Vikipedi

Gazze Şeridi Yönetimi

Hamas'ın 2007'de Gazze'yi ele geçirmesinden bu yana Filistin topraklarındaki siyasi durum

Hamas, Haziran 2007'de bölgeyi rakip parti El-Fetih'ten devralmasından bu yana Filistin'deki Gazze Şeridi'ni yönetmektedir.[1][2][3] Hamas hükümeti 2007'den Şubat 2017'ye kadar İsmail Haniye tarafından yönetilmiş, Şubat 2017'de Hamas liderliği görevini Yahya Sinvar devralmıştır.[4] Ekim 2024'e kadar Yahya Sinvar Hamas'ın Gazze Şeridi'ndeki lideriydi. Ocak 2024'te, devam eden İsrail-Hamas Savaşı nedeniyle İsrail, Hamas'ın Gazze Şeridi'nin kuzey kesiminin çoğunun kontrolünü kaybettiğini söyledi.[5][6] Mayıs 2024'te Hamas kuzeyde yeniden toparlandı.[7][8]

Gazze Şeridi'ndeki Hamas hükûmeti
Harita
Genel Bakış
Kuruluş14 Haziran 2007
ÜlkeGazze Şeridi, Filistin Devleti
Liderİsmail Haniye (2007-2017)
Yahya Sinvar (2017-2024)
Muhammed Sinvar (2024-günümüz)
İkametGazze
İnternet sitesipmc.gov.ps

Hamas'ın 25 Ocak 2006'da Filistin yasama seçimlerini kazanmasının ardından İsmail Haniye başbakan olarak atandı[9] ve El-Fetih ile bir Filistin ulusal birlik hükûmeti kurdu. Bu hükûmet Hamas ve El-Fetih arasındaki şiddetli çatışmaların patlak vermesiyle fiilen çöktü. Gazze Şeridi'nin 14 Haziran 2007'de Hamas tarafından ele geçirilmesinin ardından Filistin Yönetimi Başkanı Abbas, Hamas liderliğindeki hükûmeti görevden aldı ve Selam Fayyad'ı başbakan olarak atadı.[10] Ramallah merkezli yeni Filistin hükûmetinin yetkilerinin tüm Filistin topraklarını kapsadığı iddia edilse de Hamas'ın görevden alınmayı tanımaması ve Gazze Şeridi'ni yönetmeye devam etmesi nedeniyle gerçekte Batı Şeria ile sınırlı hale geldi.[11] Her iki yönetim de - Ramallah'taki El-Fetih hükümeti ve Gazze'deki Hamas hükûmeti - kendilerini Filistin Ulusal Yönetimi'nin tek meşru hükûmeti olarak görüyordu. Ancak uluslararası toplum ve Filistin Kurtuluş Örgütü, Ramallah yönetimini meşru hükûmet olarak tanıdı.

İki taraf arasındaki bölünmeden bu yana Hamas ve Gazze'de faaliyet gösteren benzer gruplar arasında ve İsrail ile 2008-2009 Gazze Savaşı, 2014 Gazze Savaşı ve en önemlisi 2023 İsrail-Hamas Savaşı da dahil olmak üzere çatışmalar yaşandı.

Gazze Şeridi'nin radikalleşmesi çeşitli gruplar arasında iç çatışmaları da beraberinde getirdi. 2009'da Hamas'ın El-Kaide bağlantılı bir grup olan Cund Ensar Allah'a uyguladığı ve 22 kişinin ölümüyle sonuçlanan baskın ve Nisan 2011'de Hamas'ın Vittorio Arrigoni cinayetine karışan Selefi bir grup olan Cehafil et-Tevhid Vel-Cihad fi Filistin'e uyguladığı baskın gibi olaylar yaşandı.[12][13]

El-Fetih ve Hamas arasında Mısır'ın arabuluculuğunda yürütülen uzlaşma müzakereleri sonucunda 2011 yılında bir ön anlaşma imzalanmış ve bu anlaşmanın Mayıs 2012'de ortak seçimler yoluyla hayata geçirilmesi öngörülmüştü. Barış planına rağmen, Ocak 2012'de Filistinli kaynaklar Mayıs ayında yapılacak ortak seçimlerin "mümkün olmayacağını" söyledi. Şubat 2012'de Halid Meşal ve Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas 2011 Kahire anlaşmalarının uygulanmasına yönelik Hamas-Fetih Doha Anlaşması'nı imzaladı, ancak Gazze Şeridi'ndeki Hamas yetkilileri Doha anlaşmasından duydukları hoşnutsuzluğu ve "kabul edilemezliği" dile getirdi. Bir birlik hükûmeti 2 Haziran 2014 tarihinde yemin etti.[14] Hükûmetin Gazze'de görev yapması ya da Hamas, El-Fetih ve diğer tüm gruplar dahil olmak üzere tüm Filistinli gruplardan üyelerin yer alacağı, Gazze ve Batı Şeria'dan sorumlu olacak ve seçimlere hazırlanacak bir ulusal birlik hükûmeti kurması gerekiyordu ancak iki taraf arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle bu gerçekleşmedi.[15] Bununla birlikte, birlik hükûmeti Gazze Şeridi üzerinde otorite sağlayamadı ve Eylül 2016'dan itibaren Hamas, yaygın olarak alternatif bir hükümetin kurulması olarak adlandırılan bir hareketle, Gazze'de bulunan bakan yardımcısı ve genel müdür düzeyindeki pozisyonlarının yetkilerini kademeli olarak genişletti.

Tarih

değiştir

Bölünmenin başlangıcı

değiştir
Ana madde: Fetih-Hamas çatışması

El-Fetih ve Hamas arasındaki çatışma, Hamas'ın Ocak 2006'da Filistin yasama seçimlerini kazanmasıyla alevlenmeye başladı. İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Rusya ve Birleşmiş Milletlerden oluşan Dörtlü, yeni Hamas hükûmetinden önceki tüm anlaşmaları kabul etmesini, İsrail'in var olma hakkını tanımasını ve şiddetten vazgeçmesini talep etti; Hamas bunu reddedince de Filistin Yönetimi'ne yapılan yardımı kestiler.[kaynak belirtilmeli]

Aralık 2006'da Hamas yürütme otoritesinin Gazze'deki birincil otorite olarak Filistin polisinin yerini almaya çalışmasıyla Gazze'de büyük bir çatışma patlak verdi.[16]

8 Şubat 2007 tarihinde Mekke'de Suudi Arabistan tarafından desteklenen müzakereler sonucunda Filistin ulusal birlik hükûmeti konusunda bir anlaşmaya varıldı. Anlaşma El-Fetih adına Mahmud Abbas ve Hamas adına Halid Meşal tarafından imzalandı. Yeni hükûmetten Filistin Ulusal Konseyi tarafından onaylanan Filistin ulusal hedeflerini, Temel Yasa ve Ulusal Uzlaşma Belgesi ("Mahkumlar Belgesi") maddelerini ve Arap zirvesi kararlarını yerine getirmesi istendi.[17]

Mart 2007'de Filistin Yasama Meclisi 83'e karşı 3 oyla ulusal birlik hükûmetinin kurulmasını onayladı. Hükûmet bakanlarına Gazze ve Ramallah'ta düzenlenen törenlerde Filistin Ulusal Yönetimi Başkanı Abbas tarafından yemin ettirildi. Aynı yılın Haziran ayında Hamas, El-Fetih'i saf dışı bırakarak Gazze Şeridi'nin kontrolünü ulusal birlik hükûmetinden aldı.[18]

14 Haziran 2007'de Abbas eski birlik hükûmetinin feshedildiğini ve olağanüstü hal ilan edildiğini duyurdu. İsmail Haniye'yi başbakanlıktan azletti ve yerine Selam Feyyad'ı atayarak ona yeni bir hükûmet kurma görevi verdi.[19] Ancak Hamas, Abbas'ın kararnamesini reddetti ve İsmail Haniye hükûmetinin görevde kalacağını ve Filistin Ulusal Yönetimi hükûmeti olarak çalışmaya devam edeceğini söyledi.[11]

Haziran 2007 Hamas hükûmeti

değiştir
Ana madde: Haziran 2007 Hamas Hükûmeti
Ayrıca bakınız: Gazze Şeridi'nde İslamcılık ve Gazze Şeridi ablukası

Hamas tarafından ele geçirilme

değiştir

Gazze Şeridi'nin Hamas'ın, Batı Şeria'nın ise El-Fetih'in kontrolünde olduğu Filistin topraklarında, her biri Filistin Yönetimi'nin meşru hükûmeti olduğunu iddia eden iki de facto hükûmet vardı. 14 Haziran 2007'de Abbas, Hamas'ın hakimiyetindeki Mart 2007 Filistin Yönetimi hükûmetini görevden aldı, ancak Haniye görevden almayı kabul etmeyerek Haziran 2007'de yeni bir Hamas hükümeti kurulduğunu ilan etti, zira Filistin hükûmetindeki Batı Şeria'da ikamet eden bakanlar El-Fetih tarafından görevden alınmıştı.

Filistin polis şefi Kemal eş-Şeyh, Gazze Şeridi'ndeki adamlarına Hamas'ın emirlerine uymamalarını ve çalışmamalarını emretti. Ancak birçok El-Fetih üyesi Gazze Şeridi'nden Batı Şeria'ya kaçtı ve El-Fetih'in silahlı adamları Gazze Muharebesi'nden sonra Batı Şeria'da Hamas'ın yönettiği kurumlara saldırdılar.[20][21]

Filistinli yasa koyucu Saeb Erekat, Filistin Yönetimi'nin Gazze Şeridi'nde resmi olarak hiçbir kontrolü olmadığını söyledi. Hamas ve El-Fetih birbirlerini darbe yapmakla suçlarken, ikisi de diğer hükûmetin otoritesini tanımadı.[11][22]

ABD, AB ve İsrail; Hamas hükûmetini tanımamakla birlikte Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ve Batı Şeria'daki Başbakan Selam Fayyad hükûmetini desteklemektedir. Arap Birliği tüm tarafları çatışmaları durdurmaya ve hükûmeti Abbas tarafından atanan yeni Filistin Yönetimi hükûmetine değil 2007 birlik hükümetine yani Gazze Muharebesi öncesindeki durumuna döndürmeye çağırdı. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Sean McCormack, ABD'nin Hamas hükûmetini resmen tanımamasına rağmen, "Gazze Şeridi'nden tamamen ve eksiksiz olarak sorumlu olduğunu" söyledi.[21]

16 Haziran 2007'de Haniya, Said Fanuna'yı (resmi olarak El-Fetih generali olan ancak gerçekte Abbas'la arasına mesafe koyan) Gazze Şeridi'nin yeni güvenlik şefi olarak ilan etti ve onu El-Fetih'in Batı Şeria merkezli polis şefi Kemal eş-Şeyh'ten "daha yüksek bir polis komutanı" olarak tanımladı.[20][23]

İç ve dış çatışmalar

değiştir

İki Filistinli partinin bölünmesinden sonra Batı Şeria nispeten sakin kalırken, Gazze Şeridi Hamas ve Hamas hükümetine muhalif diğer rakip İslamcı gruplar arasında sürekli çatışmalara sahne oldu. Hamas ve İsrail arasındaki 2008-2009 Gazze Savaşı da bu dönemde meydana geldi.[kaynak belirtilmeli]

2009 yılında radikal Selefi bir din adamı Gazze'de bir "İslam Emirliği" ilan ederek Hamas'ı şeriatı tam olarak uygulamamakla suçladı. Gazze Şeridi'nin radikalleşmesi ve Hamas otoritesini zayıflatma girişimi, 2009 yılında Hamas'ın El-Kaide bağlantılı bir grup olan Cund Ensar Allah'a karşı iki gün süren ve 22 kişinin ölümüyle sonuçlanan baskınla sonuçlandı.[kaynak belirtilmeli]

Mart 2010'daki raporlara göre Ahmed Cabari Gazze'deki güvenlik durumunun kötüye gittiğini ve Hamas'ın kontrolü kaybetmeye başladığını belirtmiştir.[24] Bununla birlikte Hamas otorite kullanmaya devam etti.

Nisan 2011'de Hamas, Vittorio Arrigoni'nin öldürülmesi olayına karıştığı bildirilen Selefi bir gruba karşı bir başka baskın uyguladı.[12][13]

Mart 2019'da Gazze, gençler arasında işsizlik oranının %70'e ulaştığı ağır yaşam koşullarından duyulan memnuniyetsizliği yansıtan yaygın protestolara sahne oldu. Protestoların ölçeği ve yoğunluğu, Hamas'ın 2007'de Gazze'de tam kontrolü ele geçirmesinden bu yana görülmemiş boyuttaydı. Buna karşılık Hamas sert önlemler aldı: Aralarında aktivistler, gazeteciler ve insan hakları çalışanlarının da bulunduğu onlarca kişi dövüldü, tutuklandı ve evlerine baskınlar düzenlendi.[25][26]

Arap Baharı

değiştir

Hamas, Arap Baharı'nı övdü ancak Şam'daki ofisleri Suriye İç Savaşı'ndan doğrudan etkilendi. Hamas lideri Halid Meşal sonunda Ürdün'e taşındı ve Hamas Suriye İç Savaşı'nın arka planında Suriye hükûmetiyle arasına mesafe koymaya başladı. Hamas ofislerinin Şam'dan tahliye edilmesi, Abbas ve Meşal tarafından imzalanan Doha onay anlaşmasının temel nedeni olabilir, ancak bunun Gazze'deki Hamas Hükûmeti ile Meşal liderliğindeki dış Hamas ofisi arasındaki bir anlaşmazlık nedeniyle yapıldığı da öne sürülmüştür. Esasen Doha anlaşması Hamas Hükûmeti içindeki gruplar arasında gerçek bir uzlaşmayı yansıtmamaktadır.[kaynak belirtilmeli]

Hamas'ın Mısır'la ilişkileri 2011 Mısır Devrimi'nin ve ardından Mısır'da İslamcı bir cumhurbaşkanının seçilmesinin ardından düzeldi ve 2012 yılında Mısır, Gazze'den Refah sınır kapısından giriş yapan Filistinliler için izin şartlarını hafifletti. Temmuz 2012'de Hamas Hükûmeti'nin Mısır'ın yardımıyla Gazze Şeridi'nin bağımsızlığını ilan etmeyi düşündüğüne dair haberler yayıldı.[27]

Eylül 2012 Hamas Hükûmeti

değiştir
Ana madde: 2012 Hamas Hükûmeti

Eylül 2012'de Gazze'deki Hamas hükûmetinin başkanı İsmail Haniye, yeni bir maliye bakanı da dahil olmak üzere yedi yeni bakan atayarak kabine değişikliğine gittiğini duyurdu. Haniye bu değişikliğin "bazı bakanların yaklaşık altı yıl süren çalışmalarının ardından ve mevcut dönem için belirli hedeflere ulaşmak amacıyla yapılan normal bir prosedür" olduğunu söyledi.[28]

Haniya, El-Fetih ve Hamas arasındaki uzlaşma sürecinin başarıya ulaşması için zaman tanımak amacıyla kabine değişikliğini birkaç kez ertelediğini söyledi. İki taraf aylardır Nisan 2011'de varılan uzlaşma anlaşmasının şartlarını uygulamaya çalışıyor ancak ne uzlaşıya dayalı geçici hükûmete ne de anlaşmanın öngördüğü yasama ve devlet başkanlığı seçimlerine ulaşmaya yaklaşmış görünüyorlar.[28] Mayıs 2012'de Batı Şeria'da yeni bir El-Fetih hükûmetinin kurulmasının ardından, Gazze'deki Hamas hükûmeti yeni bir kabine kurulması kararını eleştirerek Abbas'ın Filistin Yönetimi'ni ve başında bulunduğu El-Fetih hareketini uzlaşmadan vazgeçmekle suçladı.[29]

2016 Hamas yönetimi

değiştir
Ana madde: Ekim 2016 Hamas Hükûmeti

2016'da kurulan Hamas hükûmeti, Hamas'ın 2007'de Gazze Şeridi'ni ele geçirmesinden bu yana Gazze Şeridi'nde kurulan üçüncü fiili Hamas hükûmetidir. 17 Ekim 2016 tarihinde Gazze'deki bakanlıkların idaresinden sorumlu olan Yüksek İdari Komitenin aktif bakanlıklarda kabine değişikliğine gittiği ve 16 bakan yardımcısı ile genel müdürün hükûmet kurumlarındaki görevlerini değiştirdiği açıklandı.[30] Yeni yönetim, doğrudan Ramallah yönetimine bağlı olmayan bakan yardımcıları, genel müdürler ve diğer üst düzey yetkililerden oluşuyordu. Başlangıçta 2016 Hamas hükûmetinin İsmail Haniye'yi Gazze Şeridi'nin tam kontrolüne geri döndürme girişimi olduğu iddia edilmişti.[30] Hükûmet değişikliklerinin bir parçası olarak Planlama Bakanlığı lağvedildi.[30]

Bazı görüşlere göre, üçüncü Hamas kabinesi fiilen 2014'teki başarısız ulusal birlik hükümetinin yerini almış, Temmuz 2015'te Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas tarafından Hamas'ın rızası olmadan yeniden düzenlenmiş ve 19 Ekim 2016'da Hamas tarafından süresinin dolduğu ilan edilmiştir. "Hesap Verebilirlik ve Dürüstlük Koalisyonu - Aman", bu komitenin kurulmasının Gazze Şeridi'nde yeni bir hükûmetin ilanı olduğunu söyledi.[30] Filistin uzlaşı hükûmetinin sözcüsü Yusuf Mahmud, uzlaşı hükûmetinin onayı olmadan Gazze'de yapılan her eylemin gayrimeşru olduğunu ve Ramallah hükûmeti tarafından tanınmadığını söyledi. Hamas liderliğindeki 2007 ve 2012 hükûmetlerinin Başbakanı İsmail Haniye, Ramallah'taki El-Fetih ağırlıklı 2015 hükûmetini gayrimeşru olarak görüyor. 2016'daki Hamas hükûmeti, Hamas üyelerinin çoğunlukta olduğu Filistin Yasama Meclisinin desteğiyle Gazze Şeridi'nde fiili bir yönetim uyguluyor.

Mart 2017'de Batı Şeria'daki El-Fetih ağırlıklı hükûmet, Gazze yönetiminin Hamas tarafından tam teşekküllü bir 'gölge hükûmete' dönüştürülmesinden duyduğu endişeyi dile getirdi.[31] Nisan ve Mayıs 2017'de Abbas, Filistin yönetiminde Gazze Şeridi merkezli çalışanların %30-50'sinin işine son verilmesi, 630 aileye yapılan sosyal yardımların askıya alınması ve Gazzeli kanser hastalarının Kudüs ya da İsrail hastanelerinde tedavi görmelerinin engellenmesi gibi benzeri görülmemiş önlemler alma sözü verdi. Buna ek olarak, Ramallah merkezli hükûmet Gazze'nin İsrail'e olan elektrik faturalarını ödemeyi durdurdu ve 28 Nisan'da Abbas Gazze'deki 35.000 askerî personelin (başlangıçta Ramallah yönetimi tarafından finanse edilen) erken emekliliğini onayladı ve eski Hamas mahkûmlarına mali yardımı kesti.

14 Haziran 2021 tarihinde Hamas, iki yıllık görev süresinin ardından istifa eden Muhammed Avad'ın yerine İssam el-Da'alis'in Gazze'deki Hamas hükûmetinin yeni başbakanı olduğunu açıkladı. Filistin Yönetimi daha önce Gazze Şeridi'nde bir Hamas hükûmetinin kurulmasına karşı olduğunu ifade etmişti. Hamas 2017 yılında, Filistin Yönetimi ile uzlaşmayı teşvik etmek amacıyla Gazze Şeridi'nde fiili bir hükûmet olarak kurduğu idari komiteyi dağıtma kararı aldığını açıkladı.[32]

2023 İsrail-Hamas Savaşı

değiştir

2023'te İsrail-Hamas Savaşı'nın patlak vermesi ve İsrail'in Kasım 2023'ün başlarında Gazze Şeridi'ni işgal etmesinin ardından, İsrail güçlerinin ilerlemeye devam etmesiyle Hamas'ın Gazze Şeridi üzerindeki tam kontrolü zayıfladı.[33] 6 Ocak 2024'te İsrail hükümeti, Gazze Şeridi'nin kuzey kesimindeki fiili Hamas yönetiminin İsrail askeri ilerleyişi nedeniyle ortadan kalktığını belirtti.[34] 18 Ocak'ta IDF, Hamas'ın Kuzey Gazze'nin işgal altındaki bölgelerinde ordularını yeniden inşa etmeye başladığını belirtti. IDF daha önce bu orduların askeri yeteneklerinden yoksun olduğunu belirtmişti ancak 18 Ocak itibariyle birçok taburun savaş gücü önemli ölçüde geri kazanılmıştı.[35] Ocak 2024'ün sonlarından itibaren Hamas'ın İsrail güçlerinin çekildiği Gazze'nin bazı bölgelerinde yönetim kabiliyetlerinin bir kısmını yeniden canlandırmayı başardığı bildirildi.[36]

Aynı zamanda, hem İsrail hem de ABD hükümetleri tarafından bu savaşın ardından gelecekteki yönetime ilişkin bazı planlamalar yapılmaya başlandı.[37] Aralık 2023'ün sonlarında Mısır hükümeti, yeni Filistin yasama seçimleri yapılana kadar Gazze Şeridi için geçici bir teknokratik Filistin yönetimi kurulmasını önerdi.[38] Şubat 2024'ün sonlarında İsrail hükümeti Gazze Şeridi'nin gelecekteki kontrolüne ilişkin ilk resmi planını sundu.[39][40] Gazze Şeridi üzerinde bir İsrail askeri hükümeti olasılığı da İsrail hükümeti tarafından değerlendirildi. Askeri kaynaklar bunun maliyetinin yılda 20 milyar NIS olacağını tahmin ediyor.[41] Basında çıkan haberlere göre Savunma Bakanı Yoav Gallant İsrail askeri hükümeti fikrine karşı çıktı.[42][43]

İsrail ordusunun ilerleyişine rağmen Gazze Şeridi'nin bazı bölgeleri - gerçek kontrol seviyesini değerlendirmek zor olsa da - Hamas'ın fiili kontrolü altında kalmaya devam etti. Yahya Sinvar Ekim 2024'teki suikastına kadar bazı bölgelerin kontrolünü elinde tuttu. Suikastın ardından Hamas başka bir lider seçme göreviyle karşı karşıya kaldı.

Hükûmet ve siyaset

değiştir

Hamas, 2006 yılında Filistin yasama seçimlerini kazandı ve Gazze Şeridi ile Batı Şeria'nın idari kontrolünü üstlendi. 2007 yılında Hamas, Filistin Ulusal Yönetimi'ne hakim olan laik, Filistin milliyetçisi partisi El-Fetih'e karşı askeri bir zafer kazandı. Sonuç olarak, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas olağanüstü hal ilan etti ve Hamas Başbakanı Haniye'yi serbest bıraktı - Hamas partisi tarafından tanınmayan bu hareket, Gazze Şeridi'nin idari ve askeri kontrolünü fiilen sürdürürken, PNA kontrolündeki Batı Şeria'da El Fetih'in hakim olduğu başka bir hükûmet kuruldu.[44][45]

Her iki rejim de - Ramallah ve Gazze hükûmeti - kendilerini Filistin Ulusal Yönetimi'nin tek meşru hükûmeti olarak görmektedir. El-Fetih ve Hamas hükûmetleri arasında uzlaşma sağlanması amacıyla Mısır'ın arabuluculuğunda yürütülen müzakereler sonucunda Mayıs 2012'de ortak seçimlerle hayata geçirilmesi planlanan bir ön anlaşma sağlanmıştır. Hamas hükûmeti bugüne kadar Ramallah merkezli Filistin Ulusal Yönetimi'ne sadece ekonomik olarak bağlıydı ve Gazze Şeridi'nin yönetimini bağımsız olarak yürütüyordu.

Hamas'ın üç iç güvenlik örgütü vardır: Genel Güvenlik Servisi, Askeri İstihbarat ve İç Güvenlik Servisi. Genel Güvenlik Servisi resmi olarak Hamas'ın siyasi kolunun bir parçasıdır ve muhalefeti bastırmak için çalışır. Askeri İstihbarat, İsrail hakkında bilgi toplamakla görevlidir. İç Güvenlik Servisi ise İçişleri Bakanlığının bir parçasıdır. The New York Times'ın haberine göre Genel Güvenlik Servisi 2023 savaşından önce 856 kişiyi istihdam ediyordu.[46]

Yönetim yapısı

değiştir
Ana maddeler: Filistin'in illeri § Gazze Şeridi ve Gazze Şeridi'ndeki şehirler listesi
 
Gazze'nin illerini gösteren harita

Gazze Şeridi 5 idari bölgeden oluşmaktadır. 1993'te Oslo Anlaşmalarının imzalanmasının ardından, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ndeki Filistin toprakları üç bölgeye (A Bölgesi, B Bölgesi ve C Bölgesi) ve Filistin Ulusal Yönetimi'nin yetkisi altında 16 valiliğe bölünmüştür. 2005 yılında İsrail, Gazze Şeridi'nden çekilerek bu bölgedeki Filistin topraklarını genişletti. 2007 yılında Gazze Şeridi'nde El-Fetih ve Hamas arasında yaşanan Kardeşler Savaşı'nın ardından Hamas bölgeyi ele geçirdi ve El-Fetih'e bağlı tüm Filistin Yönetimi yetkililerini sınır dışı etti. O zamandan beri sekiz şehir de dahil olmak üzere beş bölgeyi yönetmektedir.

Liderlik

değiştir

Gazze Şeridi'ndeki Hamas lideri

değiştir
No. Fotoğraf Ad

(Doğum-Ölüm)

Görev başlangıcı Görev sonu Görev süresi Yardımcı Kay.
Gazze Şeridi'ndeki Hamas Lideri
1   İsmail Haniye
Arapça: إسماعيل هنية
(y. 1962-2024) 		14 Haziran 2007 13 Şubat 2017 9 yıl, 244 gün Bilinmiyor [47]
2   Yahya Sinvar
Arapça: يحيى السنوار
(1962–2024) 		13 Şubat 2017 16 Ekim 2024 (ölü) 7 yıl, 246 gün Halil el-Hayya
(Mart 2021 - 16 Ekim 2024)[48][49] 		[50]
3 Muhammed Sinvar
Arapça: محمد السنوار
(1975-) 		16 Ekim 2024 Günümüz 12 gün Bilinmiyor [kaynak belirtilmeli]

Güvenlik

değiştir

El-Fetih'i destekleyen önemli hamullalarla ya da aşiretlerle çatışıp onları silahsızlandırdıktan sonra Hamas, Gazze'de neredeyse tüm silah tekeline sahip oldu.[51] Ancak Mart 2010'da Ahmed Cabari Gazze'deki güvenlik durumunun kötüye gittiğini ve Hamas'ın kontrolü kaybetmeye başladığını söyledi.[24] Haziran 2011'de Bağımsız İnsan Hakları Komisyonu, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilerin 2010 yılında Ramallah ve Hamas yönetimlerinin yanı sıra İsrail makamları tarafından "neredeyse sistematik bir insan hakları ihlalleri kampanyasına" maruz bırakıldığını, Ramallah ve Hamas hükûmetine bağlı güvenlik güçlerinin işkence, tutuklama ve keyfi gözaltılardan sorumlu olduğunu içeren bir rapor yayınladı.[52]

Nathan J. Brown tarafından 2012 yılında hazırlanan bir rapor, Gazze Şeridi'nin yönetiminde artan otoriter eylemler olduğunu ve muhalefet partilerinin kamusal faaliyetlerde bulunmasının kısıtlandığını ortaya koydu. Brown, Hamas hükûmetinin, Batı Şeria'yı yöneten rakip El-Fetih partisinin geçmiş yönetimlerinde görülen eğilimleri giderek daha fazla benimsediğini tespit etti. El-Fetih'e bağlı partiler ve onlara bağlı STK'lar daha sıkı kontrollere tabi tutuldu. Bu STK'lardan biri olan Şarek Gençlik Forumu 2010 yılında kapatıldı.[53] Birleşmiş Milletlerin işgal altındaki Filistin topraklarında Yerleşik ve İnsani Yardım Koordinatörü Hamas'tan bu STK'yı feshetmeyi yeniden gözden geçirmesini talep etti.[54]

Haziran 2013'te Mısır'ın baskısı sonucunda Hamas, Gazze'den İsrail'e roket atılmasını önlemek için 600 kişilik bir güç konuşlandırdı. Takip eden aylarda İsrail'e atılan roketlerin sayısında dramatik bir düşüş görüldü.[55] Ancak Şubat 2014'te Hamas, İsrail'e yönelik sınır ötesi saldırıları önlemek için konuşlandırdığı roket karşıtı gücün büyük bir kısmını geri çekti. Hamas'ın bu hamlesinin, sadece 12 Mart 2014 tarihinde İsrail'in güneyine 60'tan fazla roket saldırısı gerçekleştiren Filistin İslami Cihat Örgütü[56] gibi Gazze'deki diğer çeşitli terör grupları tarafından İsrail'e ateş açmak için yeşil ışık olarak yorumlanmış olması muhtemeldir.[57] İsrail'e roket atılması olayının ardından ve bunu takip eden diğer birçok olayda İsrail, saldırıların durmaması halinde Gazze'yi işgal edebileceği uyarısında bulunmuştur.[58]

Roket saldırılarının devam etmesi üzerine İsrail 2014 yazında harekete geçerek Gazze Şeridi'ni geçici olarak işgal etti ve bu işgal sırasında 800'den fazla Hamas üyesi IDF tarafından öldürüldü (İsrail'in ITIC kuruluşuna göre)[59] - Gazze-İsrail çatışmalarındaki kayıp istatistiklerinin genellikle tartışmalı olduğunu unutmayın. Bu, Hamas'a ve Gazze Şeridi'ndeki desteğine büyük bir darbe oldu. İsrail'in Koruyucu Hat Operasyonu'na karşı Gazze Şeridi'ni başarısız bir şekilde savunmasının ardından Irak Şam İslam Devleti'nin (henüz resmi olarak doğrulanmadı) yeni bir fraksiyonunun Gazze Şeridi'nde ortaya çıkması da Hamas yetkilileri arasında güvenlik endişelerini arttırdı. 31 Mayıs 2015 tarihinde, kendisine "Şeyh Ömer Hadid Tugayı"[60] adını da veren İslam Devleti Grubu'nun bir kolu, üzerindeki bombanın patlaması sonucu aracı havaya uçan üst düzey bir Hamas komutanının öldürülmesinin sorumluluğunu üstlendi.[61]

Resmi olarak Hamas siyasi partisinin bir parçası olan Genel Güvenlik Servisi, Gazze'de bir hükümet organı gibi çalışmaktadır. Hamas lideri Yahya Sinvar'ın doğrudan gözetimi altında Filistinlileri kapsamlı bir şekilde gözetliyor, gazeteciler ve hükümeti eleştirenler de dahil olmak üzere çeşitli kişiler hakkında dosyalar derliyor. Bu gizli polis gücü bir muhbir ağına dayanıyor ve kontrolü sağlamak için sansür ve gözetim gibi taktikler kullanıyor. İsrail'le 2023'teki çatışmadan önce bu birimin aylık bütçesinin 120.000 dolar olduğu ve aralarında Hamas propagandası yapmak ve muhaliflere karşı internet üzerinden saldırılar düzenlemek üzere maaş alan 160'tan fazla kişinin de bulunduğu 856 personelden oluştuğu bildiriliyor.[62]

Gazze'deki diğer güçlü iç güvenlik organları arasında İsrail'e odaklanan Askeri İstihbarat ve İçişleri Bakanlığının bir kolu olan İç Güvenlik Servisi yer alıyor.[62]

Finans ve ekonomi

değiştir

Hamas iktidarı ele geçirdikten sonra, Filistin hükûmeti ile İsrail arasındaki geçmiş uluslararası anlaşmalara uymayı reddedeceğini açıkladı. Bunun sonucunda ABD ve AB Gazze Şeridi'ne yardımı kesmiş, İsrail ve Orta Doğu Dörtlüsü de Gazze Şeridi'ne karşı cezalandırıcı ekonomik tedbirler uyguladı.[63] Bu ülkeler Hamas'ı terörist bir örgüt olarak görüyor ve İsrail'i tanıması, şiddetten vazgeçmesi ve geçmiş anlaşmaları yerine getirmesi için baskı yapıyor. Ayrılmadan önce Gazze'den 120.000 Filistinli İsrail'de ya da ortak projelerde çalışıyordu. İsrail'in çekilmesinden sonra Gazze Şeridi'nin gayrisafi yurtiçi hasılası azaldı. İsrailli işletmeler kapandı, iş ilişkileri koptu ve İsrail'deki iş fırsatları kurudu.[64]

Hamas'ın 2007'de yönetimi devralmasının ardından AB, ABD ve İsrail gibi önemli uluslararası güçler Hamas'sız yeni El-Fetih yönetimine açık destek verdi. AB ve ABD, Filistin Ulusal Yönetimi ile ilişkilerini normalleştirdi ve doğrudan yardıma yeniden başladı. İsrail, yaklaşık 800 milyon ABD Doları tutarındaki dondurulmuş vergi gelirini yeni El-Fetih yönetimine iade edeceğini açıkladı.[65] İsrail ayrıca Hamas'ın kontrolündeki Gazze Şeridi'ne deniz ablukası uygulayarak Akdeniz'den gelen malların silah içermemesini sağladı. Deniz ablukası durduruldu ve 2014 yılı başlarında bir silah sevkiyatının IDF tarafından ele geçirilmesiyle ardından yeniden başlatıldı.[66] Bu hamle Hamas'ın İran ve Lübnan'daki Hizbullah gibi İran destekli diğer gruplarla silah ticaretine daha fazla yatırım yapmasını engelledi.[67]

Hamas lideri Mahmud ez-Zehhar 2012 yılında yaptığı bir konuşmada Gazze'nin ekonomik durumunun iyileştiğini ve Gazze'nin "petrol ve elektrik dışında birçok konuda" kendi kendine yeter hale geldiğini söyledi.[68] Zehhar, Gazze'nin ekonomik koşullarının Batı Şeria'dan daha iyi olduğunu söyledi.[69] Ancak bu tür açıklamalar birçok kişi tarafından siyasi propaganda olarak değerlendirildi ve iki parti arasındaki gerilimin özellikle yoğunlaştığı bir dönemde Batı Şeria'daki rakip El-Fetih partisinin ekonomik başarılarını azaltmayı amaçlamış olabilir.[70]

2012 yakıt krizi

değiştir

Gazze dizel yakıtını genellikle İsrail'den alıyordu,[71] ancak 2011'de Hamas Mısır'dan daha ucuz yakıt almaya başladı ve bunu bir tünel ağı aracılığıyla getirdi ve İsrail'den almayı reddetti.[72]

2012 yılının başlarında, Filistin Yönetimi ile Gazze'deki Hamas hükûmeti arasındaki iç ekonomik anlaşmazlık, Mısır'dan tünel kaçakçılığı yoluyla gelen ikmalin azalması ve Hamas'ın İsrail üzerinden yakıt sevkiyatını reddetmesi nedeniyle Gazze Şeridi, giderek uzayan elektrik kesintileri ve ulaşımın aksamasına neden olan bir yakıt krizine sürüklendi. Mısır, Filistinli yetkililer tarafından satın alınan Mısır yakıtının teslimatı için tünellerin kullanımını durdurmaya çalıştı ve tünel ağı üzerinden tedariki ciddi şekilde azalttı. Kriz derinleştikçe Hamas, Mısır ile Gazze arasındaki Refah terminalini yakıt transferi için donatmaya çalıştı ve İsrail ile Gazze arasındaki Kerem Şalom geçişi üzerinden teslim edilen yakıtı kabul etmeyi reddetti.[73]

Şubat ortasında kriz tırmanırken Hamas, Gazze'nin tek elektrik santralini yeniden çalıştırmak için İsrail ile Gazze arasındaki Kerem Şalom Sınır Kapısı üzerinden yakıt getirilmesine yönelik Mısır önerisini reddetti. Hamas'a bağlı Enerji İdaresi'nden Ahmed Ebu el-Amrin, geçidin İsrail tarafından işletildiği ve Hamas'ın İsrail'in varlığına şiddetle karşı çıktığı gerekçeleriyle teklifi reddetti. Mısır, Refah geçiş noktasından Gazze'ye doğrudan dizel yakıt sevkiyatı yapamıyor, çünkü bu geçiş noktası sadece bireylerin geçişine açık.[72]

Mart ayı başlarında Gazze'nin enerji kurumu başkanı, Mısır'ın Kerem Şalom Geçidi üzerinden enerji transferi yapmak istediğini ancak kendisinin "Siyonist varlık" (İsrail) üzerinden geçmesini şahsen reddettiğini ve Mısır'ın yakıtı Refah Geçidi üzerinden transfer etmesinde ısrar ettiğini, ancak bu geçidin her gün ihtiyaç duyulan yarım milyon litreyi kaldıracak donanıma sahip olmadığını belirtti.[74]

Mart ayının sonlarında Hamas, insanların işe gitmeleri için Hamas devlet araçlarından oluşan arabalar sunmaya başladı. Birçok Gazzeli bu araçların nasıl yakıt bulduğunu merak etmeye başladı, zira Gazze'de mazot tamamen kullanılamaz hale gelmişti, ambulanslar artık kullanılamıyordu ama Hamas hükûmet yetkililerinin kendi araçları için hala yakıtları vardı. Birçok Gazzeli Hamas'ın ihtiyacı olan yakıta benzin istasyonlarından el koyduğunu ve bunu sadece kendi amaçları için kullandığını söyledi.[75]

Mısır, Gazze'ye günlük 600.000 litre yakıt sağlamayı kabul etti ancak Hamas'ın kabul edeceği bir yakıt sağlama yöntemi yoktu.[76]

Buna ek olarak İsrail, Kerem Şalom Sınır Kapısı üzerinden Gazze Şeridi'ne bir dizi mal ve aracın yanı sıra hastaneler için normal mazot da soktu. İsrail ayrıca, ödemesi Kızıl Haç tarafından yapılan 150.000 litre mazotu da geçitten geçirdi.[75]

Nisan 2012'de Filistin Yönetimi ve Hamas'ın anlaşmaya varmasının ardından Kızıl Haç'ın da katılımıyla belirli miktarlarda yakıt tedarik edilmesiyle sorun çözüldü. Yakıt nihayet İsrail Kerem Şalom Geçidi üzerinden transfer edildi.[77]

Ekonomik protestolar

değiştir

Mart 2019'da, Gazze Şeridi'ne yönelik İsrail-Mısır ablukası ve Filistin Yönetiminin mali baskısı nedeniyle vergi artışlarına tepki olarak Hamas'a karşı bir dizi ekonomik protesto düzenlendi. Protestocular "Yaşamak istiyoruz" sloganını kullandı. Hamas, (gazeteciler ve insan hakları çalışanları da dahil olmak üzere) insanları tutuklayarak ve döverek ve evlere baskınlar düzenleyerek karşılık verdi.[78] Temmuz ve Ağustos 2023'te Gazze Şeridi'ndeki binlerce Filistinli, kronik elektrik kesintilerini, bölgedeki kötü ekonomik koşulları ve Hamas'ın Katar tarafından yoksullara ödenen maaşları vergilendirmesini protesto etmek için sokaklara döküldü. "Alvirus Alsakher" (Alaycı Virüs) adlı bir internet hareketi tarafından organize edilen 2023 mitingleri, iktidardaki Hamas hükümetine karşı nadir görülen bir hoşnutsuzluk gösterisiydi. Hamas çoğu gösteriyi ve hoşnutsuzluğun kamuya açıklanmasını yasaklıyor.[79][80] Hamas polisi protestoları görüntülemeye çalışan gazetecilere saldırarak gözaltına aldı[80] ve en az bir protestocu öldürüldü.[81]

Uluslararası yardım

değiştir
İsrail işbirliği
değiştir

Ocak ve Şubat 2011'de Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (UNOCHA) erişim kısıtlamalarının hafifletilmesine yönelik tedbirlerin etkilerine ilişkin bir değerlendirme yapmıştır.[82] İnsanların geçim kaynaklarında önemli bir iyileşme sağlamadığı sonucuna vardılar. "Kalan kısıtlamaların önemli niteliği" ve üç yıllık katı ablukanın etkilerinin geçim kaynaklarında önemli bir iyileşmeyi engellediğini tespit eden UNOCHA, İsrail'e inşaat malzemeleri ithalatı ve mal ihracatı üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması da dahil olmak üzere ablukayı tamamen kaldırması ve uluslararası insani ve insan hakları hukuku yükümlülüklerine uymak için Gazze ile Batı Şeria arasında İsrail üzerinden insanların hareketine yönelik genel yasağı kaldırması çağrısında bulundu.[82]

Uluslararası ziyaretler
değiştir

Katar Emiri Hamed bin Halife es-Sani, Hamas'ın bölgeyi ele geçirmesinden bu yana bölgeyi ziyaret eden ilk yabancı lider oldu.[83] 16 Kasım 2012'de Mısır Başbakanı Hişam Kandil bölgeyi ziyaret etti ve İsrail'in kısa süreli ateşkes teklifine yol açtı.[84] Tunus Dışişleri Bakanı Rafik Abdüsselam[85] ve Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu da Kasım 2012'de Gazze'yi ziyaret ettiler.

Mevcut bütçe

değiştir

Gazze Şeridi yönetiminin finansmanının büyük bir kısmı dışarıdan yardım olarak gelmekte, büyük bir kısmı da BM kuruluşları tarafından doğrudan eğitim ve gıda tedarikine aktarılmaktadır. Gazze'nin 700 milyon dolarlık GSYİH'sinin büyük bir kısmı yabancı insani yardım ve doğrudan ekonomik destek olarak geliyor. Bu fonların büyük bir kısmı ABD ve Avrupa Birliği tarafından desteklenmektedir. Doğrudan ekonomik desteğin bir kısmı Arap Birliği tarafından sağlanıyor, ancak Arap Birliği fonları büyük ölçüde programa uygun olarak sağlamadı. Gazze yönetiminin bütçesinin diğer kaynakları arasında İran'ın da olduğu iddia ediliyor.

Reuters'a konuşan diplomatik bir kaynak İran'ın geçmişte Hamas'a yılda 300 milyon dolara varan fon sağladığını ancak 2011'de para akışının düzenli olmadığını söyledi. Kaynak, "Ödemeler Ağustos ayından bu yana askıya alınmış durumda" dedi.[86] Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad hükûmeti İran'ın sadık bir müttefiki ve para akışının bir kanalıydı. Ancak Suriye'deki isyanın ardından mezhepsel kaygılar nedeniyle Hamas Şam'daki siyasi bürosunu kapatma kararı aldı. Hamas'ın Suriye'den kopması, İran'dan aldığı finansmanın keskin bir şekilde kesilmesi anlamına geldi. Buna karşılık Hamas vergi ve harçları önemli ölçüde arttırdı. Gazze'de evrak, ruhsat, sigorta ve çok sayıda başka izinler veren - ve her zaman bir vergi ya da ücret karşılığında - kendi lüks sivil idaresini kurdu.[51]

Ocak 2012'de bazı diplomatik kaynaklar Türkiye'nin Haniye'nin Gazze Şeridi yönetimine yıllık bütçesini desteklemek üzere 300 milyon dolar sağlama sözü verdiğini söyledi.[86]

Nisan 2012'de Gazze'deki Hamas hükûmeti 2012 bütçesini onayladı. 2011 bütçesine göre %25 artış gösteren bütçe, İran, İslam dünyasındaki hayırseverler ve Filistinli gurbetçiler de dahil olmak üzere bağışçıların hareketi hala büyük ölçüde finanse ettiğini gösteriyor.[87] Gazze Parlamentosu Bütçe Komisyonu Başkanı Cemal Nasır, 2011'de 630 milyon dolar olan 2012 bütçesinin 769 milyon dolar olduğunu söyledi.[87]

The New York Times'ın köşe yazarı Thomas Friedman'a göre Gazze, Hamas tarafından feci şekilde kötü yönetiliyor: Gazze, kıyı akiferindeki tüm içme suyunu, yenilenebilir yeniden dolum oranının üç katı hızla pompalıyor ve bunun sonucunda tuzlu su sızıyor. Birleşmiş Milletler 2013 yılında Gazze'nin ana akiferinde 2016 yılına kadar içilebilir su kalmayacağını söyledi. Gazze'nin büyük bir tuzdan arındırma tesisi yok ve zaten bunu çalıştıracak elektrikten de yoksun.[88]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Hamas' Gaza chief begins regional tour, to meet Ahmadinejad, Gulf leaders". Al Arabiya News. 30 Ocak 2012. 1 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2014. 
  2. ^ Avnery, Uri (14 Nisan 2011). "Israel Must Recognize Hamas' Government in Gaza". Haaretz.com. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024. 
  3. ^ "Hamas delivers free meals to Gaza's poor". aljazeera.com. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2011. 
  4. ^ "The Palestinians try to reconcile". The Economist. 5 Ekim 2017. 
  5. ^ "Hamas command in north Gaza destroyed, Israel says". BBC (İngilizce). 6 Ocak 2024. Erişim tarihi: 11 Mart 2024. 
  6. ^ Burke, Jason (30 Ocak 2024). "Hamas regroups in northern Gaza to prepare new offensive". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 11 Mart 2024. 
  7. ^ "Israel moves deeper into Rafah and fights Hamas militants regrouping in northern Gaza". AP News (İngilizce). 12 Mayıs 2024. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024. 
  8. ^ Ebrahim, Nadeen (13 Mayıs 2024). "Israel's return to areas of Gaza it said were clear of Hamas raises doubts about its military strategy". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024. 
  9. ^ "Big Hamas win in Gaza's election". BBC. 28 Ocak 2005. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  10. ^ "Hamas battles for control of Gaza". Londra: The Guardian. 16 June 2007. 16 Haziran 2007. 30 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  11. ^ a b c "Hamas controls Gaza, says it will stay in power". CNN. 30 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2007. 
  12. ^ a b "Salafist ideological challenge to Hamas in Gaza". BBC News. 13 Mayıs 2011. 25 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  13. ^ a b "Hamas police clash with Salafists in Gaza". News24. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  14. ^ "Palestinian unity government sworn in by Mahmoud Abbas". BBC. 2 Haziran 2014. 3 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2014. 
  15. ^ "What's delaying Palestinian elections?". Al-Monitor. 22 Ocak 2016. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2016. 
  16. ^ Boudreaux, Richard (7 Ocak 2007). "Abbas outlaws Hamas's paramilitary Executive Force". The Boston Globe. 17 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  17. ^ "The Palestinian National Unity Government". 24 Şubat 2007. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2010. 
  18. ^ Black, Ian; Tran, Mark (15 Haziran 2007). "Hamas takes control of Gaza". Guardian. Londra. 31 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010. 
  19. ^ "President Abbas prepares to swear in unelected interim government". Ma'an News Agency. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2007. 
  20. ^ a b "Hundreds flee Hamas-run Gaza amid spillover fears (Page 3)". Reuters. 18 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2007. 
  21. ^ a b "Fatah militants storm rival-held government buildings". CNN. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2007. 
  22. ^ "Hundreds flee Hamas-run Gaza amid spillover fears (Page 1)". Reuters. 16 Haziran 2007. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2007. 
  23. ^ "Kluft vertieft sich weiter (German)". ORF. 23 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2007. 
  24. ^ a b "Hamas losing control over Strip". Jerusalem Post. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2010. 
  25. ^ "Gaza economic protests expose cracks in Hamas's rule". BBC News (İngilizce). 18 Mart 2019. Erişim tarihi: 12 Kasım 2023. 
  26. ^ "Hamas Condemned After a Violent Crackdown on Protests in Gaza". Time (İngilizce). 21 Mart 2019. Erişim tarihi: 12 Kasım 2023. 
  27. ^ "Report of possible Gaza independence stirs debate". english.alarabiya.net. 31 Temmuz 2012. 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2018. 
  28. ^ a b HurriyetDailyNews (10 Eylül 2012). "Hamas announces cabinet reshuffle in Gaza". 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012. 
  29. ^ Alarabiya (16 Mayıs 2012). "Reshuffled Palestinian government in West Bank sworn in, angering Hamas". 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012. 
  30. ^ a b c d "What's behind Hamas' latest Cabinet reshuffle in Gaza?". Al-monitor.com. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  31. ^ Khoury, Jack (11 Mart 2017). "Hamas Reportedly Establishing New Gaza Administration, Casting Shadow on Palestinian Unity". Haaretz. 16 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2018. 
  32. ^ "Hamas appoints new prime minister in Gaza". The Jerusalem Post | JPost.com. 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  33. ^ "Interactive Map: Israel's Operation in Gaza". ArcGIS StoryMaps (İngilizce). 26 Ekim 2024. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  34. ^ "Israel army says Hamas command structure 'dismantled' in north Gaza". South China Morning Post (İngilizce). 7 Ocak 2024. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  35. ^ Kubovich, Yaniv (18 Ocak 2024). "Hamas Begins Rehabilitating Militant Units in Northern Gaza the Israeli Army Declared Dismantled". Haaretz. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 
  36. ^ Burke, Jason (30 Ocak 2024). "Hamas regroups in northern Gaza to prepare new offensive". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  37. ^ Pamuk, Humeyra; Lewis, Simon (1 Kasım 2023). "US, others exploring options for future of Gaza after Hamas - Blinken". Reuters. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  38. ^ Al-Mughrabi, Nidal; Williams, Dan; Georgy, Michael (27 Aralık 2023). Perry, Michael (Ed.). "What is Egypt's Proposal for Gaza?". Reuters. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2023. 
  39. ^ "Israel presents postwar plan about control of Gaza Strip | Arkansas Democrat Gazette". www.arkansasonline.com (İngilizce). 24 Şubat 2024. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  40. ^ Greene, Richard Allen (23 Şubat 2024). "Netanyahu unveils plan for Gaza's future post-Hamas". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  41. ^ "Israeli military gov't in Gaza would cost NIS 20 billion annually, require 5 divisions — report". 17 Mayıs 2024. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  42. ^ "Gallant said to warn ministers that military rule in Gaza would cost 'many lives'". 17 Mayıs 2024. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  43. ^ Beaumont, Peter (15 Mayıs 2024). "Israel war cabinet split looms as defence minister demands post-war Gaza plan". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 27 Ekim 2024. 
  44. ^ Levinson, Charles; Matthew Moore (14 Haziran 2007). "Abbas declares state of emergency in Gaza". The Daily Telegraph. Londra. 18 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2007. 
  45. ^ "Abbas sacks Hamas-led government". BBC News. 14 Haziran 2007. 14 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2007. 
  46. ^ Rasgon, Adam; Bergman, Ronen (13 Mayıs 2024). "Secret Hamas Files Show How It Spied on Everyday Palestinians". The New York Times. 
  47. ^ "The Palestinians try to reconcile". The Economist. 5 Ekim 2017. 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2024. 
  48. ^ "Mapping Palestinian Politics - Hamas - Gaza Leadership". ECFR (İngilizce). Erişim tarihi: 19 Ekim 2024. 
  49. ^ "The composition of the elected political bureau of Hamas in the Gaza Strip (2021)" (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2024. 
  50. ^ "Israeli occupation's threats against Hamas officials reflect political impasse". Hamas. 25 Eylül 2022. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2024. 
  51. ^ a b Erlanger, Steven (13 Aralık 2012). "Hamas Gains Allure in Gaza, but Money Is a Problem". The New York Times. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012. 
  52. ^ "'PA bans journalists from reporting human rights abuses'". The Jerusalem Post - JPost.com. 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  53. ^ Brown, Nathan J. (Haziran 2012). "Gaza Five Years On: Hamas Settles In" (PDF). Carnegie Uluslararası Barış Vakfı. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  54. ^ "Statement by Maxwell Gaylard, United Nations Resident and Humanitarian Coordinator in the occupied Palestinian Territory On the Dissolution of Sharek Youth Forum in the Gaza Strip - occupied Palestinian territory | ReliefWeb". reliefweb.int (İngilizce). 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  55. ^ Issacharoff, Avi. "Hamas deploys 600-strong force to prevent rocket fire at Israel". www.timesofisrael.com (İngilizce). 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  56. ^ Sales, Ben (15 Ağustos 2014). "Worse than Hamas? Gaza's other terror groups". Times of Israel. 
  57. ^ Sterman, Adiv. "Gaza terrorists bombard southern Israel in massive rocket attack". www.timesofisrael.com (İngilizce). 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  58. ^ Issacharoff, Avi. "Hamas removes its rocket-prevention squads from Israel-Gaza border". www.timesofisrael.com (İngilizce). 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  59. ^ "ITIC estimates" (PDF). 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  60. ^ "Israel National News - Yaakov Levi". 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  61. ^ "IBTimes - Hamas commander killed by ISIS Gaza faction". 27 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  62. ^ a b Rasgon, Adam; Bergman, Ronen (13 Mayıs 2024). "Secret Hamas Files Show How It Spied on Everyday Palestinians". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024. 
  63. ^ "Donors Threaten Aid Cut After Hamas Win – by Emad Mekay". Antiwar.com. 28 Ocak 2006. 9 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2011. 
  64. ^ "Economics and the Gaza War". Tel Aviv University (İngilizce). 1 Eylül 2014. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2024. 
  65. ^ "Key powers back Abbas government". BBC News. 18 Haziran 2007. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2007. 
  66. ^ "BBC - Israel halts 'weapons shipment from Iran'". 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  67. ^ "Iran-Hezbollah-Hamas weapon trade axis". 14 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  68. ^ "Gaza Report - UN" (PDF). 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  69. ^ "Zahhar: Gaza more secure than West Bank". Maan. 16 Eylül 2012. 20 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2012. 
  70. ^ "In Gaza, power cuts and rumours hamper reconciliation". 1 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  71. ^ "Humanitarian & Civilian Activities towards the Gaza Strip - Monthly Report" (PDF). 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2014. 
  72. ^ a b Saud Abu Ramadan (18 Şubat 2012). "Hamas Rejects Egypt Plan to Bring Gaza Fuel Via Israeli Crossing". Bloomberg.com. 20 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  73. ^ "Gaza electricity crisis". Maan News Agency. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2012. 
  74. ^ محمد عنان (4 Mart 2012). "فلسطين الآن : مصر ستزود غزة بالوقود لشهر والطاقة تبحث البدائل". Paltimes.net. 6 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014. 
  75. ^ a b "Google Translate". google.com. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  76. ^ (1) undefined السبت, 18 فبراير, 2012 (18 Şubat 2012). "فلسطين الآن : نجيدة لـ"فلسطين الآن": مصر ستزود غزة بـ600 ألف لتر وقود يوميا". Paltimes.net. 6 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014. 
  77. ^ "Fuel tankers arrive in Gaza". Maan News Agency. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2012. 
  78. ^ "Gaza economic protests expose cracks in Hamas's rule" (İngilizce). 18 Mart 2019. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024. 
  79. ^ "Thousands take to streets in Gaza in rare public display of discontent with Hamas". Associated Press. 30 Temmuz 2023. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023. 
  80. ^ a b Kingsley, Patrick (7 Ağustos 2023). "Gaza Protests Struggle to Gain Traction as Police Crack Down". New York Times. 7 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023. 
  81. ^ Adam, Ali (6 Ağustos 2023). "Despite Hamas' crackdown, Gaza protests continue in rare defiance". Al-Monitor. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023. 
  82. ^ a b "Easing the blockade – Assessing the humanitarian impact on the population of the Gaza Strip" (PDF). UNITED NATIONS Office for the Coordination of Humanitarian Affairs occupied Palestinian territory. March 2011. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2011. 
  83. ^ "Qatar emir in landmark trip to Gaza". Financial Times. 23 Ekim 2012. 7 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  84. ^ Matt Bradley in Gaza City and Sam Dagher in Cairo (17 Kasım 2012). "Egyptian Stance Feeds Hopes in Gaza - WSJ". WSJ. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  85. ^ "Tunisian foreign minister to visit Gaza". The Jerusalem Post - JPost.com. 18 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  86. ^ a b "Hamas' Gaza chief begins regional tour, to meet Ahmadinejad, Gulf leaders". Al Arabiya English (İngilizce). 30 Ocak 2012. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  87. ^ a b "Iran, benefactors boost Hamas' 2012 budget". english.alarabiya.net. 2 Nisan 2012. 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2018. 
  88. ^ Friedman, Thomas L. (8 Şubat 2014). "Whose Garbage Is This Anyway?". The New York Times. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Gazze Şeridi Yönetimi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gazze_Şeridi_Yönetimi&oldid=34138282" sayfasından alınmıştır