Katmai Dağı

**Katmai Dağı**
*Mount Katmai*
Katmai Dağı; Mount Katmai
	Katmai Dağı zirvesinde krater ve krater gölü
En yüksek noktası
Yükseklik	2.047 m
Koordinatlar	58°16′48″ ; 154°57′47″ B
Coğrafya
Konum	Alaska, Amerika Birleşik Devletleri
Jeoloji
Dağ türü	Aktif stratovolkan

Katmai Dağı (İngilizce:Mount Katmai), ABD'nin Alaska eyaletinin güneyinde Alaska Yarımadası üzerinde tümüyle Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi içinde bulunan masif bir aktif stratovolkan dağıdır. .

Katmai Dağı'nin konum koordintalari 58°16′48″ K 154°57′47″ B olup Alaska eyaletinin yörel idare birimlerinden olan "Kodiak Island Borough" içinde olup "Lake and Peninsula Borough" sınırına çok yakındır.

Katmai Dağı aktif bir yanardağ olan Novarupa Yanardağı'nın volkanik faaliyet gösteren ve daire şeklinde konumlanmış beş zirve konisinden birisidir. Katmai Dağı'nın zirvesinde, 1912 yılında püsküren Novarupta Yanardağı tarafından oluşturulmuş günümüzde bir krater gölü görünümünde olan bir kaldera'da bulunmaktadır. 1976'da yapılan ölçümlere göre kalderanın alanı 4,5 km x 3 km olmaktadır ve kalderanın rakımı yaklaşık 1286 m; kalderanın tabanının yaklaşık rakımı 1040 m; kaldera içinde bulunan krater gölünün rakımı ise 1286 m.dir.

Jeoloji

Katmai Dağı Novarupota Yanardağı'nın daire şeklinde olan püskürme konilerinden biridir. Son olarak bu yanardağ, özellikle Katmai Dağı konisi, 1912'de püskürme yapmış ve masif (bilimsel olarak piroklastık akışlar denilen) lav akımları dağdan aşağı inmiştir. Bu püskürme sırasında yanardağdan çıkan zehirli gazlardan 6 kişi ölmüştür. Genellikle Katmai Dağı ve diğer konilerden lav akımları ve Katmai Dağı ve yanından bulunan diğer püskürme konileri etrafındaki son jeolojik döneme ait volkanik kayaların kalınlığı 1.500 metreden biraz azdır. Katmai Dağı ve diğer yanardağ konileri yıl boyunca daimi olarak kar ve buz ile kaplıdırlar. Bu dağların yamaçlarından birkaç "vadi tipi" buzul çıkıp dağdan aşağı ilerlemektedir.

Katmai Dağı'nın bazında Geç Jura Devri'ne Naknak Formasyonu'nda tortul kayaçlar bulunmaktadır. Bu bazdaki tortul kayaçlar 1.520 m rakım üzerinde kalderanın batı yönündeki kenar doruklarında ve kalderanıın doğu kenarının alt tarafında 1040 m rakımda açıkta gözümlenmektedir.

Alaska Yarımadası'ndaki yanardağları gösteren harita.

Volkanik faaliyet

Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Alanı, Alaska. Katmai Dağı'ndan görülen Novarupta lav kubbesi (ortadaki koyu renkli, yuvarlak alan)

Büyük 1912 patlamasından önce Katmai Dağı'nın gösterdiği volkanik faaliyet hakkında elimizde fazla bilgi bulunmamaktadır. Amerikan 19. yy resmi sahil haritaları kalderadan önceki zirve irtifasının 2300m olduğunu belgelemektedir. Civarda yaşayan yerel halkın 1898'de bu yanardağlar genel yönünde zaman zaman "dumanlar" çıktığını bildirdikleri bilinmektedir.

6-9 Haziran 1912'de tarihsel belgelere göre bu yanardağ çok görkemli bir şekilde patlama ve püskürme göstermiştir. Bu patlama 1-8 arasında olan Volkan patlama indeksi'nde 6 olarak belgelenmiştir. Bu patlama 20 yüzyılda gözlemlenen yanardağ patlamalarının en büyüğü olmuştur. (1980'de St Helana Yanardağı patlamasından 30 kat daha büyük olmuştur.) Bu patlama tam Katmai Dağı konisinde değil de bu koninin 10 km batısında olan (ama yine Novarupta Yanardağı'na ait) bir diğer koniden olmuştur. 80 saat devamlı süren bu patlama ve püskürme sırada yanardağdan 28 km³ volkanik kül akımı ve 13 km³ magma hacmine karşıt olan piroklast lava akımları olduğu tahmin edilmektedir.^[1] Kitmai Dağı altında bulunan magma depolarının bu patlama ile boşalmasından dolayı Katmai Dağı zirve bölgesi çökmüştür ve ortaya çıkan kalderanın tabanına düşmüştür. Bu çökmeden sonra Katmai Dağı'nın kalderasında "At Nalı Adası" adı verilen bir lav kubbesi ortaya çıkmış, bundan çıkan lavlar kalderanın tabanına yayılmış ve Katmai Dağı'nın muhtemel yanardağ ağzını bir tıpa gibi kapatmışlardır. Böylece 1912 tarihi yanardağ patlamasında Katmai Dağı'nda görülen tek yeni kaya püskürmesi sadece bu olayla ilgili olmuştur. Bu yeni kayalar 1916'da dağa gönderilen bir keşif-araştırma ekibi tarafından gözümlenmiştir. Ama sonradan bu yeni kayalar krater gölü altında kalmışlardır. Bunun nispeten ufak bir volkanik patlama olmasına rağmen, bu patlama 1-8 arasında olan Volkan patlama indeksi'nde 3 olarak izlenmiştir.

1919'da jeologlar Katmai Dağı zirvesindeki kaldera tabanının büyük bir kısmının bir gol ile kaplı olduğunu bildirmişlerdir. Fakat 1923'te bu göl ortadan kaybolmuş ve yerine kalderada birçok kaynar çamur kazanı şeklinde faaliyet, duman çıkartan fümeroller ve büyük bir çamur püskürten gayzer ortaya çıkmıştır. Bundan sonra kaldera tekrar 240 m derinliği olan bir gölle dolmuştur. Bu kalderanın içindeki yeni gölün yanındaki bir ufak düzlükde buzullar oluşmuşlardır.