Sunağın kabuğu, yalnızca tahta çıkan İsa figürünün parçalarının hayatta kaldığı bir "yalvarış" sahnesini içerir. Sunağın arkasındaki apsislerin duvarları Peygamberin freskleri ile süslenmiştir. Kuzeydeki duvarlar İsan'nın Çilesiyle ilgili resimlerle doluyken, güneydeki duvarlar Eski Ahitten sahneler içerir. Batıdaki duvarlar ise kıyamet günüyle ilgili resimlerle donatılmıştır.

Manastırın kuzeyindeki çapraz sanınlar, 1207'den kalma Gürcü hükümdarların tasvirleri için dikkat çekicidir. Bunlar III. Giorgi (r. 1156–1184), onun kızı Tamar (r. 1184–1213) ve onun oğlu IV. Giorgi'nin (r. 1213–1223) portreleridir. Rus Prens Grigori Gagarin, 1851'de Tamar'ın resimlerini keşfedip temizlemiş, çizimlerini yayınlamış ve aynı yıl rapor etmiştir. IV. Giorgi, mahkemede yargıç cübbesi giymiş sakalsız genç bir adam olarak tasvir edilmiştir, ama tacı ve kılıcı vardır. Bu özellikler, Giorgi'nin, 1207'de babası David Soslan'ın ölümünden sonra genç bir kral olarak tahta çıktığını gösteriyor. Bu nedenle, resim, Betania kilisesinin yaklaşık inşa edilme tarihini belirlemede yardımcı olmaktadır. Modern akademisyenler tarafından gözlemlenen önemli bir düzensizlik, Betanya'daki kraliyet figürlerinden hiçbirinin Hâleye sahip olmamasıdır. Hâle, Gürcü resimlerinde, kraliyet insanını toplumun geri kalanından ayırmak için kullanılan bir özelliktir.

• 
  Betanya'nın mimari detayları, Prens Gagarin, 1847
• 
  Betanya'daki duvar resimleri, Prens Gagarin, 1847
• 
  Betanya'daki duvar resimleri, Prens Gagarin, 1847

Galeri

Kuzey duvardaki resimler

• 
  İsa'nın ayak banyosu
• 
  Son Akşam Yemeği
• 
  Havarilerin rüyası
• 
  İsa'nın çarmığa gerilmesi

Güney duvardaki resimler

• 
  Aarón.
• 
  Pilatus elini yıkarken
• 
  İsa'nın dirilişi
• 
  Yakup'un rüyası

Batı duvardaki resimler

• 
  Kıyamet günü
• 
  İyileşme
• 
  Mısırlı Meryem'in cemaati
• 
  Ölülerin dirilişi

Konuyla ilgili yayınlar

• Eka Privalova, Sur les peintures murales de Betania, in: M. Calo'Mariani (ed.), L'Arte Georgiana dal IX al XIV secolo (Bari, 1981), 153-60

Dış bağlantılar

• Wikiloc.com'da Betania manastırı