Vikipedi

Delta Scorpii

Delta Scorpii (Latinceden δ Scorpii, kısaltılmış Delta Sco, δ Sco), Akrep takımyıldızında yer alan ikili yıldızdır (sistemde üçüncü bir yıldızın varlığı tartışılmaktadır[4]). Birincil yıldıza Dschubba adı verilmiştir.[13][14] Dschubba, Akrep takımyıldızının en parlak yıldızı olan Antares'in çaprazında bulunan üç yıldızdan ortada olanıdır. Çıplak gözle görülebilen yıldız, Akrep'in en parlak 4. yıldızıdır. Güneşten 490 ışık yılı uzaklıkta bulunmaktadır.

δ Scorpii
δ Scorpii'nin konumu (daire içine alınmış)
Gözlem verisi
Dönem J2000      Ekinoks J2000
Takımyıldız Akrep
Sağ açıklık 16sa 00d 20,00528s[1]
Dik açıklık -22° 37′ 18,1431″[1]
Görünür büyüklük (V) 1,59 - 2,32[2]
Özellikler
Tayfsal sınıf B0.3 IV[3] + B1-3V[4]
U−B renk ölçeği -0,920[5]
B−V renk ölçeği -0,124[5]
Değişen yıldız türü γ Cas[6]
Astrometri
Dikey hız (Rv)-7[7] km/s
Özdevinim (μ) RA: -10,21[1] mys/y
Dec.: -35,41[1] mys/y
Iraklık açısı (π)6,64 ± 0,89 mys[1]
Uzaklık136,0[4] pc
Mutlak büyüklük (MV)-3,8[8]
Yörünge[4][9]
Süre (P)10,8092±0,0005 y
Yarı büyük eksen (a)0,09874±0,00007"
(13,5±0,1 AU)
Dış merkezlik (e)0,936±0,003
Eğiklik (i)36±1°
Yükseliş düğüm boylamı (Ω)174,0±2,5°
Enberi dönemi (T)3 Temmuz 2011
Enberi açısı (ω)
(ikincil)		-2,3±3,8°
Yarı-genlik (K1)
(birincil)		23,9±0,8 km/s
Ayrıntılar
δ Sco A
Kütle13[4] M☉
Yarıçap6,7[10] R☉
Aydınlatma gücü38.000[11] L☉
Yüzey kütle çekimi (log g)3,92[8] cgs
Sıcaklık27.400[11] K
Dönüş hızı (v sin i)180[3] km/s
δ Sco B
Kütle8,2[4] M☉
Sıcaklık20-24.000[4] K
Yaş9-10[4][11] Milyon yıl
Katalog belirtmeleri
Dschubba, Dzuba,[12] Al Jabba,[12] Iclarkrau,[12] 7 Scorpii, BD−22°4068, HD 143275, HIP 78401, HR 5953, FK5 594, SAO 184014, CCDM 16003-2237
Veritabanı kaynakları
SIMBADveri

Gözlem bilgisi

değiştir
 
Delta Scorpii için görsel bant ışık eğrisi. Ana grafik (Suffak ve arkadaşlarından uyarlanmıştır[15]) uzun vadeli değişkenliği gösterirken, ek grafik (Miroshnichenko ve arkadaşlarından uyarlanmıştır[16]) 2000 yılında meydana gelen parlaklaşmayı gösterir.

Delta Scorpii, ekliptiğin 2,0 derece güneyinde yer alır. 0,2″ ile ayrılan[17] 2,4 ve 4,6 büyüklüğünde iki bileşenden oluşan ikili yıldızdır. 1981 yılında Voyager 2 tarafından görüldüğü haliyle Satürn'ün halkaları tarafından örtülmüş, yıldız ışığı görünüşte boş olan aralıklardan bile beklenmedik bir şekilde engellenmiş ve "ana halka sisteminde neredeyse hiç boş alan olmadığını" göstermiştir.[18]

Değişkenlik

değiştir

Delta Scorpii A, bir Gama Cassiopeiae değişenidir. Bu tür yıldızlar, yıldızı çevreleyen madde nedeniyle birkaç yüzde bir kadir büyüklüğünde düzensiz yavaş parlaklık değişimleri gösterirler.

Haziran 2000'de Sebastian Otero tarafından Delta Scorpii'nin normalden 0,1 kadir daha parlak olduğu gözlemlendi. O zamandan beri parlaklığı değişti ve en az 1,6 kadir kadar yükselerek Akrep takımyıldızının bilinen görünümünü değiştirdi. Yükselmenin başlamasından sonra alınan spektrumlar yıldızın ekvator bölgesinden parlak gazlar saçtığını göstermiştir. Yoldaşı 2011 yılında yakınından geçti ve bu da yıldızın 5-15 Temmuz 2011 tarihleri arasında tekrar 1,65 kadir ile zirve yapmasına neden oldu.[4][19]

Adlandırma

değiştir
 
ρ Ophiuchi bölgesi. δ Scorpii soldaki parlak beyaz yıldızdır (kuzey aşağıdadır).

δ Scorpii (Latinceleştirilmiş haliyle Delta Scorpii), sistemin Bayer belirtmesidir. İki bileşen Delta Scorpii A ve B olarak adlandırılır.

Delta Scorpii'nin geleneksel adı, 'akrebin alnı' anlamına gelen Arapça جبهة العقرب jabhet al-aqrab ifadesinden türetilmiş Dschubba'dır. 2016 yılında Uluslararası Astronomi Birliği (International Astronomical Union - IAU), yıldızlar için özel isimleri kataloglamak ve standartlaştırmak amacıyla bir Yıldız İsimleri Çalışma Grubu (Working Group on Star Names - WGSN) oluşturdu.[20] WGSN, 21 Ağustos 2016'da δ Scorpii A için Dschubba adını onayladı ve şimdi bu ad IAU tarafından onaylanmış Yıldız İsimleri Listesi'nde yer almaktadır.[14]

Çincede Oda anlamına gelen 房宿 (Fáng Xiù) δ Scorpii; β1 Scorpii, β2 Scorpii, π Scorpii ve ρ Scorpii'den oluşan bir asterizmi ifade eder.[21] Sonuç olarak, δ Scorpii'nin Çince adı 房宿三 (Fáng Xiù sān), yani Odanın Üçüncü Yıldızı'dır.[22]

Özellikler

değiştir

δ Scorpii bir zamanlar B0 IV sınıflandırması için spektroskopik standart olarak kullanılıyordu, fakat şimdi çok sıra dışı ve değişen bir yıldız olarak kabul ediliyor.[4]

Birincil yıldız olan δ Scorpii A, hızla dönen yıldızdan kopan bir malzeme diskiyle çevrili B sınıfı bir altdevdir. İkincil yıldız olan δ Scorpii B, 10,5 yılda bir oldukça uzun bir eliptik yörüngede döner ve normal bir B sınıfı ana kol yıldızı gibi görünmektedir. Delta Scorpii A'nın kendisinin de çok yakın bir spektroskopik ikili yıldız olduğu yönünde bildiriler bulunmasına rağmen, bu durum doğrulanmamıştır.[4]

δ Scorpii, Güneş'e en yakın bu türden kütleli yıldızların birlikte hareket ettiği bir grup olan Akrep-Erboğa OB birliğinin Üst Akrep alt grubunun özdevinim üyesidir.[8][11] Üst Akrep alt grubu, ortalama yaşı 11 milyon yıl olan ve ortalama 470 ışık yılı (145 parsek) mesafede bulunan binlerce genç yıldız içerir.[11]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d e van Leeuwen, F. (Kasım 2007). "Validation of the new Hipparcos reduction". Astronomy and Astrophysics. 474 (2): 653-664. arXiv:0708.1752 $2. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357. 
  2. ^ "Delta Sco". International Variable Star Index. AAVSO. 18 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022. 
  3. ^ a b Balona, L. A.; Dziembowski, W. A. (Ekim 1999). "Excitation and visibility of high-degree modes in stars". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 309 (1): 221-232. Bibcode:1999MNRAS.309..221B. doi:10.1046/j.1365-8711.1999.02821.x. 
  4. ^ a b c d e f g h i j k Miroshnichenko, A. S.; Pasechnik, A. V.; Manset, N.; Carciofi, A. C.; Rivinius, Th.; Štefl, S.; Gvaramadze, V. V.; Ribeiro, J.; Fernando, A.; Garrel, T.; Knapen, J. H.; Buil, C.; Heathcote, B.; Pollmann, E.; Mauclaire, B.; Thizy, O.; Martin, J.; Zharikov, S. V.; Okazaki, A. T.; Gandet, T. L.; Eversberg, T.; Reinecke, N. (2013). "THE 2011 PERIASTRON PASSAGE OF THE Be BINARY δ Scorpii". The Astrophysical Journal. 766 (2): 119. arXiv:1302.4021 $2. Bibcode:2013ApJ...766..119M. doi:10.1088/0004-637X/766/2/119. 
  5. ^ a b Gutierrez-Moreno, Adelina; Moreno, Hugo (Haziran 1968). "A photometric investigation of the Scorpio-Centaurus association". Astrophysical Journal Supplement. 15: 459. Bibcode:1968ApJS...15..459G. doi:10.1086/190168. 
  6. ^ Samus, N. N.; Durlevich, O. V. (2009). "VizieR Online Data Catalog: General Catalogue of Variable Stars (Samus+ 2007–2013)". VizieR On-line Data Catalog: B/GCVS. Originally Published in: 2009yCat....102025S. 1: 02025. Bibcode:2009yCat....102025S. 
  7. ^ Evans, D. S. (20-24 Haziran 1966). "The Revision of the General Catalogue of Radial Velocities". Batten, Alan Henry; Heard, John Frederick (Ed.). Determination of Radial Velocities and their Applications. IAU Symposium no. 30. 30. University of Toronto: International Astronomical Union. s. 57. Bibcode:1967IAUS...30...57E. 
  8. ^ a b c de Geus, E. J.; de Zeeuw, P. T.; Lub, J. (Haziran 1989). "Physical parameters of stars in the Scorpio-Centaurus OB association". Astronomy and Astrophysics. 216 (1–2): 44-61. Bibcode:1989A&A...216...44D. 
  9. ^ Meilland, A.; Delaa, O.; Stee, Ph.; Kanaan, S.; Millour, F.; Mourard, D.; Bonneau, D.; Petrov, R.; Nardetto, N.; Marcotto, A.; Roussel, A.; Clausse, J. M.; Perraut, K.; McAlister, H.; Ten Brummelaar, T.; Sturmann, J.; Sturmann, L.; Turner, N.; Ridgway, S. T.; Farrington, C.; Goldfinger, P. J. (Ağustos 2011). "The binary Be star δ Scorpii at high spectral and spatial resolution. I. Disk geometry and kinematics before the 2011 periastron". Astronomy & Astrophysics. 532: A80. arXiv:1106.1746 $2. Bibcode:2011A&A...532A..80M. doi:10.1051/0004-6361/201116798. 
  10. ^ Underhill, A. B.; Divan, L.; Prevot-Burnichon, M.-L.; Doazan, V. (Kasım 1979). "Effective temperatures, angular diameters, distances and linear radii for 160 O and B stars". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 189 (3): 601-605. Bibcode:1979MNRAS.189..601U. doi:10.1093/mnras/189.3.601. 
  11. ^ a b c d e Mark J. Pecaut; Eric E. Mamajek; Eric J. Bubar (Şubat 2012). "A Revised Age for Upper Scorpius and the Star Formation History among the F-type Members of the Scorpius-Centaurus OB Association". Astrophysical Journal. 746 (2): 154. arXiv:1112.1695 $2. Bibcode:2012ApJ...746..154P. doi:10.1088/0004-637X/746/2/154. 
  12. ^ a b c Moore, Patrick (2010). "Scorpion in the Sky". The Sky at Night. ss. 95-98. doi:10.1007/978-1-4419-6409-0_24. ISBN 978-1-4419-6408-3. 
  13. ^ Kunitzsch, Paul; Smart, Tim (2006). A Dictionary of Modern star Names: A Short Guide to 254 Star Names and Their Derivations (2nd rev. bas.). Cambridge, Massachusetts: Sky Pub. ISBN 978-1-931559-44-7. 
  14. ^ a b "IAU Catalog of Star Names". 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  15. ^ Suffak, M. W.; Jones, C. E.; Tycner, C.; Henry, G. W/; Carciofi, A. C.; Mota, B. C.; Rubio, A. C. (Şubat 2020). "The Large-scale Behavior in the Disk of δ Scorpii from 2000 to 2018". The Astrophysical Journal. 890 (1): 86. arXiv:2001.04966 $2. Bibcode:2020ApJ...890...86S. doi:10.3847/1538-4357/ab68dc. 
  16. ^ Miroshnichenko, A. S.; Fabregat, J.; Bjorkman, K. S.; Knauth, D. C.; Morrison, N. D.; Tarasov, A. E.; Reig, P.; Negueruela, I.; Blay, P. (Ekim 2001). "Spectroscopic observations of the δ Scorpii binary during its recent periastron passage" (PDF). Astronomy and Astrophysics. 377 (2): 485-495. arXiv:astro-ph/0106492 $2. Bibcode:2001A&A...377..485M. doi:10.1051/0004-6361:20010911. 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022. 
  17. ^ Mason, B. D.; Wycoff, G. L.; Hartkopf, W. I.; Douglass, G. G.; Worley, C. E. (2014). "The Washington Visual Double Star Catalog". The Astronomical Journal. 122 (6): 3466-3471. Bibcode:2001AJ....122.3466M. doi:10.1086/323920. 
  18. ^ Moore, Patrick (2000). The Data Book of Astronomy. CRC Press. ISBN 9781420033441. 
  19. ^ Sigismondi, Costantino (2011), Differential photometry of delta Scorpii during 2011 periastron, 1112, s. 2356, arXiv:1112.2356 $2, Bibcode:2011arXiv1112.2356S 
  20. ^ IAU Working Group on Star Names (WGSN), International Astronomical Union, 13 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Mayıs 2016. 
  21. ^ (Çince) 中國星座神話, written by 陳久金. Published by 台灣書房出版有限公司, 2005, 978-986-7332-25-7.
  22. ^ (Çince) 香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 25 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hong Kong Space Museum. 23 Kasım 2010'da çevrimiçi olarak erişildi.

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Delta_Scorpii&oldid=33744115" sayfasından alınmıştır