Vikipedi

Eğirdir

Isparta'nın bir ilçesi
Başlığın diğer anlamları için Eğirdir Gölü sayfasına bakınız.

Eğirdir, Isparta iline bağlı Eğirdir Gölü kıyısında bir ilçe. Isparta'ya 34 km uzaklıktadır.

Eğirdir
İlçe
Isparta'nın Türkiye'deki yeri
Isparta'nın Türkiye'deki yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlIsparta
Coğrafi bölgeAkdeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamAdem Çelik[1]
 • Belediye başkanıMustafa Özer (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam1227 km²
Rakım950 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam32.436
 • Kır
14,667
 • Şehir
16.768
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu32500
İl alan kodu0246
İl plaka kodu32

Tarihçe

değiştir

Eğirdir ve çevresinin Arvaza Krallığı (M.Ö.2000-1200) döneminden beri meskun olduğu kayıtlardan anlaşılmaktadır. Eğirdir Gölü güney ucu merkez olmak üzere Burdur Gölü'ne kadar olan bölgeye İlkçağ'da Askania adının verildiği sanılmaktadır.

Bu yöreye Luwi uygarlığı çağında Askawana, yani 'Ada Ülkesi' adı verilmiştir. Yöre, Arzava Krallığından sonra M.Ö. 1200 yıllarında Friglerin egemenliğini girmiştir. Daha sonra M.Ö. 687-547 yılları arasında Lidyalılar tarafından işgal edilmiştir.

'Eğirdir kentinin Lidya'nın son hükümdarı Kroisos (MÖ 560-MÖ 547) tarafından kurulduğu ve ilk adının da "Krozos" olduğu sanılmaktadır. Şehrin iç kalesi de Lidyalılar tarafından yaptırılmıştır. M.Ö. 540 yılında Pers İmparatorluğu tarafından işgal edilmiş, yaklaşık 200 sene Pers imparatorluğu egemenliğinde kalmış, daha sonra Seleukos egemenliği altına girmiştir. Yöre Seleukoslar tarafından M.Ö. 188 yılında Apamea (Dinar) antlaşmasıyla Romalılara bırakılmıştır. Romalılar döneminde ilçe Prostanna diye anılmıştır.

Eğirdir ve çevresi 395 tarihinde Bizans egemenliğine girilmesinden sonra Akritur olarak isimlendirilmiştir.

Yörede ilk Türk yerleşiminin 1071'den birkaç yıl sonra gerçekleştiği sanılmaktadır. Anadolu Selçuklu hükümdarı III. Kılıçaslan 1204 yılında çevredeki şehirler ile birlikte, Eğirdir'i de Selçuklu egemenliği altına almıştır. Selçuklular, sayfiye yeri olarak kullandıkları Eğirdir'e doğal güzelliklerinden dolayı Cennetâbad ismini vermişlerdir. Anadolu Selçuklu Devleti yıkılınca 1280 yılında günümüz Isparta, Burdur ve Antalya illerini hakimiyetine alan Hamitoğulları Beyliği kurulmuştur. Eğirdir uzun yıllar boyunca bu beyliğe başkentlik yapmıştır. Bu süre zarfı içerisinde Eğirdir gelişmiş ve bayındır hale gelmiştir. Bu gelişmelerden dolayı Eğirdir'e "Felekâbât", Isparta'ya ise "Hamit Eli" denmeye ve farklı iki merkez olarak ele alınmaya başlanmıştır. Eğirdir'in beylik başkenti olması sebebiyle; Hamitoğulları Beyliği'nin ikinci beyi olan Dündar Bey tarafından yaptırılan "Dündar Bey Medresesi" bu beyliğin en önemli mimari eserlerindendir. Eğirdir'in merkezinde yer alan bu tarihi taş medrese günümüzde kapalı çarşı olarak kullanılmaya devam etmektedir. 1391'de Eğirdir ve yöresi Osmanlı Devleti egemenliğine girmiştir.Osmanlıların ilk egemenlik dönemi çok kısa sürmüş,Timur Ankara Savaşından sonra Anadolu'yu istilası sırasında Eğirdir'de kendisine boyun eğmeyen şehri ve halkın sığındığı Nis Adası'nı kuşatarak zapt etmiş ve bölgeyi 1402 yılında ve Karamanoğlu 2. Mehmet Bey idaresine bırakmıştır. Eğirdir, Sultan II. Murat zamanında 1423'te tam olarak Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı egemenliği döneminde yörenin devlet sınırlarından uzak kalması savunma ihtiyacını ortadan kaldırmıştır. Bu yüzden şehrin surları onarım görmemiş, beylik dönemindeki canlı hayat sönmeye başlamıştır." Bu dönemde Eğirdir, Hamid Sancağının kazaları arasında görülmektedir.

 
Han kalıntıları

Bu dönemde Eğirdir, Hamit ilinin kalesinde 'Hisar Erleri' bulunan,surlarla çevrili tek şehirdi.Bu surlar, 17. yüzyılda Fransız seyyah Paul Lucas'ın belirttiğine göre hala sağlamdı. Osmanlı İmparatorluğunda Hamideli Sancağı'nın merkezi olan Eğirdir, Tanzimat'tan sonra ise Konya Vilayeti Hamit Sancağına bağlı bir kaza olmuştur. Cumhuriyetin kurulmasından sonra da Eğirdir, ilçe statüsünü korumuştur.

Eğirdir, Sevr Antlaşmasıyla İtilaf Devletleri tarafından bölüşülen Anadolu'da işgale uğramamış bölgelerimizden birisidir. Eğirdir halkı işgale karşı protestolara yeni bir boyut getirerek, 22 Mayıs 1915 tarihinde Yunanlara karşı Talayzade Salih Bey önderliğinde 700 kişilik bir silahlı kuvvet oluşturmuş, bu sayede Isparta Sancağında Milli Mücadele için ilk milis kuvvet kurulmuştur. İşgalci Yunan ve İtalyan kuvvetlerine karşı caydırıcı güç teşvik etmiştir. Bu milis güç, Isparta'da işgallere karşı Hafız İbrahim Demiralay önderliğinde kurulan daha sonra "Demir Alay" ismiyle anılan Kuvâ-yi Milliye birliğinin öncülü ve katılımcısı olmuştur. Böylece işgalci İtalyan kuvvetleri Antalya'dan yukarı iç kesimlere rahatça ilerleyememiştir. Yunan işgal kuvvetlerine karşı ise Denizli dolaylarında başarılı savunmalar yapılmıştır. Böylece Isparta ve Eğirdir'in işgal görmesi engellenmiştir.

Eğirdir Kalesi

değiştir

M.Ö. 4. yüzyılın başında Lidya Kralı Krezus tarafından yaptırılmıştır. Yapı tarzı bakımından Lidya mimarisinin özelliklerini yansıtan kalenin yapımında taşlar arasında boydan boya ardıç ağacından hatıllar atılmıştır. Duvar yapımında taş bloklar kullanılmış, iç kısmında ise moloztaş dolgu maddesinden yararlanılmıştır.

İlçede göle doğru uzanan yarımada üzerinde iç ve dış kale bulunmaktadır. Yarımadayı ve bugünkü Kale Mahallesini kuzey-güney doğrultusunda kesen ve günümüze kadar varlığını koruyan İç Kale özellikle gölden ve karadan (Sivri Dağı'ndan) gelebilecek saldırılara karşı korunmak amacıyla üç tarafı su ile çevrili yarımadanın en güvenli bir yerinde yapılmıştır.

Dış kale ise, temel kalıntıları bulunan Demir Kapı Mahallesine kadar ulaşmaktadır.

Hızırbey Camii

değiştir

Eğirdir'de bulunan camilerin en büyüğü olup, duvarları kâgir ve üstü toprak dam olarak Hızır Bey tarafından yaptırılmıştır. Kesin tarihi bilinmemekle birlikte 13. yüzyılda 2.Gıyasettin Keyhüsrev tarafından yaptırılmış olabileceği belirtilmektedir. 1327'de Hızır Bey tarafından geniş çaplı onarım ve tamir görerek genişletilmiş olan bu eser in ismi Hızırbey Camii olagelmiştir. Camii'nin doğu cephesinde sur duvarlarından iç kaleye açılan bir kapı ve yol bulunmaktadır. İç Kaleye açılan kapı kemerinin 4,5–5 m üzerine Camii'nin zarif mimarisi inşa edilmiştir.

Kemerli minare Anadolu Türk'lerinin sanat anlayışını yansıtmakta ve Türk-İslam Dünyası'nın ender yapıtlarından biri olarak kabul edilir.

Dündarbey Medresesi

değiştir

İlçenin en merkezi yerinde bulunan ve taş medrese adıyla da anılan bina, 1237 yılında Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında han olarak yapılmıştır. Daha sonra 1301 yılında Hamidoğlu Dündar Bey tarafından medrese haline getirilmiştir. Medrese 2 katlı olup, ortada avlu yer alır ve 30 hücresi vardır.

Medresenin girişinde büyük bir taç kapı vardır. Kapının etrafında Selçuklu karakterinde geometrik şekille süslenmiştir. Yapının malzemeleri yakındaki Kervansaray'dan sökülerek getirilmiştir. Medrese bugün kapalıçarşı olarak kullanılmaktadır.

İklim

değiştir

İlçe iklim bakımından Akdeniz ve İç Anadolu iklimleri arasında bir geçiş alanında yer almaktadır. İlçede, ne Akdeniz’in yağışlı ne de İç Anadolu’nun kurak iklimi söz konusudur. Yağışlar genelde kış ve ilkbahar aylarında olup yıllık yağış ortalaması 705 mm civarındadır. Hakim rüzgarların lodos ve poyrazdan estiği ilçede, ortalama sıcaklık 11,9 °C dereceyi bulmaktadır.

Nüfus

değiştir

İlçeye bağlı 1 belde ve 28 köy vardır.

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[3] 28.490 4.412 24.078
1935[4] 33.538 5.773 27.765
1940[5][a] 26.312 5.641 20.671
1945[6] 25.661 5.739 19.922
1950[7] 26.857 5.762 21.095
1955[8] 30.032 6.546 23.486
1960[9] 32.767 7.071 25.696
1965[10] 37.308 8.912 28.396
1970[11] 40.063 9.650 30.413
1975[12] 40.921 9.799 31.122
1980[13] 45.005 12.415 32.590
1985[14] 47.679 14.265 33.414
1990[15][b] 41.266 15.828 25.438
2000[16] 40.996 16.905 24.091
2007[17] 39.064 20.340 18.724
2008[18] 35.684 18.559 17.125
2009[19] 36.132 18.402 17.730
2010[20] 36.738 19.417 17.321
2011[21] 34.138 17.197 16.941
2012[22] 33.686 16.891 16.795
2013[23] 33.494 17.486 16.008
2014[24] 33.064 17.495 15.569
2015[25] 32.756 17.578 15.178
2016[25] 32.805 17.660 15.145
2017[25] 32.503 17.636 14.867
2018[25] 32.436 17.344 15.092
2019[25] 31.632 16.817 14.815
2020[25] 31.435 16.768 14.667


Ekonomi

değiştir

Eğirdir'in yerli halk arasında "Bağlar" olarak anılan bölgesinde tarım önemli yer tutmaktadır. Başlıca üretilen tarım ürünleri şunlardır: Elma, üzüm, ayva, muşmula ve az da olsa ceviz. Ancak en önemli bölgesel çaptaki tarımsal üretimi elmadır. Elması ile meşhurdur. Birçok çeşit elma üretimi yapılmaktadır. Fujı, Golden, Starking, Gala, Topaz, Pink Lady, Braeburn ve Grany Smith bunlardan bazılarıdır. Elmaları renk açısından genelde sarı, yeşil, pembe ve kırmızı renkte olmaktadır. Ayrıca tat ve şeker miktarı bakımından çoklu seçeneğe sahiptir. Örnek: Mayhoş, tatlı, ekşi.

En çok Akdeniz Bölgesi'nde beslenen keçi olan Kıl Keçisi; Eğirdir'in başlıca küçükbaş hayvancılığını oluşturur. Hayvancılık yaygın olmamakla birlikte dağlık kesimlerde rastlanmaktadır. Eğirdir'de balıkçılık faaliyeti önemlidir. Kılçıksız göl levreği, siraz, eğrez ve kerevit avı önemli balıkçılık faaliyetleridir. Eğirdir Gölü 1980 öncesinde 10 çeşitten fazla balık türü (bazıları endemik tür) barındırırken göl ekolojisine yanlış beşeri müdahaleler ve bazı balık hastalıkları yüzünden günümüzde bu sayı giderek azalmaktadır. Ayrıca ihracatta önemli bir ekonomik değere sahip olan kerevitten (su ıstakozu) 2005-2013 yılları arası popülasyonu önemli ölçüde azaldığı için faydalanılamamıştır. Son ekolojik sayım ve raporlarda 2014 yılından itibaren kerevit popülasyonun toparlanıp yeniden ekonomik değer kazanacağı öngörülmektedir.

İlçe, turizm potansiyeli açısından oldukça zengin bir içeriğe sahiptir. Özellikle "Altınkum Mahallesi"nde ve "Bedre Koyu"nda yaz turizmi önemli yer tutar. Buralarda yer alan plajlar; gölde yüzme aktivitesi ve kamping imkânı vermektedir. "Altınkum Plajı" ve Bedre Plajı" orta ölçekte yerli ve yabancı turist misafir etmektedir. Bu çok amaçlı plajlardan Altınkum'un içerisinde yer alan bungalovlarda veya bireysel çadır kurma imkânıyla konaklama yapılabilmektedir. "Bedre Plajı" ise Çadır kurma ve karavan park alanıyla konaklama imkânı sunarken içerisinde bulunan su kaydırakları ile çocukların vakit geçirebilecekleri alanlara sahiptir.[26] Bunların dışında plaja yakın oteller ve pansiyonlar da yer almaktadır. Yaz turizminin yanında kültür, tarih ve doğa turizmi potansiyelleri fazladır.

Kültür

değiştir

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'ne bağlı Turizm Fakültesi,[27] Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu[28] ve Eğirdir Meslek Yüksek Okulu[29] burada bulunmaktadır.

Eğirdir halkı tarafından Atatürk'e verilen Can Adası, Türk Silahlı Kuvvetlerinin Dağ Komando Okulu, ender rastlanan Kasnak Meşesi ve Sığla Ormanları, Türkiye'nin en önde gelen Kemik Hastalıkları Hastanesi, elması ve sadece Eğirdir'de görülen Apollon Kelebeği ile tarih ve doğa zengini bir ilçedir.

Yerli halk arasında adı "Sivri Dağ" olarak geçen dağı, Türkiye'nin en büyük 2. (ikinci) tatlı su gölü olan Eğirdir Gölü ve iki yarımadası (Can Ada ve Yeşil Ada) önemli doğal güzellikleridir.

İlçe merkezinde yer alan, Lidyalılar döneminden kalan "Eğirdir Kalesi" ve Hamitoğulları Beyliği'nden kalan "Dündar Bey Taş Medresesi" önemli tarihi yapılarıdır. Ayrıca "Poyraz Mahallesi" ve civarında yer alan çoğunda hâlâ ikamet edilen taş ve ahşap yapılı evleri ilçenin tarihi ve mimari özelliği yansıtmaktadır.

Adalarının yer aldığı bölüm yerli halk tarafından "Nis" adıyla anılmaktadır. "Can Ada" (Küçük Ada) ve Yeşil Ada (Büyük Ada); Eğirdir Gölü üzerinde yer alan, doğal oluşumlu, yan yana iki adadır. Adalar, merkez karaya yakın olması dolayısıyla doldurma yol ile hem birbirine hem de merkez karaya bağlanmıştır. Böylece her iki ada da yarımada özelliği kazanmıştır. Yeşil Ada ya da diğer adıyla Büyük Ada üzerinde restore edilmiş ancak kullanılmayan Aya Stefanos Kilisesi isimli tarihi bir Rum Ortodoks kilisesi yer almaktadır. Ayrıca bu ada deniz mahsulleri restoranları ve konaklama tesisleri açısından oldukça gelişmiştir.

Notlar

değiştir
  1. ^ Sütçüler ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Aksu ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012. 
  3. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  4. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  5. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  6. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  10. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  23. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  24. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  25. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Eğirdir Nüfusu - Isparta". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Isparta Eğirdir Nüfusu". nufusune.com. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016. 
  27. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016. 
  29. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Eğirdir ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eğirdir&oldid=34198863" sayfasından alınmıştır