Jale İnan
Jale İnan (1 Şubat 1914, İstanbul - 27 Şubat 2001, İstanbul), Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğudur.
Jale İnan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 11 Şubat 1914 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 27 Şubat 2001 (87 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Meslek | Arkeolog, akademisyen |
| Tanınma nedeni | Perge ve Side antik kentlerinin gün ışığına çıkarılması, Antalya ve Side müzelerinin kurulması. |
Uzun yıllar devam eden programlı kazılarla Perge ve Side antik kentlerinin gün ışığına çıkarılmasına emek vermiş; çıkarılan eserlerin sergilenmesi için Antalya ve Side müzelerinin kurulmasını sağlamıştır. Programlı kazıların dışında tarihî eser kaçakçılığına karşı çeşitli kurtarma kazıları gerçekleştirmiştir.
Babası, Türkiye'nin ilk arkeologlarından Aziz Ogan, eşi bilim insanı Mustafa İnan’dır.
Yaşamı
değiştir1914 yılında İstanbul'da doğdu. Babası, müzeci ve arkeolog Aziz Ogan, annesi Mesture Hanım'dır.[1]
Lise öğrenimini Erenköy Kız Lisesi'nde tamamladı. Babasının mesleki gezilerine katılarak arkeoloji ile genç yaşta tanıştı.[1]
Aleksander von Humboldt Vakfı'nın bursu ile, arkeoloji okumak üzere 1934 yılında Almanya'ya gitti. Bir yıl sonra da Türkiye Cumhuriyeti devlet bursunu kazandı. 1935-1943 yılları arasında klasik arkeoloji bilim dalında lisans ve doktora eğitimini Berlin ve Münih üniversitelerinde tamamladı. 1943 yılında Prof. Dr. Rodenwalt'ın yanında “Kunstgeschichtliche Untersuchung der Opferhandlung auf römischen Münzen” adlı teziyle doktorasını tamamlayarak Türkiye'ye döndü.[2]
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Kürsüsü'nde Prof. Dr. Clemens Emn Bosch'un asistanı olarak atanan Jale İnan, lise yıllarında tanıştığı Mustafa İnan'la 1944 yılında evlendi. Ertesi yıl tek çocukları Hüseyin dünyaya geldi.[1]
1946 yılında İstanbul Üniversitesi Klasik Arkeoloji Kürsüsü'nün kurulması çalışmalarına katıldı ve bu kürsünün ilk asistanı olup Prof. Dr. Arif Müfid Mansel'in asistanlığını yapmaya başladı. Aynı yıl Arif Müfid Mansel'le birlikte Türk Tarih Kurumu adına Antalya'da Side antik kenti kazısına, ertesi yıl Perge antik kenti kazısına başladı. 1953 yılında doçent, 1963 yılında profesör oldu. Mansel'in ardından 1974-1980 yılları arasında Side, 1975-1987 yılları arasında Perge kazılarına başkanlık etti. Kazıları sırasında Side Roma Hamamı'nın Side Müzesi’ne dönüşmesi için emek verdi. 1975 yılında Klasik Arkeoloji Kürsüsü'nün Başkanı oldu ve bu görevini 1983 yılında emekli oluncaya kadar sürdürdü.
Jale İnan, Side ve Perge'deki kazıların dışında 1970-1972 yılları arasında Kremna (Bucak, Burdur) ve 1972-1979 yılları arasında Pampfilya Seleukeiası (Manavgat) antik kentlerinde kurtarma kazıları gerçekleştirdi.
Antik dönem heykeltıraşlık sanatı üzerine çok önemli eserler verdi. Yayınladığı kitaplar Anadolu'nun Roma ve Erken Bizans dönemi portreciliği konusundaki çok önemli başvuru eserleri arasına girdi.[2] 1991 yılında Side'deki Apollon Tapınağı kazısı ve onarımı için emek harcadı; 1992-1993'te Perge tiyatro kazılarını gerçekleştirdi. 1995 yılında Türkiye Bilimler Akademisi'nin şeref üyesi oldu.[3]
Son yıllarını Parkinson hastalığı ile mücadele ederek geçirdi.[4] 2001 yılında öldü. Cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Oğlu Hüseyin İnan tarafından bağışlanan koleksiyonu, Boğaziçi Üniversitesi Arşiv ve Dokümantasyon Merkezi tarafından sayısallaştırılmış ve ücretsiz bir şekilde erişime açılmıştır.[5]
Yorgun Herkül heykeli
değiştir
Jale İnan, 1980 yılında Perge’de ekibiyle birlikte belden yukarısı olmayan bir Herakles heykeli bulmuştur. “Yorgun Herkül” olarak bilinen heykelin belden aşağısı Antalya Müzesi’nde sergilenirken üst bölümü yıllarca bulunamadı. 1990’da gazeteci Özgen Acar yayınladığı bir haberde[6] kayıp parçanın ABD’de olduğunu duyurdu. Tarihi eser koleksiyoncusu Shelby White ve Leon Levy çifti ile Boston Güzel Sanatlar Müzesi tarafından 1981’de yarı yarıya satın alınan parçanın Antalya’da sergilenen heykelin üst kısmı olduğu, 1970’lerde Türkiye’den kaçırıldığı iddia ediliyordu. Jale İnan Boston Güzel Sanatlar Müzesi’ndeki parça ile Antalya Müzesi'ndeki parçanın birbirine ait olduğunu 1990 yılında kanıtlamıştır. M.S. 2. yüzyıla tarihlenen Yorgun Herkül heykelinin üst kısmı, 2011’de Türkiye’ye getirildi.[7]
Yayın listesi
değiştir- "Side Apollon Tapınağı Resterasyonu 1986 Yılı Çalışmaları" IX. Kazı Sonuçları Toplantısı II (1988)
- "Perge Kazısı 1987 Yılı Çalışmaları" X. Kazı Sonuçları Toplantısı II (1989)
- "Side Apollon Tapınağı Resterasyonu 1987 Yılı Çalışmaları" X. Kazı Sonuçları Toplantısı II (1989)
- "Perge'de ilk rastlanan Nemesis tipi" X. Türk Tarih Kongresi (1990)
- "Neue Forschungen zum Sebasteion von Bubon U. seinen Statuen" Akten des XI. Internationalen Lykien Symposium, Viyana (1989)
- "Perge'de bulunan Naukydes'in Diskobol Heykeli" Hittite and other Anatolian and Near Eastern Studies in Honour of Sedat Alp (1992).
- "Herakles Statue vom Types des Herakles Phernesia aus Perge" Festschrift für M. Wagner zum 90, Geburtstag, 1992.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c "Murat Dirican, Türkiye Arkeolojisinde Bir Hanımefendi: Jale İnan, Bilim ve Teknik Dergisi web sitesi, Erişim tairhi:13.12.2012" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2012.
- ^ a b "Jale İnan, Türkiye Kültür portalı Kim Kimdir sayfaları, Erişim tarihi:13.12.2012". 6 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2012.
- ^ "Prof. Dr. Jale İnan, Türkiye Bilimler Akademisi web sitesi, 24 Ocak 2008". 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2012.
- ^ "Nilgün Uysal, Jale İnan'ı Toprağa Verdik, Bianet sitesi, 28.02.2001". 10 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2012.
- ^ "Jale İnan Koleksiyonu". 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2024.
- ^ "Kerem Çalışkan, Yorgun Herkül'ün Kahramanı, Turkiyeturizm.com sitesi, Erişim tairhi:13.12.2012". 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2012.
- ^ "Emre Öztürk, Herkül'ün Gizli Kahramanı Jale Hoca!, Vatan Gazetesi, 25.09.2011". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2012.