Mada Adası
Mada Adası veya diğer adıyla Kazak Adası, 822 hektar büyüklüğüyle Beyşehir Gölü üzerindeki 32 adanın en büyüğüdür. 2022 itibarıyla 180 kişinin yaşadığı kısmı Kumluca Mahallesi olarak isimlendirilmiştir ve idarî olarak Isparta'nın Şarkikaraağaç ilçesinin Gedikli Köyü'ne bağlıdır. Adanın bu alan haricindeki kısmı Kızıldağ Millî Parkı içerisinde kalmaktadır.
| Mada Adası | |
|---|---|
 | |
 Beyşehir Gölü'nün tepeden görünümünde Mada, kuzeybatıda görünüyor. | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Isparta |
| İlçe | Şarkikaraağaç |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 8,22 km² |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 180 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 422 |
Üzerinde yerleşim olduğuna dair ilk kayıtlar 1507'ye dayanmaktadır. Bu tarihten sonraki en büyük göç hareketi 1866'da 30 ilâ 40 hanelik bir Kazak grubunun yerleştirilmesiyle oluşmuş ve sonralarında kullanılacak bir diğer isim olarak Kazak Adası kavramına temel olmuştur.
Ada, 20 Şubat 1993'te Kızıldağ Millî Parkı kurulduğunda bütünüyle parkın içerisinde kaldı. 27 Kasım 2018'de de Kumluca Mahallesi millî parkın sınırları dışında bırakıldı.
2010 yılında Musa Ak tarafından yönetilen Mada isimli belgeselde adadaki yaşam anlatıldı ve yapım, 17. Altın Koza Festivali'nde En İyi Belgesel Ödülü'nü kazandı.
İsmi
değiştirMada, halk ağzından mide[1] ve iştah[2] anlamlarında derlenmiş bir sözcüktür. Farsçada (māda. ماده) ise eklendiği kelimelere dişi anlamı katan bir sözcüktür.[3]
1583 tarihli İcmal Defteri'nde "Madi" olarak geçmektedir. II. Mehmed adına Beyşehir vakıflarını tespit eden defterlerde “Mado”; daha sonraki kaynaklarda “Made” ve “Mada” şeklinde geçmektedir.[4]
Coğrafyası
değiştirMada, Beyşehir Gölü'nün kuzeybatısında bulunur. 822 hektar ile göldeki 32 adanın en büyüğüdür. 800-900 dönüm ekilebilir alanı vardır, geri kalanı ardıç ve maki ile örtülüdür. Ayrıca meşe, ardıç, kavak ve söğüt ağaçları dikilidir.[5] İki tepeden oluşmuştur. Güneyindeki tepenin yüksekliği 1345 m'dir.[6]
Adadaki yerleşim alanı Kumluca Mahallesi olarak isimlendirilmiştir ve 1945'e kadar Beyşehir'e bağlı iken bu tarihte Şarkikaraağaç köyü Gedikli'ye bağlanmıştır. İlçe merkezine uzaklığı yaklaşık 35 km'dir.[5][7]
Ulaşım
değiştirAda'nın kara ile arasında yaklaşık 700 m'lik bir mesafe bulunmaktadır. Ulaşım, tekneler ya da 15 ton taşıyabilen dubalar ile sağlanır. Kışın, buz tutan göl üzerinde yürüyerek karşıya geçilebilmektedir. Ulaşım konusundaki güçlükler Türkiye ulusal medyasında da yer bulmaktadır.[8][9][10] 2019'da onaylanan koruma amaçlı imar planı ile adaya ulaşım noktasında iyileştirmeler planlanmıştır.[11]
Tarihçe
değiştirEşrefoğulları dönemi hükümdarı Mehmet Bey, adanın kuzeyine bir köşk yaptırmıştır.[6]
1866'da 30 ilâ 40 hanelik bir Kazak grubu yerleştirilmiştir. Tamamı erkeklerden oluşan bu grup, yerleşmekten çok balıkçılık yapmak için gelmişlerdir. 1882 yılına kadar da yabancı statüsünde kalmışlardır. 1883 sonrası yerli halktan sayılmaya başlanan Kazaklar, 1920'lere kadar Mada Adası'nda kalabalık halde yaşamışlardır. Kurtuluş Savaşı ile yörede başlayan eşkıyalık hareketleri yüzünden bunlardan büyük bir kısmı Akşehir’e göçmüşlerdir. Kalan 3-5 hane ise 1935 yılında Beyşehir’e göçmüştür. Sonraları bölgeye balık avları için geçici olarak gelmişlerdir.[4]
1901'de Konya'ya gelen Çeçenlerin bir kısmı Beyşehir civarına yerleştirilmiştir. Bunların bir kısmının da Ada'ya yerleştiği söylense de[6] resmî bir kayıt yoktur. Çeçenlerden sonra da Tırtar ve Ötkünlü aşiretleri yerleşmiştir.[4]
1950'li yıllarda adaya 12 hane göç etmiştir. Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yapan bu haneler, daha sonra nüfus artışıyla birlikte Kumluca Mahallesi'ni kurmuşlardır.[6][11] Mada, 20 Şubat 1993'te Kızıldağ Millî Parkı kurulduğunda bütünüyle parkın içerisinde sayılmışsa da[12] 27 Kasım 2018'de Kumluca Mahallesi millî parkın sınırları dışarısına çıkarılmıştır.[13] 27 Aralık 2019'da onaylanan koruma amaçlı imar planı ile adaya ulaşım ve adada yaşam konusunda iyileştirmeler planlanmıştır.[11]
Nüfus
değiştir| Yıl | Hane | Kişi | Notlar |
|---|---|---|---|
| 2022 | 30 | 180[14] | |
| 2008 | 36 | 253[8] | |
| 2002 | 38 | 187[4] | |
| 1966 | 15 | 100 | Bu sayılar, İbrahim Hakkı Konyalı'nın ziyaretinde gördüğünü söylediği sayılardır. |
| 1943 | 4[15] | - | |
| 1906 | - | 206[4] | |
| 1882 | 63 | 86[4] | |
| 1584 | 62[4] | ||
| 1518-1522 | 31[4] | ||
| 1507 | 33[4] | - |
Geçim
değiştirSulama sorunu sebebiyle kuru tarım ve hayvancılık başlıca geçim kaynağıdır. Balıkçılık, Gökçe balığının neslinin tükenmesiyle zayıflamış olsa da 1 Temmuz ilâ 15 Şubat arasındaki avlanma yasağı dışında levrek ve sazan avlanabilmektedir.
Adanın, Kızıldağ Millî Parkı içerisine dâhil edilmesiyle de küçükbaş hayvancılık durmuştur.[6][11] Günümüzde adadaki büyükbaş hayvanlar dubayla karşıya geçirilmekte ve orada otlatılıp geri gelinmektedir.[16] [a]
Popüler kültürdeki yeri
değiştirMada söylencesi
değiştirRivayete göre Alaaddin Keykubat'ın oğlu, Beyşehir Gölü'ne düşmüş ve bir daha bulunamamış. Bunun üzerine hünkâr bu gölde artık kimsenin ölmemesi için halktan yapağı ve bir miktar kül istemiş. Getirilen malzemelerle gölü Akdeniz'e bağlayan yer altı suyunun yolları kapatılmış ve gölün seviyesi yükselip; bir tepe olan Mada'nın etrafını sarmış. Böylece Mada bir ada olarak ortaya çıkmış.[17]
Belgesel
değiştir Mada (belgeselin tam kopyası) | |
| Isparta Basın Kulübü'nün köyde yaptığı belgesel röportaj (Youtube videosu) |
- Mada. 2010 yılında Musa Ak tarafından yönetilen belgeselde adadaki yaşam anlatıldı ve yapım, 17. Altın Koza Festivali'nde En İyi Belgesel Ödülü'nü kazandı.[18]
Galeri
değiştir
Notlar
değiştir- ^ Bu bilgi Anadolu'da yaşam belgeselinin 5. dakikasından başlayarak aktarılmaktadır.
Dış bağlantılar
değiştir- Koruma Amaçlı İmar Planının Ayrıntısı ve Haritaları 27 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
değiştirÖzel kaynakça
- ^ Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü cilt: 9 L-R ( la - rüzgârlık ). Türk Dil Kurumu. 1977.
- ^ Günşen, Ahmet (2000). Kırşehir ve Yöresi Ağızları, İnceleme-Metinler-Sözlük. Türk Dil Kurumu.
- ^ Steingass, Francis Joseph (1892). "A Comprehensive Persian-English Dictionary, Including the Arabic Words and Phrases to be Met with in Persian Literature". dsal.uchicago.edu. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022.
- ^ a b c d e f g h i KORUCU ÜÇÜNCÜ, Berna Burcu (2014). Tarihî Süreçte Beyşehir Gölü Adalarında İskân, Nüfus ve Sosyo-Ekonomik Faaliyetler (PDF) (Yüksek Lisans). Selçuk Üniversitesi. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mart 2022.
- ^ a b Karaman, Abdullah (5 Ocak 2018). Yerel Turistik Değerler. Eğitim Yayınevi. ss. 162-163. ISBN 978-975-2475-44-1. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022.
- ^ a b c d e Yazıcı, Hakkı; Arıbaş, Kenan (2012). "BEYŞEHİR GÖLÜ ADALARINDA NÜFUS, YERLEŞME VE EKONOMİK FAALİYETLER". Coğrafya Dergisi. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020.
- ^ "Genel Bilgiler". Şarkikaraağaç Belediyesi. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022.
- ^ a b "Anadolu'nun Ortasında Unutulan ada". Sabah Gazetesi. 23 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
- ^ "Karşı Kıyıdakiler". National Geographic. 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
- ^ "Hava karardı Madalılar için ölmek yasak". Sabah (gazete). 27 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Gedikli Köyü Ve Kumluca Mahallesi Koruma Amaçlı İmar Planı Plan Açıklama Raporu (PDF). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mart 2022.
- ^ "Bakanlar Kurulu Kararı" (PDF). T.C. Resmî Gazete. 20 Şubat 1993. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2022.
- ^ "Kızıldağ Milli Parkı ile Beyşehir Gölü Milli Parkı Sınırlarının Haritalar ile Koordinat Listelerinde Gösterildiği Şekilde Değiştirilmesi Hakkında Karar (Karar Sayısı: 378)" (PDF). T.C. Resmî Gazete. 27 Kasım 2018. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2022.
- ^ "Göldeki buzları kırarak ulaşımı sağlıyorlar". Haberturk.com. 4 Şubat 2022. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022.
- ^ ÜÇÜNCÜ & Muşmal 2014, s. 64.
- ^ "Anadolu'da Yaşam". TRT İzle. 27 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2022.
- ^ Livaneli, Ünal (12 Haziran 2011). "Mada sahillerinde bekliyorum". Zaman (gazete). 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022.
- ^ "Mada". www.kameraarkasi.org. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.
Genel kaynakça
- ÜÇÜNCÜ, Berna Burcu; Muşmal, Hüseyin (2014). Tarih Süreçte Beyşehir Gölü ve Adalarında Hayat (PDF). Palet Yayınları. ISBN 978-605-5262-47-1. 11 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.