Ilıman orman
Ilıman orman, ılıman kuşakta yer alan, tropikal ve boreal bölgeler arasında bulunan ormandır. Dünya orman alanının %25'ini[1] kaplayan ılıman orman, yaklaşık %33'ünü kaplayan boreal ormanın ardından ikinci büyük karasal biyomdur. Bu ormanlar, her iki yarımkürede de 25 ila 50 derece arasındaki enlemleri kaplar[2] ve gezegeni boreal ormana benzer bir kuşakla sarar. Birçok kıtaya yayılan geniş kapsamı nedeniyle başlıca birkaç türü vardır: yaprak döken, iğne yapraklı, karışık orman ve yağmur ormanı.
İklim
değiştirIlıman ormanların iklimi, ormanın bulunduğu yere bağlı olarak son derece değişkendir. Örneğin, Los Angeles ve Vancouver'ın, (Kanada) her ikisinin de ılıman bir bölgede yer aldığı düşünülür, ancak Vancouver ılıman bir yağmur ormanında yer alırken, Los Angeles görece kuru bir tropikal iklime sahiptir.[3]
Ilıman orman türleri
değiştirYaprak döken
değiştirAvrupa, Doğu Asya, Kuzey Amerika ve Güney Amerika'nın bazı bölgelerinde bulunurlar. Yaprak döken ormanlar çoğunlukla akçaağaç ve meşe gibi, bir mevsimde tüm yapraklarını döken geniş yapraklı ağaçlardan oluşur.[4] Bunlar, genellikle kış mevsimi ve yıl boyu yağışla karakterize ılıman iklime sahip üç orta enlem bölgesinde bulunur: Doğu Kuzey Amerika, Batı Avrasya ve Kuzeydoğu Asya.[5]
İğne yapraklı
değiştirİğne yapraklı ormanlar, çam veya köknar gibi iğne yapraklı, her dem yeşil ağaçlardan oluşur. Her dem yeşil ormanlar genellikle ılıman iklime sahip bölgelerde bulunur. Ancak tayga, subarktik bölgelerde bulunduğu için bir istisnadır.[6] İğne yapraklı ağaçlar, daha zorlu ortamlarda geniş yapraklı ağaçlara göre daha avantajlıdır. Yaprakları genellikle daha dayanıklı ve uzun ömürlüdür ancak büyümek için daha çok enerjiye gerek duyarlar.
Karışık
değiştirAdından da anlaşılacağı üzere iğne yapraklı ağaçlarla geniş yapraklı ağaçların aynı alanda yetiştiği ormandır. Kuzey Amerika ve Avrasya'daki bu ormanlarda bulunan başlıca ağaçlar; köknar, meşe, dişbudak, akçaağaç, huş ağacı, kayın, kavak, karaağaç ve çamdır. Diğer bitki türleri arasında manolya, erik, çobanpüskülü ve ormangülü sayılabilir. Güney Amerika'da ise iğne yapraklı ve meşe türleri ağırlıktadır. Akdeniz bölgesinde yaygın olarak bulunan ve yaprak dökmeyen sert ağaçlar zeytin, mantar, meşe ve fıstık çamıdır.
Ilıman yağmur ormanı
değiştirIlıman yağmur ormanları tüm türlerin arasında en yağışlı olanıdır ve yalnızca çok yağışlı kıyı bölgelerinde bulunur. Koruma alanları dışındaki ılıman yağmur ormanlarının çoğunun kesilmiş olması ve artık var olmaması da bu nadirliği artırıyor.[7] Bununla birlikte ılıman yağmur ormanları, Pasifik kuzeybatısı, Şili'nin güneyi, Türkiye'nin kuzeyi (Bulgaristan ve Gürcistan'ın bazı bölgeleri ile birlikte), Japonya'nın çoğu ve diğerleri dahil olmak üzere bazı bölgelerde hâlâ bulunabilir.
İnsan etkinliğinin etkisi
değiştirIlıman ormanlar, gezegenimizin nüfusunun büyük bölümünün yaşadığı orta enlemlerde yer alır. Bu ormanlar yalnızca şehirler inşa etmek için kesilmekle kalmadı (diğer bir deyişle New York City, Seattle, Londra, Tokyo, Paris), aynı zamanda "uzun zaman önce ekime yer açmak için kesildi."[8] Bu biyom; madenciliğe, ağaç kesimine, avcılığa, kirliliğe, ormansızlaşmaya ve yaşam alanı kaybına maruz kaldı.[9]
Kaynakça
değiştir- ^ "Forest Regions Temperate Zone". Yale School of Forestry and Environmental Studies. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2019.
- ^ "Temperate forest". Encyclopedia Britannica. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2019.
- ^ Platnick, Norman I. (1991). "Patterns of biodiversity: tropical vs temperate". Journal of Natural History. 25 (5): 1083-1088. doi:10.1080/00222939100770701.
- ^ Basic Biology (2016). "Forest". 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Deciduous forest | Definition, Climate, & Characteristics | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 22 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2024.
- ^ "Temperate forest | ecology". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
- ^ "Temperate Rain Forests". NPS. 6 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2019.
- ^ de Rothschild, David (19 Mayıs 2008). Earth Matters. DK Children. ISBN 9780756634353.
- ^ "Human Influences on the Temperate Rainforest". Sciencing. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2019.