Etoposid

Etoposid
Klinik verisi
Telaffuz	/ˌɛtoʊˈpoʊsaɪd/
Ticari adlar	Etopophos, Toposar, Vepesid, others
Diğer adlar	VP-16; VP-16-213
AHFS/Drugs.com	Monografi
MedlinePlus	a684055
Gebelik; kategorisi	AU: D; ;
Uygulama; yolu	By mouth, intravenous
ATC kodu	L01CB01 (DSÖ) ;
Hukuki durum
Hukuki durum	UK: POM (Yalnızca reçeteyle); US: Yalnızca ℞ ;
Farmakokinetik veri
Biyoyararlanım	Highly variable, 25 to 75%
Protein bağlanma	97%
Metabolizma	Liver (CYP3A4 involved)
Eliminasyon yarı ömrü	Oral: 6 h., IV: 6-12 h., IV in children: 3 h.
Boşaltım	Kidney and fecal
Tanımlayıcılar
	IUPAC adı 4'-Demethyl-epipodophyllotoxin 9-[4,6-O-(R)-ethylidene-beta-D-glucopyranoside], 4' -(dihydrogen phosphate);
CAS Numarası	33419-42-0 ;
PubChem CID	36462;
IUPHAR/BPS	6815;
DrugBank	DB00773 ;
ChemSpider	33510 ;
UNII	6PLQ3CP4P3 ;
KEGG	D00125 ; as salt: D04107 ;
ChEBI	CHEBI:4911 ;
ChEMBL	ChEMBL44657 ;
CompTox Bilgi Paneli (EPA)	DTXSID5023035 ;
ECHA Bilgi Kartı	100.046.812
Kimyasal ve fiziksel veriler
Formül	C29H32O13
Mol kütlesi	588,562 g·mol−1
3D model (JSmol)	İnteraktif görüntü;
Erime noktası	2.435 °C (4.415 °F)
	SMILES C[C@@H]1OC[C@@H]2[C@@H](O1)[C@@H]([C@H]([C@@H](O2)O[C@@H]3c4cc5c(cc4[C@H]([C@@H]6[C@@H]3COC6=O)c7cc(c(c(c7)OC)O)OC)OCO5)O)O;
	InChI InChI=1S/C29H32O13/c1-11-36-9-20-27(40-11)24(31)25(32)29(41-20)42-26-14-7-17-16(38-10-39-17)6-13(14)21(22-15(26)8-37-28(22)33)12-4-18(34-2)23(30)19(5-12)35-3/h4-7,11,15,20-22,24-27,29-32H,8-10H2,1-3H3/t11-,15+,20-,21-,22+,24-,25-,26-,27-,29+/m1/s1 ; Key:VJJPUSNTGOMMGY-MRVIYFEKSA-N ;

Etoposid, diğerlerinin yanı sıra Vepesid markası altında satılan, testis kanseri, akciğer kanseri, lenfoma, lösemi, nöroblastom ve yumurtalık kanseri gibi çeşitli kanser türlerinin tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Ayrıca hemofagositik lenfohistiositoz tedavisinde de kullanılır. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla uygulanır.^[1]

Yan etkiler çok yaygındır. Düşük kan hücresi sayısı, kusma, iştahsızlık, ishal, saç dökülmesi ve ateş gibi yan etkiler görülebilir. Diğer ciddi yan etkiler arasında alerjik reaksiyonlar ve düşük tansiyon bulunur. Hamilelik sırasında kullanımı fetüse zarar verebilir. Etoposid, topoizomeraz inhibitörü ailesine ait bir ilaçtır ve DNA'ya zarar vererek çalıştığı düşünülmektedir.

Etoposid, Amerika Birleşik Devletleri'nde tıbbi kullanım için 1983 yılında onaylanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.^[2]

Tıbbi Kullanımlar

Etoposid, Kaposi sarkomu, Ewing sarkomu, akciğer kanseri, testis kanseri, lenfoma, nonlenfositik lösemi ve glioblastoma multiforme gibi kanser türlerinin tedavisinde kullanılan bir kemoterapi şeklidir. Genellikle diğer ilaçlarla (örneğin, testis kanserinin tedavisinde bleomisin ile) kombinasyon halinde verilir. Ayrıca bazen kemik iliği veya kan kök hücre nakli öncesinde bir hazırlık rejiminde de kullanılır.^[3]

Uygulama

Etoposid intravenöz (IV) olarak veya oral olarak kapsül veya tablet formunda verilir. Eğer ilaç IV olarak veriliyorsa, kan basıncını düşürebileceği için 30 ila 60 dakikalık bir süre boyunca yavaşça uygulanmalıdır.^[1] Enfüzyon sırasında kan basıncı sık sık kontrol edilir ve uygulama hızı buna göre ayarlanır.

Yan Etkiler

Yaygın olanlar:

Enfüzyon bölgesinde reaksiyonlar
Düşük kan basıncı
Saç dökülmesi
IV bölgesinde ağrı ve/veya yanma
Kabızlık veya ishal
Metalik tat
Kemik iliği baskılanması, bu da şu sonuçlara yol açar:
- Azalmış beyaz kan hücresi sayısı (enfeksiyonlara karşı artmış hassasiyet)
- Düşük kırmızı kan hücresi sayısı (anemi)
- Düşük trombosit sayısı (kolay morarma ve kanama)

Daha az yaygın olanlar:

Bulantı ve kusma
Alerjik türde reaksiyonlar
Döküntü
Genellikle IV uygulamadan kısa bir süre sonra ortaya çıkan ve enfeksiyondan kaynaklanmayan ateş
Ağız yaraları
Akut miyeloid lösemi (etoposid ile tedavi edilebilir)

Warfarin ile birlikte verildiğinde kanamaya neden olabilir.^[4]

Farmakoloji

Etoposid, DNA ve topoizomeraz II enzimi ile bir üçlü kompleks oluşturur. Topoizomeraz II, DNA'daki negatif veya pozitif süpersarmalları gevşetmeye yardımcı olan bir enzimdir. Normalde, topoizomeraz II bir DNA çift sarmalında çift iplikçikli bir kırılma oluşturur, diğer bir iplikçik geçmesine izin verir ve kırık iplikçikleri yeniden bağlar. Etoposidin bağlanması, topoizomeraz II'nin kırık DNA iplikçiklerini yeniden bağlamasını engeller, bu da topoizomeraz II tarafından yapılan DNA kırıklarının kalıcı olmasına ve topoizomeraz II molekülünün yerinden ayrılmasını ve başka bir yerdeki gerilimi hafifletmesini engeller. Bu, hücre üzerinde çeşitli olumsuz etkileri olabilecek bir DNA çift iplikçik kırığına neden olur ve daha fazla gerilimi hafifletmek için mevcut olan topoizomeraz II'nin tükenmesine yol açar. Kanser hücreleri, daha hızlı bölündükleri için bu enzime sağlıklı hücrelerden daha fazla bağımlıdır. Bu nedenle, DNA sentezinde hatalara neden olur ve kanser hücresinin apoptozunu teşvik eder.^[3]^[5]

Kimya

Etoposid, mayapple (veya "Amerikan mandragoru", Podophyllum peltatum) rizomundan elde edilen podofilotoksinin yarı sentetik bir türevidir. Daha spesifik olarak, D-glukoz türevli bir podofilotoksin glikozididir. Kimyasal olarak, sadece teniposidin bir tiyenil grubu bulunan bir metil grubuyla ayrıldığı anti-kanser ilacı teniposide benzer.^[6] Bu bileşiklerin her ikisi de podofilotoksinin daha az toksik türevlerini oluşturma amacıyla geliştirilmiştir.^[7]

Madde, beyazdan sarımsı kahverengiye kadar değişen, kristal bir tozdur. Organik çözücülerde çözünür. Etoposid fosfat tuzu formunda kullanılır.^[7]

Tarihçe

Etoposid ilk olarak 1966 yılında sentezlenmiş ve ABD Gıda ve İlaç İdaresi tarafından 1983 yılında onaylanmıştır.

VP-16 lakabı, muhtemelen ilacın üzerinde erken çalışmalar yapan kimyacılardan birinin soyadının (von Wartburg) ve podofilotoksinin bir birleşiminden gelmektedir.^[8] Podofilotoksin bazlı kemoterapötiklerin geliştirilmesinde önemli rol oynayan bir diğer bilim insanı, tıbbi farmakolog Hartmann F. Stähelin'dir.

Kaynaklar

^ ^a ^b "Etoposide". The American Society of Health-System Pharmacists. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
^ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/325771  . WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
^ ^a ^b Hande KR (1998). "Etoposide: four decades of development of a topoisomerase II inhibitor". Eur. J. Cancer. 34 (10). ss. 1514-21. doi:10.1016/S0959-8049(98)00228-7. PMID 9893622.
^ Longe JL (2002). Gale Encyclopedia Of Cancer: A Guide To Cancer And Its Treatments . Detroit: Thomson Gale. ss. 397-399. ISBN 978-1-4144-0362-5.
^ Gordaliza M, García PA, del Corral JM, Castro MA, Gómez-Zurita MA (2004). "Podophyllotoxin: distribution, sources, applications and new cytotoxic derivatives". Toxicon. 44 (4). ss. 441-59. doi:10.1016/j.toxicon.2004.05.008. PMID 15302526.
^ Mutschler E, Schäfer-Korting M (2001). Arzneimittelwirkungen. 8th (Almanca). Stuttgart: Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft. ss. 894-5. ISBN 3-8047-1763-2.
^ ^a ^b Dinnendahl V, Fricke U, (Ed.) (2015). Arzneistoff-Profile. 28th (Almanca). 4. Eschborn, Germany: Govi Pharmazeutischer Verlag. ISBN 978-3-7741-9846-3.
^ Kuhn M, Von Wartburg A (1967). "Podophyllum-Lignane: Struktur und Absolutkonfiguration von Podorhizol-β-D-glucosid ( = Lignan F). 19. Mitt. über mitosehemmende Naturstoffe[1]". Helvetica Chimica Acta. 50 (6). ss. 1546-65. doi:10.1002/hlca.19670500614. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[AHFS20162-1] "Etoposide". The American Society of Health-System Pharmacists. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.

[WHO21st-2] World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/325771  . WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.

[wow2-3] Hande KR (1998). "Etoposide: four decades of development of a topoisomerase II inhibitor". Eur. J. Cancer. 34 (10). ss. 1514-21. doi:10.1016/S0959-8049(98)00228-7. PMID 9893622.

[gale-4] Longe JL (2002). Gale Encyclopedia Of Cancer: A Guide To Cancer And Its Treatments . Detroit: Thomson Gale. ss. 397-399. ISBN 978-1-4144-0362-5.

[5] Gordaliza M, García PA, del Corral JM, Castro MA, Gómez-Zurita MA (2004). "Podophyllotoxin: distribution, sources, applications and new cytotoxic derivatives". Toxicon. 44 (4). ss. 441-59. doi:10.1016/j.toxicon.2004.05.008. PMID 15302526.

[Mutschler-6] Mutschler E, Schäfer-Korting M (2001). Arzneimittelwirkungen. 8th (Almanca). Stuttgart: Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft. ss. 894-5. ISBN 3-8047-1763-2.

[Dinnendahl2-7] Dinnendahl V, Fricke U, (Ed.) (2015). Arzneistoff-Profile. 28th (Almanca). 4. Eschborn, Germany: Govi Pharmazeutischer Verlag. ISBN 978-3-7741-9846-3.

[8] Kuhn M, Von Wartburg A (1967). "Podophyllum-Lignane: Struktur und Absolutkonfiguration von Podorhizol-β-D-glucosid ( = Lignan F). 19. Mitt. über mitosehemmende Naturstoffe[1]". Helvetica Chimica Acta. 50 (6). ss. 1546-65. doi:10.1002/hlca.19670500614. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]