Vikipedi

Hamas

Filistin'de Sünni İslamcı paramiliter örgüt
(HAMAS sayfasından yönlendirildi)

Hamas (Arapça: حماس) veya resmî adıyla İslamî Direniş Hareketi (حركة المقاومة الاسلامية Harakat al-Muqawama al-İslamiya), Filistin Ulusal Yönetimi'nde seçimle belirlenmiş Filistin Parlamentosunda çoğunluğu elinde tutan Filistinli paramiliter örgüt ve sünni, İslamcı ve militarist siyasi parti.[38]

Hamas
İslamî Direniş Hareketi
حركة المقاومة الاسلامية (Arapça)
Genel başkanHalid Meşal (Vekaleten)
KurucuAhmed Yasin, Abdülaziz el-Rantisi ve Mahmud ez-Zehhar
Siyasi Büro Başkan YardımcısıHalil el-Hayya
Şura Konseyi BaşkanıEbu Ömer Hasan
Gazze Şeridi LideriMuhammed Sinvar
Askeri komutanMuhammed Deyf
Kuruluş tarihi10 Aralık 1987
ÖnceliMüslüman Kardeşler
MerkezGazze, Filistin
Silahlı koluİzzeddin el-Kassam Tugayları
İdeoloji
DiniSünni İslam
Ulusal üyelikFilistin Güçleri İttifakı
Resmî renkler  Yeşil
Filistin Yasama Meclisi
74 / 132
İnternet sitesi
Parti bayrağı
Hamas'ın bayrağı. Bayrakta yeşil zemin üzerine beyaz kaligrafiyle Kelime-i Tevhid yazıyor.
 Filistin
Hamas
Bağlı gruplarİzzeddin el-Kassam Tugayları
Merkez(ler)Gazze Şeridi
Saldırılarİsrail-Filistin çatışması
Fetih-Hamas çatışması
2023 Hamas-İsrail Savaşı
MüttefiklerDevletler:

Devlet olmayan:

Rakip(ler)Devletler:

Devlet olmayan:

Terör örgütü olarak tanımlayanlar

1987 yılında, İsrail'e karşı Birinci İntifada'nın patlak vermesinin ardından Filistinli imam ve aktivist Ahmed Yasin tarafından kuruldu. 1973 yılında Mısır merkezli Müslüman Kardeşler ile ilişkili bir İslami yardım kuruluşu olarak Gazze'de kurulan Mujama al-Islamiya kökenli bir kuruluştur.[39] 1990'ların sonlarına doğru İsrail-Filistin çatışmasına daha fazla dahil oldu; Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile karşılıklı tanınma görüşmelerine ve iki devletli çözüm yolunda İsrail'i tanıma kararına karşı çıktı. Filistin'de silahlı direnişi savunmaya devam etti, 2006 Filistin yasama seçimlerini kazandı ve Filistin Yasama Meclisinde çoğunluğu elde etti. 2007'deki iç savaşın ardından Gazze Şeridi'nin kontrolünü ele geçirdi .[40][41][42][43] 2007'den beri Gazze'yi de facto olarak otokratik tek parti rejimi ile yönetmektedir.[44][45][46]

Son yıllarda Hamas, Filistinliler arasında popülerlik ve destek kazanmıştır; 2021 yılında yapılan bir ankette, katılımcıların %53'ü Hamas'ın "Filistin halkını temsil etmeye ve liderlik etmeye en layık olanı" olduğuna inanırken, %14'ü Fetih'i tercih etti. Bununla birlikte, Hamas'ın rehine alması, sivillere yönelik saldırılarda bulunması (bazı kişi ve topluluklar bu durumun karalama kampanyası olduğunu ve gerçeği yansıtmadığını düşünmektedir), birçok devletin Hamas'ı terör örgütü olarak tanımlamasına yol açmıştır. Ancak Birleşmiş Milletler tarafından terör örgütü tanımlanma girişimleri başarısız olmuştur.[47][48][49][50]

Gazze Şeridi şu anda abluka altındadır. İsrail ve Hamas, 2008 ve 2009 yıllarında, 2012'de ve 2014'te dahil olmak üzere yıllarca bir dizi çatışmalarda bulundu. 7 Ekim 2023 tarihinde Hamas, Aksa Tufanı Operasyonu'nu başlattı ve militanları Gazze Şeridi'ni aşarak İsrail askeri üslerine saldırdı, olaylar sırasında sivillere yönelik saldırılar da düzenlendi. Sivil ve asker rehineler Gazze'ye götürüldü.[51][52][53] "Aksa Tufanı", Yom Kippur Savaşı'ndan bu yana İsrail için en büyük askeri başarısızlık olarak tanımlanmıştır. İsrail karşılık olarak savaş hâli ilan etti.[54] Olayların ardından İsrail, mevcut Gazze ablukasını yoğunlaştırdı ve kara operasyonuna hazırlık olarak bölge üzerinde sivil yerleşim yerleri dahil büyük çaplı bir hava bombardımanı başlatarak Hamas'ı yok etmek istediklerini belirtti. 2023 yılındaki çatışmalar sırasında Avrupa Parlamentosu ve ABD, Hamas'ın "ortadan kaldırılması" yönünde çağrılarda bulundu.[55][56][57][58]

31 Temmuz 2024'te Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye, İran cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın göreve başlama törenine katıldıktan sonra sabahın erken saatlerinde İran'ın Tahran kentindeki evinde suikasta kurban gitmiştir.[59][60]

Tarihçe

değiştir

Kuruluşu ve gelişimi

değiştir

1987 yılında Ahmed Yasin, Abdülaziz el Rantisi ve Muhammed Taha tarafından İlk intifadanın başlangıcında Mısır'daki Müslüman Kardeşler örgütünün Filistin kanadı olarak kuruldu.

1988 yılındaki siyasi programında parti, Filistin'in asla Müslüman olmayanlar tarafından etrafı çevrilebilecek bir İslam ülkesi olamayacağını ifade etmekte ve Filistinli Müslümanlar için Filistin'in kontrolünü İsrail'den almak adına kutsal bir savaş vermenin dini bir görev olduğunu söylemekteydi. Bu tespit, 1988 yılında İsrail'i tanıyan Filistin Kurtuluş Örgütü ile Hamas'ı çatışma noktasına getirdi.[61]

1992 yılı sonunda Gazze'de 600 cami vardı. Hamas etkileme gücünü sendikalara, üniversitelere, çarşılara, meslek örgütlerine ve 2004'te başlayan yerel siyasi mücadelelere genişletmeden önce vaazlar ve hayır işleri ile kendine sempatizan topladı.

Yapısı

değiştir

Liderliği ve üst yapısı

değiştir
 
Hamas'ın önemli liderliklerinin bulunduğu merkezlerin haritası, 2010

Hamas, öncülünden devraldığı üç parçalı bir yapıya sahiptir. Bu yapı, toplumsal hizmetler sağlama, dini eğitim verme ve bir Şura Konseyi altında askeri operasyonları yönlendirme işlevlerini içeriyordu. Geleneksel olarak dört farklı görevi bulunmaktaydı:

  • İyilik işleri ve toplumsal yardım bölümü (dawah),
  • Silah temin etme ve operasyonları gerçekleştirme görevini üstlenen askeri bölüm (al-Mujahideen al Filastinun),
  • Güvenlik hizmeti sağlayan bir birim (Jehaz Aman),
  • Medya şubesine sahip birim (A'alam).[62]

Hamas'ın hem Batı Şeria hem de Gazze Şeridi'nde ayrı yapısı bulunmakta ve aynı zamanda dış ülkelerde, ilk olarak Şam'da ardından Mısır'da, Mousa Mohammed Abu Marzook tarafından yönetilen bir Gazze grubu ile, Halid Meşal tarafından yönetilen Kuveytli bir grup (Kuwaidia) bulunmaktadır. Kuveyt'teki Filistin sürgün grubu, liderleri Meşal'in, Kuveyt'in işgaline karşı Saddam Hüseyin'e destek verme kararına karşı çıkmasının ardından Körfez Ülkeleri'nden geniş çapta finansman almaya başladı. Meşal, Irak'ın geri çekilmesini talep etti. 6 Mayıs 2017 tarihinde Hamas'ın Şura Konseyi, yeni lider olarak Halid Meşal'in yerine İsmail Haniye'yi seçti.[63][64][65]

Hamas'ın tam olarak yapısı, "operasyonel faaliyetleri gizlemek amacıyla belirsiz" olarak değerlendirilmiştir. Resmi olarak, Hamas, iç yapıların ayrı ve bağımsız olduğunu iddia etmektedir, ancak bu konu sorgulanmıştır. İç ve dış siyasi gereklilikler nedeniyle yapılarının hem ayrı hem de birleşik olduğu iddia edilmiştir.[66]

Danışma konseyleri

değiştir

Hamas'ın yönetim organı, "Majlis al-Shura'dır". Bu konseyin prensibi, Hamas liderlerinin, İslami bir çerçeve içinde demokrasiyi sağlayan Kur'an temelli istişare ve halk meclisi kavramına dayanır. Shura Konseyi, yerel konsey gruplarının üyelerinden seçilen "Genel Danışma Konseyi" olarak yeniden adlandırılmıştır. Bu konsey, en üst düzeyde kararlar alan 15 üyeli bir Politbüro (al-Maktab al-Siyasi) üyesi seçmektedir. Temsilciler, Gazze, Batı Şeria ve sürgündeki liderlerden gelmektedir.[67][68][69] Bu organ, Suriye İç Savaşı, Hamas'ın Beşşar Esad rejimine karşı sivil muhalefeti desteklemesi nedeniyle Ocak 2012'de Katar'a taşınana kadar Şam'da bulunuyordu[67][70]

Finansman iddiaları

değiştir

Hamas, Müslüman Kardeşler gibi, Gazze Şeridi'ndeki vakıf mülklerinin yönetimini üstlendi. İddialara göre bu vakıflar, Gazze Şeridi'ndeki tüm gayrimenkullerin %10'unu aşan, tarımsal araziler de dahil olmak üzere dini vakıflarda bulunan 2,000 dönüm arazi, birçok dükkan, kiralanabilir daireler ve kamu binaları içermektedir.[71]

Birinci İntifada'nın ilk beş yılında, %50'si dış gelir kaynaklarına bağlı olan Gazze ekonomisi, İsrail'in işgücü piyasasını kapatması ve Körfez ülkelerindeki Filistinli gurbetçilerden gelen paraların durması nedeniyle %30 ila %50 oranında düştü. 1993 Philadelphia konferansında Hamas liderleri, George H. W. Bush'un "Yeni Dünya Düzeni taslağını İslam'ı yok etmeye yönelik zımni bir amacı somutlaştırıyor" olarak okuduklarını ve bu nedenle finansmanın Filistin toplumunun İslami kökenlerini güçlendirmeye ve cihadı teşvik etmeye odaklanması gerektiğini belirttiler.[72][73] Hamas, faaliyetlerinin ilgili dallarını (askeri, siyasi ve sosyal hizmetler) ayrı kaynaklarla koruma konusunda son derece titiz davranmıştır. Doğu Kudüs'te Beit al-Mal isimli holding, Al Aqsa International Bank'ta %20 hisse, Sunuqrut Global Group ve al-Ajouli para değişim firması gibi yatırımları bulunmaktadır.[74][75]

2011 yılına gelindiğinde, Hamas'ın bütçesi yaklaşık olarak 70 milyon Amerikan doları olarak tahmin ediliyordu ve bu bütçenin yüzde 85'i Filistinliler tarafından yaratılan kaynaklarından ziyade yabancı kaynaklardan elde ediliyordu. 2004 yılında ortaya atılan bir listede yalnızca iki İsrail-Filistin kaynağı bulunurken, diğer katkıda bulunanlar Ürdün, Katar, Kuveyt, Suudi Arabistan, Britanya, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Arap Emirlikleri, İtalya ve Fransa gibi ülkelerde bulunan bağışçı kuruluşlardan geliyordu. Toplanan paranın büyük bir kısmı Hamas'ın Filistinlilere yönelik hayır işleri olarak tanımladığı faaliyetlere yönlendirilirken, yapılan yatırımlar da bu noktada önemliydi ve bu konuda özellikle Basra Körfezi ülkeleri ve Suudi Arabistan öne çıkıyordu. ABD, İsrail ve AB, Gazze'ye para yönlendiren birçok Holy Land Foundation for Relief gibi hayır kurumunu engellemiştir. 1992 ile 2001 yılları arasında, bu grubun topladığı 57 milyon doların sadece 6.8 milyon dolarını Filistin hayır kurumlarına verdiği iddia edilmektedir. 2001 yılına gelindiğinde, Hamas'a 13 milyon dolar verdiği iddia edilmiş ve kısa bir süre sonra hayır kuruluşu kapatılmıştır.[76][74][77][78]

2000'lerin ortalarına kadar iddia edilenlere göre Hamas'ın finansmanının yaklaşık yarısı, Basra Körfezi'ndeki devletlerden geliyordu. Suudi Arabistan, 2000'lerin başında Hamas'ın bütçesinin yarısının kaynağıydı, ancak ABD'nin baskısı altında 2004 yılında Hamas'a yönelik İslami yardım kuruluşlarına ve özel bağış aktarımlarına sıkı bir şekilde müdahale etmeye başlayarak bu kaynağı azalttı. ABD'nin baskısı, 2006 yılına gelindiğinde bu bölgeden gelen paranın akışını büyük ölçüde azalttı. Hamas'ın 2006 seçim zaferinin ardından İran ve Suriye, bu finansman açığını doldurmak için devreye girdi.[79][80] 2000'lerin sonlarına gelindiğinde, Hamas'ın bütçesinin dörtte birinden fazlası olan 22 milyon dolarlık bir kısmını İran kaynakları temsil ediyordu. Matthew Levitt'e göre İran, hayır kurumları yerine operatif gruplara doğrudan finansmanı tercih etmektedir. İran'dan gelen finansmanın büyük bir kısmının Hizbullah aracılığıyla yönlendirildiği iddia edilmiştir. 2006'dan sonra, İran ve Suudi Arabistan arasındaki coğrafi gerilimler arttı, çünkü İran, Şii müslümanlığı benimsemiş olmasına rağmen, geleneksel olarak Sünni grubu destekliyordu.[81][82] ABD, Bank Saderat'a yaptırım uyguladı ve yüz milyonlarca doların Hamas'a aktarıldığını iddia etti.[83][84][85]

2017 yılında Filistin Ulusal Yönetimi hükümeti, Gazze'ye yaptırım uyguladı; bunun arasında binlerce Filistin Ulusal Yönetimi çalışanının maaşlarının kesilmesi ve Gazze Şeridi'ndeki yüzlerce aileye mali yardımın durdurulması gibi önlemler bulunuyordu. Filistin Ulusal Yönetimi, başlangıçta İsrail'in Gazze Şeridi'ne sağladığı elektrik ve yakıt için ödeme yapmayı durduracağını söyledi, ancak bir yıl sonra geri adım attı. İsrail hükümeti, Filistin Ulusal Yönetimi'nin Hamas'a aktarmayı durdurduğu milyonlarca doların yerine, Katar'dan gelen milyonlarca doların düzenli olarak İsrail üzerinden Hamas'a yönlendirilmesine izin verdi. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, paranın İsrail üzerinden gitmesinin terörizm amacıyla kullanılmasını önlediğini belirtti ve şunları söyledi: 'Artık denetlediğimizden dolayı, bunun insani amaçlar için kullanıldığını biliyoruz.[86][87]

Sosyal hizmetler kolu

değiştir

Hamas, Mısır'daki Müslüman Kardeşler'in kurduğu modeli kullanarak sosyal refah programını geliştirdi. Hamas için, yardım ve toplumun geliştirilmesi, hem dini bir görev olarak hem de bir tür direniş olarak kabul edilir. İslam geleneğinde, Müslümanları hem davet etmek hem de hayır işleri yapmakla görevlendiren prensipler vardır. Camilerin kaynakları ve sadakaları kullanarak kreşler, okullar, yetimhaneler, mutfaklar, kadın etkinlikleri, kütüphane hizmetleri ve hatta spor kulüpleri gibi temel hizmetleri finanse etmek için kullanılır. 1990'ların başlarında bütçenin yaklaşık %85'i sosyal hizmet kaynaklarına ayrıldı. Hamas, Filistin'deki belki de en önemli sosyal hizmetler aktörü olarak adlandırıldı. 2000 yılına gelindiğinde, Hamas veya bağlı hayır kurumları Batı Şeria ve Gazze'deki sosyal kurumların yaklaşık %40'ını işletti ve diğer İslami yardım kuruluşları ile birlikte 2005 yılına gelindiğinde Gazze'de aylık maddi destekle 120.000 kişiyi destekliyordu. Bu kurumların ayrıcalığı, Filistin bölgelerinin yönetimi konusunda FKÖ tarafından karşılanamayan iş ve geniş sosyal hizmet talebine karşılık vermesi ve genellikle yolsuzlukla ilişkilendirilen FKÖ tarafından boşaltılmış bir alanı doldurmasıdır. 2005 yılına kadar, küresel yardım katkılarına dayanan Hamas'ın bütçesinin çoğu, muhtaçlara konut, yiyecek ve su temininden maddi yardım, tıbbi destek, eğitim geliştirme ve dini eğitim gibi daha genel işlevleri kapsamak üzere çalışma masraflarını karşılama amacı taşıyordu. Belirli bir muhasebe esnekliği, bu fonların hem hayır işlerini hem de askeri operasyonları kapsamasına izin verdi ve dönemsel olarak birinden diğerine aktarılmasına izin verdi.[88][89][90][91][92][93]

Sosyal hizmetler, Filistin bağlamında, işgale karşı militan bir muhalefetin filizlenmesi için zemin sağlayacağı şeklinde anlaşılmıştır. Bu açıdan Hamas, herhangi bir sosyal yardım ağı olmayan rakip Filistin İslami Cihad Örgütü'nden farklıdır. 2007 yılında, iddialara göre İran'dan gelen finansmanla Hamas, 100.000 işçiye aylık 100 dolar, denizcilik konusunda İsrail'in kısıtlamaları nedeniyle işsiz kalan 3.000 balıkçıya benzer bir miktar ve mahkumlar ile ailelerine toplamda 45 milyon dolarlık hibe tahsis etmiştir.[94][95][96][97]

2007'ye kadar sosyal hizmet faaliyetleri Batı Şeria'ya da uzanıyordu, ancak FKÖ'nün müdahalesinin ardından şu anda yalnızca Gazze Şeridi'nde devam ediyor. 2013 Mısır darbesi, Müslüman Kardeşler hükümetini devirdikten sonra, Hamas kendisini mali bir sıkıntı içinde buldu ve o zamandan beri Gazze Şeridi'ndeki kamu çalışmaları altyapısı sorumluluğunu Filistin Ulusal Yönetimi'ne geri vermeye çalıştı, ancak başarılı olamadı.[98][99]

Askeri kolu

değiştir
Ana madde: İzzeddin el-Kassam Tugayları

Medya kolu

değiştir

El-Aksa TV

değiştir
Ana madde: El-Aksa TV

El-Aksa TV, Hamas tarafından kurulan bir televizyon kanalıdır. Kanal, Filistin yasama seçimlerinden üç hafta önce, 9 Ocak 2006'da Gazze Şeridi'nde yayın yapmaya başladı. Kanal, programları arasında antisemitik mesajlar içeren bazı çocuk programlarını da içerdiği kaydedilmiştir. Hamas, televizyon istasyonunun "genellikle İsmail Haniyeh tarafından yönetilen Filistin hükümetinin veya Hamas hareketinin görüşlerini yansıtmayan bağımsız bir medya kurumu" olduğunu ve Hamas'ın antisemitik görüşlere sahip olmadığını belirtti. Programlar, çocuk şovlarını, haberleri ve dini ilhamlı eğlence içeriklerinden oluşur. İftira ve İnkârla Mücadele Birliği'ne göre, kanal "terör faaliyetlerini" teşvik eder ve Yahudilere ve İsraillilere karşı nefret içerikli içerikler üretir. El-Aksa TV, Fathi Ahmad Hammad tarafından yönetilmektedir; Hammad aynı zamanda Hamas'ın radyo istasyonu Voice of al-Aqsa'yı ve iki haftada bir yayınlanan gazetesi The Message'i üreten Hamas'a ait bir şirket olan al-Ribat Communications and Artistic Productions'ın başkanıdır.[100][101][102][102][103][104][105][106]

Al-Fateh magazin

değiştir

Al-Fateh ("fetheden" anlamına gelir), Hamas'ın çocuklar için yayımlanan dergisidir. Haftada iki kez Londra'da basılır ve çevrimiçi bir web sitesinde de yayınlanır. Dergi Eylül 2002'de yayımlanmaya başladı ve 108. sayısı Eylül 2007'nin ortalarında yayınlandı. Dergi, hikâyeler, şiirler, bilmeceler ve bulmacalar içerir.[107]

İftira ve İnkârla Mücadele Birliği'ne göre, al-Fateh şiddeti ve antisemitizmi teşvik ediyor. İftira ve İnkârla Mücadele Birliği'ne göre dergi, intihar saldırılarını öven ve teşvik eden içerikler içeriyor ve İsrailli polisler tarafından gözaltına alınan, yaralanan veya öldürülen çocukların fotoğraflarını, İsraillilere taş atan veya sapan kullanan çocukların resimlerini, otomatik silahlar ve molotofkokteylleri tutan çocukların görüntülerini içeriyor."[108]

Hamas ile ilişkilendirilen şiddet ve silahlı olaylar

değiştir

Hamas, hedefleri için hem siyasi faaliyetlerde hem de silahlı eylemlerde bulunmayı vadetmiştir. 2006 Filistin parlamento seçimlerinin kampanyasına siyasi parti olarak katılırken, Hamas seçim manifestosunda "işgali sona erdirmek için silahlı eylemleri kullanmaya hazır olduğunu" belirtmiştir.[109]

2000 yılından 2004 yılına kadar, İsrail Dışişleri Bakanlığı'na göre Hamas, 425 saldırıda 400 İsrailliyi öldürmenin yanı sıra 2.000'den fazla sivil vatandaşı yaralamıştır. 2001'den 2008'in Mayıs ayına kadar Hamas, İsrail'e 3.000'den fazla Kassam füzesi fırlatmayı denemiş ve 2.500 havan saldırısında bulunmuştur.[110]

Sivillere yönelik saldırılar

değiştir
 
1996'da 26 kişinin öldüğü Yafa Yolu otobüs bombalamalarının ardından çekilen bir görüntü

Hamas'ın en ölümcül intihar saldırısı, 27 Mart 2002'de Netanya'daki bir oteli hedef alan 30 kişi öldüğü ve 140 kişinin yaralandığı saldırıdır. Saldırı, Yahudi Pesah bayramının ilk gecesi olan Seder'de gerçekleştiği için Pesah katliamı olarak da adlandırılmıştır.

Hamas, İsrail'e karşı asimetrik savaşının meşru bir yönü olarak intihar saldırılarını savunmuştur. 2003 yılında Stephen Atkins'e göre, Hamas, barış görüşmelerinin başarısızlığının ve İsrail'in Hamas liderliğinin üst kademesi üyelerini hedef alan saldırılarının ardından intihar saldırılarına İsrail'de yeniden başlamıştır, ancak bu saldırılar uluslararası hukuk çerçevesinde insanlık suçu olarak kabul edilmektedir.[111][112] 2002 yılında İnsan Hakları İzleme Örgütü tarafından yayınlanan bir raporda, Hamas liderlerinin, Kassam Tugayları tarafından işlenen "savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar" için "sorumlu tutulmaları gerektiği" belirtilmiştir.[113][114][115]

Mayıs 2006'da İsrail, yetkililere göre onlarca intihar saldırısı ve diğer İsraillilere yönelik saldırılardan sorumlu olduğu iddia edilen üst düzey bir Hamas yetkilisi olan İbrahim Hamed'i tutukladı. Hamed'in bu suçlamalarla ilgili davası henüz sonuçlanmadı. 2008 yılında Hamas patlayıcılar mühendisi Shihab al-Natsheh, Dimona'da ölümcül bir intihar saldırısı düzenledi.[116][117][118][119]

2002 yılından bu yana, el-Kassam Tugayları'nın paramiliter askerleri ve diğer gruplar, Sderot gibi Negev'deki İsrail kasabalarına ev yapımı Kassam roketleri kullanarak saldırdılar. 2007 yılında el-Kassam Tugayları'nın, 2000 ve 2009 yılları arasında on beş kişiyi öldüren roket ve havan saldırılarının %22'sini gerçekleştirdiği tahmin ediliyordu. 2008 yılında Kassam-2 roketinin geliştirilmesi, Filistin paramiliter gruplarının Gazze'den Ashkelon gibi İsrail şehirlerine ulaşmasını sağladı.[120][121][122]

2008 yılında Hamas lideri Halid Meşal, Hamas'ın İSK'nin Filistinli sivillerin ölümüne neden olmasını durdurması durumunda sadece askeri hedeflere saldıracaklarını teklif etti. 19 Haziran 2008 ateşkesinin ardından el-Kassam Tugayları roket saldırılarını sona erdirdi ve İsrail'e karşı düzensiz roket ve havan saldırılarına devam eden Gazze'deki Fetih militanlarını tutukladı. Ancak el-Kassam Tugayları, 4 Kasım'da İsrail'in Gazze'ye düzenlediği operasyondan sonra saldırılara tekrar başladı.[123][124][125]

15 Haziran 2014'te İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, Hamas'ı birisi Amerikan vatandaşı olmak üzere üç İsrailli gencin kaçırılmasında rol oynamakla suçladı ve "Bu ciddi sonuçları olacak" dedi. 20 Temmuz 2014'te, Koruyucu Kenar Harekâtı'nın yapıldığı sürece, Netanyahu CNN'e verdiği bir röportajda Hamas'ı "soykırımcı teröristler" olarak tanımladı.[126][127]

5 Ağustos 2014'te İsrail, İsrail güvenlik güçlerinin Hussam Kawasme'yi Shuafat'ta cinayetlerle bağlantılı olarak tutuklandığını açıkladı. Sorgu sırasında Kawasme, saldırının kilit ismi olduğunu ve Hamas'tan finansmanı sağladığını itiraf etti. Yetkililer, cinayetlerle bağlantılı olarak tutuklanan ek kişilerin hala tutulduğunu, ancak isimlerinin açıklanmadığını belirtti.[128][129][130]

 
2023 Re'im müzik festivali katliamında 364 kişi öldürüldü çok sayıda kişi yaralandı veya rehin alındı.

20 Ağustos'ta, Türkiye'de sürgünde bulunan Hamas liderlerinden Saleh al-Arouri, üç İsrailli gencin kaçırılmasının sorumluluğunu üstlendi. İstanbul'da Uluslararası Müslüman Alimler Derneği konferansında Khaled Mashal adına bir konuşma yapıldı. Konuşmada şunlar söylendi: "Amacımız Batı Şeria ve Kudüs'te bir intifada başlatmaktı, aynı zamanda 1948 sınırları içinde de... El-Kassam Tugayları'ndaki kardeşleriniz, bu operasyonu açlık grevi yapan hapsedilmiş kardeşlerini desteklemek için gerçekleştirdi... Mücahitler, bu yerleşimcileri takas anlaşması yapmak amacıyla yakaladılar."[131][132] Hamas'ın siyasi lideri Khaled Mashal, Hamas üyelerinin sorumlu olduğunu kabul etti, önceden hiçbir bilgisi olmadığını ve liderliğin ayrıntılara dair bildiklerinin İsrailli raporları okuyarak geldiğini belirtti. 2004'ten bu yana Hamas'ın sürgündeki siyasi kanadını yöneten Meshaal, Hamas'ın "askeri konulardaki ayrıntılarında" yer almadığını, ancak cinayetleri "işgal altındaki" topraklardaki İsraillilere karşı yasal bir eylem olarak meşrulaştırdığını söyledi.[133][134]

7 Ekim 2023'te Hamas'ın İsrail'e saldırısı sırasında Hamas evlere sızdı, İsrailli sivilleri topluca vurdu ve çok sayıda sivil ve askeri Gazze'ye rehin aldı.[135][136] İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre sivillerin kasıtlı olarak hedef alınması, ayrım gözetmeyen saldırılar ve sivillerin rehin alınması uluslararası insancıl hukuka göre savaş suçu anlamına geliyor.[137] 7 Ekim 2023'te İsrail'e yönelik saldırısı sırasında Re'im müzik festivalinde 364 kişiyi katletti, diğerlerini ise taciz etti. Aynı saldırı sırasında Hamas'ın Kfar Aza kibbutz halkını katlettiği de bildirildi. Be'eri kibbutz sakinlerinin yaklaşık yüzde 10'u öldürüldü Hamas militanları, Nir Oz kibutz yakınında düzenlenen Psyduck festivaline saldırarak partiye giden 17 İsrailliyi öldürdü.[138] Video görüntüleri, kibutz saldırıları sırasında çocukların kasıtlı olarak öldürüldüğünü ve ayrıca bahçe çapası kullanarak yaşayan bir kişinin kafasını kesme girişimini gösteriyor. Kurbanların cesetlerini inceleyen adli tıp ekipleri, birçok cesette tecavüzün yanı sıra işkence izleri de bulunduğunu söyledi.[139][140] Hamas militanları tarafından gerçekleştirilen toplu tecavüz eylemlerine ilişkin tanıkların ifadeleri polis tarafından toplandı.

İsrail'e roketli saldırılar

değiştir

Hamas ve diğer Filistin silahlı grupları, 2001'den bu yana İsrail'e binlerce roket fırlattı ve bu saldırılarda yüzlerce sivil öldü, birçok kişi yaralandı ve yaklaşık 800.000 İsrailli sivilin yaşadığı ve çalıştığı bölgelere sürekli bir tehdit oluşturdu. Hamas yetkilileri, roketlerin sadece askeri hedeflere yönelik olduğunu, sivil kayıpların silahların kötü kalitesinin "kazara sonucu" olduğunu söyledi. İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre, Hamas liderlerinin açıklamaları, roket saldırılarının amacının gerçekten de sivilleri ve sivil objeleri vurmak olduğunu göstermektedir. Ocak 2009'dan itibaren, Kurşun Dökme Operasyonu'nun ardından Hamas, İsrail'e roket saldırıları düzenlemeyi büyük ölçüde durdurdu ve en az iki kez roket fırlatan diğer grup üyelerini tutukladı, Parti "istediğinde yasayı uygulama yeteneğine sahip olduğunu gösterdi". Şubat 2010'da Hamas, Gazze savaşı sırasında Filistin roket saldırıları nedeniyle İsrailli sivillerin başına gelebilecek herhangi bir zarardan üzüntü duyduğunu belirten bir açıklama yayınladı. Roket saldırılarının İsrail askeri hedeflerini hedeflediğini, ancak hassasiyet eksikliği nedeniyle bazen sivil bölgelere isabet ettiğini savundu. İsrail ise Hamas'ın medyada sivilleri hedef almayı ve öldürmeyi sürekli olarak övdüğünü iddia etti.[141][142]

2014 çatışmasıyla ilgili bir rapora göre, "başlangıcından bu yana Hamas'ın İsrail'e ateşlediği 2,500-3,000 roket ve mermiden neredeyse tümü kasabalara yönlendirilmiş gibi görünüyor." Bu saldırılara bir örnek olarak "Gazze sınırına yakın bir kibbutz kolektif çiftliğine" yapılan bir saldırı verilebilir, bu saldırıda bir İsrailli çocuk öldü. Eski İsrail Albayı Jonathan D. Halevi, "Hamas'ın Dimona'daki nükleer reaktör, Hayfa'daki kimya tesisleri ve Ben-Gurion Havalimanı gibi stratejik hedeflere uzun menzilli roketlerle nişan alma konusunda gurur duyduğunu" belirtti ve bu tür saldırıların "başarılı olsaydı binlerce" İsrailli kurbanı "yol açabileceğini" ifade etti.[143][144]

Temmuz 2008'de o dönemki başkan adayı Barack Obama şunları söyledi: "Eğer biri evime, gece iki kızımın uyuduğu eve roketler gönderiyorsa, bunu durdurmak için elimden gelen her şeyi yaparım ve İsraillilerden aynı şeyi yapmalarını beklerim." 28 Aralık 2008'de Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice yaptığı açıklamada: "Amerika Birleşik Devletleri, İsrail'e yönelik tekrarlanan roket ve havan saldırılarını kesin bir dille kınamaktadır." 2 Mart 2009'da Dışişleri Bakanı Hillary Clinton saldırıları kınadı.[145][146][147]

7 Ekim 2023 tarihinde Hamas, Gazze Şeridi'nden kaynaklanan füze saldırılarının sorumluluğunu üstlendi.[148]

Terör örgütü olarak tanınması

değiştir

Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği'ndeki ülkeler ve bazı uluslararası topluluk tarafından terör örgütü olarak kabul edilmektedir.[149][150] Kanada,[151] Avrupa Birliği,[152] İsrail,[153] Japonya[154] ve Amerika Birleşik Devletleri'nde[155] terör örgütleri listesine alınmıştır. Örgütün askeri kanadı, İzzeddin el Kassam Tugayları, Avustralya[156] ve Birleşik Krallık'ta[157] terör örgütleri listesinde yer almaktadır. Hamas, 1993 ve 2005 yılları arasında İsrailli sivillere ve askerlere yönelik intihar saldırılarında bulunmuştur.[kaynak belirtilmeli]

Eylemler

değiştir

Hamas tarafından gerçekleştirilen eylemlerin bazıları şunlardır:

  • 6 Temmuz 1989 Kiryat Ye'arim yakınlarında meydana gelen bir intihar saldırı sonucunda 22 kişi öldü.
  • 6 Nisan 1994 tarihinde Afula'da (İsrail) bir otobüste meydana gelen intihar saldırı sonucunda 8 kişi öldü.[158]
  • 13 Nisan 1994 tarihinde Hadera'da bir otobüs durağında meydana gelen intihar saldırısının sonucunda 5 kişi öldü.
  • 19 Ekim 1994 tarihinde Tel Aviv'de meydana gelen bir intihar saldırısı sonucunda 22 kişi öldü.
  • 11 Kasım 1994 tarihinde Netzarim'de meydana gelen bir intihar saldırı sonucunda 3 kişi öldü.
  • 4 Eylül 1997 tarihinde Hamas militanlarınca gerçekleştirilen Kudüs'teki Ben Yehuda Caddesi'nde meydana gelen intihar saldırısı sonucunda 8 kişi öldü. Ölen üç kişi Hamas militanıydı.
  • 1 Haziran 2001 tarihinde Tel Aviv Dolphinarium'un kapısında meydana gelen intihar saldırısında yaşları 14 ile 21 arasında değişen 21 kişi öldü ve 120'den fazla insan yaralandı.[159]
  • 9 Ağustos 2001 tarihinde Kudüs'teki Sbarro adlı restoranda meydana gelen intihar saldırısı sonucunda 7'si çocuk 15 kişi öldü ve 130 kişi yaralandı.
  • 2 Aralık 2001 tarihinde Kudüs ve Hayfa’da meydana gelen dört patlamada 26 kişi öldü, 220 kişi yaralandı. Saldırıları Hamas üstlendi.[160]
  • 9 Mart 2002 tarihinde Kudüs'te bir kafeteryada düzenlenen intihar saldırısının sonucunda 11 kişi öldü ve 54 kişi yaralandı.[161]
  • 31 Temmuz 2002 tarihinde İbrani Üniversitesi'nde meydana gelen intihar saldırısının sonucunda çoğu ABD vatandaşı 9 kişi öldü ve 100'e yakın kişi yaralandı.[162]
  • 5 Mart 2003 tarihinde Hayfa'da düzenlenen bir intihar saldırısı 7 İsraillinin ölümü ile sonuçlandı. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
  • 11 Haziran 2003 tarihinde Kudüs'teki bir intihar saldırısında 17 kişi öldü. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
  • 19 Ağustos 2003 tarihinde Kudüs'te bir intihar saldırısında 6'sı çocuk 23 kişi öldü. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
  • 9 Eylül 2003 tarihinde Kudüs Hillel Café'de gerçekleşen intihar saldırısı sonucunda 7 kişi öldü ve 70 kişi yaralandı.[163]
  • 4 Ekim 2003 tarihinde Hayfa'daki bir restoranda meydana gelen intihar saldırısı sonucunda 21 kişi öldü. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
  • 4 Mart 2004 tarihinde Aşdod Liman'ında gerçekleşen iki intihar saldırısının sonucunda 10 kişi öldü ve 10 kişi yaralandı.
  • 31 Ağustos 2004 tarihinde Beerşeba'daki iki intihar saldırısı sonucunda 16 İsrailli öldü. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
  • 27 Aralık 2008 tarihinde İsrail'in operasyonlarının ardından Hamas'ın gerçekleştirdiği roket saldırıları sonucunda 4 İsrailli öldü.[164]
  • 7 Ekim 2023 tarihinde İsrail genelinde yaptığı binlerce roket saldırısı sonucunda içinde sivil halkın da bulunduğu 425 İsrailli öldü.[kaynak belirtilmeli]

İkonoklazm:

  • 2007 yılında Hamas örgütü Gazze'deki tek heykel olan "Meçhul Asker Anıtı"nı, heykelin dinen yasak olduğu gerekçesiyle yıktı.[165]

Amaçları

değiştir

Örgütün kuruluş amacı 1948 öncesi İsrail'in işgal ettiği Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ni kapsayan topraklarda yeniden Filistin İslam devletini kurmak. ABD Dışişleri Bakanlığı'na göre örgüt yurt dışında yaşayan Filistinliler, İran hükûmeti ve Arap ülkelerinden gelen yardımlarla finanse edilmektedir.[166]

6 Mayıs 2005 tarihinde yapılan Filistin genel seçimlerinde El Fetih oyların yüzde 56'sını, Hamas ise yüzde 33'ünü aldı. Fetih 84 yerden 45'ini kazandı. Hamas 23 yerde seçimi kazandı. Bunlar arasında üç büyük şehir de vardı: Kalkilya, Refah ve Beyt Lahiya. 15 yerde bağımsızlar ya da diğer gruplar kazandı. Avrupalı gözlemcilerin 'adil ve demokratik' olarak nitelendirdiği seçimde 400 bin Filistinli oy kullandı. Katılım Gazze'de yüzde 80 Batı Şeria'da yüzde 70 oranında oldu. Hristiyanların kalesi olan Beytüllahim'de 15 sandalyeli yerel meclisin Müslümanlara ayrılan 7 sandalyesinin 5'ini Hamas kazandı. 16 Aralık 2005'te yapılan Batı Şeria'daki yerel seçimlerde de Hamas önemli başarı elde etti. Dört büyük kentteki belediye seçiminin üçünü (Nablus, Cenin ve El Bireh'i) Hamas kazandı. Ramallah'ta ise bağımsızlar koalisyonu seçimi aldı. Toplamda Fetih'in oy oranı Hamas'tan fazla çıktı. Bu seçimde 148 bin seçmenin yüzde 75'i oy kullanmıştı.[167]

Ayrıca bakınız

değiştir

Not listesi

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Dalacoura 2012, ss. 66–67.
  2. ^ Gelvin 2014, s. 226.
  3. ^ Stepanova 2008, s. 113.
  4. ^ Cheema 2008, s. 465.
  5. ^ Litvak 2004, ss. 156–57.
  6. ^ Klein, Menachem (2007). "Hamas in Power". Middle East Journal. 61 (3): 442-459. doi:10.3751/61.3.13. ISSN 0026-3141. JSTOR 4330419. 
  7. ^ May, Tiffany (8 Ekim 2023). "A Quick Look at Hamas". The New York Times. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. 
  8. ^ Maqdsi, Muhammad. "Charter of the Islamic Resistance Movement (Hamas) of Palestine" (PDF). Palestine Studies. University of California Press. 27 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  9. ^ Dunning 2016, s. 270.
  10. ^ Ibrahim Natil (September 2012). "Hamas: between Militarism and Governance". doi:10.2307/j.ctt183pbzt.15. 1 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Ido Levy (2 Ocak 2024). "How Hamas Built an Army | The Washington Institute". www.washingtoninstitute.org. 4 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  12. ^ Mišʿal, Šāʾûl; Sela, Avraham; Selaʿ, Avrāhām (2006). The Palestinian Hamas: vision, violence, and coexistence ; [with a new introduction]. New York: Columbia Univ. Press. ISBN 9780231116756. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023. 
  13. ^ Matos Ferreira, Dina (27 Ekim 2023). "Terroristas como atores da guerra: um guia para as perceções". CNN Portugal. In Clausewitz's classic elaboration, validated over more than two centuries, all the ingredients are present: war in the service of political objectives, passion (Islamic imperialism), reason (adequacy of means to ends, without any limitation in the terrorist case) , and the opportunity (expanded to new allies and a new context of global public opinion)...it is about redefining the map, of the old Islamic imperialist ideal, of the implementation of Sharia, Islamic law, as civil law in new territories and also in the West.  - translated to English from Portuguese.
  14. ^ Hofnung, Tamar (30 Ocak 2024). "Hamas Isn't the First to Use Anticolonialism to Mask Authoritarianism". Time Magazine. 
  15. ^ a b Honig-Parnass, Tikva; Haddad, Toufic (2007). "10: Expanding Regionally, Resisting Locally". Between the Lines. Haymarket Books. s. 297. ISBN 978-1931859-44-8. 
  16. ^ "Pakistan, Afghanistan show support to Palestine, calls for "cessation of hostilities"". The Economic Times. 7 Ekim 2023. 7 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  17. ^ "الجزائر تدين الاعتداءات الإسرائيلية على قطاع غزة" (Arapça). قناة الغد. 7 Ekim 2023. 7 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  18. ^ "Adviser to Iran's Khamenei expresses support for Palestinian attacks: Report". Al Arabiya. AFP. 7 Ekim 2023. 7 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023 – al-Aribaya vasıtasıyla. 
  19. ^ a b Ehl, David (15 Mayıs 2021). "What is Hamas and who supports it?". Deutsche Welle. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  20. ^ "Experts Weigh in on Regional Impact of Syria-Hamas Rapprochement". VOA News. 20 Ekim 2022. 9 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  21. ^ a b Gidda, Mirren (25 Temmuz 2014). "Hamad Still Has Some Friends Left". Time. 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  22. ^ Eke, Steven (3 Mart 2006). "Moscow risks anger over Hamas visit". BBC News. 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2010. 
  23. ^ "Evidence shows Hamas militants likely used some North Korean weapons in attack on Israel". Associated Press. 19 Ekim 2023. 19 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2023. 
  24. ^ "Hamas, PLO slam 'blatant US interference' in Venezuela affairs". Middle East Monitor. 25 Ocak 2019. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2023. 
  25. ^ "Al-Qassam fighters engage IOF on seven fronts outside Gaza: Statement". Al Mayadeen English. 8 Ekim 2023. 8 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  26. ^ [: "Yemen's Houthis 'declare war' on Israel and vow to ramp up attacks as conflict spirals: Statement"] |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Daily Express. 31 Ekim 2023. |arşiv-url= kullanmak için |arşiv-tarihi= gerekiyor (yardım) tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  27. ^ "Beware Iran's 'Axis of Resistance' | People's Mojahedin Organization of Iran (PMOI/MEK)". 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020. 
  28. ^ "Entirety of Hamas to be listed as a terrorist organisation". ABC News. 17 Şubat 2022. 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  29. ^ "Currently listed entities". 21 Aralık 2018. 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  30. ^ "EU court upholds Hamas terror listing". The Guardian. 26 Temmuz 2017. 26 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  31. ^ Fighting terrorism 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  32. ^ "National Police Agency" (PDF). 28 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2022. 
  33. ^ "Japan's Foreign Policy in Major Diplomatic Fields" (PDF). 14 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  34. ^ "OAS – Organization of American States: Democracy for peace, security, and development". August 2009. 14 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  35. ^ "Paraguay adds Hamas, Hezbollah to terrorism list". 20 Ağustos 2019. 20 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  36. ^ "Proscribed terrorist groups or organisations". GOV.UK. 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  37. ^ "Foreign Terrorist Organizations". 1 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  38. ^ "Hamas sweeps to election victory" 26 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC News
  39. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  40. ^ Davis 2016, ss. 67–69.
  41. ^ Charrett 2020, ss. 129–37.
  42. ^ Mukhimer 2012, ss. vii, 58.
  43. ^ "Afghanistan in Palestine" 15 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Zvi Bar'el, Haaretz, July 26, 2005
  44. ^ "How powerful is Hamas?". The Economist. ISSN 0013-0613. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2023. In 2006, a year after Israel withdrew from Gaza, Hamas won a majority of seats in a Palestinian election and later formed a new unity government with Fatah, its nationalist rival. In June 2007, after a brief civil war, it assumed sole control of Gaza, leaving Fatah to run the Palestinian Authority (pa) in the West Bank. In response Israel and Egypt imposed a suffocating blockade on the coastal strip in 2007, strangling its economy and in effect confining its people in an open-air prison. There have been no elections since. Hamas has run Gaza as an oppressive one-party state, leaving some Palestinians there disenchanted with its leadership. Nevertheless, Palestinians widely consider it to be more competent than the ailing, corrupt pa. 
  45. ^ "Gaza Strip: Freedom in the World 2020 Country Report". Freedom House. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2023. Since 2007, Gaza has functioned as a de facto one-party state under Hamas rule 
  46. ^ Burton, Guy (2012). "Hamas and its Vision of Development". Third World Quarterly. 33 (3): 525-540. ISSN 0143-6597. 23 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2023. The joint Hamas-Fatah government did not last long. Within months the two sides were fighting again, eventually leading to a political split of the occupied territory, with Fatah controlling the West Bank and Hamas establishing a virtual one-party state in Gaza 
  47. ^ Krauss, Joseph (15 Haziran 2021). "Poll finds dramatic rise in Palestinian support for Hamas". AP News (İngilizce). 6 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023. 
  48. ^ Erlanger, Steven (9 Ekim 2023). "Attack Ends Israel's Hope That Hamas Might Come to Embrace Stability". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 10 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  49. ^ Dupret, Baudouin; Lynch, Michael; Berard, Tim (2015). Law at Work: Studies in Legal Ethnomethods. Oxford University Press. s. 279. ISBN 9780190210243. [It has been alleged that] Hamas cynically abuses its own civilian population and their suffering for propaganda purposes. 
  50. ^ i24NEWS (8 Ekim 2023). "Hamas plans to use Israeli civilian hostages as human shields". I24news (İngilizce). 8 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023. 
  51. ^ Debre, Isabel (8 Ekim 2023). "Israeli hostage crisis in Hamas-ruled Gaza becomes a political trap for Netanyahu". AP News. 14 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023. 
  52. ^ Gold, Hadas; Murphy, Paul P.; Salma, Abeer; Dahman, Ibrahim; Khadder, Kareem; Mezzofiore, Gianluca; Goodwin, Allegra (8 Ekim 2023). "Hamas captures hostages as Israelis share photos of those missing". CNN. 14 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023. 
  53. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :122 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  54. ^ Nakhoul, Samia; Saul, Jonathan (8 Ekim 2023). "How Israel was duped as Hamas planned devastating assault" (İngilizce). Reuters. 9 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023. 
  55. ^ Staff, ToI; Agencies. "European Parliament calls for Hamas to be 'eliminated,' urges release of hostages". www.timesofisrael.com (İngilizce). 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  56. ^ "MEPs condemn Hamas attack on Israel and call for a humanitarian pause | News | European Parliament". www.europarl.europa.eu (İngilizce). 19 Ekim 2023. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  57. ^ Bose, Nandita; Jackson, Katharine (16 Ekim 2023). "Biden says Hamas must be eliminated, US officials warn of escalation". Reuters (İngilizce). 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023. 
  58. ^ Nakhoul, Samia; Saul, Jonathan (8 Ekim 2023). "How Israel was duped as Hamas planned devastating assault". Reuters. 9 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023. 
  59. ^ Sewell, Abby (31 Temmuz 2024). "Hamas leader Ismail Haniyeh is killed in Iran by an alleged Israeli strike, threatening escalation" (İngilizce). Associated Press. 31 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  60. ^ "Hamas chief Ismail Haniyeh killed in Iran, Hamas says". Reuters. 31 Temmuz 2024. 
  61. ^ "Britannica - Hamas". 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009. 
  62. ^ Levitt 2006, ss. 10–11.
  63. ^ Andrew Carey and Joe Sterling (6 Mayıs 2017). "Ismail Haniya elected new Hamas leader". CNN. 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023. 
  64. ^ Levitt 2006, ss. 11–12.
  65. ^ Roy 2013, s. 30.
  66. ^ Davis 2016, ss. 44–45.
  67. ^ a b Benedetta Berti, Armed Political Organizations: From Conflict to Integration 20 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., JHU Press, 2013 p. 88.
  68. ^ A. Hovdenak, "Hamas in Transition:The Failure of Sanctions", in Michelle Pace, Peter Seeberg (eds.), The European Union's Democratization Agenda in the Mediterranean 20 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Routledge, 2013 pp. 50–79 [64].
  69. ^ Peter Mandaville,Islam and Politics 20 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Routledge, 2014 Rev.ed, p. 282.
  70. ^ Mohammed Ayoob, Will the Middle East Implode?, John Wiley & Sons, 2014 p. 47.
  71. ^ Abu-Amr 1993, s. 8.
  72. ^ Levitt 2006, s. 148.
  73. ^ Roy 1993, s. 21.
  74. ^ a b Vittori 2011, s. 73.
  75. ^ Vittori 2011, s. 72.
  76. ^ Interpal and Development and the Al-Aqsa Charitable Foundation Fund. pp. 146, 154–59.
  77. ^ Levitt 2006, ss. 143–44.
  78. ^ Clarke 2015, s. 97.
  79. ^ Levitt 2006, s. 173.
  80. ^ Gleis & Berti 2012, s. 156.
  81. ^ Lawrence Rubin, Islam in the Balance: Ideational Threats in Arab Politics 20 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Stanford University Press, 2014 p. 104
  82. ^ Levitt 2006, ss. 172–74.
  83. ^ Mark P. Sullivan, 'Latin America: Terrorism Issues' 21 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Congressional Research Service. July 14, 2009. p. 4.
  84. ^ Marsh E. Burfeindt, 'Rapprochement with Iran', in Thomas A. Johnson (ed.), Power, National Security, and Transformational Global Events: Challenges Confronting America, China, and Iran 20 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. CRC Press. 2012. pp. 185–235 [198].
  85. ^ Jalil Roshandel, Alethia H. Cook, The United States and Iran: Policy Challenges and Opportunities 20 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Palgrave Macmillan, 2009. p. 104.
  86. ^ The Jerusalem Post, March 12, 2019, "Netanyahu: Money to Hamas Part of Strategy to Keep Palestinians Divided" 30 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  87. ^ "Palestinian Authority rejects Israeli, U.S. ideas to help Gaza". The Jerusalem Post. 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023. 
  88. ^ Davis 2016, ss. 47ff.
  89. ^ Dunning 2016, s. 136.
  90. ^ Shitrit 2015, s. 71.
  91. ^ Phillips 2011, s. 78.
  92. ^ Phillips 2011, s. 75.
  93. ^ Levitt 2006, ss. 16–23.
  94. ^ Phillips 2011, s. 81.
  95. ^ Levitt 2006, ss. 122–23.
  96. ^ Levitt 2006, ss. 25–26.
  97. ^ Mohsen Saleh, The Palestinian Strategic Report 2006 20 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Al Manhal, 2007 p. 198.
  98. ^ Davis 2016, ss. 48–49.
  99. ^ Davis 2016, s. 48.
  100. ^ Johnson, Alan (15 Mayıs 2008). "Hamas and antisemitism". The Guardian. Londra. 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023. 
  101. ^ "Hamas TV station shut down". 9 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2007. , news24.com, January 22, 2006
  102. ^ a b "Terrorism: Al Aqsa TV". ADL. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  103. ^ "Hamas Launches Television Network". NPR. 27 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2006. 
  104. ^ Hamas Condemns the Holocaust 1 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Guardian May 12, 2008
  105. ^ "Anti-Semitic Hate Speech in the Name of Islam". Spiegel Online International. 16 Mayıs 2008. 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023. 
  106. ^ "Hamas leader killed in air strike". Londra: BBC News. 1 Ocak 2009. 4 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023. 
  107. ^ "Online Terrorists Prey on the Vulnerable". Globalpolitician.com. 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2011. 
  108. ^ "Hamas Magazine for Kids Promotes Martyrdom and Hatred". Anti-Defamation League. 4 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2011. 
  109. ^ Madelene Axelsson (27 Ocak 2006). "Islamistisk politik vinner mark" (İsveççe). Stockholms Fria Tidning. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2006. 
  110. ^ Israel At 'War to the Bitter End,' Strikes Key Hamas Sites 22 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. December 29, 2008, Fox News
  111. ^ United Nations High Commissioner for Refugees. "Refworld | Erased In A Moment: Suicide Bombing Attacks Against Israeli Civilians". UNHCR. 16 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013. 
  112. ^ Saarnivaara, Minn (2008). "Suicide Campaigns as a Strategic Choice: The Case of Hamas". Policing. 2 (4): 423-33. doi:10.1093/police/pan061. ISSN 1752-4512. 
  113. ^ Erased In A Moment: Suicide Bombing Attacks Against Israeli Civilians 4 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. V. Structures and Strategies of the Perpetrator Organizations, Human Rights Watch, October 2002. 1564322807
  114. ^ "Indiscriminate Fire, Palestinian Rocket Attacks on Israel and Israeli Artillery Shelling in the Gaza Strip". Human Rights Watch. 30 Haziran 2007. 24 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
  115. ^ "Civilians under Assault, Hezbollah's Rocket Attacks on Israel in the 2006 War". Human Rights Watch. 28 Ağustos 2007. 24 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
  116. ^ McCarthy, Rory (5 Şubat 2008). "Hamas says it was behind suicide blast in Israel". The Guardian. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2014. 
  117. ^ News Agencies and Haaretz Service (27 Temmuz 2008). "Israeli troops in Hebron kill Hamas man behind Dimona attack". Haaretz. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2014. 
  118. ^ Barak Ravid (17 Mart 2009). "Who are the deadly terrorists Israel refuses to release for Shalit?". Haaretz. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2014. 
  119. ^ "Top Hamas fugitive nabbed". Ynetnews. 23 Mayıs 2006. 16 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  120. ^ "BICOM Fact Sheet 2: Ashkelon - the changing scenario". Britain Israel Communications and Research Centre. 5 Mart 2008. 10 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  121. ^ Anti-Israeli Terrorism in 2007 and its Trends in 2008 (PDF). Intelligence and Terrorism Information Cente. Israel Intelligence Heritage and Commemoration Center. May 2008. ss. 11, 28. 13 Ekim 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010. 
  122. ^ "Victims of Palestinian Violence and Terrorism since September 2000". GxMSDev. 3 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2015. 
  123. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; ITIC isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  124. ^ "Qassam lands in western Negev, no injuries" 6 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ynetnews, November 20, 2008
  125. ^ "Mashaal offers to cease civilian attacks". 9 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016.  March 31, 2008, The Jerusalem Post
  126. ^ "Hamas genocidal terrorists says Netanyahu". Israel News.Net. 5 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2014. 
  127. ^ "Netanyahu blames Hamas for the kidnapping of the three Israeli teens". The Jerusalem Post. 19 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2014. 
  128. ^ "Israel arrests suspected ringleader of cell that killed teens". The Times of Israel. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2015. 
  129. ^ "Kidnap and murder of Israeli teens: Palestinian suspect held, police say". The Times of India. 17 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2015. 
  130. ^ "Palestinian suspect held over kidnap murders of 3 Israelis". The Rakyat Post. 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2015. 
  131. ^ "MEMRI: Hamas Leadership Acknowledges Responsibility for Kidnapping Three Israeli Teens". MEMRI. 24 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014. 
  132. ^ Jack Khoury, Hamas claims responsibility for three Israeli teens' kidnapping and murder,' 10 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haaretz August 21, 2014.
  133. ^ Isikoff, Michael (25 Ağustos 2014). "In personal plea, top Hamas leader calls on Obama to stop 'holocaust' in Gaza". Yahoo! News. 29 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014. 
  134. ^ 'Mashal: Hamas was behind murder of three Israeli teens,' 16 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ynet August 22, 2014.
  135. ^ "Israeli hostage crisis in Hamas-ruled Gaza becomes a political trap for Netanyahu". AP News (İngilizce). 8 Ekim 2023. 8 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2024. 
  136. ^ Goodwin, Hadas Gold,Paul P. Murphy,Abeer Salman,Ibrahim Dahman,Kareem Khadder,Gianluca Mezzofiore,Allegra (7 Ekim 2023). "Hamas captures hostages as Israelis share photos of those missing". CNN (İngilizce). 14 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2024. 
  137. ^ "Israel/Palestine: Devastating Civilian Toll as Parties Flout Legal Obligations | Human Rights Watch" (İngilizce). 9 Ekim 2023. 9 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2024. 
  138. ^ "לא רק ברעים: המסיבה הנוספת בדרום שמשתתפיה טרם שבו הביתה". www.maariv.co.il (İbranice). 10 Ekim 2023. 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2024. 
  139. ^ "Israel investigates an elusive, horrific enemy: Rape as a weapon of war". Washington Post (İngilizce). 25 Kasım 2023. 28 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2024. 
  140. ^ Glazer, Hilo (30 Kasım 2023). "The scope of Hamas' campaign of rape against Israeli women is revealed, testimony after testimony". Haaretz (İngilizce). 7 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2024. 
  141. ^ Al-Mughrabi, Nidal (5 Şubat 2010). "Hamas "regrets" civilian deaths, Israel unmoved". Reuters. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  142. ^ HRW report 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. April 11, 2010
  143. ^ Halevi, Jonathan D. (4 Ağustos 2014). "The Hamas Threat to the West Is No Different from ISIS". Jerusalem Center for Public Affairs. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2014. 
  144. ^ Baker, Luke (24 Ağustos 2014). "Israel says it found Hamas training manual in Gaza". Reuters. 24 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2014. 
  145. ^ Clinton calls for 'durable' Gaza truce, condemns rockets 30 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., AFP March 2, 2009
  146. ^ Steven Lee Myers and Helene Cooper, Obama Defers to Bush, for Now, on Gaza Crisis 15 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., New York Times December 28, 2009
  147. ^ U.S. Condemns Hamas in Midst of Israeli Strikes 25 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Fox News December 28, 2008
  148. ^ "'We are at war': Palestinian militants launch new military operation, Israel strikes targets in Gaza". ABC News. 7 Ekim 2023. 9 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023. 
  149. ^ "Hamas declared a terrorist organisation by the European Court of Justice" (PDF). United States Department of State. Nisan 2006. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Haziran 2019. 
  150. ^ "Hamas declared a terrorist organisation by the European Court of Justice". Independent. 26 Temmuz 2014. 27 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2019. 
  151. ^ (İngilizce) Kamu Güvenliği Kanada 26 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  152. ^ (İngilizce) Avrupa Birliği Konseyi 5 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  153. ^ (İngilizce) İsrail Dışişleri Bakanlığı 14 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  154. ^ (İngilizce) Japonya Dışişleri Bakanlığı 23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  155. ^ (İngilizce) ABD Dışişleri Bakanlığı 10 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  156. ^ (İngilizce) Avustralya hükümeti 4 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  157. ^ (İngilizce) Birleşik Krallık hükümeti 14 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  158. ^ Erased in a Moment: Suicide Bombing Attacks Against Israeli Civilians
  159. ^ "The Palestinian Authority-Hamas Collusion - From Operational Cooperation to Propaganda Hoax Ely Karmon". 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012. 
  160. ^ "Kronoloji". 4 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012. 
  161. ^ "Suicide bombing at Cafe Moment in Jerusalem - 9-Mar-2002". 15 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2012. 
  162. ^ Hamas, İbrani Üniversitesi’ne saldırdı: 7 ölü, 86 yaralı
  163. ^ "Hamas'ın gerçekleştirdiği bazı saldırılar". 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012. 
  164. ^ Hamas: The Islamic Resistance Movement
  165. ^ "milliyet.com.tr". 19 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013. 
  166. ^ (İngilizce) ABD Dışişleri Bakanlığı 9 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  167. ^ (İngilizce)"Hamas wins in West Bank local elections", bbcnews.com, 17.12.2005 (Hamas - Bora Bayraktar) 7 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hamas&oldid=34208656" sayfasından alınmıştır