Halkapınar
Halkapınar ya da eski adıyla Zanapa, Konya ilinin bir ilçesidir.
| Halkapınar | |
|---|---|
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Konya |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Enes Talha Ulusoy[1] |
| • Belediye başkanı | Mehmet Vardar (BBP) |
| Rakım | 1190 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 4.354 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 42280 |
| İl alan kodu | 332 |
| İl plaka kodu | 42 |
Tarih
değiştirMÖ 3000 ile MÖ 2000 yılları arasında Anadolu'da kurulan şehir devletlerinden birisi de Ön Hititler tarafından kurulan ve merkezi İlçenin 4 km güneyindeki Aydınkent (İvriz) mahallesinde bulunan Tuvana Krallığı (Tyana Herekleia) şehir devleti olup, bu devlet merkezi Aydınkent (İvriz) olmak üzere MÖ 1200 ile MÖ 742 yılları arasında hüküm sürmüştür.
Bu krallıktan günümüze Aydınkent mahallesinde bulunan Kral Warpalavas'a ait İvriz Kaya Kabartması kalmıştır.
Tuvana Krallığının yıkılmasından sonra Asurluların egemenliğine geçen Halkapınar pek çok savaşa sahne olmuştur.
MÖ 64 yılında bütün Anadolu ile birlikte Romalıların eline geçmiş olan Halkapınar, 395 yılında Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasıyla Doğu Roma İmparatorluğu'nun sınırları içerisinde kalmıştır. Arapların Doğu Roma İmparatoru Herakleios'u yenilgiye ugrattıkları Yermük Muharebesi'nden sonra Adana ve Tarsus'tan Toroslar'a kadar ilerleyen Araplar, Bizans akınlarına mukabil İç Anadolu Bölgesi'ne yapılan akınlar sırasında Bizans'a; Halkapınar'ın bir kısmı ile Ereğli'nin gelirini Beytülmal'a gönderilmesini kabul ettirmiştir. Abbasi Devletinin zayıflamasıyla tekrar tamamen Bizans hakimiyetine geçen Halkapınar civarındaki kaleleri Bizanslıların bir üs olarak kullanmışlardır.
Halkapınar, Malazgirt savaşından 6 yıl sonra (1077) Kutalmışoğlu Süleyman Şah zamanında Anadolu Selçuklu Hanedanının eline geçmiştir. 1276 yılında Karamanoğlu Mehmed Bey'in Konya'yı almasıyla Karamanoğulları Beyliği'nin egemenliğine geçen Halkapınar, 1398 yılında Ereğli ile birlikte Osmanlılar'ın egemenliğine geçmiştir. Daha sonra tekrar Karamanoğulları Beyliği'nin ve Memlüklülerin idaresinde kalan Halkapınar, 1468 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Konya'yı almasıyla tamamen Osmanlı İmparatorluğunun sınırları içerisinde kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğu zamanında bölge askersiz bir saha haline getirilerek, İstanbul'da oturan Darüsseade Ağası tarafından idare edilmiştir.
Türk Kurtuluş Savaşından sonra Halkapınar; Konya ili, Ereğli ilçesine bağlı bir nahiye olarak, 15 Şubat 1954 yılında kurulan belediye teşkilatı ile de bir kasaba olarak örgütlenmiştir.[3] İlçenin Zanapa olan eski ismi 1962 yılında değiştirilerek, bugünkü Halkapınar adını almıştır.
Bölgedeki tarım alanlarının verimli bir kısmı 1985 yılında işletmeye açılan İvriz Barajı suyu alanında kalmıştır. Bu da halkın bir kısmının Mersin ve Ereğli başta olmak üzere büyük şehirlere göçmesine neden olmuştur.
Bir yerleşim yeri olarak ilçe Türkler tarafından fetih olunmadan önce şimdiki Karayusuflu ve Büyükdoğan köyleri arasındaki Bizanslıların kurduğu Anari şehrinde bulunmaktaydı. O dönemde şehrin yerleşim ve yönetim merkezi Anari şehridir. Anari Kralının çok sevdiği, güzel kızı ölünce adına bugünkü ilçede Zengi adında bir mabet inşa ettirilir. Halk ayin günlerinde Zengi mabedinde bulunurlarmıs. Zengi sözü zaman zaman degişime uğrayarak Zanapa'ya dönüşmüştür. Bölge sık sık istila ve işgallere uğradığından zamanın Zengi mabedi yıkılmış, tekrar yapılmış, daha sonra tekrar yıkılmıştır. Yapılan araştırmalarda bütün bunları ispatlayan bronz bir para bulunmuştur. Paranın bir yüzünde kız resmi, diğer yüzünde ise Zengi ibaresi vardır.
Zanapa adı 1962 yılından sonra Halkapınar olarak değiştirilmiştir.
Halkapınar 1992'de ilçe konumuna gelmiştir.
Coğrafya
değiştirHalkapınar, İç Anadolu Bölgesi'nin güney doğusunda, Konya ilinin de en doğu ucunda ile en uzak ilçelerden biri durumundadır. İlçe orta Toroslar'ın kuzey eteklerinde kurulmuş olup, sınırları içerisinde İvriz Çayı ve Delimahmutlu Deresi geçmektedir. Her iki çay 1985 yılında işletmeye açılan İvriz barajına dökülmektedir. İlçenin rakımı 1100 m civarındadır.
Delimahmutlu Çayı kenarında ya da yakınında 12 köy kuruludur. İvriz çayının çıktığı yerde de Aydınkent (İvriz) mahallesi kuruludur.
İlçe; 37,1 ile 37,6 kuzey enlemi ve 34 ile 34,5 doğu boylamı arasında, yüzölçümü 362 km²'dir. Kuzeyinde Ereğli ilçesi, doğusunda Ulukışla ilçesi, güneyinde İçel ili, batısında ise Ayrancı ile yine Ereğli ilçesi yer almaktadır.
İlçenin güneyinde bulunup, Toros Dağlarının bir parçası olan Bolkar Dağları ile kuzeyindeki Bolkar Dağlarının bir uzantısı olan Güney Dağı arasında bulunan Halkapınar, doğusunda Aydos sırtında bulunan Saybaşı adındaki yüksek bir noktada birleşir. Bu üçgenin içerisindeki vadi içerisinden geçen Delimahmutlu Deresi ilçenin ve 10 mahallesinin sulama suyunu karşılar.
İklim
değiştirYaz aylarında çoğunlukla kurak ve sıcak, kış aylarında ise soğuk geçen iklimi İç Anadolu'nun tipik karasal iklimi ile Akdeniz iklimi arasında bir geçit iklimi şeklinde belirir. Yaz aylarında ortalama hava sıcaklığı +25 °C ilâ +30 °C, kış aylarında ise -5 ilâ +5 °C arasında değişmektedir. İlçenin yağışı, geçit iklimine paralel olarak kış aylarından başlayarak ilkbaharda toplanır. Yağış, kış aylarında kar, diğer aylarda genellikle yağmur şeklindedir. Zaman zaman bahar aylarında görülen dolu yağışı meyve ve sebzeler için oldukça önemli zarara neden olmaktadır. Ayrıca, yaz aylarında Akdeniz üzerinden gelen yağmur yüklü bulutlar ilçede özellikle dik yamaçlarda kurulu köylerde sel afetine neden olabilmektedir. İlçede kışın kuru ve soğuk poyraz, baharda ise ılık ve nemli olan rüzgarlar eser.
Ulaşım
değiştirİlçe karayolu ile 17 km mesafedeki Ereğli ilçesine bağlıdır. Diğer şehirlerle karayolu ulaşımı bu hat üzerinden gerçekleştirilmektedir. Deniz ve Hava yolları yoktur.
İlçeye bağlı 3 km mesafedeki Yayıklı mahallesi ile 6 km mesafedeki Karayusuflu ve bu güzergâh üzerinde bulunan Büyükdoğan mahallesinin yolları asfalttır. Diğer 12 mahallenin yolları stabilizedir.
Ulaşımı bulunmayan köy yoktur. Kışın buzlu ve aşırı karlı havalarda Yassıkaya, Delimahmutlu, Osmanköseli, Kayasaray ve kısmen Eskihisar köylerinin yolları kapanmaktadır.
Nüfus
değiştir| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[4] | 7.101 | 1.847 | 5.254 |
| 2000[5] | 6.255 | 2.021 | 4.234 |
| 2007[6] | 5.356 | 1.487 | 3.869 |
| 2008[7] | 5.559 | 1.779 | 3.780 |
| 2009[8] | 5.253 | 1.658 | 3.595 |
| 2010[9] | 4.827 | 1.549 | 3.278 |
| 2011[10] | 4.831 | 1.589 | 3.242 |
| 2012[11] | 4.930 | 1.768 | 3.162 |
| 2013[12] | 4.739 | 4.739 | veri yok |
| 2014[13] | 4.519 | 4.519 | veri yok |
| 2015[14] | 4.412 | 4.412 | veri yok |
| 2016[14] | 4.302 | 4.302 | veri yok |
| 2017[14] | 4.173 | 4.173 | veri yok |
| 2018[14] | 4.354 | 4.354 | veri yok |
| 2019[14] | 4.066 | 4.066 | veri yok |
| 2020[14] | 3.974 | 3.974 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
değiştirİlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Önemli tarım alanlarının verimli bir kısmı 1985 yılında işletmeye açılan İvriz Barajı baraj alanında kalmıştır. Bu da halkın bir kısmının Mersin ve Ereğli başta olmak üzere büyük şehirlere göçmesine neden olmuştur.
Sanayi
değiştirİlçede herhangi bir sanayi tesisi yoktur. Köy Hizmetleri, Karayolları ve Ereğli Şeker Fabrikası ihtiyaçları olan taş, çakıl, mucur ve kireci ilçede bulunan taşocağından sağlamaktadır.
Tarım
değiştirİlçe halkı geçimini tarım (meyvecilik, sebzecilik) ve hayvancılıkla sağladığından vakitlerinin büyük bir kısmı çalışmakla geçer. Tarım alanlarının parsel büyüklüğü ve topografik yapısı makineli ziraat yapmaya elverişli olmadığından yoğun emek ve çaba sarf etmek gerekmektedir. Mevcut Delimahmutlu ve İvriz Çayları etrafında eskiden beri bahçecilik yapılmaktadır. Sulu tarım, genellikle Dereyüzü diye bilinen doğusu, kuzeyi ve güneyi dağlarla çevrili vadi içerisinde Delimahmutlu Çayı ile bu çayı besleyen yan su kolları etrafında yapılmaktadır.
Yöre halkımızın %95'i geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlamaktadır. Meyve yetiştiriciliğinde üzüm, elma, armut, kiraz, vişne, ceviz, erik, kayısı ve şeftali (Kara dut, mor dut, ahu dudu, muşmula, beş bıyık, alıç) sebze olarak da kuru ve taze fasulye, domates, patates, soğan ve havuç üretilmektedir. Kayasaray ve Eskihisar köylerinde müstakil kapama kiraz bahçelerinde son turfanda kiraz yetiştirilmektedir. Ürünler çevre il ve ilçe pazarlarında satışa arz edilmektedir.
İlçe merkezine İl Özel İdare Müdürlüğünce yaptırılmakta olan 2000 tonluk soğuk hava deposu 2003 yılında kiraya verilmiş ve faaliyete geçmiştir.
Sulama imkânı olmayan 40.000 dekar alanda buğday, arpa, çavdar ve nohut üretimi yapılmaktadır. Kuru tarım yapılan Halkapınar çiftliği ve civarındaki verimli arazilerde sulama imkânı olursa verimin 3-4 kat artması mümkündür.
Çiftçilerde; alet, makine, traktör, ilaç, gübre ve temiz tohumluk kullanımı yaygındır.
Hayvancılık
değiştirBölgenin arazi yapısı küçükbaş mera hayvancılığına uygun olmasına rağmen hayvan mevcudunda sürekli düşme olmuştur. Büyükbaş kültür ırkı süt sığırcılığı gelişerek limite ulaşmıştır. 3.790 baş olan büyükbaş hayvanın 2.115 civarındaki sağmal Holştein ırkıdır. İlçemizde üreticilerin ürettikleri sütleri Ereğli'de bulunan süt işleme tesislerine vererek değerlendirmektedir. 2006 yılında üreticiler tarafından yaklaşık 4.000 ton süt Ereğli'de bulunan işletmelere işlenmek üzere verilmiştir.
Ayrıca 6.700 civarında Akkaraman koyun, 2.100 civarında kıl keçisi mevcuttur. İlçenin geniş mera ve yaylaları 70.000 civarında küçükbaş hayvanı besleyecek kapasitededir.
2006 yılında Osmanköseli, Delimahmutlu, Dedeli ve Yassıkaya köyleri faaliyet alanı içerisinde bulunan Osmanköseli Tarımsal Kalkınma Kooparatifi üyelerinden 100 çiftçiye 2 baş damızlık düve dağıtılmıştır.
İlçeye bağlı Seydifakılı, Delimahmutlu, Osmanköseli ve Kayasaray köyleri ORKÖY kapsamında olup, 2003 yılında Delimahmutlu ve Kayasaray köylerinde 12 çiftçiye 24 süt sığırı verilmiştir.
İlçenin Eskihisar, Kayasaray ve Delimahmutlu köylerinde arıcılık günden güne gelişmektedir. 550 civarında fenni kovan mevcuttur. Yaz sezonunda ilçe genelinde kovan mevcudu 2.000 sayısına ulaşmaktadır.
Aydınkent (İvriz) mahallesinin tarihi ve turistik özelliği dolayısıyla, gelen turistler için havuzlarda balık yetiştirilmektedir. Yetiştirilen 25.000 kg balık ilçenin ve Ereğli ilçesinin canlı balık ihtiyacını karşılamaktadır.
Turizm
değiştirİç Anadolu'da gezilip görülebilecek birkaç yerden biri de Halkapınar'dır.
Hitit Uygarlığına ait (MÖ 1100-700) Tarihi Kaya anıtı ve yerleşim alanları, dereleri, barajları, yemyeşil bitki örtüsü, dağları ile her türlü kesime hitap ediyor Halkapınar.
Aydınkent (İvriz) mahallesi, 1. ve 2. derece doğal sit alanı içinde kalan bölgenin her tarafı tarih ve doğa kokuyor, İvriz su kaynağının ve çamların uğultusu turistleri buraya çekmeye yetiyor.
Gezilecek yerler
değiştirAydınkent (İvriz) mahallesi, İvriz Kaya Kabartması ve mesirelik alanları.
- İvriz Barajı
- Seydifakılı Fatmalık Yaylası
- Delimahmutlu deresi ve dağları
- Karayusuflu mahallesi, Çınaraltı piknik alanı
- Aydos Tepesi
- Kızlar - Oğlanlar Manastırı (İvriz)
- Adak Anıtı (İvriz)
- İvriz Kalesi
- Mindos Kalesi (Kayasaray)
- Kaya Saray
- Anaru Antik Kenti (Büyükdoğan)
- Gavur Kalesi, Tarihi Mezarlıklar (Dedeli)
Kaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ "Kararnameler" (PDF). Resmî Gazete. 9 Mart 1954. 3 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2021.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Halkapınar Nüfusu - Konya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Konya Halkapınar Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
değiştir- Halkapınar Kaymakamlığı16 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.