Fransa-Suriye Savaşı
Fransa-Suriye Savaşı 1920'de yeni kurulan Suriye Arap Krallığı'nın Haşimi hükümdarları ile Fransa arasında gerçekleşti. Meyselun Muharebesi'nde doruğa ulaşan bir dizi çatışma sırasında Fransız kuvvetleri, 24 Temmuz 1920'de Şam'a girerek Haşimi hükümdar Kral Faysal ve yandaşlarının güçlerini yendi. 25 Temmuz'da Suriye'de, Alaeddin ed-Dürubi'nin[7] başkanlığında yeni bir Fransız yanlısı hükûmet ilan edildi ve Suriye bölgesi sonunda Suriye ve Lübnan Mandası altında birkaç bağımlı devlete bölündü. Irak'taki yeni mandadaki konumlarından endişe duyan İngiliz hükümeti, kaçak Faysal'ı Irak'ın yeni kralı ilan etmeyi kabul etti.
| Fransa-Suriye Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İki savaş arası dönem | |||||||
 Meyselun'daki Suriye askerleri, 1920 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Paul Deschanel Alexandre Millerand Henri Gouraud Mariano Goybet Georges Clemenceau |
 Kral Faysal  Yusuf el-Azma (ölü) İbrahim Hananu[6] Suphi Bereket[6] Salih el-Ali | ||||||
| Güçler | |||||||
| 70.000 Fransız askeri[1] | 5000 Arap milisi | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 5000 ölü | |||||||
Arka plan
değiştirBirinci Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, Edmund Allenby'ın Mısır Seferi Kuvvetleri 30 Eylül 1918'de Şam'ı ele geçirdi ve kısa bir süre sonra 3 Ekim 1918'de Haşimi hükümdarı Faysal da Arap İsyanı'nın son aşamalarında Şam'a girdi. 5 Ekim 1918'de General Allenby'ın izniyle Faysal, Şam'da bir Arap anayasal hükûmetinin kurulduğunu duyurdu.
Osmanlı İmparatorluğu'nun işgal altındaki kalıntılarını Fransa ve İngiltere arasında bölen ve başlangıçta gizli bir antlaşma olan 1916 Sykes-Picot Anlaşması'nın uygulanmasının ardından, Levant'ta Fransız askeri yönetimi kuruldu. General Henri Gouraud, Fransız hükûmetinin Orta Doğu'daki temsilcisi ve Suriye merkezli Fransız Levant Ordusunun komutanı olarak atandı.
Avrupa'da Suriye Arap Krallığı'nı bir Fransız mandasına dönüştürecek olaylar yaşanırken, aynı zamanda el-Fatat (Genç Arap Topluluğu) gibi Suriye milliyetçisi toplumların ulusal bir kongreye hazırlanmalarını da hızlandıracaktı. Bu Suriye milliyetçisi toplumlar, Arap dünyasını Haşimi hükümdarı Faysal altında birleştiren bir Arap krallığı için tam bağımsızlığı savundular. Suriye Ulusal Kongresinin ilk resmi toplantısı 3 Haziran 1919'da yapıldı ve el-Fatat üyesi Haşim el-Etasi başkanlığına seçildi.[8] 25 Haziran'da King-Crane Komisyonu Şam'a “Ya Bağımsızlık, Ya Ölüm” protestoları ile geldi. 2 Temmuz 1919'da Suriye Kongresi, Suriye'nin Faysal'ın kral olduğu tamamen bağımsız bir anayasal monarşi olarak kurulması, ABD'den yardım istenmesi ve Fransız iddialarının reddedilmesi ile ilgili bir dizi karar aldı.[8] Faysal'ın ya İngilizlerin ya da Amerikalıların yardımına geleceğine ve Fransızlara müdahale edeceğine dair umutları, birçok kişinin Suriye Arap Krallığı'nın yaratılması ve yıkılması için belirleyici katalizör olarak gördüğü şeydi. İngiliz-Fransız Anlaşması ile umutlar hızla söndü. İngiliz-Fransız Anlaşması, İngiliz birliklerinin Suriye'den çekilmesine sebep oldu ve İngiliz ordusunun Suriye'deki müdahalesinin sona erdiğinin sinyalini verdi.
Sonunda Faysal, Ocak 1920'de Clemenceau ile, Fransızların Suriye devletinin varlığını destekleyeceğini ve Fransız hükûmeti danışmanlar ve teknik uzmanlar tedarik eden tek hükûmet olarak kaldığı sürece Suriye'de asker konuşlandırmayacağını şart koşan müzakerelere zorlanacaktı.[9] Bu uzlaşma haberi, Faysal'ın Fransa'ya olan bağlılığını tersine çevirmesi için hemen baskı yapan, Faysal'ın şiddetle Fransız karşıtı ve bağımsızlık yanlısı destekçileri için iyiye işaret etmedi.
Savaş kronolojisi
değiştirÜlke çapında isyanlar
değiştir
Ocak 1920'deki Clemenceau müzakerelerinin ardından, Suriye genelinde ara sıra Fransız kuvvetlerine yönelik şiddetli saldırılar meydana geldi ve Suriye Kongresi, Mart 1920'de Faysal'ı Suriye kralı ilan etmek ve Suriye Arap Krallığı'nı resmen kurmak için toplandı. Haşim el-Etasi başbakan oldu. Bağımsız Suriye Arap Krallığı, 8 Mart 1920'de Şam'da, egemenliğinin doğası konusunda Fransızlarla bariz bir anlaşmazlık içinde ilan edildi.
Bu eylem İngilizler ve Fransızlar tarafından derhal reddedildi ve Nisan 1920'de Milletler Cemiyeti tarafından San Remo Konferansı, Fransızların Suriye üzerindeki mandasını açıkça kurmak için çağrıldı. Kısaca, Suriye Arap milliyetçilerinin Fransızlarla savaşı, yeni ilan edilen Suriye Arap Krallığı için yıkıcı bir kampanya haline geldi. Bölgede Arap milisler tarafından başlatılan Tel Hai Muharebesi ve Samah'a yapılan baskın gibi çeşitli şiddet olayları, Fransızlara yönelik daha fazla uluslararası desteğe yol açtı.
Milletler Cemiyeti, Suriye'nin Fransız Mandasını planlandığı gibi verdikten sonra, Fransız General Gouraud, Suriye Arap Hükûmetine birliklerini dağıtması ve Fransız kontrolüne tabi tutması için bir ültimatom yayınladı. Fransızlarla uzun ve kanlı bir savaşın sonuçlarından endişelenen Kral Faysal, 14 Temmuz 1920'de bizzat teslim oldu,[8] ancak mesajı General'e ulaşamadı ve Kral Faysal'ın savunma bakanı Yusuf el-Azma, kralı görmezden gelerek, Suriye Arap Krallığı'nı Fransız ilerleyişinden korumak için Meyselun'a bir ordu gönderdi. Şam Haşimi Hükûmeti, Fransız ültimatomuna isteksizce boyun eğdi ve birliklerini dağıttı.
Meyselun Muharebesi
değiştirKral Faysal'ın Fransa'nın ültimatomunu kabul etmesine rağmen, Yusuf el-Azma boyun eğmeyi reddetti. Modern, iyi donanımlı profesyonel Fransız Ordusuna göre zayıf silahlanmış, dağılmış birlikler ve sivillerden oluşan küçük bir grup yetiştirdi ve onları Meyselun'a götürdü. Savaşın sonucu hakkında hiçbir yanılsaması olmamasına rağmen, el-Azma, Fransız işgalinin herhangi bir meşruiyetini reddetmek için Arap Suriyesi'nin savaşmadan teslim olmayacağını açıkça belirtmek istedi. 24 Temmuz'daki Meyselun Muhrebesi, Suriye'nin ezici bir yenilgisiyle sonuçlandı. General Mariano Goybet komutasındaki Fransız kuvvetleri, Suriye kuvvetlerini kolaylıkla mağlup etti. Yusuf el-Azma'nın kendisi savaşta öldürüldü.
Son aşamalar
değiştir
Savaşın son aşaması, Fransız kuvvetlerinin hiçbir direniş görmeden Şam'a girdiği 24 Temmuz 1920'de gerçekleşti. Ertesi gün, Suriye Arap Krallığı kaldırıldı ve Fransız yönetimi resmen yeniden kuruldu.
Sonrası
değiştirSan Remo Konferansı ve Kral Faysal'ın Suriye'deki kısa ömürlü monarşisinin Meyselun Muharebesi'nde yenilmesinin ardından, Fransız general Henri Gouraud bölgede sivil yönetimi kurdu. Manda bölgesi altı devlete bölündü. Bunlar Şam Devleti (1920), Halep Devleti (1920), Alevi Devleti (1920), Cebel Dürzi (1921), özerk İskenderun Sancağı (1921) (günümüzde Türkiye'deki Hatay) ve Büyük Lübnan'dı (1920), (günümüzdeki modern Lübnan).
Ayrıca bakınız
değiştirBibliyografya
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b Caroline Camille Attié: Struggle in the Levant: Lebanon in the 1950s, I.B.Tauris, 2004, 1860644678, page 15-16 17 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 17 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Sarkees, Meredith Reid; Wayman, Frank Whelon (1 Temmuz 2010). Resort to war: a data guide to inter-state, extra-state, intra-state, and non-state wars, 1816-2007. CQ Press. ISBN 9780872894341. 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Peretz, Don (3 Eylül 1994). The Middle East Today. Greenwood Publishing Group. ISBN 9780275945756 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Benny Morris. Victims. the date of the first attack of Arabs against French interest on March, 1st.
- ^ Tom Segev in One Palestine. Complete. the date of the first attack of Arabs against French interest on March, 1st.
- ^ a b "Tauber E. The Formation of Modern Syria and Iraq. p.22". 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022.
- ^ "Eliezer Tauber The Formation of Modern Syria and Iraq. p.37". 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022.
- ^ a b c Eliezer Tauber.
- ^ Elie Kedourie.