Mandane (I. Kambises'in karısı)
Mandane ( Yunanca : Μανδάνη, Mandánē ) Med prensesi ve daha sonra Pers Kralı I. Kambises'in eşi ve Ahameniş İmparatorluğu'nun kurucusu Büyük Kiros'un annesidir. İsmin kökeni muhtemelen "keyif veren, neşeli " anlamına gelen Eski İranca *Mandanā -'dan gelmektedir.[2][3]
| Mandane | |
|---|---|
 Astyages'in rüyası | |
| Doğum | y. MÖ 590 Medya |
| Ölüm | MÖ 559 ? Persis |
| Defin | Gur-e-Dokhtar (?) |
| Eş(ler)i | I. Kambises |
| Çocuk(lar)ı | Büyük Kiros |
| Hanedan | Ahameniş |
| Babası | Astyages |
| Annesi | Aryenis (?) |
| Dini | Hint-İranlı dini[1] |
Mandane, Astyages'in kızıdır ancak annesinin adı belirtilmemektedir. Astyages'in MÖ 585 yılında Aryenis ile evlendiği söylenir; ancak Aryenis'in Mandane'nin annesi olması pek olası değildir. Muhtemelen Astyages'in önceki karısının kızıydı.[4] Yunan tarihçi Herodot'a göre Astyages, rüyasında kızının karşısında durduğunu ve aniden sırtından bir asma bitkisinin büyümeye başladığını, filizlerinin tüm Asya'yı kapladığını görmüştür. Rüyayı yorumlamaları için Magi ve rahipleri çağırdı ve onlar da asmanın, tahtına geçecek ve bütün Asya'ya hükmedecek olan torunu yani Mandane'nin oğlunu temsil ettiğini açıkladılar. MÖ 577'de Mandane evlilik çağına geldiğinde, Astyages onu Medlerden daha düşük bir konumda bulunan, yumuşak huylu ve asil bir soydan gelen Persli I. Kambises ile evlendirdi çünkü I. Kambises'in krallığı için bir tehdit oluşturacağına inanmıyordu.[5] Mandane'nin Kambises ile evliliği, Medler ve Persler arasındaki bağları güçlendirmek amacıyla Astyages tarafından teşvik edilmiştir.[6][7]
Mandane, Astyages'in Harpagus tarafından idam edilmesini emrettiği Kiros adında bir oğlan doğurmuştur. Ancak Harpagos çocuğu bir çobana teslim etmiş ve Astyages'e yalan söyleyerek Kiros'un öldürüldüğünü söylemiştir. Kiros büyüdüğünde büyükbabası Astyages onun hayatta olduğunu öğrenmiş ve Pers ülkesindeki ailesinin yanına dönmesine izin vermiştir. Ksenofon da Cyropaedia adlı eserinde Mandane'den söz eder. Hikayeye göre Mandane ve oğlu Astyages'in sarayına giderler ve genç Kiros büyükbabasını şaşırtarak büyükbabasının onu sarayda tutmaya karar vermesini sağlar. Ancak Mandane, İran'daki kocası I. Kambises'in yanına dönmüştür. Birkaç yıl sonra, Kiros Astyages'ten Pers'e dönmesine izin vermesini istemiş, ancak Ekbatan'dan ayrılmasından bir süre sonra Pers İsyanı başlamıştır.[8] Astyages'in rüyaları ve yorumları, Kiros'un Astyages'i tahttan indirip, Med Krallığı'nın düşmesine ve Ahameniş İmparatorluğu'nun kurulmasına yol açan isyana liderlik etmesiyle gerçeğe dönüşmüştür.
Mandane, Ahameniş Hanedanı'nın krallarını antik Med kraliyet ailesiyle bağlayan soyağacı bağı olarak hizmet eder.[9] Bazı bilim insanları, 1960 yılında keşfedilen Gur-e Dokhtar mezarının Mandane'nin mezar yeri olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Ancak diğer bilim insanları mezarın Atossa, Teispes veya I. Kiros'a ait olabileceğine inanıyorlar.[10]
Kambises ile Mandane arasındaki evliliğin tarihsel doğruluğu konusunda bazı şüpheler bulunmaktadır. Kiros'un Med annesi, Medler üzerindeki sonraki Pers egemenliğini haklı çıkarmak için uydurulmuş olabilir.[11] Bu öykünün amacının Astyages ile Kiros arasında, yani Medya ile Persler arasında doğrudan bir ilişki kurmak olduğu anlaşılıyor. Astyages ile Kiros arasındaki savaşın ve Kiros'un Medya'yı fethetmesinin Nabonidus Kroniği'nde bildirildiği gibi tarihsel kaydı nedeniyle, I. Kambises ile Mandane arasındaki evlilik hikayesi ve bu çiftten Kiros'un doğumu, tarihselliği açısından oldukça şüphelidir.[2] Ayrıca Ktesias'ın, Kiros'un Astyages'in Amytis adındaki kızıyla evlendiğini iddia eden bir öyküsü de vardır. Hem Ktesias'ın hem de Herodot'un anlatımları doğruysa, o zaman Kiros'un Amytis ile evlenmesi alışılmadık bir ensest vakası olurdu, çünkü teyzesiyle evlenmiş olurdu.[4] Bununla birlikte, Herodot'un anlatımı George G. Cameron gibi çoğu modern bilim insanı tarafından güvenilir kabul edilmektedir.[12]
Kaynakça
değiştir- ^ https://www.britannica.com/topic/Zoroastrianism 8 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
- ^ a b Rüdiger Schmitt, "Mandane" 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Encyclopædia Iranica, January 1, 2000
- ^ "Mandane nell'Enciclopedia Treccani". www.treccani.it (İtalyanca). 5 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ a b "Astyages". Livius.org. 4 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Herodot, Herodot Tarihi, Book I, Clio, 107 [pt] 9 Ekim 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [el] [el/en] 23 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [ael/fr] 20 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [en] 20 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [en] 4 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [en] [es]
- ^ "A brief history of ancient Iran". Iran Daily. 25 Ekim 2022.
- ^ L. Daniel, Elton; Mahdi, Ali Akbar (30 Ekim 2006). Culture and Customs of Iran. Bloomsbury Publishing. s. 9. ISBN 9780313060434.
- ^ "History of Iran: Cyropaedia of Xenophon; The Life of Cyrus The Great, Book 1". iranchamber.com. 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Rudi Thomsen: Det Persiske Verdensrige, 1995.
- ^ "Villagers threatening Achaemenid tomb in southern Iran". Tehran Times (İngilizce). 10 Mart 2010. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ "Cambyses I". Livius.org. 24 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ "Cyrus II" (İngilizce). Encyclopaedia Iranica. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2021.