Köprüçay
Köprüçay, eskiden Eurimedon (Grekçe: Εὐρυμέδων Eúrymédon), Isparta Sütçüler yakınlarında Toros dağlarından doğan, dar ve derin kanyonlardan geçerek Serik yakınlarında Akdeniz'e dökülün akarsu. Antik zamanlarda adı Eurymedon'dur. Köprü Çayı'n; havza alanı 2.357 km2, yıllık debisi 3065 hm³, uzunluğu 178 km, ağız yüksekliği 0 m (Akdeniz), kaynak rakımı 2.151 m'dir.
| Köprü Çay | |
|---|---|
 Köprüçay'da rafting
| |
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Türkiye Antalya, Isparta
|
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Güllüce (Amanas) Dağı |
| Kaynak rakımı | 2.151[1] |
| Ağız | Akdeniz |
| Ağız rakımı | 0 m |
| Uzunluk | 178.8 km[1] |
| Havza alanı | 2.357 km2[1] |
| Debi | 3065 hm³/yıl |
Genel özellikleri
değiştirAkarsu karstik kaynaklarla beslenmektedir. Eğirdir Gölü'nün güney doğusundaki Anamas (Güllüce) Dağı'ndan çıkan Ayvalı çayı ve Karacahisar dereleri birleşerek Köprüçayı oluşturur. Aşağı kısımlarında Kocadere ve Sağırini derelerini de alır. Önce geniş vadide akan su Bolhasan köyünde dar kanyona girer. Serik ovasından mendereslerle geçerek Akdeniz'e dökülür.[2]
Fiziksel özellikleri
değiştirKöprüçay yılda 3065 hm³ su taşımaktadır. Çay üzerinde 96 MW kurulu güce sahip Beşkonak II Hidroelektrik santrali yapılmıştır. Çayın Bolasan köyü ve Beşkonak beldesi arasında uzanan kanyon vadi Köprülü Kanyon Millî Parkı ilan edilmiştir. Piknik ve kamp yapılabilen alanda, balıkta avcılığı da yapılmaktadır.[3] Köprülü kanyon 14 km uzunluk ve 100 m kenar yüksekliğe sahiptir. Türkiye'nin en önemli rafting alanlarından biridir.[4]
Köprü Çay'ın havza alanı 2.357 km2, ağzı ile kaynağı arasındaki yükselti farkı 2.992 m'dir. Havzasının 1.072 km2'si Isparta 1.285 km2'si Antalya sınırlarında bulunur.[1] Antalya'nın Serik ilçesi, Isparta'nın Sütçüler, Eğirdir ve Aksu ilçeleri akarsu havzasındadır.
Beyşehir Gölü'den Manavgat ve Köprü çaylarına yer altından fay kırıkları ve karstik düdenler aracılığı ile su kaçağı olduğundan şüphelenilmiş, bir deney çalışması yapılmıştır. Temmuz 1968 yılında düdenler bölgesine dökülen 280 kg özel boya 1989'da Köprü Çayı ve Manavgat Çayı yakınlarında altı noktadan yüzeye çıkmıştır. Havzaya düşen yağış ile akan su miktarı tutarsızdır. Yıllık debinin %40'ına karşılık gelen 1 milyar m3 havza dışındaki karstik kaynaklardan gelir. Akarsu toplamda 180 karstik kaynak ile beslenir. Bu nedenle kurak yazlarda bile akışına devam etmektedir. Akarsuyun debisi, kışları yağışın artması, ilkbaharda karların erimesi ile artmaktadır.[1]
Köprü Çay havzasında ortalama yağış 1.150 mm'dir. En fazla yağış 2200 mm ile, havzanın en yüksek alanı olan Dedegöl Dağının zirvelerine düşer. Köprü Çayı oluşturan kaynaklardan biri de Dedegöl Dağı'nda bulunan Pınargözü Mağarasından çıkan Pınargözü Deresi'dir. Akarsu Çaltepe köyü güneyinde suların azaldığı yıllarda bir düdene batar, 13 m sonra yeniden yüzeye çıkar.
Akarsuyun pH değeri 8,09 ile bazik yapıda ve su canlıların yaşam şartlarına uygundur. Ortalama sıcaklık en düşük ocak ayında 4,3 °C, en yüksek Temmuz ayında 26,4 °C olarak tespit edilmiştir. Çayda Capoeta antayensis ve Pseudophoxinus fahrettini endemik balık türleri yaşamaktadır.[5]
Köprüler
değiştir
Çay üzerinde iki antik köprü yer alır. Oluk köprü 2. yüzyıl ait olduğu düşünülen Roma yapısıdır. Köprü tarihi zamanlarda Pisidia uygarlığına ait Selge ve Pednelissos ile Pamphylia'ya ait Aspendos ile Side antik kentlerini birbirine bağladığı için önemlidir. Köprü ırmağa ve kanyona adını vermiştir.[6] Nehrin aşağı kesimlerinde Aspendos ve Side kentlerini birleştiren bir köprü daha yer alır: Belkıs (Köprüçay) köprüsü. En büyüğü 17 m yüksekliğinde olan yedi kemeri bulunur. 4. yüzyılda Romalılar tarafından yapılmıştır. Sonraki yüzyıllarda deprem ve seller sonucu yıkılmış, I. Alaaddin Keykubat tarafından 1219 - 1236 yıllarında yeniden yaptırılmıştır.[7]
Deltası
değiştirKöprü Çay taşıdığı alüvyonları Akdeniz kıyılarında biriktirerek Serik Ovası'nı oluşturmuştur. Antalya Ovası'nın doğusunda tipik kıyı ovası özelliğindedir. Ovada akışı azalan akarsu menderesler ve ırmak adaları oluştur. Sahilde kumlu plaj ve çakıl depoları bulunur.
Köprüçayın aşağı çığırında sulama sistemi kurulmuştur. Serik ovasının tamamı, Manavgat ovasının bir bölümü sulanmaktadır.[2]
Galeri
değiştir-
Köprüçay -
Köprüpazar (Aspendos-Belkıs) Köprüsü -
Oluk köprü -
Oluk köprü
_Bridge_near_Aspendos_Turkey-2.JPG)
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e FURAL, Şakir (2016). "KÖPRÜ ÇAY HAVZASININ (ANTALYA – ISPARTA) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN MORFOMETRİK YÖNTEMLER İLE ANALİZİ". balikesir.edu.tr. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2020.
- ^ a b YETGİN UZ, Buket (2011). "Çalışma Alanının Su Kaynakları" (PDF). SERİK OVASINDA (ANTALYA) NLEAP BİLGİSAYAR MODELİ İLE SİMULE EDİLEN NİTRAT YIKANMA GÖSTERGELERİNİN UZAYSAL DEĞİŞKENLİĞİ. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Köprülü Kanyon Milli Parkı" (PDF). ANTALYA İL ÇEVRE DURUM RAPORU. csb.gov.tr. 2011. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.
- ^ "Antalya Köprüçay". ktbyatirimisletmeler.gov. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.
- ^ ÇİÇEK, Nazire Lerzan; ERTAN, Ömer Osman. "BULGULAR". Köprüçay Nehri (Antalya)’nın Fiziko-Kimyasal Özelliklerine Göre Su Kalitesinin Belirlenmesi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.
- ^ "OLUK KÖPRÜ". kesfetmekicinbak.com. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "TAY". 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018.