Hamdânîler

Hamdânîler (Arapça: حمدانيون‎), Kuzey Irak (El Cezire) ve Suriye'de hüküm sürmüş bir Şii Arap hanedanıdır. Hanedan Arapların Tağlib kabilesine mensuptur.

890-1004 döneminde Hamdânîlerin en yaygın hüküm yöreleri.

Tarihi

Abbasi Halifeleri idare güçlerini kaybettiklerinden sonra eyaletlere ve hatta devlet merkezine atanan emirler özerk hareket etmeye başlamışlar; emirliği kendi sülaleleri içindeki yakın vârisleri arasında paylaşmışlar ve bir hanedan kurmuşlardır. Hamdânîler bu tip emirler hanedanından en önemlilerinden biridir. Cedlerinin Kuzey Arabistan ve Dicle-Fırat arasında yaşamış ve eskiden Hristiyan olan Benî Taglib aşiretinden olduğunu kabul etmişlerdir.

Bu sülaleden hüküm süren emirlerden ilki Hamdan bin Hamdûn'dur. Bu kişinin ilk defa emirliğe 890'da Abbasihalifelerinden Mutemid tarafından Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Mardin'e vali olarak atanması ile başlamıştır. Onun oğlu Abdullah bin Hamdan önce 906'da Musul valisi olarak emirliğe başlamış ve sonra da 914'te Bağdat'ta vali olarak emirlik yapmıştır. Abdullah'ın iki oğlu Hasan Nasrüd-Devle (d. 929- o. 968) ve Adidüd-Devle önce Musul ve Diyarbakır valisi olarak emirlik yapmışlardır. Sonradan Hasan Nasr Diyarbakır emirliğine geçmiştir. Fakat burada Hasan Nasr'in hükmetmesi o kadar zalim ve acımasız olmuştur ki ortaya çıkan şikâyetler dolayısıyla ailesi tarafından emirlikten uzaklaştırılmıştır.

Bu aileye ait emirler 990'a kadar Musul emirliği yapmaya devam etmişlerdir. Ancak 979'da Büveyhî'lerin hücumuna uğramışlar ve geçici olarak Musul emirliğinden ayrılmışlardır. 990'dan sonra Musul emirliği Kuzey Irak'ı elinde tutan Ukaylilerin eline geçmiştir.

Halep iç kalesine giriş köprüsü.

Hamdanî sülalesinin diğer bir kolu Halep Suriye'de emirlik yapmıştır. Bunlardan ilki olan Ali Saif-ul-Devla (945-967) doneminde Halep merkezli Kuzey Suriye emirliğine getirilmis ve Hamdânîlerin Suriye kolunu kurmuştur. Bu göreviyle Saif-ul-devle Bizans İmparatorluğu'nun kuzey Suriye'ye ve güneyine ilerlemesine baş engel olmuştur. Saif-ul-devle Arap şair ve yazarları koruması ve Halep'teki sarayını bir İslam kültür merkezi haline getirmesi ile İslam ülkelerinde ün almıştır. Fakat Bizans İmparatorluğu Halep'e hücum edip şehri eline geçirmiştir. Daha sonra şehir tekrar Hamdânîler tarafından geri alınmıştır. Hamdânîler birçok düşmanla aynı anda mücadele etmiştir.

Hamdânîler; Büveyhoğulları, Kürt aşiretileri, Harput Ermenileri, Fatimi İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu ile mücadele ediyordular. Çareyi Emirliklerini Mısır'da bulunan Fatimiler İmparatorluğuna bağlamakta bulmuşlar ve bir vassal emir olarak Halep'te 1032'ye kadar hüküm sürmüşlerdir. 1035'te Fatimiler, Hamdânîleri Halep emirliğinden atmışlardır.

Hanedan

• Hamdan ben Hamdun (Arapça)|حمدان بن حمدون التغلبي) (Hamdān ben Hamdūn at-taḡlibyī) Hanedanin kurucusu ilk Abbasi emiri (868-874)
• Hüseyin bin Hamdan (Arapça) |الحسين بن حمدان) (El-ḥusayn ben Hamdān)

Musul Hamdânîleri

• Ebu el-Hayja Abdullah bin Hamdan (Arapça)|أبو الهيجاء عبد الله بن حمدان) (Abū al-hayjaʾ ʿabd allah ben ḥamdān) Musul ve El Cezire ve Diyarbakır emiri (905-923). Sonra El Cezire ve Diyarbakır emiri (923-929).
• Nasırü'd Devle, (Arapça)|أبو محمد "ناصر الدولة" الحسن بن أبي الهيجا عبد الله) (Abū muḥammad “nāṣir ad-dawla” al-ḥasan ben abī al-hayjāʾʿabd allah) Musul emiri (929-969).
• Adid ad-Devle Ebu Tağlib (Arapça)|أبو تغلب الغضنفر "عضد الدولة" فضل الله بن الحسن) (Abū taḡlib al-ḡaḍanfar “ʿaḍud ad-dawla” faḍl allah ben al-ḥasan) Musul emiri (969-979).
• İbrahim Hüseyin (Arapça)|أبو طاهر إبراهيم بن الحسن) (Abū ṭāhir ibrāhīm ben al-ḥasan) Musul emiri (981-991).
• Hüseyin bin Hasan (Arapça)|أبو عبد الله الحسين بن الحسن) (Abū ʿabd allah ḥusayn ben al-ḥasan}

Halep Hamdânîleri

• Seyfü'd Devle (Arapça)|ابو الحسن "سيف الدولة" علي بن أبي الهيجا عبد الله) (abū al-ḥasan “sayf ad-dawla” ʿalī ben abī al-hayjāʾ ʿabd allah), Halep emiri (944-967).
• Sa'düd Devle (Arapça)|أبو المعالي "سعد الدولة" شريف بن أبي الحسن علي) (abū al-maʿālī saʿd ad-dawla šarīf ben abī al-ḥasan ʿalī), Halep emiri (967-991).
• Sa'idüd Devle (Arapça)|أبو الفضائل "سعيد الدولة" سعيد بن أبي المعالي) (abū al-faḍāʾīl “saʿīd ad-dawla” saʿīd ben abī al-maʿālī) Halep emiri (991-1002).
• Ebu'l-Hasan Ali (Arapça)|أبو الحسن علي بن أبي الفضائل سعيد) (abū al-ḥasan ʿalī ben abī al-faḍāʾīl saʿīd), Halep emiri (1102-1004).
• II.Ebu Maali Şerif (Arapça)|أبو المعالي شريف بن أبي الفضائل سعيد) (abū al-maʿālī šarīf ben abī al-faḍāʾīl saʿīd), Halep emiri (1004).

Dış bağlantılar

• Ḥamdānid Dynasty14 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Encyclopædia Britannica Online'da madde (İngilizce) (Erişme tarihi: 4.9.2009)
• الحمدانيون/بنو حمدان في الموصل,7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hamdânîler. Musul'da Banu Hamdan (Arapça) (Erişme tarihi: 4.9.2009)
• الحمدانيون/بنو حمدان في حلب ثم بنو لؤلؤ4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hamdânîler ve Halep'te Banu Hamdan (Arapça) (Erişme tarihi: 4.9.2009)