DME
DME (distance measuring equipment), havacılıkta yaygın olarak kullanılan bir radyo seyrüsefer yardımcısı. Taşıtın yer istasyonundan olan uzaklığını -genellikle deniz mili (nm) cinsinden- ölçen aviyonik bir sistemdir.
DME yön bilgisi vermez. Bu nedenle sadece mesafe bilgisine bakılarak, taşıtın istasyon merkezli ve DME göstergesinden okunan değerdeki yarıçaptaki çember üzerinde herhangi bir noktada olduğu bilgisi elde edilir. DME'ler genellikle VOR ve ILS sistemleri ile birlikte kullanılırlar.
Çalışma prensibi
değiştir
Uçak beacon olarak da bilinen yer istasyonuna bir pals dalgası gönderir. Yer istasyonu aldığı radyo palsını 50 mikro saniyelik bir gecikme ile uçağa geri yollar. Hava aracındaki sorgulayıcı iki sinyal arasındaki zaman farkını hesaplar. Radyo dalgalarının iletim hızı bilindiğinden mesafe kolayca bulunur. Veri gönderimi ve alımı için aynı anten kullanılır.
Sistem 962-1213 MHz frekans bandında çalışır ve 1 MHz aralıklarla 252 farklı frekansı bulunur.[2] 126X ve 126Y DME kanalı bulunur. Bu kanallar VHF frekansları ile eşleştirilir ve taşıttaki kumanda kutularına bağlanırken X ve Y'li kanallar değil, eşleştirildikleri VHF frekanslar kullanılır.[2]
Bir VOR ve bir DME'nin eşleştirilmesi için aralarındaki mesafenin 800 metreden az olması gerekir.[3] Eşleştirilmiş VOR/DME'ler aynı mors koduna sahip olurlar.[3]
Gösterge ve kumandalar
değiştirHava taşıtı içindeki DME göstergeleri genellikle dijitaldir.[1] Çoğu DME VOR veya ILS sistemleri ile birlikte kullanıldığı için pilotlar DME frekansını VHF-NAV radyosunun kumanda panelinden seçerler.[1] DME paneli genellikle yer süratini (GS) de bildirir ancak bu bilgi verilmiyorsa, iki mesafe değeri arasında zaman tutularak GS kolaylıkla hesaplanabilir.
Menzil
değiştirVHF sinyalleri alıcı ve vericinin birbirini görmesi (line of sight) prensibine göre çalıştığı için irtifa arttıkça DME'nin menzili de artar. DME sinyallerinin menzili aşağıdaki formülle "yaklaşık olarak" hesaplanabilir:[2]
Örneğin istasyondan 15.000 ft yüksekte uçan bir hava aracı DME sinyallerini en fazla 150 nm (diyagonal) mesafeden alabilir.
Konum tespiti
değiştirBir DME cihazı VOR veya ADF gibi yön bildirici bir seyrüsefer yardımcısı ile birlikte kullanıldığında taşıtın konumunun kolayca tespit edilmesine (oryantasyon) yardımcı olur. Uçakta sadece DME cihazı varsa/çalışıyorsa, iki farklı istasyondan mesafe bilgisi alınarak taşıtın konumu yaklaşık olarak tespit edilebilir.
Öncelikle birinci istasyonun frekansı ayarlanır ve okunan mesafe harita üzerinde istasyon merkezli bir yay şeklinde işaretlenir. Farklı bir istasyon seçilerek aynı işlem tekrarlanır. DME yaylarının kesiştiği nokta yaklaşık olarak taşıtın konumunu verir.
Bu yöntem uçak ve her iki istasyon yaklaşık olarak "aynı hat" üzerinde ise sağlıklı sonuç vermez.
Galeri
değiştir
Kaynakça
değiştir- Pooley, Dorothy ve David Robson. The Air Pilot's Manual 3: Air Navigation. 6. baskı. Shoreham, West Sussex: Pooley's Air Pilot Publishing, 2010.