Vikipedi

Lefkoşa

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nin başkenti
(Lefkoşa tarihi sayfasından yönlendirildi)
Bu madde Lefkoşa şehrinin geneli hakkındadır. Şehrin Rum kesimi hakkındaki bilgiler için Güney Lefkoşa, Türk kesimi hakkındaki bilgiler için Kuzey Lefkoşa maddesine bakabilirsiniz. Başlığın diğer anlamları için ise Lefkoşa (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Koordinatlar: 35°10′N, 33°21′E

Lefkoşa (Yunanca: Λευκωσία (Lefkosia), İngilizce: Nicosia), Kıbrıs adasının ortasında yer alan, Kıbrıs Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti. Kıbrıs'ın en kalabalık kenti ve en önemli kültür, sanayi, ticaret ve ulaşım merkezidir. Lefkoşa, 35°10' kuzey, 33°21' doğuda bulunur.

Lefkoşa
Λευκωσία (Lefkosia)
Başkent
Sol üstten alta doğru: gece şehir merkezi görünümü, Uzun Yol (Ledra Caddesi), geleneksel ev avlusu, Lefkoşa surları, Surlariçi'nde kapı, Büyük Han, Surlariçi'nde bir sokak, geleneksel mimaride evler, Noel panayırı, geceleyin Makarios Caddesi
Cyprus üzerinde Lefkoşa
Lefkoşa
Lefkoşa
Lefkoşa'nın Kıbrıs adasındaki konumu
Ülke Kıbrıs Cumhuriyeti  Kuzey Kıbrıs
Bölge / İlçeLefkoşa Bölgesi
Lefkoşa İlçesi
İdare
 • Lefkoşa Türk Belediyesi başkanıMehmet Harmancı
Yüzölçümü
 • Başkent51,06 km²
Rakım220 m
Nüfus
 (2016)[1][2]
 • Başkent55.014 (güney)
61,378 (kuzey)
116,392 (toplam)
 • Kent
244,200 (güney)
82,539 (kuzey)
326.739 (toplam)
Zaman dilimiUTC+02.00 (DAS)
 • Yaz (YSU)UTC+03.00 (DAYS)
Posta kodu
1010–1107
Alan kodu+90 392
ISO 3166 koduCY-01

Şehir, Yeşil Hat diye adlandırılan sınırla ikiye bölünmüştür. De jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti tüm şehrin idaresine sahip olsa da de facto olarak sadece Güney Lefkoşa'ya hakimdir. Kuzey Lefkoşa Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti hakimiyeti altında olup uluslararası toplum tarafından Türk işgali altında olarak değerlendirilir. İki kesim Birleşmiş Milletler Barış Gücü idaresindeki bir Ara Bölge ile ayrılır. 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası ile Lefkoşa Türk Belediyesi'ne yasal statü tanınmıştır.[3]

Etimoloji

değiştir

Lefkoşa, Yunancada "Lefkosia" (Λευκωσία), İngilizcede ise "Nicosia" olarak bilinir.

Şehrin bulunduğu bölgenin ilk adı "Ledra" idi.[4] Bu ad, "Ledrae",[5] "Lidir", "Ledras", "Ledron" ve "Letra" olarak da yazılmaktadır. Daha sonra bu şehir yıkıldı ve Leucus tarafından tekrar yapılınca şehre "Lefkotheon" (Λευκόθεον - beyaz tanrıların şehri) adı verildi.[4][6] Bu ad zaman zaman "Ledron" olarak da anılıyordu.[4] Daha sonra, şehir için "Kermia" ve "Leucus" (Λευκούς) sözcükleri kullanıldı.[6] 7. yüzyılda, Bizanslı bir coğrafyacı olan Hierocles, Synekdemos (Vademecum) kitabında şehirden Lefkousia (Λευκουσία) olarak bahsetmektedir.[6] 13. yüzyılda Konstantinopolis Patriği Lefkoşa'dan Kalli Nikesis (Καλλι Νίκησις - Güzel Zafer) olarak bahsetmektedir.[6] Bir yazar ve keşiş olan St. Neophytos, 1176 yılı civarlarında verdiği bir vaazında Lefkoşa'dan "Leucopolis" (Lefkopolis - Beyaz Şehir) olarak bahsetmiştir.[6] 10. yüzyıldan itibaren "Lefkoşa" adı genel olarak kabul görür hal gelmiştir.[6] 18. yüzyılda Kıbrıslı Rum tarihçi Archimandrite Kyprianos, Lefkoşa'nın bir diğer isminin de "Photolampos" (Işıkla Parlayan) olduğunu belirtmiştir.[6][7]

Şehrin Avrupa dillerinde "Nicosia" ve benzeri şekillerde geçmesi üzerine çeşitli iddialar vardır. Bir iddiaya göre, Latinler sözcüğün ilk hecesi olan "Lef"i telaffuz edemedikleri için "Ni" ile değiştirmişlerdir.[6] Bir diğer iddia ise adın "Kallinikesis" adından türediğidir.[6] Sicilya'dan Sindaco isimli bir yazar, "Nicosia" ismini Sicilya'daki "Nicosia" isimli kasabaya bağlar ve bu kasabadan gelen kral Tancred'in Kıbrıs kuşatması sırada I. Richard'ın yanında olduğunu ve şehri kendi kasabasının ismiyle adlandırdığını iddia etmiştir.[6] Bir diğer iddia ise "Nicosia" adının şehir halkının 1192'deki Tapınak Şövalyeleri'ne karşı isyanı sırasında ortaya çıktığıdır.[8] Ludolf adlı Alman bir rahip 1341-1363 yıllarında şehrin adını "Nycosia" olarak belirtmiştir.[9][10] H.A.S. Dearborn, 1819'da yayımlanan kitabında Lefkoşa'nın bir diğer adının da "Nicotia" olduğunu söylemektedir.[11] 1856'da William Curry, Rumların şehri "Escosie", Batı Avrupalıların ise "Licosia" olarak adlandırdıklarını belirtmiştir.[12]

Şehrin adı Osmanlı belgelerinde "Lefkoşa"[13] veya "medine-i Lefkoşa"[14] olarak geçmektedir. Bunun yanı sıra 1570 yılında Lefkoşa'nın fethine ilişkin bir mektupta şehrin adı "Lefkoşı" olarak da geçmektedir.[15] Kâtip Çelebi ise, şehirden (günümüzde de bazen kullanılan) "Lefkoşe" adı ile bahsetmektedir.[16]

Tarihçe

değiştir
 
Lefkoşa'nın 1597'de Venedikli Giacomo (Jacomo) Franco tarafından çizilmiş bir haritası.
 
Osmanlı döneminde inşa edilen Büyük Han, adadaki en büyük handır.

Lefkoşa'nın bulunduğu yerdeki ilk yerleşim Neolitik Çağ'da gerçekleşmiştir.[17] İlk yerleşimin tarihi yaklaşık olarak MÖ 3000-4000'dir.[18] MÖ 1050'de[19] veya MÖ 7. yüzyılda bölgede "Ledra" adlı bir kent kuruldu.[4] Bu şehir adadaki diğer şehir krallıklarının arasında önemli bir yere sahipti.[20] Arkeolojik kazılar sırasında MÖ 4. yüzyılda yazılmış ve Ledra'da Afrodit'e adanmış bir tapınağın varlığını gösteren Yunanca bir yazıt bulunmuştur.[17][21] MÖ 330 civarlarında küçük bir köy olacak kadar küçülmüştür.[19] Bu kent depremlerden dolayı yıkılınca[20], MÖ 200 yılında Ptolemaios I Soter'in oğlu Leucus, günümüzde Lefkoşa olan şehri kurdu.[4]

Şehrin önemi Bizans döneminin sonlarında artmaya başladı.[20] 7. yüzyılda, Arap akınları sırasında adanın başkenti oldu.[4]

1191 yılında I. Richard'ın eline geçti.[22] Tapınak Şövalyeleri'nin adayı satın alıp hakimiyet kurdukları dönemde adanın başkentiydi.[23] Şehirde 11 Nisan 1192 günü bir isyan çıktı. Şövalyeler bu ayaklanmayı bir katliamla bastırdı ve daha sonra adayı terk etti.[24][25][26]

Lüzinyanlar adayı satın aldı ve Lefkoşa başkentliğini sürdürdü.[27] Lüzinyanlar döneminde şehirde pek çok yeni yapı inşa etti. Venedikliler döneminde bunların çoğu yıkılarak sur yapımında kullanıldı.[24] Bu dönemde Lüzinyanlar şehrin etrafına surlar da inşa etti. Bu surlar düzensiz bir beşgen şeklindeydi.[28] Daha önce şehirde surlar bulunmamaktaydı.[29] İlk surları kral I. Henry 1211'de iki kule ile birlikte inşa ettirdi, I. Peter üçüncü bir kule inşa ettirdi[30] ve II. Henry şehri tamamen surlar içine aldı.[31] Şehir bu dönemde oldukça zengin bir hale geldi.[9] Lefkoşa adadaki dört piskoposluktan biriydi.[9][32] 1212 yılında başpiskoposluk merkezi de oldu.[12] Bu dönemde Rumlar ve Latinler arasında olaylar yaşanıyordu ve 1313 ve 1360 yıllarında şehirde kanlı çatışmalar çıktı.[33]

Lefkoşa tarihi boyunca pek çok deprem tarafından hasara uğramıştır. 1222 Kıbrıs depremi şehirde şiddetli biçimde hissedildi ve büyük zarara yol açtı.[34] Kasım 1330'da şehirde bir sel felaketi meydana geldi ve üç bin kişi hayatını kaybetti.[35] Bunların yanı sıra, şehir 1373'te Cenevizliler ve 1426'de Memlüklüler tarafından büyük hasara uğratıldı.[36]

26 Şubat 1489'da tüm adayla birlikte Lefkoşa da Venedik Cumhuriyeti hakimiyetine girdi.[37] Osmanlıların adayı fethinden hemen önce, Venedikliler surları denetledi ve fazla zayıf olduklarını buldu.[38] Yapılan yeni planlara göre Lefkoşa surları sekiz milden üç mile indirildi.[37] Bu sırada, yeni surların dışında kalan tüm binalar yıkıldı.[36] Kanlıdere'nin güzergâhı bir iddiaya göre Venedikliler tarafından değiştirilmiştir.[39] Bir diğer iddiaya göre derenin güzergahını değiştiren Osmanlılar şehri sellerden kurtarmak için bunu yapmışlardır.[40]

Osmanlılar tarafından Kıbrıs'ın fethi sürecinde, Lefkoşa alınan üçüncü büyük yerleşimdi.[41] Piyale Paşa ve ordusu 22 Temmuz 1570 günü Lefkoşa'yı almak için harekete geçti.[42] 25 Temmuz günü Lefkoşa kuşatıldı.[41] Venediklilerin Osmanlıların kaleyi teslim etme taleplerini kabul etmemesi nedeniyle 27 Temmuz günü çatışmalar başladı. Surların çok sağlam olması, Lefkoşa'nın düşmemesini sağlıyordu.[41] 9 Eylül 1570 tarihinde şafak sökerken yeni bir hücum başlatıldı[42] ve 20 bin kişiden fazla olan birlikler Lefkoşa'yı fethetti.[41]

Osmanlı döneminde Türklerin Kıbrıs'a yerleştirilmesi kapsamında tüm adaya olduğu gibi Lefkoşa'ya da Türk nüfusun yerleştirilmesine 1572'de başlandı.[43] Şehrin içindeki meslek erbabı olmayan Rumlar şehrin dışındaki mahallelere yerleştirilip yerlerine Türkler konulmuştur. Bu dönemde yapılan bir sayıma göre şehrin 31 tane mahallesi vardı. Bunlardan ikisinde ("Ermiyan" ve "Karaman"), Ermeni nüfus çoğunluktaydı.[40][44]

Lefkoşa, Osmanlı döneminde ilk olarak "Dağ Kazası" adındaki bir kazanın merkezi olarak Kıbrıs Eyaleti'nin başkentliğini yaptı,[45] daha sonra bir sancak oldu.[46] Osmanlı döneminde St. Sophia Katedrali[47] gibi büyük kiliseler camiye çevrildi.[48] Lefkoşa - Larnaka yolu yapıldı.[40] Şehrin kapıları gündoğumunda açılıp günbatımında kapatılmaktaydı. Vali, Kadı, Mütercim Tercüman ve Rum Başpiskopsu Lefkoşa'da ikamet ediyordu.[48] William Kimbrough Pendleton, 1864'te şehirdeki evlerin çoğunun kil tuğladan yapılmış olduğunu belirtmektedir.[49] 1741'deki büyük bir deprem sonucu Selimiye Camiin bir minaresi yıkıldı ve tekrar yapılmak zorunda kaldı.[50] 1764'te ve 1821'de şehirde isyanlar yaşandı.[50][51]

 
Lefkoşa'da Baf Kapısı'nın yanındaki Değirmen Burcu'na ilk Birleşik Krallık bayrağının çekilişi

12 Temmuz 1878 tarihinde adanın geriye kalanı ile birlikte Lefkoşa'da Birleşik Krallık hakimiyetine girdi.[52] Britanyalı birlikler şehre Girne Kapısı'ndan girmiş[53] ve Baf Kapısı'nın yanındaki Değirmen Burcu'na ilk Britanya bayrağını çekmişlerdir.[54] 1882 yılında Lefkoşa Belediyesi kuruldu.[55] Birleşik Krallık hakimiyetinde Lefkoşa surların dışında bir büyüme kaydetti.[56] 1930-1945 aralığında Ortaköy, Strovolos, Büyük Kaymaklı, Küçük Kaymaklı gibi köyler şehir ile birleşmeye başladı, Yenişehir gibi bölgelere ilk yerleşim yapıldı.[57] 1 Ocak 1944 günü Ayii Omoloyitadhes belediye sınırlarına dahil oldu.[58] Şehrin dışına ulaşımı sağlayabilmek için 1879'da Baf Kapısı'nın, 1931'de Girne Kapısı'nın ve 1945'te Mağusa Kapısı'nın yan taraflarındaki surlar kesildi.[59][60] 1905 yılında Büyük Kaymaklı'da bir tren istasyonu inşa edildi ve Lefkoşa'ya tren seferlerine başlandı, bu uygulama 1955 yılında sona erdi.[61] 1912'de şehre ilk elektrik geldi.[62] Yine aynı yıl gazyağıyla çalışan sokak lambaları elektrikle çalışanlarla değiştirildi.[63] Britanya hakimiyetinde kanalizasyon şebekesi temizlendi ve yollar onarıldı.[62] 17 Ekim 1947 günü şehre enerji sağlayan elektrik santralinde meydana gelen bir patlama sonucu şehir 116 gün elektriksiz kaldı.[62]

 
Şehri gösteren 1881 tarihli bir çizim

1895 yılında Lefkoşa'nın Tahtakale bölgesinde Rumların Türklere saldırıları oldu.[64][65] 1931'de Rumlar Britanya hakimiyetine karşı isyan etti ve hükûmet binasını yaktı.[66] 1955'te kurulan EOKA Birleşik Krallık egemenliğine karşı şehirdeki kamu binalarına ve radyo istasyonuna saldırdı.[65]

 
Ocak 1910 tarihli Resimli Kitab dergisinde Kıbrıs Lefkoşe Hürriyet Kulübü üyeleri

16 Ağustos 1960'ta Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Temsilciler Meclisine o gece yarısı Kıbrıs Cumhuriyeti bayrağı çekildi ve adadaki Britanya hakimiyeti sona erdi.[67] 1960 anayasasının 173. maddesi gereği adada bir Rum (Lefkoşa -Rum- Belediyesi) ve bir Türk (Lefkoşa Türk Belediyesi) belediye kuruldu.[3] 20-21 Aralık 1963 gecesi, "Kanlı Noel" olarak bilinen olaylar başladı. Lefkoşa'nın Tahtakale semtinde otomobillere açılan ateş sonucunda Zeki Halil ve Cemaliye Emirali öldürüldü.[68][69] 23-30 tarihleri arasında Küçük Kaymaklı kuşatma altına alındı.[70] 23-24 Ocak gecesi Kumsal bölgesinde 11 kişi öldürüldü, Kumsal Baskını olarak anılan olayda Türk binbaşı Nihat İlhan'ın ailesi öldürüldü.[71][72] Kanlıdere bölgesinde Türklere karşı saldırı düzenlendi.[73] Olaylar sonucu 30 Aralık 1963 günü Türkiye, Yunanistan ve Birleşik Krallık hükûmetleri toplandı.[74] Bu toplantı sonucu Yeşil Hat olarak da bilinen ve şehri Türk ve Rum kesimlerine bölen sınır çizildi.[75] Bu sınırın "Yeşil Hat" olarak anılmasının sebebi, hattı harita üzerinde çizen Birleşmiş Milletler görevlisinin kaleminin yeşil renk olmasıdır.[75] Türkiye Başbakanı Bülent Ecevit'in emriyle 1974 yılında gerçekleştirilen Kıbrıs Harekâtı ile şehirdeki sınırlar kesinleşti.

29 Mart 1968 günü Eylence, Büyük Kaymaklı, Küçük Kaymaklı, Pallouriotissa, Strovolos (kısmen) ve Kızılay banliyöleri de belediye sınırlarına dahil oldu.[58] Şehrin fiilen bölünmesinin ardından, Kıbrıs Cumhuriyeti yönetimindeki alan güney yönünde büyümesine devam etti.[76] Kuzey Lefkoşa da büyümesine devam etti ve Gönyeli (ayrı belediyesi vardır)[77] ile Hamitköy (Lefkoşa Türk Belediyesi'ne bağlıdır)[78] gibi şehir dışındaki köyler ile birleşti.

2003 yılında Kermiya Sınır Kapısı,[79] 2008 yılında ise Lokmacı Kapısı açıldı.[80]

Coğrafya

değiştir

Lefkoşa Kıbrıs adasının merkezi bir noktasında, Mesarya Ovası'nın orta kesimlerinde yer almaktadır.[81]

İklim

değiştir

Lefkoşa, Köppen iklim sınıflandırmasına göre sıcak yarı kurak bir iklime sahiptir.[82] En sıcak aylar temmuz ve ağustos olup en soğuk aylar ocak ve şubattır. En çok yağış alan ay ise ocaktır. Lefkoşa, adanın en sıcak yerlerinden biridir.[83]

  Lefkoşa iklimi  
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 22 26 30 35 43 44 44 44 42 41 33 24 44
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 15 16 19 24 29 34 37 37 33 28 22 17 22,6
Ortalama sıcaklık (°C) 10 10,5 13 17 21,5 26 29 29 25,5 21 16 12 19,2
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 5 5 7 10 14 18 21 21 18 14 10 7 12,5
En düşük sıcaklık (°C) −3 −6 −2 1 7 11 15 14 12 6 −1 −3 −6
Ortalama yağış (mm) 76 45 36 18 22 9 1 2 10 25 33 68 345
Kaynak: BBC Hava Durumu[84]

Jeoloji

değiştir

Lefkoşa, Lefkoşa Formasyonu adı verilen jeolojik oluşumun merkezinde yer almaktadır. Bu bölge Alt Pliyosen dönemine tarihlenmektedir. Gri, sarı ve beyaz renklerdeki marn tabakaları, kumlu ve sarı renk kireçtaşları ve seyrek konglomera bantlarına sıkça rastlanır.[85] Akdeniz'in Atlas Okyanusu ile yeniden birleşmesi deniz suyunun yükselmesi ve yeni çökellerin oluşmasıyla sonuçlanmıştır, bu çökeller Lefkoşa Formasyonu'nu oluşturmuştur.[86] Lefkoşa'nın altında 60 km²'lik bir alana sahip olan Lefkoşa-Serdarlı akiferi bulunmaktadır.[87]

Doğal yaşam

değiştir

Lefkoşa şehrinin özellikle Kanlıdere başta olmak üzere dere kenarındaki kesimleri büyük bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir.[88] Bitki örtüsü açısından (özellikle dere yataklarında) zengin olan şehrin 12.5 km çapında bir alanındaki derelerde yapılan bir araştırmada, 62 farklı familyaya mensup 185 farklı bitki türü tespit edilmiştir.[89] Bunların içinde dört endemik ve 16 nadir görülen tür de bulunmaktadır.[90] Şehirde, dere kenarlarında bulunan bulunan en yaygın ağaç türü okaliptüs ağacıdır (çeşitli türlerine rastalanılabilir).[91] Kuzey Kıbrıs'ın Lefkoşa Merkez tarımsal bölgesinde toplam 0.262 kilometrekare ormanlık alan bulunmaktadır.[92] Lefkoşa'nın iki kilometre dışında (güney kesiminde), Eylence Belediyesi'nin sınırlarının içinde Pedagojik Akademi Ulusal Orman Parkı, şehrin güneyinde ise Athalassa Ulusal Orman Parkı bulunur.[93] Kuzey Lefkoşa'da ise 0.5 hektar büyüklüğündeki Lefkoşa Orman Fidanlığı bulunur.[94]

Şehrin bazı kesimlerindeki dere yataklarında hayvanların yaşam alanları tehlike altındadır.[95] Dere kenarlarındaki sazlıklar kuş türleri başta olmak üzere pek çok hayvanı barındırmaktadır.[88] Yine dere kenarlarında, yalıçapkını, su tavuğu, çizgili kaplumbağa ve bukalemun gibi birçok canlı yaşamaktadır.[96] Derelerde özellikle kaplumbağa sayısı çoktur.[97]

Ekonomi

değiştir

Lefkoşa Kıbrıs'ın ticari merkezidir.[98] Şehir Kıbrıs Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin merkez bankalarına ev sahipliği yapar.

Demografi

değiştir

Nüfus tabloları

değiştir

1960 ve öncesi

değiştir
1946'ya kadar şehrin nüfus verileri[99]
Yıl Rumlar Türkler Ermeniler Maronitler Latinler Britanyalılar Yahudiler Diğerleri Yıllık nüfus artışı Toplam
1881 5669 5393 107 48 190 75 18 36 - 11.536
1891 6586 5356 1 1 1 1 1 573 %0,8 12.515
1901 7991 6013 331 49 239 94 4 31 %1,7 14.752
1911 9307 6040 293 23 223 130 10 26 %0,8 16.052
1921 10,777 6743 473 68 219 185 4 110 %1,5 18.579
1931 13,565 7756 1750 108 211 97 21 169 %2,5 23.677
1946 20.768 10.330 2252 160 398 278 63 236 %2,5 34.485

1 "Diğerleri"nin içindedir.

Şehrin banliyölerinin nüfus verileri[58]
Semt 1881 1891 1901 1911 1921 1931 1946 1960
Aydemet 430 449 607 752 838 1229 2532 10,044
Ayii Omoloyitadhes 312 432 504 721 763 1164 1 1
Engomi 172 229 299 362 450 639 1396 2652
Eylence 298 374 519 621 727 826 2161 4172
Büyük Kaymaklı 957 1093 1392 1699 1860 2474 3683 7062
Küçük Kaymaklı 339 348 413 507 585 851 2252 6349
Ortaköy 92 66 100 135 176 227 488 1248
Pallouriotissa 287 289 402 501 606 996 2369 7197
Strovolos 590 689 834 1036 1314 1693 3252 7550
Kızılay 179 172 228 256 303 402 706 3580
Toplam banliyö nüfusu 3656 4141 5298 6590 7622 10,501 18,839 49,853

11 Ocak 1944'te Lefkoşa belediye sınırları içine katıldığından bu sayımlarda ayrı olarak sayılmadı.

Kültür ve sanat

değiştir
 
Makarios Caddesi, Lefkoşa'nın Yeşil Hat'tın güneyinde kalan kesiminin ticaret ve alışveriş merkezidir.
 
Şehrin kuzeyindeki merkezî Bedrettin Demirel Caddesi'ndeki yüksek binalar.

Lefkoşa şehri kentleşme açısından iki bölüme ayrılır, bunlar eski Lefkoşa (surların içindeki bölge) ve yeni Lefkoşa'dır (surların dışı). Eski Lefkoşa'da yollar dardır ve çıkmaz sokaklar mevcuttur. Yeni Lefkoşa'daysa, daha geniş bir alanda dikey ve yatay gelişme daha fazladır. Kavşaklar ve yollar geniştir, parklar daha büyük yerler kaplar.[101]

Osmanlı döneminde Lefkoşa'da Rumlar ve Türkler bazı mahallelerde karışık, bazı mahallelerde ise birinin çoğunluk olduğu bir biçimde yaşamıştır. Türk mahallelerinde camilere, Rum mahallelerinde kiliselere rastlanabilir.[102] Ermeniler de şehirde yaşamaktaydı, eskiden Köşklüçiftlik'te yaşayan Ermenilerin evlerinin tamamı kesme taştan yapılmış olup kendilerine özgü mimarileri vardı.[103] Eski Lefkoşa'daki evlerde cumba yaygın bir özelliktir.[101] Büyük Han, adadaki en gelişmiş mimari eserlerden biri olup[104] günümüzde sergiler, antika ve geleneksel eşya satışı, gölge oyunları gibi çeşitli etkinliklerin yer aldığı bir kültürel merkezdir.[105][106]

Lefkoşa'nın Yeşil Hat'tın güneyinde kalan kesiminde on dört müze vardır.[107] Kıbrıs Müzesi 1888'de kurulmuş olup adanın her tarafından getirilmiş olan yüzlerce arkeolojik eser sergilenmektedir.[108] Osmanlı döneminde Divan için çevirmenlik yapan Hadjigeorgakis Kornesios'un 1793'te yapılmış olan evi etnografya müzesi olarak kullanılmaktadır.[109] Şehrin kuzey kesiminde ise müze sayısı altıdır.[110][111] Derviş Paşa Konağı bir etnografya müzesi olarak kullanılmaktadır.[112]

Şehrin güneyinde pek çok tiyatro bulunmakla beraber Kıbrıs Tiyatro Kurumunun merkezi Lefkoşa'dadır.[113] 2000'li yıllarda inşa edilen Devlet Tiyatro Binası eskiden yetersiz tesislerden dolayı sıkıntı çeken bu kuruma ev sahipliği yapmakta olup başka bir tiyatro organizasyonu tarafından kullanılmasına izin verilmemektedir.[114] 1967'de inşa edilen Lefkoşa Belediyesi Tiyatrosu ise 1220 kişi kapasitelidir.[115] Kuzeyde ise Kıbrıs Türk Devlet Tiyatrosu oyunlar oynamakta ve turneler düzenlemekte; fakat bir salonu bulunmamaktadır.[116] Yine kuzeyde 1980 yılında kurulmuş olan Lefkoşa Belediye Tiyatrosu bulunmaktadır.[117] Lefkoşa Türk Belediyesi ile Lefkoşa Belediye Tiyatroları'nın ortaklaşa düzenlediği Kıbrıs Tiyatro Festivali, İstanbul Şehir Tiyatroları gibi kurumların katıldığı büyük bir organizasyon olup, tüm bunlar sadece iki salonda düzenlenebilmektedir.[118]

Şehrin güney kesiminde on dokuz tane sinema bulunmakta olup, bunların altısı K Cineplex adlı bir şirkete,[119] on üçü ise diğer şirketlere aittir.[120] Şehrin kuzeyinde ise sinema sayısı dörttür.[121]

Altyapı

değiştir

Lefkoşa'da 20. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı döneminde yapılmış olan iki suyolu kullanılmaktaydı. Bu suyolları Arab Ahmed ve Silihtar suyolları idi. Bunun dışında kuyulardan çıkarılan su da kullanılmaktaydı.[17]

Şehirde telgraf ilk kez 1873 yılında kullanılmıştır.[122] 1936 yılında tüm adayı ve Lefkoşa'yı da kapsayan kamuya açık bir telefon şebekesi kuruldu.[122]

1974'teki Kıbrıs Harekâtı sonucu Lefkoşa şehrine gerçekleşen göç, şehirde imar, ulaşım, kanalizasyon, konut sıkıntısı, altyapı eksikliği gibi sorunlara neden olmuştur.[123]

Eğitim

değiştir

Lefkoşa bölünmüş bir şehir olduğundan, şehirde Kıbrıs Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs eğitim sistemleri uygulanmaktadır. Kuzey Lefkoşa'da Yakın Doğu Üniversitesi[124] adında bir üniversite,Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi[125] Akdeniz Karpaz Üniversitesi Anadolu Üniversitesi'nin açıköğretim fakültesi,[126] bunlar dışında Atatürk Öğretmen Akademisi[127] ve Polis Okulu[128] olmak üzere yüksekokullar bulunmaktadır. Kıbrıs Cumhuriyeti kontrolündeki alanda ise Kıbrıs Üniversitesi,,[129] Kıbrıs Açık Üniversitesi,[130] Frederick Üniversitesi,[131] Lefkoşa Üniversitesi,[132] ve Kıbrıs Avrupa Üniversitesi[133] adlı üniversiteler bulunmaktadır.

Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Lefkoşa Kazası'nda 42 tane ortaeğitim düzeyinde yüksekokul,[134] 133 tane ilkokul[135] ve üç tane anaokulu[136] bulunmaktadır. Kuzey Kıbrıs'ın Lefkoşa ilçesinde ise toplamda 30 tane ilkokul, anaokulu ve ilköğretim düzeyinde özel eğitim merkezi bulunmaktadır.[137]

Ulaşım

değiştir
 
Solomos Meydanı'nda halk otobüsleri

Adadaki yollar Lefkoşa merkez alarak, Lefkoşa'da birleşecek şekilde yapılmıştır, önemli yolların tamamı Lefkoşa'da birleşir.[138] Osmanlı döneminde sadece Larnaka yolu yapılmış olup, daha önce inşa edilmiş yollar harap haldeydi. Britanya hakimiyetinde bu yollar yeniden inşa edildi ve Lefkoşa ile diğer şehirler arasında düzenli bir posta servisi kuruldu.[139] Şehre ilk araba 1907 yılında geldi. Şehirden ilk otobüs servisleri 1929'da başladı, bu servisler Girne Kapısı'ndan yola çıkıyor, Strovolos, Aydemet ve Büyük Kaymaklı'ya gidiyorlardı.[139] 21 Ekim 1905 günü Lefkoşa - Mağusa arasında tren seferleri başladı. Tren seferleri Lefkoşa'dan yaklaşık 30 durağa düzenlenmekteydi. 31 Aralık 1951'de ise tren seferleri sona erdi.[140] 1949 yılında Lefkoşa Uluslararası Havalimanı açıldı. Bu havalimanı günümüzde Ara Bölge'dedir ve kullanılmamaktadır.[141]

Günümüzde şehrin Kıbrıs Cumhuriyeti kontrolündeki bölgesinde Lefkoşa Otobüs Şirketi adlı bir şirket tarafından yürütülen otobüs servisi vardır. Tüm otobüsler Solomos Meydanı'ndandaki terminalden kalkmakta ve 20 ila 30 dakikada bir duraklardan geçmektedir.[142] Otobüs hattını genişletmek, seferleri sıklaştırmak ve otobüs filosunu yenilemek gibi planlar vardır.[143] Kamu İşleri Dairesi, Lefkoşa - Larnaka ve Limasol arasında tramvay ve hafif raylı sistem hatları kurmak için bir anlaşma imzalamıştır.[144] Şehirden A1 ve A2 gibi otoyollar bulunmaktadır. Bu yol ağını geliştirmek yanı sıra şehir içindeki yolları iyileştirmek için de projeler vardır.[145] Bunun dışında taksiler de vardır.[142] Şehre hava ulaşımı ise Larnaka Uluslararası Havalimanı (44 km uzaklıkta) ve Baf Uluslararası Havalimanı'ndan yapılmaktadır.[142] Larnaka Havalimanı, Baf Havalimanı'ndan daha çok kullanılmaktadır.[146]

Kuzey Lefkoşa'da da LETTAŞ şirketinin otobüsleri vardır.[147] İlk belediye otobüsü, Mustafa Akıncı'nın belediye başkanlığı döneminde, 15 Ocak 1980'de Göçmenköy-Yenişehir güzergâhında devreye girdi. 1984'ten itibaren bu hizmet belediye bünyesinde bir toplu taşıma ağına çevrilerek hizmet sunmaya başladı, sonradan aynı araçlar LETTAŞ şirketi tarafından işletilecek şekilde özelleştirildi.[148] Yenişehir bölgesinde bir otobüs terminali bulunmaktadır.[149] Şehrin kuzey kesiminin kullandığı havalimanı Ercan Havalimanı'dır. Havalimanına otobüslerle ulaşım sağlanmaktadır.[150] Şehirde taksi ve dolmuş ile ulaşım da mümkündür.[151]

Kardeş şehirler

değiştir

Lefkoşa Belediyesi'nin kardeş şehirleri

değiştir

Lefkoşa Belediyesi aşağıdaki şehirlerle kardeş şehirdir:[152]

Şehir, aşağıdaki şehirlerle de işbirliği yapmıştır:[152]

Lefkoşa Türk Belediyesi'nin kardeş şehirleri

değiştir

Lefkoşa Türk Belediyesi'nin aşağıdaki şehirlerle kardeş şehir anlaşması vardır:[153]

Kaynakça

değiştir
  • Keshishian, Kevork K. (1978), Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now, The Mouflon Book and Art Centre 
  1. ^ "Population – Place of Residence, 2011". Statistical Service of Cyprus (CYSTAT). 17 April 2014. 16 October 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "KKTC 2011 Nüfus ve Konut Sayımı" [TRNC 2011 Population and Housing Census] (PDF). TRNC State Planning Organization. 6 Ağustos 2013. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ a b Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası 19 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Madde 173
  4. ^ a b c d e f Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Lefkoşa". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 240. 
  5. ^ Brown, Truesdell (Haziran 1974). "Reviews of Books (Alexander the Great)". The American Historical Review. 79 (3). s. 762. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2008. 
  6. ^ a b c d e f g h i j Keshishian 1978, 31-32.
  7. ^ Kyprianos, History of Cyprus (1788), Venedik, sf. 391
  8. ^ "Lefkoşa". Caretta Dergisi. Kasım 2007. ss. sf. 99. 
  9. ^ a b c Keshishian 1978, 41-42.
  10. ^ Cobham, Excerpta Cypria, sf. 20
  11. ^ Dearborn, Henry Alexander Scammell. A memoir on the commerce and navigation of the Black Sea (1819), Wells & Lilly, sf. 323.
  12. ^ a b Curry, William. The Dublin University magazine, 48. cilt (1856), Jun., and Co., sf. 329-335.
  13. ^ Zafername 12 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tarih: 1652, Erişim tarihi: 3 Ocak 2011
  14. ^ Şeyh-i Seb’a Seyyit El-hac Mehmet’in İstanbul’a göndediği dilekçe 18 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tarih: 1809, Erişim tarihi: 3 Ocak 2011
  15. ^ Lefkoşa'nın fethine ilişkin mektup 18 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tarih: 1570, Erişim tarihi: 3 Ocak 2011
  16. ^ Kâtip Çelebi'nin İçel'i tasviri 18 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 22 Şubat 2011
  17. ^ a b c Keshishian 1978, 29.
  18. ^ Koday, Saliha (1995). "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Yerleşmeler". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2010. [ölü/kırık bağlantı]
  19. ^ a b World and its Peoples: Greece and the Eastern Balkans. Marshall Cavendish, 2010.
  20. ^ a b c Keshishian 1978, 33.
  21. ^ American Journal of Archaeology 1961, AJA 65, sf. 136
  22. ^ Keshishian 1978, 34-35.
  23. ^ "Richard the Lionheart 1191 A.D." Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011. 
  24. ^ a b "Lüzinyanların Kıbrıs'ı…". Kıbrıs Gazetesi. 28 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011. 
  25. ^ "Haçlılar (I. Richard Dönemi)". ODTÜ. 12 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  26. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.11.
  27. ^ "The Capital of the Lusignan Kingdom". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011. 
  28. ^ Keshishian 1978, 68-70.
  29. ^ Oldenburg W (De), PELEGRINATIO, 1653
  30. ^ Leontios Machairas, Recital concerning the sweet land of Cyprus entitled Chronicle, 1483
  31. ^ "The fortifications during the Lusignan period 1192-1489 AD". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011. 
  32. ^ Cobham, Excerpta Cypria, sf. 41
  33. ^ "Nicosia (2)". Arşivlenmiş kopya. Katolik Ansiklopedisi. 1913. 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2011. 
  34. ^ Yolsal, S.; Taymaz T. (2010). "Sensitivity Analysis on Relations Between Earthquake Source Rupture Parameters and Far-Field Tsunami Waves: Case Studies in the Eastern Mediterranean Region" (PDF). Turkish Journal of Earth Sciences. Cilt 19. ss. 313-349. doi:10.3906/yer-0902-8. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  35. ^ Keshishian 1978, 17.
  36. ^ a b Keshishian 1978, 43.
  37. ^ a b Hakeri, Bener Hakkı (4 Eylül 2010). "Kıbrıs'ta Venedikliler". Kıbrıs Gazetesi Ekran Eki. s. 6. 
  38. ^ Keshishian 1978, 74-76.
  39. ^ Barışsever, Mehmet (9 Nisan 2010). "Sel Raporu (12)". Ortam. 5 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  40. ^ a b c "Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Dönemi". Orta Doğu Teknik Üniversitesi. 13 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  41. ^ a b c d Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri. Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. ss. 146-150. 
  42. ^ a b "The Siege of Nicosia". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  43. ^ Gazioğlu, Ahmet C. (1990). The Turks in Cyprus: a province of the Ottoman Empire (1571-1878), 74-78, K. Rüstem.
  44. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.3-4.
  45. ^ (2000) Sarınay, Yusuf. Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), Aktaş, Necati; Gültepe, Necati; Kaplan, Mustafa, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 43
  46. ^ Sezen, Tahir. Osmanlı yer adları (2006), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, sf. 347
  47. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Selimiye Camisi". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. ss. 315-317. 
  48. ^ a b "Nicosia during the Ottoman period". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  49. ^ Pendleton, William Kimbrough. The millennial harbinger, 7. cilt (1864), W.K. Pendleton, sf. 363-370
  50. ^ a b Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Lefkoşa Kenti, surları ve Burçları". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. ss. 240-241. 
  51. ^ "Çözümü bırakın oduncu kör Baki'ye bakın siz…". Star Kıbrıs. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  52. ^ Keshishian 1978, 46.
  53. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Girne Kapısı". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. I. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. ss. sf. 139. 
  54. ^ Keshishian 1978, 48.
  55. ^ "Municipal Administration". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 12 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  56. ^ Keshishian 1978, 44.
  57. ^ Keshishian 1978, 22.
  58. ^ a b c Keshishian 1978, 28.
  59. ^ Keshishian 1978, 83.
  60. ^ "Urban Development". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  61. ^ Turner, B.S., The Story of the Cyprus Government Railway, ISBN 0-85298-408-1
  62. ^ a b c Keshishian 1978, 105.
  63. ^ "Street Lighting". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 12 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  64. ^ Sabahattin İsmail, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Doğuşu ve Çöküşü ve KKTC’nin Kuruluşu (1960–1983), İstanbul; Akdeniz Haber Ajansı Yay., 1992, s.4.
  65. ^ a b "Kıbrıs'ta İngiliz Dönemi". Orta Doğu Teknik Üniversitesi. 13 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  66. ^ "British Rule in Cyprus (1878-1960)" (İngilizce). Cypnet. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  67. ^ Keshishian 1978, 54-55.
  68. ^ Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri. Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. ss. 169-179. 
  69. ^ "Kanlı Noel" den ders almalıyız (1)", 5 Ocak 2009 tarihli Önce Vatan gazetesi[ölü/kırık bağlantı]
  70. ^ Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri. Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. ss. 195-199. 
  71. ^ ""KKTC'de kumsal baskını şehitleri anıldı" 24 Aralık 2007 tarihli Milliyet gazetesi". 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  72. ^ Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri. Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. ss. 191-194. 
  73. ^ Belgelerle Türk tarihi; 25-29. sayfa, Menteş Kitabevi, 2001.
  74. ^ "Kanlı Noel'in içyüzü". Milliyet. 23 Aralık 1993. s. 19. 
  75. ^ a b "Nicosia 1963". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  76. ^ Keshishian 1978, 23.
  77. ^ "Gönyeli kentleşti". Kıbrıs Gazetesi. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
  78. ^ "Hamitköy". Kıbrıs Gazetesi. 28 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
  79. ^ "Kıbrıs'ta Yeşil Hat bereketi". Radikal Gazetesi. 30 Nisan 2003. 20 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011. 
  80. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011. 
  81. ^ "Lefkoşa". Kıbrıs Türk Turizm ve Seyahat Acenteleri Birliği. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2011. 
  82. ^ "Köppen iklim sınıflandırması haritası". 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011. 
  83. ^ "Kuzey Kıbrıs'ın Genel Hava Durumu". KKTC Meteoroloji Dairesi. 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2011. 
  84. ^ "Nicosia - Average conditions". BBC. 20 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2011. 
  85. ^ "Kıbrıs - Kuzey Kıbrıs Jeolojisi" (PDF). KKTC Jeoloji ve Maden Dairesi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. [ölü/kırık bağlantı]
  86. ^ "Kıbrıs'ın Jeolojik Evrimi". Cyprus Geological Heritage - Intercollege. 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. 
  87. ^ "Yeraltısuyu Yataklarımız - Akiferlerimiz". KKTC Jeoloji ve Maden Dairesi. 26 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. 
  88. ^ a b Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği (2003). Kanlıdere ve Asi Dere Florası. Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği. ss. XIII-XIV. 
  89. ^ Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği (2003). Kanlıdere ve Asi Dere Florası. Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği. ss. IV. 
  90. ^ Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği (2003). Kanlıdere ve Asi Dere Florası. Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği. s. 371. 
  91. ^ Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği (2003). Kanlıdere ve Asi Dere Florası. Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği. ss. XV. 
  92. ^ KKTC Tarım Bakanlığı İstatistik ve Planlama Şubesi. Tarımsal Yapı ve Üretim 2007. s. 10. 
  93. ^ "National Forest Parks". Kıbrıs Cumhuriyeti Orman Dairesi. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2011. 
  94. ^ "Orman Fidanlıkları". KKTC Orman Dairesi. 13 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
  95. ^ "Pedieos River Flora and Fauna Survey". UNDP/UNOPS. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2011. 
  96. ^ "Dere yatakları korunmalı". Kıbrıs Gazetesi. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
  97. ^ Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği (2003). Kanlıdere ve Asi Dere Florası. Kıbrıs Türk Biyologlar Derneği. s. 372. 
  98. ^ "Cyprus and Nicosia". American College of Nicosia. 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2012. 
  99. ^ a b Keshishian 1978, 27.
  100. ^ Keshishian 1978, 26.
  101. ^ a b Çitçi, Dursun M. "KKTC'de kentleşme 18 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 18 (2007).
  102. ^ Oğuz, Cem. Osmanlı: Toplum, 4. cilt (1999), Yeni Türkiye Yayınları.
  103. ^ Hülagü, Metin. Hoşgörü toplumunda Ermeniler: Osmanlı toplumunda birlikte yaşama sanatı: Türk Ermeni ilişkileri örneği, 4. cilt (2007), Erciyes Üniversitesi, sf. 463.
  104. ^ Dubin, Marc; Morris, Damien (2002), Cyprus, Rough Guides, ISBN 1-85828-863-0, sf. 301.
  105. ^ "Büyük Han". Büyük Han (Vakıflar İdaresi). 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2011. 
  106. ^ "Büyük Han". Lefkoşa Türk Belediyesi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2011. [ölü/kırık bağlantı]
  107. ^ "Nicosia Museums". The Cyprus Guide. 4 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011. 
  108. ^ "Cyprus Museum, Lefkosia". Kıbrıs Cumhuriyeti Eski Eserler Dairesi. 20 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011. 
  109. ^ "Ethnological Museum, Lefkosia (The House of Hadjigeorgakis Kornesios)". Kıbrıs Cumhuriyeti Eski Eserler Dairesi. 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011. 
  110. ^ Müze Ziyaretleri ve Bilet Gelirleri Dökümü (2008)[ölü/kırık bağlantı] (KKTC Turizm, Çevre ve Kültür Bakanlığı) Erişim tarihi: 3 Ağustos 2011
  111. ^ North Cyprus Tourist Guide 2006-2007, Işıl Reklam, sf. 36-37
  112. ^ North Cyprus Tourist Guide 2006-2007, Işıl Reklam, sf. 68
  113. ^ "Events". Kıbrıs Cumhuriyeti Turizm Bakanlığı. Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011. 
  114. ^ "Are There Enough Theatres in Nicosia?". Kıbrıs Kültür Vakfı. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011. 
  115. ^ Hikmetağalar, Hizber. Eski Lefkoşa'da semtler ve anılar, 1. cilt (1996), Marifet Yayınları, sf. 287
  116. ^ KKTC Devlet Planlama Örgütü. 2008 Yılı Makroekonomik ve Sektörel Gelişmeler (Haziran 2010 bas.). ss. sf. 169. 
  117. ^ "Lefkoşa Belediye Tiyatrosu". Lefkoşa Belediye Tiyatrosu. 31 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011. 
  118. ^ Kıbrıs Tiyatro Festivali. Lefkoşa Türk Belediyesi ve Lefkoşa Belediye Tiyatrosu. 
  119. ^ "Cytanet Cinema". Cytanet. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011. 
  120. ^ "Cinemas". Cyprus Yellow Pages. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011. 
  121. ^ "Kıbrıs Sinema Salonları". Sinemalar.com. 23 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2011. 
  122. ^ a b Keshishian 1978, 238-240.
  123. ^ "Lefkoşa Türk Belediyesi'nin Kısa Tarihçesi". Lefkoşa Türk Belediyesi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011. [ölü/kırık bağlantı]
  124. ^ "İletişim Bilgileri". Yakın Doğu Üniversitesi. 22 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  125. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2013. 
  126. ^ "AÖF Bürolarının Adres ve Krokileri". Anadolu Üniversitesi. 23 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  127. ^ "Tarihçe". Atatürk Öğretmen Akademisi. 24 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  128. ^ "KKTC Polis Örgütünün Tarihçesi". Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı. 1 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  129. ^ "Contact us". Kıbrıs Üniversitesi. 27 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2011. 
  130. ^ "Επικοινωνία" (Yunanca). Kıbrıs Açık Üniversitesi. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2011. 
  131. ^ "Contacts". Frederick Üniversitesi. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2011. 
  132. ^ "Unversity of Nicosia". Lefkoşa Üniversitesi. 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2011. 
  133. ^ "European University of Cyprus". Kıbrıs Avrupa Üniversitesi. 16 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2011. 
  134. ^ "ΓΥΜΝΑΣΙΑ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ" (Yunanca). Kıbrıs Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2011. 
  135. ^ "ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ" (Yunanca). Kıbrıs Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı. 23 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2011. 
  136. ^ "ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ" (Yunanca). Kıbrıs Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı. 24 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2011. 
  137. ^ "Lefkoşa ilçesinde bulunan ilköğretim okullarımız". Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı. 2 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2011. 
  138. ^ Tarkan, Tevfik. Kıbrıs: genel çizgileriyle (1975), Sevinç Matbaası, sf. 29: "Ada yolları daha çok Lefkoşa'da düğümlenecek biçimde donatılmıştır. Her yönden gelen yol, Lefkoşa'da son bulur. Buradan bütün yönlere dağılır."
  139. ^ a b Keshishian 1978, 231-233.
  140. ^ Keshishian 1978, 234-235.
  141. ^ Keshishian 1978, 236-237.
  142. ^ a b c "Transportation". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 29 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011. 
  143. ^ "Programme for the Enhancement of Public Transport". Kıbrıs Cumhuriyeti İletişim ve Bayındırlık Bakanlığı. Sputnic Projesi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011. 
  144. ^ "Feasibility study for light rail and tram". Cyprus Mail. 7 Ocak 2011. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011. 
  145. ^ "Breathing new life into the capital". Cyprus Mail. 2 Aralık 2010. 13 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011. 
  146. ^ "Ada'nın iki kesimi". Kıbrıs Gazetesi. 8 Temmuz 2010. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011. 
  147. ^ "Kurban bayramı yarın başlıyor". Star Kıbrıs. 19 Aralık 2007. 4 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  148. ^ Akıncı, Mustafa (2010). Belediye Başkanlığı'nda 14 Yıl: Yerel Yönetimde Demokratikleşme ve Kurumsallaşma Mücadelesi. Lefkoşa: Ateş Matbaacılık. ss. 206-208. 
  149. ^ Nicosia Shopping & Travel Guide, Sü-Ha Tic., sf. 80
  150. ^ "Toplu Taşıma". Ercan Havalimanı. 28 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  151. ^ "Ulaşım". ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampusu. 3 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2011. 
  152. ^ a b "Twinnings". Lefkoşa (Rum) Belediyesi. 30 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2011. 
  153. ^ Kardeş Belediyeler 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Lefkoşa Türk Belediyesi, Erişim tarihi: 1 Mayıs 2009.
  154. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2019. 
  155. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2019. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Lefkoşa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lefkoşa&oldid=33935924" sayfasından alınmıştır